Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 26, 30 June 1899 — NA RULA O KA POE MAIKAI [ARTICLE]

NA RULA O KA POE MAIKAI

i Hoon\auia.> ;»4. Ina lie keonmiana oe, alalla, nuii kaniailio oe imua o kekahl lede. oial e launa kamailio ana oe me ia, no ka mea e pili ana i kau mau hana ponoi iho—ma ka imi waiwai a ano e ae pa« ha. Peia hoi ina he lede io oe, alaila, mai walaau ohiohi wale aku oe Imua o kou lioalolia keouimaua I ka nui o kau mau hana, i ka mea o ka hana. a pela aku. 35. E ikeia ana ke ano o kekahl kanaka —lie keonimana olalo paha ia, a i ole, he keonimana paha ia iloko o ka aahu hipa—ma ke ano o kana mau makana e haawi ai i kekahi wahine. 0 ka rula paa ma nei mea he haawi ma- | kana ana mawaena o na lede ame na keonimana i pili ole ma ke koko. a pili ohana hoi, oia keia: 0 na huke, ua pua, na pepa himeni a mele paha, amo na mea ko hoonoono. 0 na makana komolima, halna-ka, kamaa, papale. lole, ame na mea kumukuai nui e haawiiaana e kekahi ame kahi makokoI ko, he makana ka-makoi kela a kela [ kanaka, e ao kela wahine, o lou kona lehelehe i ka makau, no kona lawe ana i kela ano makana kumukuai nui. ! He hana ka ia makana mahope aku Ua aie iho la oe i ko ia la lokomaikai. Ke noonoo pono iho oe, alaila,— "Ua akaka wale Haleakala I ka uwe a ke Kini o Koolau." Nolaila, e kiai a e makaala ka waI hine i keia ano makana. Aole nae he pilikia o' keia ano makana, i haawiia | mai, ina he kulana keonimana oiaio maoli ko ke kanaka nana ua mau ma,kana la, oiai, aole ia ano kanaka e hana ana i kekahi hana e hoohaahaaia ai, a e holea'eia ai ka hie o kona kulana keonimana. Aka, e makaala no nae. 36. I kou komo ana iloko o kekahi keena a rumi hoi i piha 1 na kanaka e nanea ana, alaila, e haawi oe i kunou aloJia, ma ke ano o k&u mahamaha aloha laula ia i na mea apau o loko o ka rumi, mamua ae o kou kamailio ana i kekahi mea o loko o kela poe e akoakoa ana malaMa. 37. He rula maikai, ka olelo ana, "Good morning," a i ole, "Good evening," i ka poe o loko o ke keena aina l hoea mua ilaila, ma ka wa e ai ana, a i ole ia, e haawi i ke aloha i ka mea iaia ka noho puuku ana ma ka papaaina. 38. I hele oe i kekahi anaina o ka poe maikai, e hoomanao oe, aole oe e lawe aku ilaila i pu-a akaakai, i apana waiu paa (cheese) a i omole waiona. E hiki ana no keia mau mea ke lawe Ia aku ilaila e oe, mamuli o kou ai ana ! i lee akaaleai, ka.waiu paa, a pela hoi ka inu rama ana. 39. Aole oe he keonimana, ina oe e ku ana imua o kekahi lede, me kou liohono baka, a waiona paha. 40. Mai hoouna oe i makana i kekahi mea, no kou manao, ana e loaa mai he panai ia oe no ia mea. Ua like ia me ka.olelo a ka Hawaii, "He ike makamaka ia ma ka loaa." 41. Mai noho oe a kamailio iki imua o kekahi poe, a o ka oi aku hoi o ke ino loa, imua o ka mea au i haawi ai he wahi makana, he kokua, a he hana lokomaikai e ae paha, ma ke ano ho« oioi, hoikelke a imi paha i mea e ma« haloia mai ai' 42. Ina i makemake ole oe i ka makana i haawiia mai ia oe e kekahi mea, mai lfoike oe i kou kulana paa rula ole, mamuli o kou hoihoi koke ana aku i ua makana la i ka mea nana ia i haawi mai ia oe, aka, e kali hoomanawanui oe a hala kekahi wa loihi kupono, alaila, hoihoi aku. 0 ka hoihoi leoke hna aku, ua like no ia me kou pa-ki ana aku i ua makana la au i makemake ole ai ma na maka o ka mea nana ia i haāwi mai. 43. Ina he olelo Enelani kau e kamailio ana ma kekalii anaina, a he mea i paha oe ua mareia, alaila, ina e kama- ; ilio ana oe no kau waliine, a no kau | kane paha, mai olelo oe, ma na hua i kumu wale no o ka inoa. 0 ka hana j ana o kahi waliine, a kane paha pela ke ano, e ike ia ana ke ano maikai ole f o ka noho a kane a wahine ana o kela mau mea. Penei; Ina lohe oe i kahi wahine e olelo ana no kana kane, penei: "Na B. mai no keia i haawi mal | ia'u," oiai nae o inoa holookoa o ' ke kane, oia o "Beniamina;" aka, hoo--1 pokole nae kela wahine i kela inoa a o I "B." wale no . Pokole paha ke aloha | en? Pela nohoi; ina e lohe oe i kahi kane e olelo ana no kana wahlne: j "Ka. na Mrs. M. no e noonoo ia mea," oiai o ka inoa piha o ka wahine o Mary. Aka, i kekahi wa nae, ua hoopukaia no na olelo o keia ano, e ke kane a e ka wahine 1 mareia, aole me j ka manao inoino , aka, me ka manao ' kuhihewa, he rula maikai ka hana ana pela; aka, he hewa Joa nae ia hana ana ma ia ano. a e hoike ana i ke ano paa 1 rula ole. Ina hoi ma ka olelo Hawail ka olelo ana, aohe K"ewa ke olelo ke kane, "Ma- ■ ma Kanoelani," a o ka wahine hoi, "Papa Kawaiau." He inoa hanohano ke oleloia e kekahi kanaka, me ka ma-

nao maikai imua o ke kalie a kekahi i wahine penei: "E haawi aku oe«i kuu 1 aloha i kau luahim»." Aka, o ka olelo i Hawaii. he nui na huaolelo i hiki k« | hoohuihulia ma ke kamaillo aua. & Ulo ' i mea maikai. a 1110 pu hoi i uiea iuo- | ino. penei "He wahi kanaka lapuwule kela," "he wahi kanaka uiaikai kela." 0 ka huaolelo "wahi" uiamua o ' kane. wahine, kelki, makuakaue. ma- : kuahine, kupuuakane. kupunawahiu»-.' a pela wale aku. he huaolelo ia e hov>haiki ana. hoouuku aua. hoemi iho a hoohaahaa i ke ano aiiif ke kulana o ka mea i kamailioia. ke ukaliia mai nae e ke ano o ka olelo i hoopukaia mahope aku. ma ia ka-hele hookahi ana oka olelo. penei: He wahi kane auanel ka'u-~he lalau!" Aka. Ulo ana ia he huaolelo maikai. maemae a ku i ke aloha, inu e ukaliia mai ia e ka manao maikai. penei: '"He wuhi kane auanei ka'u—he makua!" 44. oka pane ka-ka-na ana i ka wahine, he rula paa K>a ia i pili i na wahine apau," wahi a Haku Chesterfleld. "E hoomanaoia. aole hiki i kekahi kauaka i manao iaia iho. he kulana keonimana kona. e paue ka-ka-na a klkoola oia i kekahi wahine, iua 110, he manao hoowahawaha kona iaia; a o ke kanaka naauao lo;\. hauohauo loa, klekle loa a inoa 1 mahalo nui ia, e pane ki-koo-la a ka-ko-na aua 1 kekahi wahlne, e mauaoia kela kanaka. he holoholona hae, ina no he wahine haahaa loa kela. He pono keia i pili i na wahine, a o keia poao hoomakamae ia o na wahine e keia ruia, ota wale iho la no kahi kaupale nana e kaohi mai i ka na kane hana ino ana aku ia lakou." 45. Ina he keonimana oiaio oe. alaila, e ao oe o ikeia mai kou ano keoaimana ole, mamuii o kou pokaa mau» a hoohune i ka pipili ma kahi a kekahi iede, akahi no a hooiaunaia mai ia oe. 0 ka mea, akahi a hoolaunaia mai ia oe, aole ia o ka \v& e hookamaaioa loa ai, ke ole nae e holo like ia makemake mawaena o olua.. Mamuii o kou poala, hoohune a miaia ai ma ka--1 hi a kela mea i hooiaunaia mai ai oe. ua lilo oe i pohaku hoohihia no kela malihini, oiai, he okoa paha kahi a kona lioihoi i hekau aku ai. 46. 0 kou pane puka-ku ana aku imua o kou hoaloha i kahi iinalina o , kona maka, papalina, ka ihu paha, a pela aku; a i ole, ka niho ole, ke kukue o ka wawae, ke onaha, ke kuapuu, ame na mea like oia ano, he hana lapuwale maoli ia; aole hoi oia waie no, aka, he hana aloha ole maoii ia. Mai nema no na ki-na piii kino o kou hoaioha, oiai, aole nohoi oe i maka-a-la loa. "Mai nana i ko hai kee, A koe iho ko ka owi. He puu nui no ia E ku ana mamua pono ae." 47. Ma kou wa e haawi ai i kekahi makana, mai olelo oe i ka mea i haawi, aku ai i ua makana la: "E, iawe oe i keia makana oiai aohe o'u makemake ia mea." Penei kekahi oieio kahiko: "O na mea apau i makemake ole ia e ke kanaka, o ka puaa ka mea makemake." Aka, i kekahi wa, ua hoopukaia keia ano olelo me ka manao maikai no. oiai, o ke kaona maoii o ka.olelo ana pela, e hoike ana i ka manao au'a ole a minamina o ka mea nana ua makana la; eia nae, he hana ku-1 hihewa loa keia. O na makana i mi- j namina nui ia. i hoopuiakaumakaia, i I hoomoamoaia a i makamaeia e ka mea nana i haawi aku (ia ano makana) oia j na makana maikai ioa e haawi ai, oiai j he mooielo kekahi i pili i ua m&kana la, a noiaila, e lilo ana ka i ! mea waiwai a makamae i ka mea i ha- j awiia aku, e ike ana ia, aole he opala j kiola wale ka mea i haawiia aku. j (Aole i pu.) ]