Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 34, 25 August 1899 — HUAKAI I NA AINA E. [ARTICLE]

HUAKAI I NA AINA E.

I ka luna hooponopono o ka Niipepa Kuokoa, aloha oe. E oluolu oe e hookomo iho raa ke kowa kaawale o kau pepa i ka moolelo o ka huakai •aumoana a na Elele o ka Paeaina. Na Elele Hawaii (Rev. E. S. Timoteo ame J. M. Ezera) o ka Ahahui Paeaina no Bosetona. Ma ke ah'iahi Poalua hora 10, haalele aku la maua i ke kulanakauhale Honolulu a hoaumoe iho la maluna o ka mokuahi China. Ma ia po aao ua mau ka pa ama o ka makani mamua pono mai oiai ka ihu o ka moku e kia pololei ia -ana i ka Hikina Akau. I ka maweihehe pono ana ae o kai ao aia makou i ka moana kai akea a aohe oina ike ia aku. Pau ka paina kakahiaka hora oia mau no ka hanupanupa o ka moana a aole nei ia lie mea ano nui ia China, oiai ua wahine aukai nei e kuupau ana i ka holo aole i ikela e lola ana ma kekahi aoao a -i kekahi

aoao, he oia mau oia e pii malie ana me ka iho palanehe ana i ka 'huku ale. I ka hiki piono ana' ae i ka hora 12 awakea hai ia mai la he 194 mile i alawa io aku ka hana e kau mai ana ka apana pepa hoike mile, a pela aku, a ke Kapena. Po ia la a ao ae Poaha e pa mai ana no ka makani ma kona alahele mau i wili pu ia mai me ke kui hou o ka moana a me he la ūa paa i ka noe. Ma keia wahi e hoike pokole ae au no ka huina o na makamaka maluna o ka China uo ka Ipuka Gula. i Mrs. Dillingham me elua keiki, keiki kane ame keikimahine a Kakalaika opio, kaikamahine a P. C. Jones. kaikama/Mne ame keikikane a Likikini o Hilo i make, Henry Watevhouse kana I wahine me na keiki elua ame ka Willie J Rice keikikane, John Holt me kana kaikamahine, ame na haole kamaaina e ae. Ma keia wahi ua lehulehu na kukai olelo pu aaia oiai he poe Hawail makou apau. I ke kani ana o ka hora 12 o ke awakea ua ikeia ae la ma ka pepa hoike mana\va a ke Kapena he 328 mile ka holo, 'hauoli aku hauoll mai a manao ae >la ke ku i Kapalakiko i ka wa kupono. Ua hoomauia ke pii mahualiua ana o na mile a hiki i ka hora 12. Poakahi piha 'kula na mile he 388 o ka la hookahi oia hoi o 24 , hora. I ka hookokoke ana aku o maJ )kou e 'komo i ke awa o Kapalakiko akahi no a ikeia aku ka aina e pua iki mai ana iioko o ka noe a hiki ole ke ike pono ia aku ka loa ame ka laula. Oiai no makou e hookokoke ioa aku ana i ka hale ipukukui o waho o Kaleponi ua ikeia aku la ka pua iki mai o ka papu ua hoolakoia mo na pukuniahi nunui, a pela wale aku, ma kela ame keia aoao o kaihi i kapaia ai ka Ipuka Gula o Kal©poni. I ka iiki pono ana aku i ka nuku o ka awa ua haulani mai la na moku pailaka. O keia mau moku pailaka he mau kialua lakou i kapiliia me he mau moku heihei la a he owe ia o ke kai ke iho mal a o ka pili mailanoia, ua hoailonaiaka pea me na liua helu nunui, a o ka moku pailaka helu 7 oia kai holo inai no makou a o ka nui aku no na moku e ae. I haka'lia no a v au ke pailaka o ka nalo aku la no ia o ka moku nokona alahele a kaa maila hoi ko makou hooponopono ana malalo o ka mana o ka pailaka. Ia makou no a liiki pono i ka Ipuka Gula o ke kaalo maila noia o ka mokuahi liilii a pili ana ma ko makou aoao i nana hou aku <ka hana e pii mai ana ke Kauka o ka oihana

Papa Ola. Kaheaia mai la na ohua e houluulu ma loko o ka keena o ka moku kahea pakahiia maloko o ka keena o na ohua kapena a hiki i.i maua aole he mea kue i ka pono o kana oihana. 1 ka pau ana ae nohoi o kana nana ana pili ana no ua :nokuahi liiliī hou a o ks lua i* i nana aku ka nana e p:i mai ana nohoi ia hao'.e me'kona hoa heie eia ka he mau mak.īi kukeawa keia a pau mai la na inoa o makou i ke kaheaia. a o kaia nei hana hoi ka hoopaa i kona huke.i ka nui o na ukana pakahi a kela ame keia ohua e laa kahi paliu lole, na paiki ame na puolo liilii e ae a pau e paa ai i kana huke. a mai iaia mai e loaa ai he kikiki a oia kau e malama ai no ka wa e pae ai o uka o ka uwapo. O ke kumu o ka nui o na luaiele o ko makou hooponoponoia ana no ka maa noia o ke Ohina i ka īKeia he mau mai lele i puka ae mawaena o kona mau ohua i loko o kekahi mau mahina i hala ae nei.. A nolaila aole i kuu wale ia oia me ka nana pono ole ia. I ka maopopo pono ana aole he mai lele maluna 0 ko'makou moku ua aeia maila naakou e hoopili i ka uwapo o Kaleponi. Ma'mua" iki o ka pili ana aku'ua hoikeia maila ia makou ka huina o ko makou mau la ma keia huakai au moana oia hoi 'he 5 la me 19 hora. sMa keia waihi e hoike pokole ai au no ka mokuahi Australia. Ma ka auwina la Poalua la 8 hora 4 p. m. haalele ka Australia ia Honolulu, aole makou i halaw r ai iki me ia i waena moana a komo wale no makou i loko o Kapalakiko a i ka Poalua hora 1 a oi t?a haiia mai la ua ikeia e komo mai ana. a pili i ka uwapo. Oiai makou e iho mai ana mai lunq? mai o ka moku ua halawai pu iho 'la makou me Mr. Wooil hunona a Henrv Waterihouse i ke komo pono ana akti 1 loko o ka hale waiho ukana o ka uwapo ua pau ihola ka hiki ia makou ke nee hou aku imua a ninauia mai 3a na apana pepa i hoomaopopo pono aku ka hana eia ka o na kiai awa keia e makemake ana i ka pepa a ka makai kuke awa i haawi mai ai ia makou maluna o ka moku. Ia makou uo a hoike aku o ka pau ihola no ia i ka huliia o na wahi opeope o makou. I ka pau ana khu ma na kaa o ka Hotel he po keia e l\e\e nei hora 9 a oi hik' i ka hotele loaa na rumi ua hoomakaukau mua ia i ola honua. O keia kn Hotele i kamaaina loa i na poe a pau i hiki i Kaleponi nei oia ka Occidental Hotel. Pii ae la makou ma ka papa •hoopii a i ke kolu o ka liale o luna a mamua o ka hiki loa ana ae iluna ua hoopuni loa ia makou i ka lohe ana •aku i ka hua olelo makuahine e pa-e mai ana mai ka papaliele mai o waho' pono o ka rumi hookipa o ka 'hoiele, "Aloha oukou." I «nana pono aku ka hana'oiai makou e pii ana maluna ae malaila eia ka o Kahalelaukoa a lehulehu wale lakou e ku poai mai ana. Panai pu aku. la i ke aloha no k.e aloha. Ia makou no a ku ana i luna o ko makou mau lumi hoea ana lakou la a <me he mea la i ka nana iho o maua he iho'lele keia no na Hawaii. haole ame na Hawaii maoli. Hui pu me 13ihopa kane a Pauahi Alii, Mr. ame Mrs. Hapa o Honoluiu nona ka wil'i Laiki Jon. Camhell o Hoaeae, Mrs. I. Robinson o Konawaena me ke kaikaina a ua liiki i na maka a elua o ke kaikaiua ke ike mai. J. W. Smith kumukula o Waiawa i haalele i keia wa a he leliulehu loa aku o na makamaka haole i hele mai a hui pu me na lulu lima pumehana ana. I ka pau ana o na mea a pau o makou i ka makaukau no ka paina ua iho mai la makou ma ka papa hoopii ea no ka lumi paina. Ma keia wahi e hoike ae wau i ka makaala pono o .ko maua alakai H. Waterhouse (Hanale). Aole oia hookaawnie iki ia maua mai ke komo ana me kahi e hiki ai ke oleloia ae lie hoohemah> ma aka o kana mau pulama aloha ia maua maluna o ka moku pela no 'maloko o ka ihotele a 'he mea nui maua iaia.

Hookahi ka ai pu ana a o ko makou nui ma ka helu oliana ana he 7 ua 'luluu no ka imakou wahi papaaina ia makou. Ua kohu keiki ponoi maua nana. I kuu la au e kakau nei i kela wahi moolelo pokole i ke kulanakauhale aku la makou.o Ogalana a lioi mai la. Aia keia kulanakauhale mai ma ka akau o Kapalakiko he kal o waena, 5 a oi paha mile e holo ai ma ka moku mahu liilii hoohikihik 1 oliua alaila pae aku ma kela kapa. Aia iloko o keia kulanakauhale kalii i noho ai o Mr. Woo<l me kana waihine, kaikamahine a H. Waterhouse, a o makou pu no ka 'holo ana mai. Hiki makou i Ogala#ia holo no ka Haukipila o keia Hale mai ua kapaia a Fabiola a maloko o keia Hale -mal e waiho ana ma kahi moe kekahi kaikamahine a Henry Waterhouse oia o May, Mrs. Coppeel. Halawai aloiha pu me ia a liaalele aku.

He wahi moolelo pokole kekahi no keia Hale mal penei: Aia ma ka aoao akau o kela Hale mai e pili ana he wahi haJe Haukipila 1 hana maiauia me na luml maluna a malalo i hoolawaia me na moe ame lako moe o ke ano maemae loa. Aole o na mai o na kanaka makua, a pela wale aku, ka poe nana e nolio keia haie aka * he poe ilMiune loa i loohia i na mai palapu o na ano like ole 110 lakou na makahiki hookahi malalo mai a maluna aku he ku i ke aloha oe ke nana aku aole

na makou lakou, aka. hookahi makua o ke aloha. Ua hookuaiu ia keia manao kiikulu hale mai no ua beb«> o keia nno mai kekahi k:ūkamahine a Cook o k\kou o Honolulu a ua kapaia no ka inoa nia ona la peuei Dottie Coj.'c Enex. "E ae aku ina keiki liili:

e hek» niai i o'u nei no ka mea me lakou no ke aupuni oka Lani. Hale'e ia Ogalaua huli hoi no Kalep nu maiuna o ke kaaahi a hiki i ka uwapo e piii mai ai na moku ahi hoohikihik; hora 5 p. m. Kau iluna, ua k.i m.a> ka hana a liiki i ka pili ana mai no ka uwapa o Kaleponi. oke kumu liio he 10 keneta mai ka moku a kau i ke kaaahi a komo .ke kulanakauhale o Ogalaiia a. me kahi e ku ana Jie hale hoolulu pau iho la ka mana o ka 10 keneta alaila kau aku ma na kaa hapaumi no kau wahi e makemake ai.

Ma keia ahiahi ua hai <hou mai no ka alakai hopo ole o maua apopo Poakolu -ia 16 e holo hou ana no ka makou no Ogalana. No ke kulanakauhale o Kaleponi nei ua like no ia me na mea.a Kale Aki i hoike ai i ke akea. He kulanakauhale kalena o Kaleponi a o na hale oiliana kalepa oia ka makoiukolu o na hale o keia aina no Ogalana 'hoi he nohona home maoli ke ano oia kulanakauihale. He imiiuhia no ke ano o ka hele ana o na kanaka aole he hoowahia e like me na mea a kakou 'i lohe ai, hiki i Kaleponi malama na leaula uw.aki, a pela wale aku. o lilo i ke kolohe aole au i ike iki he hanaia ia na mea oia ano. O ka'u e ike nei ua anapa wale mai na kaula gula, a pela waile uku, oiai lakou e lewalewa mai anaā na pakeke o na kane amena wahine. Aole no he ihuhewa iki ke liele me ka noonoo kupono ua hoaoia e niaua keia ano me ko'u kokoolua a ua hiki no ia maua ke 'hoi me ka pilikia ole. I keia mau la e maopopo ai ko makou haalele ia Kapalakiko nei no ke Anu o Omaiha. Ke aoi nei au ina Hawaii ponoi e malama ka dala a e holo ma na.aina nunui o ke ao nei i mahuahua ai -ka ike ka noonoo a he mea kokua loa ia mamua o ka noho uhaai ana i ka3iā kenikeni. O na rula ku'pono penei. No ke kanaka opio e ake ana e hoomahuahua ia kona mea e ike ai a pela aku a manao oia e holo no Ka/leponi nei e pono e loaa ona elala kui>ono $600 a oi aku me ka ohua kapena a e noho ma na hotele i hiki ke hilinaiia e malama pono ia ana kouola. I kanaika lohe a āke i ka olelo Beritania i pono ai ka nOlio malihini ana ma ka 'hotel& eiai me ka namu wale no na mea a pau e pono ai a pela.no ma na wahi e ae. O Ke kanaka dala ole a hoaaloha ole, namu ole, e ke manao nei au he poino loa i>a ano maanei i ko'u manao i na pela ae la ua nele ma na ano a pau, e āho no ka pihea wahie he ike ia ku ke poo i ka okuku mai i ka ili wai, mamua o ua opio la. 0 ke kanaka eele 'lao maanei owai la ia aole ike ia.'ina e helii ia e na wawae ua palahe ilio la no. Oke kanaka opio lako i neia mau mea ae la ua hamama ka ipuka nona. Nolaila e imi ena opio o'u o Hawaii i ka naauao ame ka hua o ka naauao a maluna ae oia e hookomo pu iho i ka makau i ke Akua 1 lilo ai oe he oiaio e lioopii ana i ke omoomo palaoa o ko Kristo Aupuni. Alaila e ko ana uei ka olelo a ka Makua, "Ua ike no wau i kau." E wiki oe e ka i-a liamauleo o Ewa oiai 'a.ole au olelo ana ai? oe ma ke kahua o ka makaala hana a e ike ana no auaanei oe i ka hopena o kou luhi ana. No kahi wa hou aku. Ooekleaial Hotel, Aug. 15, 1890.