Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 37, 15 September 1899 — HE PUNAWAI OLA IO ANEI KO IAPANA. [ARTICLE]

HE PUNAWAI OLA IO ANEI KO IAPANA.

Ma ko -makou pepa o keia la e ike iho ai ko makou poe heluheiu, mai Hawaii a Kauai, i ka palapala a kekahi kaikamahine Hawaii maoli e noho mai la ma lapana, me ka hoomanawanui, no ka imi ana i ke ola ame ka palekana o kona kino i hoohihiaia e kp. ma'i. Na keia mau olelo hoike a keia kaikamahine opio o ka aina oiwi hookahi 0 makou nei ame na Hawaii apau i hanau ma Hawaii nei, i hoala mai ia makou e ui a e ninau ae imua o ke akea, 1 keia ninau: "He Punawai Ola Anei ma lapana?" • 0 ka mea wale no i hiki ia makou ke kamailio aku i keia wa, oia no ka hooia ana mai o na olelo i kakauia e kela kaikamahine, elike me ia mau olelo a makou e hoike aku nei ma kekahi wahi o ka makou pepa o keia la, a makou hoi i unuhi mai ai mailoko mai o kana palapala i kakau mai ai i kona makuakane hanauna, oia o Mr. David Kaapa, ke poo o ka oihana makaikiu o Honoiulu nei, i kona ike kumaka maoli ana i ke ola o ka poe ma'i i hoea i kela mau punawai mahu e auau ai; a ua ike hoi ia, ma kona aoao ponoi iho, i ka nalohia ana aku o na pohaka eleele mai kona kino aku, a koe na pohaka keokeo; aka, wahi a ke kauka oia wahi i olelo aku ai iaia, e pau ana no ia mau mea i ka nalowale ke hala kekahi wa loihi. Ke olelo nei keia kaikamahine, ua hauoli.loa oia, ua hoea oia i kela wahl ma ka wa lahiiahi o na hekau ana iho a ka ma'i maluna ona. A o ke kumu maopopo o kona olelo ana pela, no kona ike ana, aia na hoikena 0 ke ola ke hihi mai la maluna ona me ka maikai. Aloha no keia opio e» noho hoomanawanui mai la ma kela a&a malihini, no ke ake loa e loaa ke ola. 0 ke ola io ana, a o ke ola ole ana paha; he ninau ia a makou e kali nei o ka loaa pono mai he haina maopopo mai iaia mai. I keia wa, aole | 1 loaa mai ia mea ia makou. Aka, o ka makou mea i makemake nui ai e kamailio aku ma keia wahi, oia ko makou i ©lelo ana ae, penei: j Aōle anei he mau dala makepono loa e hooliloia ana e ke Aupuni Hawaii j nei, ma ka hoouna ana aku i kekahi Kauka akamai a makaukau o ioko o ko Honolulu nei puulu kauka, no ka nana ana, huli ana a hoomaopopo ana i ke kulana hoola mai i loaa i kela mau wai mahu o kela aina, a nei kaikamakine opio e hoike mai nei? Aole o

makou manao iki, he hoowahawaha, a he makemake ole ke Aupuni e loaa na mea e hoopakeleia ae ai keia lahuika-1 naka (na Hawaii maoli) mailoko mai o j na omiloia ana aku e ka Ma'i Lepera, | elike me ka hoike a na kia hoomanaokino ola maoli, e noho mai la,ma Ka-| lawao -ame Kalaupapa, ma Moiokai,! ame Puuhale, lialihi, ma Oahu nei. ] Ma ka wa i pahola mai ai na haaweav?e o ka ma'i "Kolera" mai Asia mai i Hawaii nei, i kahi wa i hala ae nei, ua ike makou i ko ke Aupuni hoomana pono ana ia Kauka Day o Honolulu nei, e imi aku i na mea e pili ana i ke kaohi ana-ame ke kinai ana i ua ma'i I la, mailoko mai o na hana i lawelaweia {e ko lapana poe kauka, ma kona wa e | noho ai raa ia aina. Aka, o keia ma'i, !he hou wale iho nei no ia. A o ka "auwe" kahiko i hele ai'a lono papa maluna o keia lahui, oia no ka ma'i e olelo ia e na kauka, he Lepera, he hoa paio kahiko loa ia no na au hooponopono Aupuni o Hawaii nei. A i keia wa hoi ke loheia aku nei ka leo hoike ola mai lapana mai, mai kela kaikamahine Hawaii mai hoi, aia he ola iloko o na punawai mahu o Kasatsu. Ma ko makou manao, aole i nele o

Hawaii nei i na punawai mahu i like ke ano o ka puka ana mai o ka mahu, me ko ua mau wai mahu la o lapana. Aia na punawai mahu o Kilauea i Hawaii. A ug,,oleloia hoi, ke ole e poina ka makou mau hoomanao ana, he hookahi auWaha e holo like'nei ka "Pele" ma Hawaii nei me ko lapana. A nolaila, ina he ola ke loaa ana i ka mahu o ka "Pele" ma lapana, nokeaha hoi e lpaa ole ai ia haawina hooleahi i ka mahu "Pele" o Hawaii nei, oiai he hookahi ae la no auwaha ahi i hoea mai ai kela ame keia o laua, mailoko mai o ka Poepoe Honua. Nolaila, manao makou, ina mahope iho o ka huli akaheleia ana o ke ano maoli o kela wai mahu hoola ma'i o lapana, a nana pu ia hoi ko ka lua-o-Pele wai mahu, e hiki ana no ke ikeia ka like ana o keia mau mahu elua; a i ole ia, o ko laua wahi paha i like ole ai. Alaila, ina ua like laua, ua hiki no ke kukuluia na hale auau hoola ma'i malalo o ka hooponopono ana a ke Aupuni ma ka lua-o-Pele: no ka pono ame ka pomaikai o keia lahuikanaka; aole wale no hoi no ko lakou pono; aka, no ka pouo kekahi o na kanaka he nui o na wahi e ae o ka honua nei, elike la me ia poe e lulumi la i Kasatsu, lapana. A ina ht>i ma keia huli ana, he mau mea like ole kekahi o loko o na wai mahu elua, alaila, e hiki ana no ke hanaia ka lua-o-Pele wai mahu me na huna materia i loaa ole iloko ona, a i loaa hoi ma ko lapana wai mahu. He hana keia a makou e manao nei, he hana pookela o ka maikai a ke Aupuni e laweiawe ai. O keia ka makou pule, e pule mau ai.