Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 37, 15 September 1899 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU

!•,'k.i uhai holwholoiiaopio, owai ia? opuli'imle, 1 aha ina? ii h ku'u iwm. Ow«i ia? . t •' K'ilania t Sylranu* Cobb, Jr. ke- ; • . t/'ī h'i' i'ūkn h'akuu Mwh lo h~a«ūina loa t.v■ ■>>. a i nnnhiin mnl hni e. ffOOULU\ii- ■' Hil', mni bi oUlu !)■ ri'ania mai a i a . I!n<i aii, no kc Kilnhana Pookela no kn . U'i-iaii. n.i !;l omaka mua o ka makahiki ; ■ iioomaka mai ai na hookaaii ana , t•. i uioolelo e paneeia aku nei imua puni heluhelu moolelo o Ke K;.••:•:'»:> Pookela no ka Lahul Hawaii. M ■ keia mau la omaka mua o ka ma- ., ; - i i hoikeia ae Ja, i ikela ai ka ulu--n. maikai o na nohona ulako- /. o na wahi kanaka kakaikahi i liaiwi iho ma Viriginia, Amerika. i Kiialo mai waena aku o lakou na . na piliaiku a aikena ana no na kam kakauha mai ke Aupuni mai o :>a ua kualiilii mai la hoi ia . :ia lele aluka omokoko ana mai a ,i iekini. a, eia keia poe kanaka ma 'ilana hoolaupai pomaikai maluna ; i aina; a, ma na ano apau, ua hiki ~• iieloia ae. he kulana holomua ko . ik' l 'i. <» .ii nae. i hoonalowale loa ia aku ai r„» ln.ouka kaua nunui ana, mawaena i.ikou ame na Ilikini, e mau ana no, "i.t t man la na holapu ana mai a keK.iiii i»oe kakaikahi o ua poe Ilikini la; . keia iho la na wahi mea nana i pioo iki i ko lakou nohona honui t. H maau hele mai ana keia poe . i; nm ka muliwai, mai loko lilo i niai.'o ka aina, a hoea i na wahi e K ii.i ana e na hale o na ilikeokeo, a laim : ;ie la lakou (na Ilikin-i) ma ke ka- ;. i iiao malu ana aku i kekahi mau imi'iiioiona a mau wahi waiwai e ae no'kh i' n;i ilikeokeo. A ma ka wa nae e !'tu pono ai na Ilikini, i hana i keia rii ! i hana i na ilikeokeo, alaila, e kau jn / n>> na ilikeokeo i mau hoopai eha>li,i ioa maluna o ua mau keiki ahiu •• i o na waolaau. '>i ti keia kulana holomua e lehau ii. i ma na kaiaulu apau o Virigina, na vii»i hoi i hookuene pono ia iho e na : keokeo, e hoomaka ana keia nanea ;.'-u. e paneeia aku nei imua ou e kuu ikainaka heluhelu, ma kekahi la • i molale maikai o ka malama o 'A kii mahina hoi nona ka puanaia . niahina opiopio maikai o ka l.fia !a, e ku ana kekahi kanaka inaiauia e ka nani ame ka ui, ' ui' kapa akau o ka muliwai James, ;uic kanakolukumamalima mile 'e.i aku o kahi' kulanakauhale o .! n. O ke kulana o keia kanaM '>*?;o, ua miloia no ia me ka hiehie ;»■ i, • kilakila; a o kona oiwi kino.ua' i < i i ae e ka molaelae ame ka ikaiua kona mau ano apau, ua hoi i '! la ia, he kanaka koa oia me k.i punuai i owiliia iloko o ka Wai- '» k;i aahu a ua kanaka opio nei e k.-m» i ana ma keia wa, he aahu no ia <> k«- kanaka uhai holoholona. He paI.ik.i iiolu huluhulii kona e komo ana, he k.ui ili ma kona puhaka, a ma keia kan iii, i hoopaaia iho ai he elua mau me na pupanapana, ame hooka hi pahi lole ili holoholona. He mau ili-kalapu ma kona mau wawae, he IoI' «awae lli aeae hoi kona e komo ana, a he papale kapu hulu ma kona poo. 1 keia wa e kalele iho ana ia ma'un.i o kana pu raifela, a e haka pono ina hoi kona mau onohi maka maluna 'ka muliwai. Oiai ua kanaka opio nei e nanea ana ka nana i ke amio palanehe ae a na tokoia a ka wai o ka muliwai, ua ikea- « aku la kona aea hikiwawe ana ae ilnna. a ku pono ae la kona poo, a hokio palanehe ae la ia no kana mau ilio iiooiohe, a, ia wa i kuemi ae ai ia a kaa P°oo mahope o kekahi puukiuki laaue- punonohu ana maluna o kekahi kumulaau. Aoit> i liuliu kana k'u ana ma keia aia hoi, ike aku la 'ia i kekahi *'ahi waapa uuku e hoeia mai ana e mau kanaka paele, a mahope o ua waapa la, e noho ana he lede opio i!ik - • a ma kahi kokoke nohoi ia- ' noho ana kona wahine lawelawe, ' ! -k<> loa kona ili me ko na! .ha e hoe ana i ka waapa. l! !. i ike aku a ke kanaka "P " ke ano o ka hoe ana a ua poe K,: - 'i. i nei i kahi waapa, e hoe ana la- ! mo ko lakou ikaika apau, ame ka nohoi. a o ka wahine opio iliK ' ' hoi. e hookikina mai ana ia i ia !'"• hoe waapa nei e hoomahuahua i! i ka holo o kahi waapa. Aia ka IV,! M' i i keia wa mawaena konu o ka •""■''iiwai. ,x e aukuia ana ia e na haale,llf iii : ipii o ka wai, oiai o kahi ikaika 1,,;i ! () ke amio hulei lua ana ao o ka Wai > ka muliwai. Me he mea Va nae, m ' <i>i hoomaopopo aku a ua kanaka °Pif» liei, he ekolu wale no minute i koe a kwa pono ae ua wahi waapa la ma kukulu e kaalo pono ae ai mamua

pono aku o kahi opu la&u hihi ana e pee ana. Hoomaopopo iho la ua kanaka opio nei, he waapa kela e uhaiia mai ana e kekahi poe ili-ulaula pili makamaka °le i na ilikeokeo, eia nae, aole oia i Ike aku ia lakou. A oiai ia e naiu ana iloko iho ona, no ka wa e ike aku ai oia i ua poe Ilikini nei, na lakou e uhai mai ana i ka waapa o ka lede opio e hoe paukiki ia meii ana ma ia wa, aia hoi, me ka puiwa nui, lohe aku la ia i ke kani ana māl o kekahi pu raifela, a lke akula iai ke pahemo ana aku o ka hoe mailoko aku o ka lima o kekahi o na negero, a ma ia wa hookahi nohoi, ua walaakula oia ilalo, oiai ua ku mai ia ia i ka.poka o ka pu raifela i kani mai ai. He sekona no paha mahope iho, aia hoi, ka--11 i hou ana no he pu, a wala hou aku la no he kanaka paele a waiho make iloko o ka waapa elike me. ke kanaka mua. Me ka hikiwawe loa, hapai ae ia ua kanaka opio nei i kana pu ma kona iima, ame ka mama holo mai la ia a ku ma ke kae o ka muliwai, a i kona nana aka aku i uka o ka muliwai ike aku la ia i kekahi poe Ilikini eha maluna o kekahi wna e holo mai ana ma kahi ano pili koke ae i ke kapa muliwai, ma ka aoao hookahi nohoi ma ka ia nei wahi e ku ana. Me he mea la oka mamao mai ka waa mai o ua poe Ilikini nei a i ka waapa o ka lede opio, he kanaha paha roda, oi iki a emi iki mai paha.

Ma ia wa hookahi nohoi, hoomaopopo iho la ua kanaka opio nei, aole oia i ikeia mai e na Ilikini eha o luna o ka waa, a i kona huli ana ae hoi a nana hou aku i ka waapa o ka lede opio, hoomaopopo iho la ia, ua ike mai la ua lede opio nei iaia. Nolaila, me ka awiwi nui kuemi hope hou mai la ia a pili hou ae la mahope o ke opu laau hihi ana i pee mua ai, ame kona papale hulu ma kona lima, peapeahi aku la ia me ka ika>ika i ka lede opio e hoohuli mai i ka waapa no ke kapa muliwai ana e ku ana. Ua ike mai la no ua lede opio nei i ka ia. nei peapeahi ana aku, oiai ma ia wa i huli mai ai ka ihu o ka waapa no keia kapa o ka muliwai, a e hookikina ana nohoi ua lede opio la i na wahi kauwa paele i koe iho e hoe me ko laua ikaika apau. I kela wa e holo mai ana ka waapa no keia kapa o ka muliwai, oia ka wa i hoohuli iki ae ai ka waa o na Ilikini a nee aku la no waena ponoi o ka muliwai, a ua hiki i ke kanaka opio ke ike aku i na poo o kekahi mau Ilikini elua e ku ana iluna. E paa ana hoi keia mau Ilikini i ka laua mau pu raifela ma ko laua mau lima. īa wa i kau ae ai ua kanaka opio uhai holoholona nei i kana pu ma kona poohiwi, me ke kau pololei ana ma kahi o na Ilikini elua e ku ana, a, anehej ae la ia e kulai i ke kiko o ua pu la, i mea e hiki ai ke o-u ia ke ola o kekahi o ua mau Uikini la, aia hoi, olapa ae la he noonoo hou iloko ona, a hooki ae la ia i ka manao ki koke aku i kana pu raifela ma ia wa; aka, hoomau aku Ia no nae ia i ke kau ana i ka pu ma ke kulana no ana i kau mna ai.

0 ka noonoo nana i hookaulua iho i ua kanaka opio la, mai TKe ki ana aku i kana pu, oia kona manao hou ana ae, ma ka wa i anehe ai e ki aku, ua oi aku ka pono e kali oia a huli aoao mai ka waapa ma ka laina pololei ma kahi ana e ku ana, a oia ka wa e ku like ai na Ilikini elua me na pu, a oia ka wa maikai ana e kii aku ai ia laua elua me hookahi hamare ana o ke kiko o kana pu raifela puhili ole.

No kekahi wa pokole i kali malie iho ai ia, a hoea mai la ka wa pono ana i makemake ai e ike aku, o ke kulana ia e pau elua ai na keiki ai laau o ka waonahele ma ka umoki hookahi ana o ka hamare o kana pu. He mea oiaio i ka hoea ana mai o ua wa la, me ka manamanalima haalulu ole. aia hoi, pana mai la ia i ke kiko o kana pu, he olapa ana na ke ahi paea o ka pu, he kani uina poha ana na ka leo o ka pu, ua ku aku la ke kanaka ili ulanla mua ma kona a-i, a loaa aku la ke poo o kona kokoolua, a lilo iho la laua i mau kanaka make na ka poka puhili ole o ka pu a ke kanaka opio.

Mamuli hoi o ka lohe ana o na kanaka paele elua i kie e hoe ana, i ka Igo kani hou o ka pu, ua lele ae la na weli hoomanao, a paa ae la i ko laua man kani a-i, a malule iho la ko laua mau lima, i ka nui launa ole mai o ko laua makau, no ko laua manao ana, no laua keia make e hoounaia mai nei, nolaila, pahemo pu aku la na hoe a laua e paahana ana, mailoko aku o ko laua mau lima, a kali iho la me ka pouli pu o ko laua mau noonoo, no ka mea o laua e lilo ana i luahi na ka make; aka, mamuli o ka hoomaopopo ana o ka lede opio i ke ano o ka pu i kHa aku ai, ame kona ike pu ana ae hoi i ka haule makē ana o na Ilikini elua, aia hoi, hooia mai la oia imua o laua no ko lakou palekana, a he okoa kahi a ka pu i kiia ai, nolaila, me ka hauoli nui ame ka eleu nohoi, lalau hon iho la laua i ka laua mau hoe, a hoe aku la me ka ikaika no kapa muliwai. 0 na Ilikini elua hoi i koe iho, me ka piha pihoihoi, ku ae la laua iluna, a j nana aku la ma kahi a ka uwahi koiaweawe o ka pu raifela e lana ae ana | iloko o ka lewa, hoomaopopo iho

la laua, hookahi no kanaka iea kela kapa mai o ka muliwai, nokamea, wahi a laua i noonoo koke iho ai, I ina he elua kanaka a oi aku paha mauka mai o ka aina, ina la ua kani hou mai he pu; nolaila, lele mai la kekahi o laua mamua o ka waa, a lalau iho la ia i ka pu a kekahi o na kanaka mua eiua i ku ai i ka pu, a kau mai la ma ke opu laau hihi a laua i ike mai ai, oia kahi i kiia aku ai ka pu i make ai ko laua mau kokoolua; eia nae, ua lohi loa oia i ke ki ana mai i kana pu, oiai, he aneane hookahl minute wale no ke kowa o ka manawa mai ke kani ana o ka pu a ke kanaka opio a hiki i kona piha hou ana. Ike aku la ua kanaka opio uhai holoholona nei i ke kaikai ana ae a ka ili-ulaula i kana pu iluna, a, oia no kona manawa i hapai koke ae ai i kana pu ma kona poohiwi a poha wawalo hou ae la kona leo iloko o ka ululaau, a palahuli iho la ka Ilikini i kalkai ae ai i kana pu ma kona poohiki.

0 kahi Ilikini hookahi i Eoe iho, i kona ike ana i ka make ana o kona kokoolua, lalau aku la ia me ka hikiwawe loa i ka hoe ana i haalele aku ai, a hoe aku la ia me ka ikaika no uka o ka muliwai. Mamuli o keia hooikaika paukiki ajia a ua wahi Ilikini nei, ua palekana aku la ia, oiai ma ka wa a ke kanaka opio i kaikai hou ae ai i kana pu ma kona kipoohiwi no ka hoouna ana aku i ka elele ahai make i ke koena o na ili-ulaula o luna o ka waa, aia hoi, ike aku la ia i ua wahi kanaka la e hoe ana me ka ikaika no uka o ku muliwai, a ma kahi mamao loa aku hoi mai ka waapa aku o ka lede opio. 1 kela wa i pili mai ai ka ihu o k;i waapa o ka lede opio i ke kapa muliwai, a i ka hele ana aku o ua kanaka opio la e halawai me ka lede opio i lele mai ai i uka nei o ka aina, ua haule iho la ua lede opio la ma kona kuli, paili ae la ia i kona mau lima, ame na maka i haloiloiia me na waimaka, ame ka leo i piha i ke aloha, pane mai la ia-

"E ka mea uhane lokomaikai, pehea la auanei e hiki ai ia'u ke uku aku ia oe no ko'u aie ia oe? Ua pakele ia oe kuu ola, ua pakele pu hoi ka manaolana o ko u makuakane ma o'u nei, a ua palekana hoi ko maua mau hauoli palena ole —ae, ia oe mnua i nui ai no keia hana aloha au." Ua nana aku'la iioi ua kanaka opio uhai holoholona la, maluna o na helehelena ui o ka icd" epio e kukuli mai ana imua ona. Ae— he mau helehelena ui ia e mohala mai ana imua na, he ui i miloia me na haawina 0 ka waipahe, a he mau. onohi maka i haalipoia e ke onaona, a o kona leo, wahi ana i hoomaopopo iho ai, ua like no ia. me ka melodio kani oluolu loa; a, ua lamalama maeele mai la na manao mahalo iloko o kona puuwai no ua lede opio la. Me ia manao e lupalupa ana iloko o kona houpo; ia wa i lalau aku ai oia i ka lima o ua lede opio la, a ko ae la iaia iluna, me ka olelo ana aku hoi: "E ka Lede maikai, ua hlki no ia oe ke uku mai ia'u no ka hana a'u i hookauwa iho nei nau. E hoomanao oe, o ka hana a'u i hana iho nei nou, he hana ia i pono ia'u ke hana no ko'u poe ho% kanaka i komo iloko o ka poino ame ka pilikia. Nolaila, ina e hana oe 1 ka hana e hookauia ai ka pilikia o kahi hoa kanaka ou ame a'u, alaila, ua hookaa oe i kou aie ia'u. E hoomanao ika Rula Gula: 'Ellke me ko oukou makemake e hana mai na kanaka ia oukou, pela hoi oukou e hana aku ai ia lakou.' "

Nana mai la nohoi ua lede opio la i ke kanaka nana e paa ana kona lima, a. puai ae Ia ka uia ohelohelo o ka ui mahiehie ma kona mau papalina, a hooheno mai la ke ohaoha makahehi ma kona mau onohi maka. Ua manao loa oia i kinohi i kona ike ana mai i ka hele ana aku a ke kanaka nana oia i hoopakele, me kona aahu apau o ke kuiana kanaka uhai holoholona, he kanaka ia o ke kulana ahiu, elike me ka mea mau i ikeia mawaena oia ano kanaka; a e lohe ana no ia ia i na pane olelo kalakalaana a ua kanaka la; aka, aole nae pela, ike mai la ia he ui na helehelena o ke kanaka e paa ana i kona lima, a he olu hoi ka ieo i poha aku imua ona. Ua ike ua kanaka opio la i ka loloku mahiehie ana iho o na manao maikai iioko o ka lede opio, ua hookuu aku la ia i ka lima o ua lede opio la, a pane hou aku Ia ia: "Ke ike nei au i kou manao, e ka Lede maikai, oia hoi, he mea pono i kekahi kanaka uhai holoholona ilihune a haahaa elike la me a'u, ke hoike aku imua ou i ka uku e hookaa māi ai oe ma ke dala; aole hoi, e lilo ua kanaka uhai holohoiona ilihune la i mea haawi oieloao aku. elike la me ka'u i hana aku nei ia oe. Aole anei pela?" I "Aoie, aole," i pane mai ai ua Lede opio nei me ka hikiwawe loa, a hoomau mai la nohoi i kana olelo ana, "Aole o'u wahi manao iki pela. Na kou mau helehelena i hoopiha mai I kuu uhane me ka hauoli, a na ia hauoli i hoouiu ohaoha ae iioko o ko'u houpo i ka manao ana, he uhane kou i papahiia me na haawina o ka makee hanohano, ka laahia, ame ka maemae o ke kanaka. No kau oleloao i hoike mai nei ia'u, o ka'u mea ia e hana ai i mea

e iookaaia ai ko'u aie ia oe, wahi au i olelo mai nei, e hooko aku ana au ia hana, aka, e hoike aku no nae au ia oe, me ka oiaio, aohe mea kino uhane i hoea mal imua o Adelia Mineta no ke noi ana i manawalea, a i kokua e ae hoi i hooneieia aku ai ia e Adelia Mineta." "0 Adelia Mineta anei oe?" wahi a ke kanaka opio i ninau aku ai. "0 ko'u inoa ia." "Alaila, o oe anei ke kaikamahine a Haku 01ivia, ka mea nona ka aina kanu makai aku nei o keia wahi?" "Owau no kana kaikamahine hookahi." He kanaka o Haku 01ivia Mineta i ike pinepine ia e ia, a ua hoomaopopo nohoi ia, oia kekahi o na kanaka waiwai a kuonoono loa iloko o ka aina, a he kanaka mana nui nohoi ia maloko o kahi kulanakauhale o Jamestown; a o keia ui ana e ike nei, ka oiwi hoi ana i hoopakele ai me kana "niau-kani," mai na lima mai o na kanaka ahiu o k.i aina, o ke kaikamahine ia a ua kanaka hanohano la. I kona hookuku ana ae i kona wahi kulana iho me ke kulana o ka ui e ku mai ana imua ona, he mea

j maopopo, he kowa nui puhoho mawaena o laua a i elua. He kanaka uhai holoholona ilihune wale no ia, a o ka oiwi o ka ui e haiamu mai ana imua ona, aia ia i ka wekiu o ka hanohano. No keia mea, loloku welenia iho la ka eha iloko o kona houpo, me he mea la, "ua eha no ia i ka eha lima ole a ke aloha." I keia wa pane aku la ua kanaka opio nei: "E Miss Adelia Mineta, i nonoi aku au ia oe, mai haawi hou ia oe iho iloko 0 na hoowalea ana, ma ka maau hou ana mai ma keia mau wahi ma keia hope aku, oiai eia i kai lilo loa nei na Ilikini e hoohalua mai nei." Me na onohi maka oluolu a puia i na haawina o ke aloha, pane mai la ua lede opio nei, oiai hoi, i hiolo iho ai he mau kuluwaimaka ma kona mau papalina: "Ke hoomaopopo nei au i ka nui o ko'u aie ia oe, a, ina e hiki ana ia'u ke panai aku i kahi hana maikai ia oe ma keia hope aku i mea e hoopauia ai keia nohona aie o'u, alaila, e hana aku ana no au ia hana. A ke hooia aku nei au imua ou, mai keia wa aku a hoea i ko kaua wa e hui hou ai, a mau loa aku nohoi, e hookoio mau no ka leo o ka'u pule mahope ou, a e hoopomaikai mai nohoi ke Akua i kou mau la." "I keia ia l haawi mai ai ua Akua aloha la i ka hoopomaikai ana a ko'u naau e hauoli nei," wahi a ke kanaka opio i pane aku |Li imua o Adelia Mineta. me ka hoomau ana aku nohoi i k:i olelo ana. "manao au, o ka wa pono keia au e hoi aku ai no kou home, oiai ua aui loa ka la i nei wa, a ke nōho la pahn kou mau makua me ka piholhoi! nui, no ka ioihi loa o kou kaawale ana I mai a laua mai?" "Aole anei hoi e hiki ana ia oe ke hole pu mai me a'u," wahi a Adelia i pane mai ai. "B hoihoi oe ia'u a hiki 1 ko'u home, a malaila hoi ko'u makuakane aloha e haawi mai ai i kana mau hoomaikai ana ia oe no kou hoopakele ana i kan kaikamahine." "E ka Lede m&ikai, e kala mai oe ia'u. Aole hiki ia'u ke hele pu aku me oe. Ma keia huli aku nei oka muliwai, e moe nei i kai a hoea aku i ke kulanakauhale, aole pilikla, e halawai hou mai ana me oe. E hai aku au ia oe, he mea pono ia'u ke hoi aku i ko'u wahi pupupu hale no ka malama ana i ko'u wahi luaui makuahine. Aka, ke lana nei ko'u manao, aole keia o ko kaua hnlawai hope loa ana; me he mea la, ke ike nel au, ke hal ae nei no kekahi mea , iloko o kuu uhaae, e hui hou aku ana ' no kaua." !

"Ae—ina e loihl ko kaua mau la o ke ola ana aku, e hui hou ana no kaua,' wahi a Adelia, ka Ui o Viriginia i pane mai ai. "Aka, mamua o ko'u haalele ana iho ia oe, makemake au e hai mai oe ia'u i kou inoa." "E Miss Adelia Mineta, e kaia mai oe ia'u. aohe au i ike i ko'u inoa i heaia ai au e ko'u mau makua. Ke hoomanao nei au i ko'u mau la opiopio loa, uk hai mai ko'u makuahine ia'u, aole oia e hea ana i ko'u inoa i haawiia mai ai e ko'u makuakane, a hiki i ka wa e ike hou ai oia iaia. Mai ia wa mai i lohe ole ai au i kona kahea ana mai i ko'u inoa, a hiki mai i keia la, a nolaila, e ka lede opio, aohe au i ike i ko'u inoa. A o ko'u makuakane, aole au* i ike iaia. Ke ola nei paha ia i keia wa, a i ole, ua make paha oia—aole au i .l'.e. 0 ko'u wahi luaui makuahine hoi i keia wa, ua poipuia kona noonoo ao kanaka e na haawina a ka noonoo maikai ole, nolaila, maopopo hou ole no ia'u kahi e loaa mai ai ka ike ana i ko'u inoa i heaia ai e ko'u makua. Aka, ke hele nei au i keia wa, ma ka inoa kapakapa i heaia mai e ko'u mau hoa noho ululaau, oia hoi, "Ka Hiapaiole o ka Pu Raifela" (Niau Kani). A ina makemake oe, e Miss Adelia Mineta e hea mai i inoa no'u nei, alaila aohe inoa maikai e ae au e kapa mai ai ia'u elike la me "Kanaka Ulaula" (Red Man) i mea hoomanao no na mea i ikeia e oe ame a'u i keia la, ma keia wahi." Me keia mau huaolelo, kunou mai la ua kanaka opio nei imua o ka lede opio, a huli ae la ia, a nalowale koke

aku la iloko o ka ululaau me kana mau ilio. Ua ku iho ia hoi o Adelia, ka Ui o Viriginia, me ke pahaohao nui no ke kanaka opio nana i hoopakele i kona ola. Aia kona mau maka ke haka pono la ma kahi a ua kanaka opio nei i nalowale aku ai iloko o ka ululaau. Lohe aku la ia i ke aoa ana mai o na ilio a ua mea nei nana oia i hoopakele. Kamailio iho ia ua Lede nei iaia iho: "Aole i loaa. mai nei ia'u kona inoa. He oiaio, he kanaka uhai holoholona ia; aka, o kona inoa, owai la ia? Hai mai nei ia, he luaui makuahine kona, a ua loohia oia i ka mai ma kona noonoo, alaila, ua opulepuleia ka paha kela wahine? Aioha ino no kahoi kona mama! He makuahine kona iioko o ka pilikia, a he makuakane hoi ko'u iloko o ka waiwai ame ka hanohano. Wahi nohoi ana i hai mai nei ia'u, he makuakane kona, aole nae oia i ike iaia— ke ola nei paha keia makuakane ona, a ua make paha oia, aole oia i ike, aka, aia a hoea hou mai kela makuakane ona a hui hou me kona luaui makuahine, alaila, loaa ka inoa ponoi i heaia ai oia e kela luaui makuakane, ma ka wa o kona hanauia ana. Ke ola nei anei ka makuakane o kela kanaka opio. He mau mea huna pohihihi keia ekolu. He opio ui waipahe, aohe inoa—he makua-

hine i opulepule, aohe maopopo o ke kumu i loaa ai ia ma'i lokoino iaia— a he luaui makuakane i nalowale, a i ahai pu aku i ka inoa o kana keiki. He oiaio nae, ua ikeia keia kanaka puuwai hamama e kona mau hoa o ka ululaau ma ka inoa Ka Hiapaiole o ka Pu Raifela. A o ka'u inoa e hea aku ai iaia, wahi no ana i hai mai nei ia'u, o Kanaka Ulaula (Red Man). He keu ka inoa kamehai! Red Man—Kanaka Ulaula! Aka, he inoa ia i piha me na hoomanao poina ole ana no na hana o keia la." Alaila, aea hou ae la kona poo iluna, huli aku la kona mau maka a nana aku la i ka ululaau, a ma ia wa i lohe aku ai ia i ke kani koliuliu ana mai a kekahi pu raifela, a ia wa i hoomanao wale ae ai ia, o ka pu ia a Kanaka Ulaula, a me he mea la o kana Adios (Aloha) ia i pae mai ai, nolaila, pane ae la "Good-bye oe, e kuu hoaloha maikai, a hui hou kaua. Good-bye, Good-bye." (Aole i pau.)