Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 38, 22 September 1899 — Ka Liona o ka Akau. He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus. [ARTICLE]

Ka Liona o ka Akau.

He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus.

Emkauia r. U. A. Henty a unuhiia e \ikahi nic'i i' : ihv,hi mmhln o I k? Knokoa. j i I ka -va ? aee aku ai ka puali kaua 3oedesa a kaa aku ma. kela aoao o C&Hratz, ia w» i luai mai aL na puktrinaM ehiku. o ka batari pakaa i aoonoaaia īi a Wallensteia ma. ka aoao o ke l ka lakoa maū: elele aiiai make ualana o aa koa SiLe«iena_ a. ua rtni ka jnafcw t alaat pa iiio mawaeoa t> ria poe--soa £ay«£ena. ia. Ua iūki uLe kol ī ka lafeDtr m:t»r g>ttkrerria'ftr liilii ke- j t ōaaw ;na oiai h.ookaM m-nin-n?» ; -> icv >atrnr nai f2«nl rtEt Ea. iaata | ias.v.fct«-~ !na"3iue£n£. » lakoa aia»- ka ptt- i mLfeut iel j 3EXi ifoL Lm atj> oa*f E iwe- i as mnik ōaiuiwai: n» 010. ie a&i 2«3e- •iO.eniL "3* īen ma&eEe'l ** Bs&9<b n oueii maai akr£ & leM pon» 3bk ia&oii <j> āai oiai na I&a l(Bai « -TBfti>teßnnß e- n>rtī?? atorrnag»iTtfi j X» Wkp ifcßgaakm He n» mā-. w -TTra?ViTrrta •$ wrt»ifi 3n»tß bm» a> lo» . <pga %s rtrfWta anna a. 9EO. SaULj y ī g> an» JHS, na. Baßepes»fiaL, a ne atos ifat teanM «mm 3s!bl obc Sk aeo«grf»ĪM» īh» 3331 )fcgfc»ffas IKanāal» «s *ifc»p (0) a» 9sisis I?&fJCTM3aL C2h 3xsao ssaā ia <a Kes«!r&U. sftei&. me txma £fiaiß_ « āioakHeioā iiope aai i 2» as»e fee MM; a vale 80. «a ioopaeāa In n. aia Ja na i<sa o m K«awraia Imepexīela ueī. Ua. aaame laa « laaakīla na Snedēna ma kaa nee ana. sa wa ī alafcaī maī aī o WaJle&steūi i ka mahele koa h-elu eha. i koe «aa Imepeiiela, a lele kana maī la mao na Snedena, e paukikī neī i ke aloala i na koa auhee o Holk a tqb. fa wa hookahi nohoi. ua hoonee nai la na puhi olalī nei o ka aoao Imepeaiei'a i ekoln mau regimana kaua 110 e lele kana mau ma ka aoao o na Suedena. Ua paio aku la nohoi na Suedena me Sta ikaika ame ka wiwo ole, eia nae, ua Aookuemi hope ia mai la lakou, a o na pukuoiahi keia a na enemi i lilo mai al ia lakou. ua hoi hou aku la ia iloko o aa lima o na Imeperiela, a hoohuliia la no na waha o ua mau pu la malima o lakou, a ua nui hoi ka make i alahula mai mawaena o lakou. Ma ia wa nohoi, ua hookuemi hope aku la o Gustavus me kona mau koa i ua Imeperiela, ma ka eheu hema, a hoauhee pu aku la nohoi ia i na koa Groats ame na koa Polani i lele kaua mai maluna ona. E hoomaka ana ia ame kona mau koa e huli ae. a lele .uoao aku maluna o na mahele koa Imepenela mawaena, ia wa i hoea aku ai imua ona kekahi alii ukali o ke Duie Bernhard, me ka hoike ana aku i ka anhou. ua hookuemi hope ia ka eheu 2iema o na Suedena, a ua nahaha maoli 3a mahele koa. [ kela wa i waiho iho ai ua Moi Liona. nei i ke alakai ana o kona mau koa ia Kauna Stalhaus, me ke kiuoha j ana hoi iaia, e hoomau aku i ke nee ana e halawai me ka enemi, a ma ia wa i holo aku ai ia me kona mau alii u&ali, o Makamu, ke keikialii Franz Albert o Lanenberg, ame kekahi mau aliikoa e ae, holo aku la ia, a alaSai aku la i na mahele koa kaua lio o Steinboch no ke kokua ana ia Duke B?rnhard. Aka, mamuli o ka paukiki Ina o kana holo ana, ua hoea e aku la ia ma ke poo o kekahi mahele koa Suedena i hoauhee ole ia ma ia wa. I kela nra i haawi aku ai oia i na kauoha i Jtona poe kanaka e nee aku no mua. Ma ia wa hoi, aole i hoea mai na koa kana lio o Steinboch. A i neia wa no ioi e pili ana ma kona aoao o Fra.iz Albert. Oiai ua Moi Gustavus nei e hoeueu a e lioolalelale ana i kona mau koa no ia nee hou ana aku imua, ia wa oia i ku mai ai i ka poka o kekahi pu kau poohiwi. Ua kunewa ae Ia ia maluna © ka hokua o kona lio, a me ka leo t»lea, pane ae la ia: "He mea ole keāa," Haawi aku la nohoi ia i ke kauoha i kona mau alii ukali, e lele kaua aiu lakou me na koa o Steinboch i hoea mai ia wa, maluna o na enemi. Ua ike hoi o Makamu Gerema i keia ku ana o kona haku alii i ka pu, ua loololohe iho la ia me ka manao e noho pu me ia. O na'liikoa ukali e ae nohoi kekahi o ua Moi la i kunana ma ia wa, no ka lakou mea e hana ai; aka, ua kauoha mai la so ua Moi Liona nei o Suedena, e nee alm lakou no ka halawai ana me na Imeperiela me ka olelo ana mai hoi: "Mai nana mai oukou ia'u, oiai e palekana no au ma na lima o ke Duke o Eanenberg." aiamuli o keia kauoha a ua Moi nei, tbsl nee koke aku la na koa kaua lio me aaliikoa ukali o ua Moi la no ka hala vai ana aku me na koa Imeperiela. 1 lela wa hoi hoomaka ae la ua Moi ®Mtarus nei e huli i hope, a e haalele ao i ke kahua kaua, ia wa i ku hou

mai ai ia i kekahi poka ma kona kua. Ia wa. huli mai la ia a kahea mai la ia Franz Albert. ma ka olelo ana mai: ' E kuu keiki, aohe o'u wahi i koe. He kanaka make au!" A haule aku la oia mai luna aku o kona lio. Ma ia wa nohoi i holo aku ai o Franz Albert. me ka haalele ana iho i ke Alii me kana kauwa. Aole i liuliu, hoea mai la ma ia wahi he ekolu mau koa kaua iio Auseturia. I ko lakou ike ana iho i keia kanaka kino hanohano a kilakila e waiho ar.a iluna ke alo, ua ninau iho ia lakou i ka inoa o ua kanaka la. Aole nae hai iki ae o kahi kauwa a ua iloi la. oia hoi o Leubelfing, nolaiia ua kiia aku la oia i ka pu e ua poe koa Auseturia nei. Alaila, s me kahi aho hope loa e aili ana iloko o ua >loi Gustavus nei. ka mea i kapaia o "Ka Liona o ka Akau." pane ae la ia me kahi teo nawaliwali 'imua o na koa J Ausecuria i kona ano ame kona kulana. Alaila. me ka naau menemene ole. iele iho la keia poe koa Auseturia mai liuia īho o ko lakou mau lio. a weheweke ae la i ke kapa kila maluna o ke AIIL L ko lakou ike ana aku hoi i na kaua 110 o Steinboch e hoi mai m:ti ka : lakou kaua aua aku rrt--«.ivrtT:t. :> aa lEa£perieL&. kau aku la la- ; p-koliE c laau pu panapaua • na ke- lia Mo£ a hooi laaaāwii :kt &ka aL AlaiU. kau ; Omk» ae Ea aaaluua » ko lukou ' I BaiE EWL a iku laL i 3B£i āw ame ke 1 | a&o&a■.& leopa Imll a* £IoS» o> Makamu ' , G«reffla. cass s aaai au im wai&n issa S«aM&e- d koaa A?īt« ■AB»a.. iaia H 16» ai eWe nm I»aa ' 2bo«» k«»at l&o* ao auoa [ ā aoi ia«a e p«K» :3a aa kino i» ; A2m <ob3» ā bo«ea sa&s ai i Ilāa » ; 2b>® ia &&oa&aL " sa«Hin <o aa» 3an asae « aa 3» Mno o3a (īcsta -1 vsi?l «£8« ra<e lola&o aiaa aaawae&a • •o Msiateie asw »o 1» klni o| Mo*, 3» aliiu£sßa B«ta, a ltoi ] ka ke Aiu* bo<Hßa»i naa ka < k Ata, sa buokila sa Seede&a ■ na o to lakoa aaa» «emi xaa ieia pak» j ana Ua aka la lakoa ike "kino- : wailua" o to latoa Moī īloko o ke alo- i ha knlipolipo. | Emoole. iaulaha aku 3a keia make ana. o ua Moi Uona neī o Suedena mawaena o kona poe koa, a ma kahī o ka hoomakeia ana o ko iakou man manao aa paio a hakaka me ko lakou mau enemi, mamuli o keia lohe ana o lakou ; no ka make o ko lakou Moi aloha, aia j hoi. ua hooi loa ia aku ]a ka lalapa | ana o ko lakou paio a hakoko ana me I ko lakou mau enemi. Ua uluhia loa ia iho la lakou apau e ke aloha haalipo no ko lakou Moi i make, nolaila. ua nee aku la lakou imua o ko lakou mau eneml me ka ikaika loa. He oiaio. ua make ka Moi Liona o ka Akau —ua hala aku oia ma ke kino mai waena aku o kona poe koa a mai waena aku nohol o kona lahui—aka. o kona uhane. na hoomanao aloha ana ae no kana mau hana kaulana. kana mau alakai kaua "puhi olali" ana mawaena 0 na enemi o ka hoomana Akua ana i paulele ai. ua mau no ka lalapa ana oia mau mea iloko o kona mau kanaka; a ua like hoi kona make ana me he puko ahi okooko ikaika loa la, e lalapa ana mawaena o kona mau mahele koa apau. Ma ka wa e nee nei ua poe koa Suedena nei mawaena o ko lakou mau enemi, ua paio aku la ia wa me ka uhane lili no ka make ana- o ko lakou alihikaua. a e na'i ana hoi lakou i ku ka-makaia o ko lakou lili no ko lakou Moi, a alihikaua aloha. Ua hoao mai la hbi o Wallenstein me kona ikaika apau e hookuemi hope mai i keia nee ikaika ana aku a na Suedena: aka, aole nae he hiki. 0 kela ame keia mahele koa Imeperiela i hooleleia mai e ua Kenerala Auseturia nei no ka anai ame ka luku ana mai i na Suedena, ua hoopuehu liilii loa ia aku la lakou e keia ikaika kaua hou i loaa 1 na Suedena. Ua lilo pio mai la na batari pukaa a ua poe Imeperiela nei i kukuluia ma kahi kiekiena puu, mawaena o na huila makani lehulehu; a oia mau pu apau i lilo mai la i na koa Suedena, ua hoohanini hou ia aku la ko lakou mau iliili ahai ola maluna o ko lakou mau enemi. Ua hookuemi hope ino loa ia aku la ka eheu akau o na Imeperiela. 0 ka mahele koa keia o ua poe Auseturia nei mawaena konu, elua ona mau aoao i noke ia mai ai i ka poluku e na Suedena. Ua kipuia mai la lakou ma ko lakou- aoao e na pukuniahi o luna o ke kiekiena i lilo mai ai ¥ na Suedena, a ua lele kaua mai la hoi o Kauna Stalhaus me na koa Suedena o ka eheu akau ma ka aoao hema o ua poe koa Imeperiela nei. Ma keia kaua ana, ua';hookuemi hope. ia aku la ua mahele kōa waeni nei 0 na Auseturia, a me he mea la, he mau minute pokole wale no i koe, a ulaa pu ia aku ua poe koa Imepenela nei mai ke kahua kaua a'ku, ia wa. i loheia aku ai ka halulu ana mai a kekahi pualikaua lio nui; a oili mai la mailoke mai o ka pouli uwahi e uhi ana maluna o ka ili o ka honua he ewalu regimana koa kaua lio o na Imeperiela. malalo o Papenaheima. Ua loaa aku ka lono iaia, ma ka wa 1 lilo pio mai ai ka pakaua o Halle ia ia, a ma ia wa no oia i haalele aku a ia wahi me kona mau mahele kaua lio me ke kali ole ana hoi no kona ma> koa helewawae, a nee mai la no ke ko kua ana ia Wallenstein. He umiku

mamawalu mile i holo ia me ka ikaika, me ka hoomaha ole ia e keia mau regimana kaua lio. Ua halawai mai la lakou me na koa o Stalhaus e alualu aku.ana i na koa Imeperiela e auhee ana. I ka ike ana 0 Wallenstein, ua hoea mai kona kokua. ia wa i hookuu aku ai oia i na Papenaheima e paio a e hakaki mai i na Suedena, oiai hoi ia i huli ae ai a hoonohonoho hou i k'ona inau mahele koa nahaha. I ka paa pono ana o kona mau koa, lia ne'e hou mai la oia e ha--1 lawai me na koa o l)uke Bernhanl ame Kniphausen. Mamuli o ka hoeleu hou ia ana o na koa lmepeiiela, no ka hoea ana mai o Papenaheima, ua hoohuliia ae la ke au o ka nee ana o ke kaua. mai ke kulana opa'pu ia o na 'Imepenela e na Suedena, a i ke kulana hookuemi hope ia o na Suedena e na lmeperiela. l'a lilo hou aku la na pukuniahi ma- | luua o kahi kiekiena a komo hou iloko o na lima'o ua Auseturia, a ma keia nee hou una o ke kuuu me ka ueJMveli, me he mea la e lilo ana ka hae o ka lanakila ma ka lima o na lmeperiela. I Ma keia wa 1 olapa hou ai ka hoouka i kaua mawaena o Wallenstein ame l>u- . ke Bernhard ame Kniphausen īua ke- ; kahi aoao. ua hala akn la o Kenenila ' Papenaheima me kona muu nmhele koa kaua lio uo ka paio ana i na koa • Siiedena o Stalhaus. Nolailu. o kouu hoea hou ana mai ma kuhi e hooukuia una ke kuua mawaeuu o Wallenstein ioa ame na Suetlena oia wale no ka ax«e- s » aana e h«.vohiio loa mai i ka lilo ana o ka hae o ka huuikilu uui ka aoao l o. na Auseturia. i- O ua koa Sue\teua aialalo o Sralhaus. k iia hoopuipmia ae la hikou e na tvstaiaaa kt>a maiah» o H**«iiersou. •: a i»a; ki uikou me ka ikaika Kk» i ■ na ka«a lio o Papenaheima. M * k- via a na Papenaheimu neu i \ ai o:a i ka j*>ka i kiia ma i e na ? a hanīo akn la ia mahma o ka • honua. luna aku o koua luv Oiai 1 Ik>ī īa e ana iohe akn la ia ? ao make ana o ikela aku ] ia ka o'īno ana ae o na kukuna o ka | hanoii ma kona mau maka. a nu kona ! helehelena nohoī ap:tu. !a wa. hnli ae ] la ia a kamailio aku la ī kekahi aliii koa e ku kokoke ana ma kona wahi e moe ana: "E hai akn ia Wallensiein. eia.au ke waiho neī maanei. me ka manaolana ole e loaa hou mai ana ke ola ia'u: aka. e make ana nae au me ka hauoli ana o Kuu uhane. oiai ua make ka «enemi o ' kuu hoomana. ma ka la hookahi i haai lele iho ai au i keia ola ana." I ka ike ana o keia mahele koa Imeperiela i ka make ana o ko lakou alihikaua. ame ka hiki ole ana hoi'ia lakou ke nee aku ma ke alahele hakaka e auhee ai na koa Sekotia ame na Suedena. ua huli ae la lakou i hope. a haa- • lele iho la i ke kahua kaua. He mea oiaio hoi, ua hookuemi hope mai la o Wallenstein i na koa malalo o Kauna Bernliard. ke Duke o Brahe. ame Kniphausen. a kaa mai ma keia aoao o ke alanui i ku ai ka batalio i pu kaa nunui a na Imeperiela. a ma ia wahi i oni paa iho ai na aoao elua.ma ko laua mau kulana hakaka. A o keia kahi a kela ame keia aoao i kakali ai no ka alihikaua e liuli hoi mai ana mai ka hoouka kaua ana mawaena o na koa kaua lio o Papenaheima ame na koa Suedena o Kauna Stalhans. lii.i o Papenaheima lee huli lioi mai ana me koiia mau koa, alaila, o ko Wallenstein aoao auanei ke lanakila ana; a ina hoi o Kauna Stalhausen ke lioi mai ana, alaila, e loaa ana ka niaha i na Suedena. He mea oiaio o Kauna Stalhausen kai hoi mai ma keia manawa e puikaika nei ka hahana o ke kaua mawaena 0 Wallenstein ame Bornhard. I ka hoomaopopo ana o Wallenstein i keia mea, ua haule poho iho la kona manaolana no ka loaa ana iaia he lanakila, nolaila, ua hoomau mai la no ia i ke kaua ana, no ke kapae ana ae i kona heluia ana mawaena o na inoa o na alihikaua i hoauheeia e na Suedena ame na Sekotia. I keia wa nae, uhi mai la na eheu o ka po maluna o ka honua, a na ia mea i kono iaia e kuemi hope a hoea i ke kulanakauhale o Leipasika, me ka haalele ana i na hae o kona mau pualikoa ame ua pu ma ke kahua kaua. Ina i hoomau iki oia (Wallenstein) i ke kaua ana no hookahi hapalua hora hou aku, mahope mai o ka halii ana mai o ka pouli maluna o ka honua, ina ua lanakila oia maluna o na Suedena, oiai, mahope koke iho no o kona haalele ana aku i ke kahua kaua, ma ka wa i uhi mai ai ka pouli, a nee aku la hoi ia me kona mau koa no ke kulanakauhale o Leipasika, oia ka wa i huli hoi mai ai na regimana koa hele wawae o Papenaheima mai ma'. a hoea i ke kahua kaua i haaleleia iho e ia (W r allenstein.) 0 na Suedena hoi keia, aole lakou i haalele iho i ke kahua kaua ma ia po, aka, ua nohp iho la no lakou malaila, me ka piha i ke kaumaha ame ka luuluu walohia no ko lakou alakai i haule 1 luahi na ka make. Ua manaoio loa iohoi lakou, eia no lakou ia po ke ki iku nei he alo a he alo imua o ko lamau ensmi, e kali wale ana no e \e ao .po, alaila noouKaia he k.ai?. hou mawaena o na aoao elua. 1 ke kakahiaka ana ae, ike aku la a lsuedena ame na koa Sekotia, i k | »*aiho neoneo mai o ke kahua hoo j īoana o na Imeperiela, nolaila, ua ha i Lwi ae la lakou apau i na leo huro oli-

oli no ko lakou ahai ana i ka lanakila mai na lima mai o na Auseturia. j I'a like 110 a like ka nui o na poino i kau iho maluna o na aoao a i elua. I'a oleloia. ua pau loa na kanaka o na regimana koa kiai o na Suedena i ka make. a pela pu lioi me na kanaka o ka regimana holu o na koa Pelekane ame na Sekotia i huiia. Ma na aoao a i elua, lie nui na kaj naka koikoi i haule make ma ke kahua kaua. Ma ka aoao o na Suedena, ua make ka Moi Gustavus. Kauna Milo, Kauna Brahe. Kenerala l"slar, Erevete. k» 1 keikialii o Anhok, ame na Konela Gersdorf ame Wildessein. Ma ka aoao hoi o na Imeperiela, ua . make o Papeuaheima, Schenk, keiki-] alii a Kaliunapule Abota o Fulda, una lierthold Wallenstein, Kenerala I Brenner, lssolani. ka alihikaua o na J koa Croats, ame eono Konela. O'keia iho la ka hopena o na hoouka kaua ana a ka Moi (!u.stavu.s Adolphus o Suedena. ka mea i.kaulaua ina na inoolelo kaua o Euiopa. "Ka Liona ti ka'Akau." l'a pau ko'kakou naua aim i ka iuoolelo o ua Liona nei o ka Akau; a no kahl Makamu (sereiua hoi, e ike hou ana kakou iaia ma kekahi aahu okoa ma keia tnua aku, ke loaa lie inauawa pono i ka mea unuhi moolelo. Me ke aloha. ke hookuu uei au i ka ekueku ana o ka'u luaka peui, lue Ua nuuuiolana ana. e Ulo aua nu hatu\ Koa, ua liul akamai aua no ka palo» kana o ke ola anie ku lauakilh ana o ka aoao i hoohlki ai ke kauaka e pili paa aku. i mea hoonaauao mal i ka hanauuu opu» i» llawaii. oiai' iakou nee uei uui Keia uUv una. ma 'ke alahele UaKoko e paio iu* ka pouo ».» ko lakou uoho uuu i Ueia \va, a nui k«'ia mua aku. K aloha auanei' iWLALK A KA t'A KI'KALAH \LtC. KA HOPKNA.