Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 37, 15 September 1899 — Page 3

Page PDF (1.34 MB)

This text was transcribed by:  Connie Watanabe
This work is dedicated to:  Gerry Watanabe

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, SEPATEMABA 15, 1899.                            3

 

HE MOOLELO WALOHIA

 

NO KA

 

MEA HUNA POAIHIHI EKOLU

 

@kauhai holoholona opio, owai ia?

K@ opulepule, i aha ina?

@ ko'u inoa.  Owai ia?

 

@ Kalauia e Sylvan@ Cobb, Jr. ke@ Kanaka Kak@u Moolelo Kaulana loa @ a i un@hiia mai hoi e HOOULU@, mai ka olelo B@ritania mai a i @ Hawaii, no ke Kilohana Pookela no ka @ Hawaii.

 

            Ma na la omaka mua o ka makahiki @ hoomaka mai ai na hookaau ana @ moolelo e paneeia aku nei imua @ poe puni heluhelu moolelo o Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.

            M@ keia mau la omaka mua o ka ma@ i hoikeia ae la, i ikeia ai ka ulu@ maikai o na nohona ulako@ na wahi kanaka kakaikahi i @laiwi iho ma Viriginia, Amerika.  @ kaalo mai waena aku o lakou na @a piliaiku a aikena ana no na ka@ kakauha mai ke Aupuni mai o @ni, a ua kualiilii mai @a hoi ia @ lele aluka omokoko ana mai a @kini, a, eia keia poe kanaka ma @lana hoolaupai pomaikai maluna @aina; a, ma na ano apau, ua hiki @eloia ae, he kulana holomua ko @.

            @ai nae, i hoonalowale loa ia aku ai @ouka kaua nunui ana, mawaena @kou ame na Ilikini, e mau ana no, @ mau la na holapu ana mai a ke@ poe kakaikahi o ua poe Ilikini la; @ keia iho la na wahi mea nana i @ale pioo iki i ko lakou nohona ho@.  E maau hele mai ana keia poe @ ma ka muliwai, mai loko lilo @a mai o ka aina, a hoea i na wahi e @ ana e na hale o na ilikeokeo, a la@ ae la lakou (na Ilikini) ma ke ka@ a hao malu ana aku i kekahi mau @holona a mau wahi waiwai e ae no@ o na ilikeokeo.  A ma ka wa nae e @ pono ai na Ilikini, i hana i keia @ hana i na ilikeokeo, alaila, e kau ana no na ilikeokeo i mau hoopai ehaeha ioa maluna o ua mau keiki ahiu @ o na waolaau.

               @ai keia kulana holomua e lehau @a ma na kaiaulu apau o Virigina, na wahi hoi i hookuene pono ia iho e na @keokeo, e hoomaka ana keia nanea @, e paneeia aku nei imua ou e kuu makamaka heluhelu, ma kekahi ia @ molale maikai o ka malama o @ ka mahina hoi nona ka puana@a @ ka mahina opiopio maikai o ka @hiki.

            @ keia la, e ku ana kekahi kanaka @ maiauia e ka nani ame ka ui, @ kapa akau o ka muliwai James, @ane kanakolukumamalima mile @ka aku o kahi kulanakauhale o Jamestown.  O ke kulana o keia kana@ opio, ua miloia no ia me ka hiehie @ ke kilakila; a o kona oiwi kino ua @ ae e ka molaelae ame ka ika@ ma kona mau ano apau, ua ho@ mai la ia, he kanaka koa oia me ka puuwai i owiliia iloko o ka wai@

            O ka aahu a ua kanaka opio nei e kan@ ana ma keia wa, he aahu no ia o ke kanaka uhai holoholona.  He palaka h@lu huluhulu kona e komo ana, he kaei ili ma kona puhaka, a ma keia kaei ili, i hoopaaia iho ai he elua mau ek@-ili me na pupanapana, ame hookahi pahi lole ili holoholona.  He mau ili-kalapu ma kona mau wawae, he io@ wawae ili aeae hoi kona e komo ana, a he papale kapu hulu ma kona poo.

            I keia wa e ka@ele iho ana ia maluna o kana pu raifela, a e haka pono ana hoi kona mau onohi maka maluna @ ka muliwai.

            Oiai ua kanaka opio nei e nanea ana @ka nana i ke amio palanehe ae a na @koia a ka wai o ka muliwai, ua ikeaia aku la kona aea hikiwawe ana ae @a, a ku pono ae @a kona poo, a hokio palanehe ae la ia no kana mau ilio hoolohe, a, ia wa i kuemi ae ai ia a kaa pono mahope o kekahi puukiuki laauhihi e punonohu ana maluna o kekahi wahi kumulaau.

            Aole i liuliu kana ku ana ma keia wahi, aia hoi, ike aku la ia i kekahi wahi waapa uuku e hoeia mai ana e @ha mau kanaka paele, a mahope o ua wahi waapa la, e noho ana he lede opio ilik@keo, a ma kahi kokoke nohoi ia@, e noho ana kona wahine lawelawe, @ke loa kona ili me ko na ka@ eha e hoe ana i ka waapa.  Ma @ ike aku a ke kanaka op@ ke ano o ka hoe ana a ua poe kanaka nei i kahi waapa, e hoe ana lak@ me ko lakou ikaika apau, ame ka awiwi nohoi, a o ka wahine opio ilik@ hoi, e hookikina mai ana ia i ua @ hoe waapa nei e hoomahuahua @ak@ ka ho@o o kahi waapa.  Aia ka waapa i keia wa mawaena konu o ka m@wai, a e aukuia ana ia e na haaleale apiipii o ka wai, oiai o kahi ikaika loa @ o ke amio hulei lua ana a@ o ka wai o ka muliwai.  Me he mea la nae, ma ka hoomaopopo aku a ua kanaka opio nei, he ekolu wale no minute i koe a hoea pono ae ua wahi waapa la ma ke kukulu e kaalo pono ae ai mamua pono aku o kahi opu laau hihi ana e pee ana.

              Hoomaopopo iho la ua kanaka opio nei, he waapa keia e uhalia mai ana e kekahi poe ili-ulaula pili makamaka ole i na ilikeokeo, eia nae, aole oia i ike aku ia lakou.

            A oiai ia e nalu ana iloko iho ona, no ka wa e ike aku ai oia i ua poe Ilikini nei, na lakou e uhai mai ana i ka waapa o ka lede opio e hoe paukiki ia mai ana ma ia wa, aia hoi, me ka puiwa nui, lohe aku la ia i ke kani ana mai o kekahi pu raifela, a ike akula ia i ke pahemo ana aku o ka hoe mailoko aku o ka lima o kekahi o na negero, a ma ia wa hookahi nohio, ua wala aku la oia ilalo, oiai ua ku mai la ia i ka poka o ka pu raifela i kani mai ai.  He sekona no paha mahope iho, aia hoi, kani hou ana no he pu, a wala hou aku la no he kanaka paele a waiho make iloko o ka waapa elike me ke kanaka mua.

            Me ka hikiwawe loa, hapai ae la ua kanaka opio nei i kana pu ma kona lima, ame ka mama holo mai la ia a ku ma ke kae o ka muliwai, a i kona nana aka aku i uka o ka muliwai ike aku la ia i kekahi poe Ilikini eha maluna o kekahi waa e holo mai ana ma kahi ano pili koke ae i ke kapa muliwai, ma ka aoao hookahi nohoi ma ka ia nei wahi e ku ana.  Me he mea la o ka mamao mai ka waa mai o ua poe Ilikini nei a i ka waapa o ka lede opio, he kanaha paha roda, oi iki a emi iki mai paha.

            Ma ia wa hookahi nohoi, hoomaopopo iho la ua kanaka opio nei, aole oia i ikeia mai e na Ilikini eha o luna o ka waa, a i kona huli ana ae hoi a nana hou aku i ka waapa o ka lede opio, hoomaopopo iho la ia, ua ike mai la ua lede opio nei iaia.  Nolaila, me ka awiwi nui kuemi hope hou mai la ia a pili hou ae la mahope o ke opu laau hihi ana i pee mua ai, ame kona papale hulu ma kona lima, peapeahi aku la ia ma ka ikaika i ka lede opio e hoohuli mai i ka waapa no ke kapa muliwai ana e ku ana.  Ua ike mai la no ua lede opio nei i ka ia nei peapeahi ana aku, oiai ma ia wa i huli mai ai ka ihu o ka waapa no keia kapa o ka muliwai, a e hookikina ana nohoi ua lede opio la i na wahi kauwa paele i koe iho e hoe me ko laua ikaika apau.

            I kela wa e holo mai ana ka waapa no keia kapa o ka muliwai, oia ka wa i hoohuli iki ae ai ka waa o na Ilikini a nee aku la no waena ponoi o ka muliwai, a ua hiki i ke kanaka opio ke ike aku i na poo o kekahi mau Ilikini elua e ku ana iluna.  E paa ana hoi keia mau Ilikini i ka laua mau pu raifela ma ko laua mau lima.

            Ia wa i kau ae ai ua kanaka opio uhai holoholona nei i kana pu ma kona poohiwi, me ke kau pololei ana ma kahi o na Ilikini elua e ku ana, a, anehe ae la ia e kulai i ke kiko o ua pu la, i mea e hiki ai ke o-u ia ke ola o kekahi o ua mau Ilikini la, aia hoi, olapa ae la he noonoo hou iloko ona, a hooki ae la ia i ka manao ki koke aku i kana pu raifela ma ia wa; aka, hoomau aku la no nae ia i ke kau ana i ka pu ma ke kulana no ana i kau mua ai.

            O ka noonoo nana i hookaulua iho i ua kanaka opio la, mai ke ki ana aku i kana pu, oia kona manao hou ana ae, ma ka wa i anehe ai e ki aku, ua oi aku ka pono e kali oia a huli aoao mai ka waapa ma ka laina pololei ma kahi ana e ku ana, a oia ka wa e ku like ai na Ilikini elua me na pu, a oia ka wa maikai ana e kii aku ai ia laua elua me hookahi hamare ana o ke kiko o kana pu raifela puhili ole.

            No kekahi wa pokole i kali malie iho ai ia, a hoea mai la ka wa pono ana i makemake ai e ike aku, o ke kulana ia e pau elua ai na keiki ai laau o ka waonahele ma ka umoki hookahi ana o ka hamare o kana pu.  He mea oiaio i ka hoea ana mai o ua wa la, me ka manamanalima haalulu ole, aia hoi, pana mai la ia i ke kiko o kana pu, he olapa ana na ke ahi paea o ka pu, he kani uina poha ana na ka leo o ka pu, ua ku aku la ke kanaka ili ulaula mua ma kona a-i, a loaa aku la ke poo o kona kokoolua, a lilo iho la laua i mau kanaka make na ka poka puhili ole o ka pu a ke kanaka opio.

            Mamuli hoi o ka lohe ana o na kanaka paele elua i kie e hoe ana, i ka leo kani hou o ka pu, ua lele ae la na weli hoomanao, a paa ae la i ko laua mau kani a-i, a malule iho la ko laua mau lima, i ka nui launa ole mai o ko laua makau, no ko laua manao ana, no laua keia make e hoounaia mai nei, nolaila, pahemo pu aku la na hoe a laua e paahana ana, mailoko aku o ko laua mau lima, a kali iho la me ka pouli pu o ko laua mau noonoo, no ka mea o laua e lilo ana i luahi na ka make; aka, mamuli o ka hoomaopopo ana o ka lede opio i ke ano o ka pu i keia aku ai, ame kona ike pu ana ae hoi i ka haule make ana o na Ilikini elua, aia hoi, hooia mai la ola imua o laua no ko lakou palekana, a he okoa kahi a ka pu i kiia ai, nolaila, me ka hauoli nui ame ka eleu nohoi, lalau hou iho la laua i ka laua mau hoe, a hoe aku la me ka ikaika no kapa muliwai.

            O na Ilikini elua hoi i koe iho, me ka piha pihoihoi, ku ae la laua iluna, a nana aku la ma kahi a ka uwahi koiaweawe o ka pu raifela e lana ae ana iloko o ka lewa, hoomaopopo iho la laua, hookahi no kanaka ma kela kapa mai o ka muliwai, nokamea, wahi a laua i noonoo koke iho ai, ina he elua kanaka a oi aku paha mauka mai o ka aina, ina la ua kani hou mai he pu; nolaila, lele mai la kekahi o laua mamua o ka waa, a lalau iho la ia i ka pu a kekahi o na kanaka mua elua i ku ai i ka pu, a kau mai la ma ke opu laau hihi a laua i ike mai ai, oia kahi i kiia aku ai ka pu i make ai ko laua mau kokoolua; eia nae, ua lohi loa oia i ke ki ana mai i kana pu, oiai, he aneane hookahi minute wale no ke kowa o ka manawa mai ke kani ana o ka pu a ke kanaka opio a hiki i kona piha hou ana.

            Ike aku la ua kanaka opio uhai holoholona nei i ke kaikai ana ae a ka ili-ulaula i kana pu iluna, a, oia no kona manawa i hapai koke ae ai i kana pu ma kona poohiwi a poha wawalo hou ae la kona leo iloko o ka ululaau, a palahuli iho la ka Ilikini i kaikai ae ai i kana pu ma kona poohiki.

            O kahi Ilikini hookahi i koe iho, i kona ike ana i ka make ana o kona kokoolua, lalau aku la ia me ka hikiwawe loa i ka hoe ana i haalele aku ai, a hoe aku la ia me ka ikaika no uka o ka muliwai.  Mamuli o keia hooikaika paukiki ana a ua wahi Ilikini nei, ua palekana aku la ia, oiai ma ka wa a ke kanaka opio i kaikai hou ae ai i kana pu ma kona kipoohiwi no ka hoouna ana aku i ka elele ahai make i ke koena o na ili-ulaula o luna o ka waa, aia hoi, ike aku la ia i ua wahi kanaka la e hoe ana me ka ikaika no uka o ka muliwai, a ma kahi mamao loa aku hoi mai ka waapa aku o ka lede opio.

            I kela wa i pili mai ai ka ihu o ka waapa o ka lede opio i ke kapa muliwai, a i ka hele ana aku o ua kanaka opio la e halawai me ka lede opio i lele mai ai i uka nei o ka aina, ua haule iho la ua lede opio la ma kona kuli, paili ae la ia i kona mau lima, ame na maka i haloiloiia me na waimaka, ame ka leo i piha i ke aloha, pane mai la ia.

            "E ka mea uhane lokomaikai, pehea la auanei e hiki ai ia'u ke uku aku ia oe no ko'u aie ia oe?  Ua pakele ia oe kuu ola, ua pakele pu hoi ka manaolana o kou makuakane ma o'u nei, a ua palekana hoi ko maua mau hauoli palena ole---ae, ia oe maua i a e nui ai no keia hana aloha au."

            Ua nana aku ia hoi ua kanaka opio uhai holoholona la, maluna o na helehelena ui o ka lede opio e kukuli mai ana imua ona.

            Ae--- he mau helehelena ui ia e mohala mai ana imua na, he ui i miloia me na haawina o ka waipahe, a he mau, onohi maka i haalipoia e ke onaona, a o kona leo, wahi ana i hoomaopopo iho ai, ua like no ia me ka melodio kani oluolu loa; a, ua lamalama maeele mai la na manao mahalo iloko o kona puuwai no ua lede opio la.

            Me ia manao e lupalupa ana iloko o kona houpo, ia wa i lalau aku ai oia i ka lima o ua lede opio la, a ko ae la iaia iluna, me ka olelo ana aku hoi:

            "E ka Lede maikai, ua hiki no ia oe ke uku mai ia'u no ka hana a'u i hookauwa iho nei nau.  E hoomanao oe, o ka hana a'u i hana iho nei nou, he hana ia i pono ia'u ke hana no ko'u poe hoa kanaka i komo iloko o ka poino ame ka pilikia.  Nolaila, ina e hana oe i ka hana e hookauia ai ka pilikia o kahi hoa kanaka ou ame a'u, alaila, ua hookaa oe i kou aie ia'u.  E hoomanao i ka Rula Gula:  `Elike me ko oukou makemake e hana mai na kanaka ia oukou, pela hoi oukou e hana aku ai ia lakou.' "

            Nana mai la nohoi ua lede opio la i ke kanaka nana e paa ana kona lima, a, puai ae la ka u@a ohelohelo o ka ui mahiehie ma kona mau papalina, a hooheno mai la ke ohaoha makahehi ma kona mau onohi maka.  Ua manao loa oia i kinohi i kona ike ana mai i ka hele ana aku a ke kanaka nana oia i hoopakele, me kona aahu apau o ke kulana kanaka uhai holoholona, he kanaka ia o ke kulana ahiu, elike me ka mea mau i ikeia mawaena oia ano kanaka; a e lohe ana no la ia i na pane olelo kalakala ana a ua kanaka la; aka, aole nae pela, ike mai la ia he ui na helehelena o ke kanaka e paa ana i kona lima, a he olu waipahe hoi ka leo i poha aku imua ona.

            Ua ike ua kanaka opio la i ka loloku mahiehie ana iho o na manao maikai iloko o ka lede opio, ua hookuu aku la ia i ka lima o ua lede opio la, a pane hou aku la ia:

            "Ke ike nei au i kou manao, i ka Lede maikai, oia hoi, he mea pono i kekahi kanaka uhai holoholona ilihune a haahaa elike la me a'u, ke hoike aku imua ou i ka uku e hookaa mai ai oe ma ke dala; aole hoi, e lilo ua kanaka uhai holoholona ilihune la i mea haawi oleloao aku, elike la me ka'u i hana aku nei ia oe.  Aole anei pela?"

            "Aole, aole," i pane mai ai ua Lede opio nei me ka hikiwawe loa, a hoomau mai la nohoi i kana olelo ana, "Aole o'u wahi manao iki pela.  Na kou mau helehelena i hoopiha mai i kuu uhane me ka hauoli, a na ia hauoli i hooulu ohaoha ae iloko o ko'u houpo i ka manao ana, he uhane kou i papahiia me na haawina o ka makee hanohano, ka laahia, ame ka maemae o ke kanaka.  No kau oleloao i hoike mai nei ia'u, o ka'u mea ia e hana ai i mea e hookaaia ai ko'u aie ia oe, wahi au i olelo mai nei, e hooko aku ana au ia hana, aka, e hoike aku no nae au ia oe, me ka oiaio, aohe mea kino uhane i hoea mai imua o Adelia Mineta no ke noi ana i manawalea, a i kokua e ae hoi i hooneleia aku ai ia e Adelia Mineta."

            "O Adelia Mineta anei oe?  wahi a ke kanaka opio i ninau aku ai.

            "O ko'u inoa ia."

            "Alaila, o oe anei ke kaikamahine a Haku Olivia, ka mea nona ka aina kanu pulupulu makai aku nei o keia wahi?"

            "Owau no kana kaikamahine hookahi."

            He kanaka o Haku Olivia Mineta i ike pinepine ia e ia, a ua hoomaopopo nohoi ia, oia kekahi o na kanaka waiwai a kuonoono loa iloko o ka aina, a he kanaka mana nui nohoi ia maloko o kahi kulanakauhale o Jamestown; a o keia ui ana e ike nei, ka oiwi hoi ana i hoopakele ai me kana "niau-kani," mai na lima mai o na kanaka ahiu o ka aina, o ke kaikamahine ia a ua kanaka hanohano la.  I kona hookuku ana ae i kona wahi kulana iho me ke kulana o ka ui e ku mai ana imua ona, he mea maopopo, he kowa nui puhoho mawaena o laua a i elua.  He kanaka uhai holoholona ilihune wale no ia, a o ka oiwi o ka ui e haiamu mai ana inua ona, aia ia i ka wekiu o ka hanohano.  No keia mea, loloku welenia iho la ka eha iloko o kona houpo, me he mea la, "ua eha no ia i ka eha lima ole a ke aloha."

            I keia wa pane aku la ua kanaka opio nei:

            "E Miss Adelia Mineta, i nonoi aku au ia oe, mai haawi hou ia oe iho iloko o na hoowalea ana, ma ka maau hou ana mai ma keia mau wahi ma keia hope aku, oiai eia i kai lilo loa nei na Ilikini e hoohalua mai nei."

            Me na onohi maka oluolu a puia i na haawina o ke aloha, pane mai la ua lede opio nei, oiai hoi, i hiolo iho ai he mau kuluwaimaka ma kona mau papalina:

            "Ke hoomaopopo nei au i ka nui o ko'u aie ia oe, a, ina e hiki ana ia'u ke panai aku i kahi hana maikai ia oe ma keia hope aku i mea e hoopauia ai keia nohona aie o'u, alaila, e hana aku ana no au ia hana.  A ke hooia aku nei au imua ou, mai keia wa aku a hoea i ko kaua wa e hui hou ai, a mau loa aku nohoi, e hookolo mau no ka leo o ka'u pule mahope ou, a e hoopomaikai mai nohoi ke Akua i kou mau la."

            "I keia la i haawi mai ai ua Akua aloha la i ka hoopomaikai ana a ko'u naau e hauoli nei," wahi a ke kanaka opio i pane aku ai imua o Adelia Mineta, me ka hoomau ana aku nohoi i ka olelo ana, "manao au, o ka wa pono keia au e hoi aku ai no kou home, oiai ua aui loa ka la i nei wa, a ke noho la paha kou mau makua me ka pihoihoi nui, no ka loihi loa o kou kaawale ana mai a laua mai?"

            "Aole anei hoi e hiki ana ia oe ka hele pu mai me a'u," wahi a Adelia i pane mai ai.  "E hoihoi oe ia'u a hiki i ko'u home, a malaila hoi ko'u makuakane aloha e haawi mai ai i kana mau hoomaikai ana ia oe no kou hoopakele ana i kan kaikamahine."

            "E ka Lede maikai, e kala mai oe ia'u.  Aole hiki ia'u ke hele pu aku me oe.  Ma keia huli aku nei o ka muliwai, e moe nei i kai a hoea aku i ke kulanakauhale, aole pilikia e halawai hou mai ana me oe.  E hai aku au ia oe, he mea pono ia'u ke hoi aku i ko'u wahi pupupu hale no ka malama ana i ko'u wahi luaui makuahine.  Aka, ke lana nei ko'u manao, aole keia o ko kaua halawai hope loa ana; me he mea la, ke ike nei au, ke hai ae nei no kekahi mea iloko o kuu uhane, e hui hou aku ana no kaua."

            "Ae---ina e loihi ko kaua mau la o ke ola ana aku, e hui hou ana no kaua,' wahi a Adelia, ka Ui o Viriginia i pane mai ai.  "Aka, mamua o ko'u haalele ana iho ia oe, makemake au e hai mai oe ia'u i kou inoa."

            "E Miss Adelia Mineta, e kala mai oe ia'u, aohe au i ike i ko'u inoa i heaia ai au e ho'u mau makua.  Ke hoomanao nei au i ko'u mau la opiopio loa, ua hai mai ko'u makuahine ia'u, aole oia e hea ana i ko'u inoa i haawila mai ai e ko'u makuakane, a hiki i ka wa e ike hou ai oia iaia.  Mai ia wa mai i lohe ole ai au i kona kahea ana mai i ko'u inoa, a hiki mai i keia la, a nolaila, e ka lede opio, aohe au i ike i ko'u inoa.  A o ko'u makuakane, aole au i ike iaia.  Ke ola nei paha ia i keia wa, a i ole, ua make paha oia---aole au i @ke.  O ko'u wahi luaui makuahine hoi i keia wa, ua poipuia kona noonoo ao kanaka e na haawina a ka noonoo maikai ole, nolaila, maopopo hou ole no ia'u kahi e loaa mai ai ka ike ana i ko'u inoa i heaia ai e ko'u makua.  Aka, ke hele nei au i keia wa, ma ka inoa kapakapa i heaia mai e ko'u mau hoa noho ululaau, oia hoi, "Ka Hiapaiole o ka Pu Raifela" (Niau Kani).  A ina makemake oe, e Miss Adelia Mineta e hea mai i inoa no'u nei, alaila aohe inoa maikai e ae au e kapa mai ai ia'u elike la me "Kanaka Ulaula" (Red Man) i mea hoomanao no na mea i ikeia e oe ame a'u i keia la, ma keia wahi.

            Me keia mau huaolelo, kunou mai la ua kanaka opio nei imua o ka lede opio, a huli ae la ia, a nalowale koke aku la iloko o ka ululaau me kana mau ilio.

            Ua ku iho la hoi o Adelia, ka Ui o Viriginia, me ke pahaohao nui no ke kanaka opio nana i hoopakele i kona ola.  Aia kona mau maka ke haka pono la ma kahi a ua kanaka opio nei i nalowale aku ai iloko o ka ululaau.  Lohe aku la ia i ke aoa ana mai o na ilio a ua mea nei nana oia i hoopakele.

            Kamailio iho la ua Lede nei iaia iho:

            "Aole i loaa mai nei ia'u kona inoa.  He oiaio, he kanaka uhai holoholona ia; aka, o kona inoa, owai la ia"  Hai mai nei ia, he luaui makuahine kona, a ua loohia oia i ka mai ma kona noonoo, alaila, ua opulepuleia ka paha kela wahine?  Aloha ino no kahoi kona mama!  He makuahine kona iloko o ka pilikia, a he makuakane hoi ko'u iloko o ka waiwai ame ka hanohano.  Wahi nohoi ana i hai mai nei ia'u, he makuakane kona, aole nae oia i ike iaia---ke ola nei paha kela makuakane ona, a ua make paha oia, aole oia i ike, aka, aia a hoea hou mai kela makuakane ona a hui hou me kona luaui makuahine, alaila, loaa ka inoa ponoi i heaia ai oia e kela luaui makuakane, ma ka wa o kona hanauia ana.  Ke ola nei anei ka makuakane o kela kanaka opio.  He mau mea huna pohihihi keia ekolu.  He opio ui waipahe, aohe inoa---he makuahine i opulepule, aohe maopopo o ke kumu i loaa ai ia ma'u lokoino iaia--- a he luaui makuakane i nalowale, a i ahai pu aku i ka inoa o kana keiki.  He oiaio nae, ua ikeia keia kanaka puuwai hamama e kona mau hoa o ka ululaau ma ka inoa Ka Hiapaiole o ka Pu Raifela.  A o ka'u inoa e hea aku ai iaia, wahi no ana i hai mai nei ia'u, o Kanaka Ulaula (Red Man).  He keu ka inoa kamehai!  Red Man---Kanaka Ulaula!  Aka, he inoa ia i piha me na hoomanao poina ole ana no na hana o keia la."

            Alaila, aea hou ae la kona poo iluna, huli aku la kona mau maka a nana aku la i ka ululaau, a ma ia wa i lohe aku ai ia i ke kani koliuliu ana mai a kekahi pu raifela, a ia wa i hoomanao wale ae ai ia, o ka pu ia a Kanaka Ulaula, a me he mea la kana Adios (Aloha) ia i pae mai ai, nolaila, pane ae la ia:

            "Good-bye oe, e kuu hoaloha maikai, a hui hou kaua.  Good-bye, Good-bye."

(Aole i pau.)

 

Ola Kupaianaha Ka Hi.

 

He Lunahooponopono Nupepa no Viriginia

i aneane e poho ka manaolana

no ke ola, eia nae, ua loaa hoi ke

ola kino maikai iaia mamuli o

kona inu ana i ka Laau Ola

a Kamalena no ke Nahu, ke,

Kolera ame ka Hi.

            E heluhelu i kona manao hoakaka.

            Mai ka nupepa Times mai, Hillstile, Va.

            Ua loohia au i ka ma'i hi no kekahi wa loihi loa, a manao iho la au, ua hala loa ka wa pono e ola ai au.  Ua nui ka wa i lilo ma ka imi ana i ke ola, nui nohoi ke dala lilo, a nui pu mai no me ka pilikia, ua aneane loa au e hooholo i ko'u manao, ua pau loa ka loaa ana aku no i ka hopena, ela nae, ike iho la au i ka hoolaha o ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, ke Kolera a me ka Hi. a pela pu hoi me kekahi mau palapala hoike no kekahi mau ma'i i hoola kupaianaha loa ia e keia laau, nolaila, hooholo iho la au e hoao.  Mahope iho o ko'u inu ana no kekahi wa i ua laau la, ua ola loa ae la au, a ke hoike aku nei au imua o kou mau hoa i loohia i ka ehaeha, he kanaka ola au i keia wa, a ua loaa hou ia'u ka ikaika o ke kono i keia la, a ua like no ko'u ola i keia wa, me ko ka wa i loaa ole ai au i ka ma'i.---O. R. Moore.  E kuaiia ana e na poe kuai laau apau.  O Benson Smith & Co., Kaupalenaia, na agena no ko Hawaii Pae Aina.

 

KAKELA ME KUKE

 

(KAUPALENAIA.)

 

Poe Kalepa ma ke Komisina,

 

A HE

 

Poe Lawelawe Kopaa.

 

AGENA.

 

2736-tf

 

            Mai poina i ka nana ae i ke Kaa Hehihehi Wawai lua ole o ka paa, ka maikai ma ka holo ana, i ikeia ma na wahi kuai kaa apau.

 

Kalivilana Cleveland.

 

HONOLULU BICYCLE COMPANY.

 

209 Alanui Hotele.                                                                                                      Telepona 909.

 

2753-1m.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

Ka Ayer Laau

Hoomaemae Koko.

            (SARSAPARILLA.)

 

            E hoomaemae oe i kou koko me ka Ayer Laau Hoomaemae Koko (Sarsaparilla), o keia ka laau pahu'a ol@ kona ikaika hoola.  Kupono maoli keia laau no ka ma'i Alaala, ma'i H@ Puha, ma'i Aai, ma'i Kuapuhi, ma'i Puupuu oolohu, ma'i Kane p@h@ ame na ma'i no apau e ulu mai @ mailoko mai o ke koko ino.  He k@pono loa loa nohoi keia LAAU HOOMAEMAE KOKO A AYER no ka ma'i @lulu (catarrh), rumatika ame ke@rumatika pehu.

            Ma ke ano he laau hooikaika @ ia, aohe ona lua.  E kokua ana ia i @ mea paahana o ka opu ma ka hoow@ ana i ka ai, hooikaika i ka hana a@ a ke ake-paa nawiliwali, hooikaika hoi i na aa-lolo a hooikaika pu hoi i ke kino i hele a nawaliwali mamuli o ka luhi ame ka hoomailo ana a ka ma'i Ua ike na kauka lapaau ma @ wahi apau, he Laau maikai loa keia Laau Hoomaemae Koko a Ayer.  He laau keia i loaa no loko mai o @ pa'ipa'i ame ke kawili a hoohuihui naauao ia ana o na laau hoomaemae koko a hooikaika kino ikaika @.  Aohe laau hoomaemae koko elike @ keia, a i makemake nui ia nohoi e@ me keia.

 

Ka Ayer

            Sarsaparilla

Hoomakaukauia e

DR. J. C. AYER & CO.

Lowell, Mass., U. S. A.

 

Oia ka Ma'i Awa

            awahia o ka Opu i na Huaale a Ayer

 

No Keaha  I HOOKAWELEWE LOA AKU @ OE I KELA

 

ANU, KUNU

AME PUU EHA?

 

            Ua kaulana loa ka LAAU KUNU A AYER (Ayer's Cherry Pectoral) ilok@ o na makahiki he aneane 60, ma ka hoola ana i na Ma'i o ka Puu ame k@ Akemama, ke Anu, ke Kunu, ka Ma'i La Grippe, ame ka Ma'i Mala o ka pa@ Akemama.  He ono keia laau ma k@ inu ana, a he oiaio ke ola.

 

AYER'S CHERRY PECTORAL

 

Na Medala Guia mai na Hoikeike Nui o k@

 

Mai lawe i na Laau Emi i Hookalike@a m@

 

Hollister Drug Co. Lt.

Na Agena ma ka Paeai@ Hawaii.

 

Metropolitan Meat Co

 

(Hui Kua Pipi Metropolitan.)

 

G. J. WALLER, (Wa@a)  -  Luna Nui

 

108 Alanui Moi.

 

Poe Kuai a Hoolako i na Mok@

 

ME

 

No Io Pipi, Hipa a pela'ku

 

E loaa mau ana na Manu ame na @mano

 

i hoohu'ihu'iia @oko @

 

ka Hau.

 

Makepono ke Kuai i na I'o Pipi @nei

 

TELEPONA HELU             -             -             @

 

Ka Hui Alahao me Aina o Oahu

 

MAI A MAHOPE AKU O IUNE 13, 1899

 

Manawa Holo

 

WAHI: HOOLULU.  Waianae,                     Waialua,                      Waianae,                     Wili o 

Mai Honolulu aku.)     kaa huikau,                  kaa ohua,                     kaa ohua,                     Ewa, kaa

                                    na la apau                    na la apau.                   na la apau.                   ohua, na

                                    koe ke                                                                                                             la apau.

                                    Sabati.

                                   

                                    A.M.                            A.M.                            P.M.                            P.M.

Honolulu . . . . . . . .     7:10                             9:15                             3:10                             @

Manana . . . . . . . . .     8:07                             9:48                             3:4@                           @

Wili o Ewa . . . . . . .    8:37                             10:08                           4:08                             @

Waaianae . . . . . . . .     9:27                             10:@                           4:43                             -----

Waialua . . . . . . . . .     -----                              12:00                           5:38                             -----

 

WAHI HOOLULU.   Wili o              Waialua,          Waianae,         Waialua,          Wili o Ewa,

(Mai waho mai a i       Ewa,               kaa ohua,         kaa huikau,      kaa ohua,         kaa ohua,

Honolulu.)                   kaa                   na la apau.       na la apau,       na la apau.       Sabati

                                    ohua,                                       koe ke                                      wale @.

                                    koe ke                                      Sabati.

                                    Sabati.

 

                                    A.M.                A.M.                A.M.                P.M.                P.M.

Waialua . . . . . . . . . .   -----                  6:12                 -----                  2:3@               -----

Waianae . . . . . . . . . .  -----                  7:12                 10:09               3:@                 -----

Wili o Ewa . . . . . . . .  5:50                 7:47                 10:59               4:3@               12:@

Manana . . . . . . . . . . . 6:15                 8:07                 11:34               4:@                 1:@

Honolulu . . . . . . . . . . 6:50                 8:40                 12:1@             5:@                 1:@

 

            G. P. DENISON,

                        Luna.                                                                           F. C. SMITH

                                                                                                Luna Kuai Palapala H@