Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 38, 22 September 1899 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU

I ik;i nho\ ia? h . V\. opulepuie. 1 aha ina? ~ i' k'/u inoa. Owai "i ' h'il/i'iia f, ffM.Jr.lf- ■ (i'i h'nh'in Ka-iiwn t<,? i v ' n i 'imihiia w/ii h»i ' HOOL'LL'- :> 1 //h'.Hlh.. mui k>> oUI» li'.ri>ania wai n i • " • . Ilnn aii ; 10 he h'Ho'iaia no ia Il'iin.i. AIOKUXA 11. tl !.1 'A.UI MAKUAHINE OPULEPULE. kii wa i haalele iho ai ke kanaka i!iai holoholona ia Adella Mineta, inio»' aku la kona mau kapuai wamaioko o ka ululaau. i hele ai ko- ■ I,IM kuono apau, a ia e „ la. I kona hele ana, a hala lilo ,0 ua ululaau la, ua iohe aku la ia uia ana mai o kana mau ilio elua. , 1:1,1 manawa ia i kaikai ae ai i ka- . 11 mamna o kona alo, me ka ma- ; . 111 loa ana e haawi aku i ka poka , 1 : uluioia iho maloko 0 ua pu la Ku iho la ia me ka makaukau, • a hoolohe pono ana o kona mau .10 ma kahl i lohe 'aku ai ia i ka 111:1 mai o kana mau ilio, a i lohe 'i ai nohoi ia i ka'owe nakeke <ana i na.lau ame na lala laau, me he 1 «■ hoopuehu liilii ia ana lakou e ana a kekahi kino holoholona • k.i ululaau. • 1 •• i liuliu kana ku hoolaii ana iho, >i. oili mai la me ka puahi nui he ■ ; !ic nui momona ma kahi he 20 >. • . mai kahi a ke kanaka opio e ku . Mamua hoi o ke kaawale loa ana . ua dla nei mai iaia aku, ua kani • ka pu a ,ke kanaka opio, 'a ku aku I dia la. 0 keia ke kano ana o II i l<»he aku ai » Adelia a manao .. i'no oi ia, he pu aloha ia na opio iliiwa a kona mau onohi makai . !.ihi ai. Hele aku la ua kanuka » uhai holoholona la, a lole 'iho la i i i o ua (iia nei. Aiaila, o na apana : » i:.ma nuiikai o ua elki nei, hookomo i i:i nialoko o ka ili, pu'oio ae la, a 1 i ma kona kna. a hoi aku la ia no •i - ua!ii piipupu liale me kona wahi i i.ii niakuahine. I kona hoea ana aku 1 ka hale, ua wt ina aku la ia i kana ukana e au::m> ana. a wailio maloko o kekahi wa--1: liale ho'ahu ukana. ma ke kua aku . I; 1 liale moe. Malaila, hanai iho ia t. i k.ma niau ilio me kekahi o na apa- • i t dia momn-:iJ aha i lawe mai ai. A , |i iu ana o kana hanai ann i kana :]i< 1, lioi aku la ia i ka hale. I kol.eino ana akn, ike aku la n'> 1.1 i ■ 1 wahi luaui makuahine e neho ,111.1 me ua heleh'eiena i kikoko- . iti<' na hiohiona o ke kaumaha. a » •• nohoi. • i: niama" wah'i a ua kanaka opio nei 1» in.' aku ai i kona luaui, "ua hoi mai .1:1. a ho-wahi' io ilia momona ka'u i h >i mai la nau." \e. e kuu lei aloha, ua hoi ia mai la . •! He wahi.io <lia ka kau 'i hoihoi •.». n.ei na'u. na kou mama i hele a ;<a pono. Aloha no oe, e kuu lei, hookahi ai'. Aloha oe, e kuu ma- : . iiaiiii au. e malama nei'ikeia mau '. » kmi popilikia! E kuu lei aloha, !".;•■ »110 o ko'u puu i ka ai. Ua oki— 111 haawi mai oe ia'u i wahi io dia. 1 . <anea pu au i nei mea he ai. Aohe "!■.". A'ohe a'll ai e ae e ai iho ai a :ii !,»na kuu polol'i, aka, o keia mau pua h ■ 1 wale no a'u i ako mai nei, a hahao "io o keia mau kiaha. O iko lakou " moani aala oluolu, o ka'u ai ia e .11 ai a maona. Aka, he pua mae wale k.. i! Aloha nohoi ua mea nani oluolu 1 Akua i haawi mal ai ia kakou, .ik.i. he mae wale, he make wale, a he m i!oo wale no nae! Ua like loa nohoi v a me ka mae wale ana o ke ala alo.ll o ka'u mea i aloha ai, a i aloha r-le <i hoi ia'u. Auwe no ka hoi au—ua hooviha.waha ka paha ko ke ao nei ia'u? 1 .1 haaleleia au me ke aloha ole ia! E k 111 keiki—e kuu lei haule ole —pehea i'ii e pono ai?" j \ ia wa 1 hiolo makawalu mai ai ua - limaka ma na papalina o ua wahine . a uwe iho la ia elike me ia uwe •lipo ana a ka mea ihaehaeia kona : iwai e keoioha no kana mea i aloha ai. ole hiki i ke kanaka opio, ke keiki, 1 wahine la ke paa tho i kona mau .'iiaka. Ike aku la ia i ke kahe mai 1 waimaka o kona wahi makua hooi ke alo. a hookahi ko laua uwe n 1. Aole i kana mai kona aloha i A .ihi luaui, no keia man olelo . i aloha ana i pane mai ai imua kti la ia ame ka hainaka ana i • ai mai ke alo ae o kona pala'iaulu, a holoi iho la 4 . na maka 1 papalina o kona makua. Ala:iho ia ia: 1 :;.ima, ua haalele aaei au ia oe? :-i hoi eia no au ke noho nei ame kahi ikaika nawaliwali i 1 i kau keiki nei. ke alo nei no < inoa apau o kela ame keia la. i 1 oe, e kuu mama aloha. ke ola ka oluolu ame ka maikai. O oe " ; ka'u mea nui. Ua lilo na mea "ia hoi, ka lealea, ka hanohano - inoa kiekie i mea ole ia'u. No " 1; »inau i ui mai nei ia'u, no kou - pono ai. e hai aku au Ia oe e ma-

aia, o ke Akaa aloha. wale ao ka mea i īSe ia mea-** Hulī ae <a 32 wahine nei a ?»t> poeo ] ae la ī kaaa keikī. a pazte ae ia: " O oe? Anie! Aoae a*a oieio nou. Aoie. Ua oe La'a i ācki wōM j makuaōine aeī, aohe a'a namaaama ao*j. e kuu keīki. Aka, o oe, ooe 20 K=r keiki a koa niakoakane aiea'a neī: a o kou makaakane hoī ka'a kaa?. ua aloha au :aia. Aoīe paia ko'u aloaa nona a hiki i keea hoī hoa ana mai ī 0 0 nei. a i o;e, a aiki paha i ko'u haaleie ana iho ia oe. a im: alka aa īaia. Ae, tia aloha au i kon makiiakane. He aloha—he aloha aa iaia! Aka, oia nae kai aioha ole ia'u. Nokeaha oia i haalale mai ai ia'n? Ao!e au i haawi i kuu kino ia hai, e hewa ai la hoi au, a lilo ia i kumu maikai e haalele >ino mai ai oia ia'u! Aole—aole! Oia hookahi ka mea a ko'u kino nei i pili aku ai. a hiki i kona kaawale ana mai a'u aku, me ka maopopo ole ia'u oke kumu. Ua pipili maoli no kuu aloha iaia—lele pau no hoi kuu naau maluna ona—iilo maoli no au i kauwa na kona aloha, aka, ua haalelemaioia ia'u. Ma ka la ana i nele aku ai mai a'u aku, olelo mai la ia, me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina, oiai hoi au e puliki aku ana iaia me ko'u puuwai i haehaeia e ke kaumaha, a i piha nohoi i ke aloha walohia nona, e hoi hou mai ana no ia, e hoi hou mai ana no »a, a e ike hou aku ana no au iaia; aka, hala ae la he makahiki, pau ae la he makahiki, pau hou ae la he makahiki, a lehulehu na makahiki i hala aku, aole oia i hoi hou mai i o'u nei. Auhea ia? Ea, e kuu keiki, auhea ia? Auhea kou makuakane? Nani ke aloha ole o kou hiakuakane ia'u! Ua like kojia aloha no'u nei me ke 'ala o keia mau pua mim'mo wale." Aka, e hoomaona no -nae au i kuu uhane pololi no tke aioha o kuu kane, kou makuakane hoi, me ke ala o keia mau pua mae waie. E kuu iei, mai haalele mai oe ia'u, elike me ka hana a kou makuaka.ne! He oiaio, he hana lokoino aioha oie kana i hana mai ai ia'u. Haalele mai 'oia ia'u, ma kou wa e huli ana no kou alo iluna, a e ai ana nohoi i k'a waiu, o kou wahi makuahine nei. O! Cruel! Cruel! (Lokoino, lokoino!) A o oe e .kuu keiki. o oe anel kekahi e haalele lokoino mai ana ia'u? Ea. ina pela; owai ko'u mea nana e malama? ona ilio anei? O! Cruel! Cruel!" "E kuu mama, aole loa au e haalele ia oe," wahi'a ke kanaka opio i pane iho ai. ' Ia wa nohoi, kukuli iho la ia ilalo pulii aku la i ka a-i o kona luaui makuahine, a honi aku la iaia. Ua puliki mai ia nohoi ua wahine nei 1 kana keiki, a honi mai la iaia me ki pane ana iho: "E kuu lei aloLa, mai haalele mai oe ia'u. Ano, e heie oe a ikauoha aku i kahi kauwa wahine hoolohe a kaua i wah'i mea ai nau. E ai 0.3 e pono al, oiai aoie oe e maona me ke ala o na pua, elike me ko'u maona ana." E kuu makamaka heluhelu. o keia .Mora&iana, ka luaui makuahine o ke kanaka opio uhai hoio'nolona. Me he mea la i keia wa. o ke kanaha no paha ia o ka nui o kona mau makahiki; a he wahine kulana hiehie no ia ma ia wa. Aole oia i pupule. Aia nae he ano olalau ma kana mau kamailio ana, a pela hoi me kekalii mau hana ana e hana i, e hoike mai ana aohe i maikai loa kona noonoo. Ma ka hoomaopopo a ke kanaka opio, me he mea la o ka haalele a,na, a kona makuakane i kona makuahine, ike kumu nui nana i houlaia i na noonoo o kona makuahine. I ka pau ana o ka ai ana a ua kanaka opio nei, a i kona hot hou ana mai. a noho pu iho la me kona luaui m'akuahine. ike aku la ia iaia ma ke ano e uoonoo ana ia i kekahi mea ano nui. He mea haohao nohoi keia i kona ike ana aku i flei aHo o kona makuahiue. Aole hoi i liuliu namunamu ae la ia. a 'ohe aku !a ia i ka olelo ana ae a ua I luaui makuahine nei ona: j "Ae—ae—malaila no ka'u wahi i waiho ai." Aiaila, ua ku ae la ia iluna a kamailio hou ae laY "Ae, ma ka la no enehinei i waiho ai au malaila. Aole o'u poina iki ia mea. Pehea hoi au e poina ai, oiai na'u ponoi nohoi i waiho malaila?" Hele aku la iā ma kahi a kekahi pahu laau e waiho ana ma kekahi kīhi o ke keena. Wehe ae la ia i ke paai e ua pahu la. alaila. hu'e mai la oia i na mea oloko o ua pahn la a waiho ih ? la maluna o ka papaheile, me ka hoonehonoho pono ana hoi me ka maiau. i ; na mea apau v ana i hu'e mai ai iw.iho. Xana akn la ke kanaka opio i ka luina a kona makuahine e hana maī *na a hiolo iho la kona mau waimak » m.i kona mau papalina. Ua ike iho īa. aole keia o ka wa mita loa a kona makuahine i hu'e mai ai i na mea o! >ko oia pahu a kn ka puu iwaho nei: ak i. - mai kona wa kamaiii mai kona ike iaia i kela ame keia la i hana ai ua aukuhiee nei ona ia haea. Ma kela ame keia wa nohoi an.i e liana ai pela. e nana ana oia malok > o> kela ame keia lole. a apana lole ana e hu'e mai ai mailoko mai oka pahu. E maholahoia ae ana ia i na opiopi ap:in o ka lole i opiopiia. a huii iho la i kana mea i makemake al e loaa. I ka pau ana hoi o kana huli ana iloko o na lole. alaila, e noke ana ia i ka nana ma na wahi apau o loko oka pahn. 1 ka loaa ole ana o ka mea ana i huli ai. ia wa oia i kamailio mai ai i kana keiki. Aka, i keia hana ana, huli mai la ia a ninau mai la iaia:

E knu k«kī ? aa huM aaei īa "■> ko aei o ka paha ka laehiu.-. . v " "Aoie e mama " "Aiaīla. oa weheia knu paha 0 kekahi mea. a ua aihuela kuu da!a. Nani nohol ka lokolno o ka mea naea i aīhue i ka'u mau wahi kenikenl o ka hoiliiii hoomanawanui ana! Ma nehīnei no ko'u waiho ana iloko nei o ka pahu— nae he loaa. Lokoino! Lokoino wale no ka hoi! Aloha ole no hoi!"* "E mama, he daia io no kau o ka waiho ana malaila?" "Ae —he dala nohoī. He dala hoi paha ia ia'u—he dala nohoi ia ia oe. Kai nohoi o ko'u ola ponoi nei no. ka'u o ka waiho ana iloko nei oka pahu. He wahi mea uuku loa no nae hoi. eia hoi paha. he mea ia na'u i minamina nuī; nolaila waihoia ai e a'u maanei nei. Kiia nohoi ka pahu nei a paa e a'u; a 0 kahi ki nei, lei no wau ma kuu a-i. Lokoino! Lokoino no ka hoi ka mea nana i aihue i kuu waiwai! Heaha la ko lakou mea i aihue ai i ka'u?" "E mama," wahi a ke keiki i pane aku ai, "malia paha e loaa aku ana no hoi ia mea ia oe ma keia hope aku. Manao au, aohe mea nana i aihue ia mea au e minamina loa nei. Malia papa ua kapae ae nohoi oe ma kekahi wahi e ae, a ua poina ia oe i kahi wa?" Nana mai la ua wahine nei i kana keiki, a kahe mai la kona mau waimaka, a ia wa hoi oia i pane mai ai: "E kuu'-lei, aole, aole. Aole ia e loaa hou ana ia'u. Inehinei no ko'u waiho ana aku i ua dala nei a'u maanei nei, aua nalowale nae! Aohe la! E, e kuu lei aloha e! Aohe anei keia he hana aloha ole a kela poe, no ko lakou aihue ono i ko'u wahiwaiwai hookahi i loaa mai ia'u mai ka'u kane mai, oia nohoi koii makuakane, e kuu lei. Ma ka po mamua iho o ka hele ana aku 0 kou makuakane i haawi mai ai oia ia'u 1 kela waiwai—he dala—he momi— he gula—he daimana —he aina—he kuonoono no'u a nou nohoi, e kuii lei aloha." Palulu ae la ua wahine nei i kona mau maka me kona mau lima, a uwe iho la. Hiolo makawahi iho la na waimaka ma kona mau papalina,. a oiliili mai la ia mau kulu wai a ka uhane ehaeha ame ke kaumaha i hoohiolo mai ai. ma n'a kowa o kona mau manamanalima, ku ae la kana keiki iluiia, me ka piha aloha o kona houpo no kona makua, hele aku la ia a ku iho la ma ka aoao o kona makuahine. Kulou malie iho la ia a hoopili iho la i kona mau lehelehe ma ka lae o kona luaui ehaeha. alaila, pane iho la ia: "E mama, ua oki kou hoehaeha wale ana i kou noonoo iho. E kali hoomanawanui kaua, a malia e hiki mai no ka manawa. ma keia maū mua aku, e loaa 110 ka mea au e huli nei i keia wa." Ma ia wa nohoi. aea hou ae la'ia iluna, a nana aku la ia iloko o ka pahu e hamama mai ana. a nalu wale iho la 110 ia no ka mea a kona makuahine e huli mau nei i n'a la apau. Manao wale iho la no ia iloko ona, o ke kumu keia 0 ke ano e ana o kona- makuahine. Heaha la keia mea huna pohihihi; a mahea la ia i nalowale ai? Manao iho la nohoi ia. aia ke ki e loaa "ai keia mea liuna iloko o ka noonoo kau liilii, a olalau o kona makuahine; a oia hookahi wale no kai ike ia mea. Ina e pau ke olaiau, a opulepule o kona makuahine, o ka loaa no ia o ua mea huna nei: aka, o ke Akua wale no ka mea i hiki ke hoopau ae ia kulana olalau o ua luaui nei ona. (Aole i pau.)