Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 39, 29 September 1899 — Page 3

Page PDF (1.44 MB)

This text was transcribed by:  Maka Maumausolo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO WALOHIA

 

NO NA

 

MEA HUNA POHIHIHI EKOLU

K@ Kanaka uhai holoholona opio, owai ia? K@ Wahine opulepule, i aha ina? @ Hurama ko’u inoa, Owai ia?

 

@@@@ @@ @@ i Kakauia e Sylvanus Cobb, Jr. ke @@@@@ na Kanaka Kakau Moolelo Kaulana loa @@ ao nei @ @ i u@uhiia mai hoi e HOOULUMAHIEHIE, mai ka olelo B@erilania mai a i @@@@@ Hawaii, no ke Kilohana Pookela no ka @@@@ Hawaii.

 

MOKUNA III.

@@ Aloha no ka’u mea nui – Ka Hoaloha Pahaohao – Ka Hiapaiole o ka pu raifela – Owai Kela?

Hookahi pule i hala ae mai ka wa i @ @@ ai na hana i hoikeia ma ka Mo@na i kaahope ae nei, a iloko o keia @e holookoa apau ua hoohala iho la @ kanaka opio, ma ka maau hele ana

@ @ko o ka ululaau, no ke ki holoholo@@ ana, oia hoi, ke dia ahiu.  No na makahiki he lehulehu loa i kaahope ae, @@ hoi ia e hele hookahi ana iloko o @@ waonahele i kuluma mau ia e ia i @ hele ana, hookah wale no hiohiona @@ nahele loa i noonooia e ia, a oia hoi, @ helehelena aloha o kona wahi luaui makuahine; aka, i keia wa, ua loaa @@ iaia he mau helehelena nana i ho@@@@ ae i kona mau noonoo ana, a e malama mau ana nohoi ia mau helehelena imua ona in a wa apau ana e @@@ ai i ke ki holoholona.  Aia na ma@@ uliuli palupalu o ka Ui ana i hoo@k@@@ ai me kana pu raifela, ke hoo@@ mai la iaia, me he mea la, he nana @@oli ana mai no aia mau onohi, “ku@@ @ Aipo.” he alo no a he alo me ia, @ @@ Aipo. he alo a he alo me ia, mai @ @@@@ nani mai imua ponoi oia nei.  Ma na wahi apau a ia nei e heie ai, e @@ mau ana keia nani imua ona, a ko @@ @@ ka olelo nanenane a ka mea haku @@ @@

            “Ua kupouli au i ka nani,

            I ka ui maalo i kuu maka:

            Kaomi au i nalo iho,

            Hoonalowale i ka hana a ke Aloha.

            Aole nae e hiki,

            He Ui, he nani i uo ia a paa.

            1 maliia i ka Puuwai.”

 @ kekahi la a ua opio nei i hele aku iloko o ka ululaau, a i kona wa i @@awi iho ai iaia iho, e hoomaha ma@@ o ka mahi olu kohai o kekahi ku@@@ laau, ia wa i puia ae ai keia mau @@@@i manao iloko ona:

@@ ka ui mahiehie, e halawai, a e hui @@ ana no kaua. Ae-e ka nani hiwahiwa h@ oiaio, e hui hou ana no kana.  Elike me ka puka ana mai nei o ka la kona na kukuna olinolino e hoomalamalama nei i  ka honua, me kona @@ni apau, pela no kou mau hiona na@ i oili mai nei iloko o kuu houpo, a hoomalamalama holookoa ae la hoi i @ puuwai.  O kou mau helehelena, e @ Aloha, he mau aahu nani ia no kuu @@@ @ka, i aha ai la kuu kuko ana @@ ho@ aku au ia oe?  I aha ai la @ @@ e hoomoamoa ai iloko o kuu @@@ @ i kou helehelena?  Aole anei @@ k@@ manaoio ana, e hui hou ana no @@@@ @@ o kuu ike e @@ lawa ia no’u.”

 I ka @@ i pau ae ai na hoopunana ana @ keia mau halialia manao iloko ona, @ hoo@i pu wale iho la no ia, me he mea @@ @ nanea ana ia i ka pa kolonahe @ai a ke kiu noho waokele ia wa@ @@ @ ka wa kakahiaka wale no ia oia @ @ oiai ia e noho ana, ia wa i lohe @@ @ @ i ka halulu ana mai o kekahi @@u kapuai, a owe mai la hoi na lau @@ maloo i muu mokaki iho iluna o @ @@ o ka honua.  I kona nana ana @@ m@ kahi ana i lohe aku ai i ka @@lu ana mai o ua mau kapuai wa@@ @@, aia hoi, ike aku la ia me ka @ @@@@@ nui i ka hele ana mai o kekahi @ @@@a ano e loa o kona mau helehelena apau, mai kona aahu e komo @@ a hoea i kona mau hiohiona.  o @@@ @ ua kanaka nei i hele mai ai, aia @@@@ ma ke alahele mai ka muliwai @@@.

  @@ kanaka ilikeokeo keia ana e ike @@ nei.  O kona ano nae, he kanaka @@ hoike mai ana, aia he koko o ke @@@@@ Pelekane iloko ona.  O kona @ ki@ ma ko ia nei hoomaopopo aku, @@ he mea la, he eono kapuai.  O ko@ kino he puipui maikai, a o kona @@ lima, he nunui.  Aia ma kona @@ helehelena, e olino mai ana ka u@@ne oluolu, aka, he kuoo nae na kiei na mai a kona mau onohi maka.  He @wi kino hiehie kona.  E aahu ana @oi oia he aahu hulu holoholona, a me @e mea la, he kanaka ia mai loko lilo @a mai o Viriginia, oiai, oia wale no ahi i ikeia ai na ano kanaka elike me kea no.  E auamo ana ia, he pu raifela ma kona kipoohiwi, he pahi pu @@ ma kona aoao, me ke kehei poho @da.  Ma na ano apau, he kanaka @ i kupono ole ke hoouluia kona na.

 @ a hoi i hookokoke mai ai ma kahi @ kanaka opio e noho ana, ia wa ke @ka opio i ku ae ai iluna, a hele @@ a halawai me ka malihini.  Ha@ku la ia i kona lima akau o ke @ me ka pane ana aku:

 “Aloha maikai oe, e ka malihini.”  @ ka olino ana ae o ka hauoli ma helehelena o ua kanaka la, lalau @@ ia i ka lima o ke kanaka opio, @ nana pono loa ana mai nohoi ia@ pane mai la ia me ka leo halulu @@.

 “@@ha-aloha oe, e ka opio maikai.  @ au e kuhihewa, ua like keia wa@@, me ka mahinaai o Edena.”

 “@@ wahi oluolu ia no keia; a me he @ he Edena io no keia wahi ia’u.”  @ ke kanaka opio i pane aku ai @ ka malihini, me ka hoomau @2 nohoi i ke kamailio ana.  “E @ @@ i ka’u noi, e hoi kaua i ko’u @@puhale; a, malaila oe e hoo@@ a hiki i kou hele ana aku ma @@kai hele.”

 @ @@ kaua nei hiki ana aku i ke ki@2 pua, ma kekahi aoao o ka hale, @@@@ ae la na kanaka nei a nana aku @@ @@ mala pua nei a ike aku la ia @@ @@ @kai o ka malama ia ana o no mea kanu oloko, a ia wa oia i huli mai ai a kamailio mai la i ke kanaka opio:

 “He keu keia o kahi maikai loa.  He mea oiaio, eia io ke kihapai nani o Edena ma keia wahi.  Nani maoli kela mau pua e pupua mai la.  Ke hoike mai nei kela mau pua, he lima wahine ka meanana i hooulu ia lakou.  E nana aku oe i ka maka o ka pua, a pela nohoi me ko lakou mau lihilihi nani e ooi mai la, he wahine ko lakou mau mea nana i hoomoamoa; aole kela he lima kane.  Ea, e kuu hoaloha opio, o kau wahine paha ka mea nana kela kihapai pua nani?”

 “Aole,” wahi a ke kanaka opio i pane aku ai imua o ke kanaka malihini; a ma ia wa nohoi i hoholo ae ai ka helehelena kaumaha ma kona mau papalina, a pane aku la ia:  “Aohe.  O ka mea nana kela kihapai pua, oia no ko’u wahi luaui makuahine; a na kona mau lima hoomanawanui i hoolaupai in a pua o kela kihapai.”

 Nana mai la no ua kanaka nei iaia nei, alaila, huli aku la ia a nana hou aku la i ke kihapai pua.  A mahope huli hou mai la ia, a kamailio mai la i ke kanaka opio:

 “He keu ha kou makuahine a ka wahine kupaianaha.  Aole anei ona weliweli mai i kea no o ka nohona o keia wahi iloko lilo loa nei o ka ululaau?  He keu keia a kahi mehameha nui wale.  A ma ko’u manao, he wahi kupono ole keia no olua e noho ai.  Pehea; o oe wale no anei ame kou makuahine ken oho nei ma keia wahi; auhea ka hoi kou makuakane?  A i ole, eia no anei kou luaui makuakane ke noho pu nei me olua?”

 “No ko’u makuakane,” wahi a ke kanaka opio i pane aku ai i ka malihini, “aole loa au i ike iaia.  Owau ame ko’u wahi makuahine, o maua wale no ke noho nei ma keia wahi.  Aka, e ae mai oe ia’u e ninau aku au ia oe, heaha la ke kumu o kou manao ana he wahi kupono ole keia no maua e noho ai?”

 “Aole anei he maau hele mai o na Ilikini i kai lilo loa nei?”

 “O kahi no keia a na Ilikini e hele mai a ii kekahi wa, eia nae, aole o’u hana ino aku ia lakou; aole nohoi o lakou hana ino mai ia’u.”

 “Pehea la oe i ike ai i keia mea?”

 “Pehea la e nalowale ai ka hana oia ano?”

 “Pehea hoi i maopopo ai ia oe na’u i hana i ua hana la?”

 “Aole hiki ia’u ke huna aku imua ou no kahi i loaa mai ai ia’u ka lohe ame ka hoomaopopo ana no ua hana la i hanaia e oe.  Ua lohe au in a mea apau main a lehelehe ponoi mai o Adelia Mineta, ma ka wa ana e hoike ana imua o kona makuakane no ke ano o kona pakele ana mailoko aku o na lima o na kanaka ili ulaula.  Ma ko’u hoomaopopo aku in a olelo a ua lede opio nei ma ia wa, me he mea la e hoike okoa aku ana kona uhane apau i na paulele ana maluna o ka mea nana oia i hoopakele mai kona paa pio ana aku iloko o ka lima o na Ilikini ahiu.  O na olelo hoomaikai a ua Lede opio nei i  haawi aku ai imua o kona makuakane nou, aole ia he mea nou e hilahila ai, aka, he mau mea ia nou e hauoli ai.”

 Ua o ae la na lamalama ula ohelohelo ma na papalina o ua kanaka opio nei, i kona lohe ana aku i keia mau olelo a ke kanaka malihini i hoopuka mai ai iaia, a kulou iho la hoi kona poo ilalo, me he mea la e hoonana ana ia i ka ikiiki pihoihoi a kona noonoo e hana ana ia wa, no kona hoomaopopo ana aia ka he wahi lihi hoomanao iloko o Adelia Mineta nona.  A hala kekahi wa, aea ae la kona poo iluna, nana aku la ia i ka malihini, a kamailio aku la:

 “O ka hana a’u i hana ai ma ia wa, ua hana au i ka mea i haawi ia mai ia’u e hooko aku no ka hoopakele ana i kekahi ola makamae loa.  A ke manao nei au, aole no na Ilikini e hoopilikia wale mai ana ia’u no ia wahi hana i hanaia ai e a’u.  A e ha’i aku au ia oe, ina no lakou e makemake ana e hoopilikia mai ana ia’u, alaila, aole no o’u hopohopo ia lakou.”

 “Ke hopohopo e nei nae au, aole i kupono loa kau pu e paa nei no kou komo ana aku iloko o na hakoko ana me na Ilikini, ma ko lakou wa e lele poipu mai ai maluna ou?  Ua ano mama loa kena pu no ia ano hana.”

 “Aole nae au i ike i ka wa i hoopuhili mai ai keia pu i kuu makemake, ma kela ame keia wa a’u i hoohana aku ai iaia.  He mea oiaio, aohe o’u makemake i nei mea he hakaka, aka, ma ko’u wa e hiki ole ae ai ke pale ae ia mea, alaila, e lele aku ana no au iloko oia hana me na lima kuemi hope ole.”

 “O ke ano pu maikai loa, e hoohana aku ai i na kanaka oia ano, oia no ka pu elike me keia,” wahi a ua kanaka malihini nei i pane mai ai, oiai hoi ia i kaikai ae ai i kana pu raifela iluna, a kukulu iho la ma kea lo o ke kanaka opio.

 Ma ia wa nohoi i ike ae ai ke kanaka opio i ka malu ana iho a kekahi mea maluna pono o kahi a laua e noho ana, a i kona huli ana ae a nana i ka mea nona keia malu ana i ike ai, aia hoi, ike ae la ia he manu i kapaia, he “hawk” a e lele ae ana ia ma kahi kiekie loa, maluna aku o na wekiu laau o ka waonahele.  Ia wa, lalau aku la ia i ka pu a ka malihini i hoikeike mai ai iaia.  Me ka mino aka hoi, hookuu mai la ua kanaka nei i ua pu la.  Ia wa i hapai ae ai ke kanaka opio i ua pu la, a hoopili ae la i kona kumu i kona kipoohiwi, alu iki ae la oia i hope, me he mea la, elua a ekolu paha kapuai, oiai ka waha o ua pu la e ukali ana ma kahi a ka manu e lele kauaheahe ae ana ia wa.  Ma ia wa nae, pane hoomakeaka mai la ka mea nana ka pu i ua kanaka opio la:

  “Aole paha i maa kou mau lima i kena ano pu, oiai ke ike iho la no oe i ke koikoi loa o kana ume ana i kou mau lima ilalo.  Aka, ina no nae he mau i’o uala oolea kou, he mau lima haalulu ole hoi, a he onohi maka hikiwawe i ka ike ana, alaila, e ku ana no ia oe kela manu.”

 He imo ana na ka maka, aia hoi, uina poha ae la ke kani ana a ua pu raifela nei ma ke kipoohiwi o ke kanaka opio, lana palanehe ae la ka uwahi poepoe o ua pu la ma ka pohai lewa, ikeia aku la hoi ka haa ana mai a ka manu iluna lilo, a he sekona paha mahope iho, aia hoi, ikeia aku la ke kahuli ana iho o kona kino, a haule mai la oia ilalo.  O kahi i haule iho ai ke kino o ua manu la iluna o ka ili, he wahi ia he aneane elua roda ke kaawale mai kahi a ke kanaka opio am eke kanaka malihini e ku an@.  Kii aku la ke kanaka opio i ke kino make o ua manu la, a lawe mai la ia a haawi aku la i ka malihini, me ka olelo ana aku hoi iaia:

 “He keu keia a ka niau kani maikai loa.  O ka helu ekahi keia o no pu malihini i komo ma ko’u lima i ike ai au i ka maikai.  Manao au, aohe lua hou aku e loaa ka like me keia pu.”

 Ma ka wa hoi i laiau mai ai ke kanaka malihini i ka pu a paa hou aku la ma kona lima, oiai hoi ia i kiola, iho ai i ka manu iluna o ka honua, nana mai la ia maluna o ke kanaka opio, a pane mai la:

 “E ke kanaka opio, e lawe aku oe i kuu lima.  Eia mai kuu lima.  Ke hhwi aku nei au ia oe ia ia nei a lilo loa ia ia oe.  Ma kou wa e komohia ai iloko o ka pilikia, owau kou hoaloha.  E hoomanao oe, e kuu hoaloha opio, o kou hoaloha, oia no o Hurama-ae, owau ka mea i kapaia e na kanaka hahai holoholona o na pae kuhiwi o Viviginia nei-o Mareko Hurama.  Ina o kou enemi e halawai aku ai ma keia mua aku, he oi aku kona maalea i ko ko nahesa nana i hoowalewale ia Adamu ame Eva, alaila, e oi aku no ka maalea o kou hoaloha nei.”

 Ua lalau aku la ke kanaka opio i ka lima o ke kanaka malihini nona ka inoa ana i ike ai o Hurama, a, oiai ia e paa ana, nonau aku la ia:

 “Ua hoonaue nui loa mai kau mau olelo ia’u.  Manaoio no anei oe he enemi ko’u?”

 “Ae.  He kanaka opio oe i hoomaka na hookolo ana a ka enemi ma kou mau kapuai.”

 “Ma ka aoao o no ili-ulaula, aohe o’u manao he enemi kekahi o’u mawaena o lakou.  Nolaila, aohe o’u hopohopo no lakou.”

 “Peia io no.  Malia, aohe ou manao he enemi kekahi ou ma ia poai; aka, e hoomanao nae oe, aole wale no o na kanaka ili-ulaula na poe i lilo i mau enemi no na ilikeokeo, elike la me a’u ame oe.  Aole anei i lilo na ilikeokeo i mau enemi ino loa no ko lakou mau hoa ili-keokeo?”

 “Aka, owai la ko’u enemi mawaena o na ili-keokeo, oiai he kanaka au i kamaaina ole i na kanaka oloko o ke kulanakauhale mai ko’u wa opiopio mai a hoea mai i keia wa, koe nae kekahi poe a’u i ike aku ai ma ka nana wale aku no.”

 “O kou manao ia, aka, aohe kumu nui e ae o ko’u hiki ana mai la ia nei nei, aka, no ka hoike wale ana aku no ia oe, ke upuia nei kou ola e kekahi kanaka, a poe kanaka hoi au i kamaaina ole ai, a i kamaaina nae ia’u.  E hoomanao iho oe, aole au e haawi wale aku ia oe i ko’u lima kokua ke ole au e ike i ka wa pono a’u e hana ai ia hana nou e kuu hoaloha opio.  E ha’i aku no nae au ia oe, ina oe e makemake ana, a makemake ole paha i ka’u mau kokua ana, ma keia hope aku, alaila, e hoea ana no ka’u mau kokua ana ia oe, ma na wa au i moeuhane ole ai no ia mea.  A owau no kai ike in a wa kupono no ia hana.”

 Ua kamailio mai la o Hurama i keia mau olelo me ke kuoo am eke koikoi imua o ke kanaka opio; a ua hiki ole hoi i ua kanaka opio la ke kanalua iho no ka oiaio ole oia mau huaolelo.  A oiai oia e nana pono aku ana i ua kanaka la, ua pane hou mai la ia:

 “E ke kanaka opio, e hiki ana anei ia oe ke hai ma ii kou inoa?”

 “Aole au i ike i ko’u inoa i kaheaia ai au e ko’u makuahine.  Aole o’u inoa; nolaila, e kala mai oe ia’u no ko’u hoike ana aku ia oe i ko’u inoa.  Aka, o ka’u mea i makemake ai e kamailio ai ia oe, oia kou hoike ana mai nei ia’u, aia he pilikia e hoea mai ana ma ko’u alahele.  Nolaila, ina he hoaloha io oe no’u, alaila, e oluolu anei hoi oe e hai mai ia’u i kea no o ka pilikia e hoohalua mai nei ia’u, i hiki ai hoi ia’u ke makaala no’u iho, a hoopakeleia hoi kou hooluhi wale ana ia oe iho no’u nei.”

 “E kuu hoaloha opiopio, o ka pilikia a’u i hoike aku nei ia oe, aole hiki ia’u ke hoakaka aku ia mea ia oe i keia wa.  Aole nohoi au e hoike aku ia mea ia oe ina no ua ike au.  Aka, mai hoanoeia nae kou noonoo no keia mau olelo a’u i hai aku la ia oe.  Ke hoike maopopo aku nei au i ko’u manao imua ou, a he mea hoi na’u i hopohopo ole ke kamailio ana ma na mea oiaio.  I hoea mai nei au ia nei i keia la no ka hoomaopopo pono ana i kou ano.  Ua ike au ia oe, a ua maopopo pono hoi ia’u kou ano elike me ka mea i ikeia e ko’u mau maka.  Ia kaua i hele mai nei, a ike iho la au i keia kihapai pua, ua hoomaopopo koke au i ka mea nona na lima i maau mawaena o keia mau ulunahele aala a ko’u mau maka e ike aku nei, a o ka oiwi nona ka lima i pamaluna o keia mau pua ame ko lakou mau kumu o-“

 Ma keia wahi i hooki pu iho ai ua kanaka la i ke kamailio ana; a ano e ae la hoi kona helehelena ia wa, puai ae la ka ula ohelohelo ma kona mau papalina, hooholo ae la hoi kona lima i kona mau maka a nana aku la ia iluna i ka ponaha lani, hooho ae la ia me ka leo nui:

 “O, e na lani e.  E aloha mai oe ia Moragiana uhane luuluu am eke kaumaha.  He mea oiaio, ua piha kona mau la i ka popilikia ame ka ehaeha.  E ke Akua hoopono, e hiki mai ana no ka la e ku ai ka makaia o ka mea hewa no ka popilikia o ka mea hewa ole.”

 Ua hoopiooia ae la ka noonoo o ke kanaka opio, a ia wa oia i kamailio aku ai me ka awiwi imua o Hurama:

 “Pehea.  Ua hoopuka mai la oe i ka inoa o kuu makuahine.  Pehea la oe i ike ai i kona inoa.  Owai ke kanaka nana oia i hoopilikia?  E hai mai oe ia’u, i hiki ai ia’u ke hanu aku ma kona meheu, a kau aku hoi i na hoopai kupono no kana mau hana hoomaewaewa maluna o kuu luaui makuahine?  Ea, e oluolu oe e hai mai ia’u i kahi e loaa ai ia’u ka mea i opu ino i kuu makuahine?”

 Huli mai la o Hurama a nana mai la maluna o ke kanaka opio me kea no e loa o kona mau helehelena.  Me he mea la ua ike aku la ke kanaka opio i ka haloi ana ae o na waimaka ma kona mau maka.

 “E kuu hoaloha opio,” wahi ana i pane mai ai, “mai hoahewa mai oe ia’u, no keia wahi kuakoko i haakoha mai la maluna o’u; a i nonoi aku hoi au ia oe, mai ninau hou mai oe ia’u elike me kau i ninau mai nei.  Aka, o ka’u no nae i hoike aku nei ia oe, he oiaio no ia, a e hoike mai ana no ke au o ka manawa ia mea ma keia mua aku.  Ano, o ka wa pono paha keia e ike aku ai au i kou makuahine?  Ae, i hookahi hou a’u ike ana aku iaia.”

 Aka, ua ku iho la ke kanaka opio me ke kahaha nui o kona noonoo a nana aku la oia ia Hurama.  Kokolo ae la kekahi mau noonoo iloko ona, me he mea la e koho iho ana ia, o kona makuakane no nei kanaka e ku mai ana imua ona: aka, elike me kea o kaalelewa i nee ae ma ka lewa i maalo awiwi ae a nalowale iho la no ia.

 Ia wa olelo aku la ia imua o Hurama:  “Oiai, ua makemake oe e ike i kuu makuahine, ke mea nona na lima i lawelawe maluna o keia kihapai i pua iloko o ka maua wahi pupuhale, Nolaila, e hahai mai oe ia’u.”

 “Ae, e alakai aku oe ia’u i ike hou aku ai au i kona mau helehelena.  E hoomanao nae oe, o kekahi wahi mea nohoi a’u i kipa mai nei ia nei, e loaa ona wahi wai e inu, a i wahi io dia pulehu nohoi.”

 I ko laua nei hoea ana aku ma ka lanai o ka hale, ua waiho iho la o Hurama i kana pu raifela ma ka ipuka, a komo loa aku la laua iloko.  Lawe loa aku la ke kanaka opio iaia a ma kahi a kona makuahine e noho ana me na helehelena nananakea.

 Ku iho la o Hurama me na maka e haka pono ana maluna o ka wahine e noho mai ana imua ona, a ma ka wa i aea mai ai ke poo o ua wahine nei a nana mai la iaia, oia kona wa i huli ae ai i kahi e, a holoi ae la kona lima i na kulu waimaka i hiolo iho ma kona mau papalina.  A hala he mau sekona, huli hou aku la oia a nana aku la maluna o Moragiana, a noho iho la hoi maluna o ka noho a ke kanaka opio i pane mai ai nona.  Mahope iho lawe mai la kona hoaloha opio i wahi kiaha wai nona.

 Ma ka wa hoi ana i inu ae ai i ke kiaha wai i haawiia mai ai iaia, aia na maka o Morigiana ke kau pono mai la maluna ona, a me he mea la, o kona wa mua loa iho la ia o ka hoomaopopo ana ua kipa malihini ia mai ko laua hale.  Hookahi paha minute okoa a ua wahine nei i nana mai ai maluna o Hurama, ua hoomaka mai la ka olino ana mai o kekahi hiohiona omamaka maikai maluna ona.  Ikeia aku la kona ku ana ae iluna, a hele mai la ia ma kahi a Hurama e noho ana, a paa mai la kona lima maluna o kona (Hurama) @aea nana iho la ia ma na helehelena o ka malihini.  E hakilo akahele loa ana ia i ke ano o ke kanaka nona ka lae i paa aku ai kona lima.  Ma ia wa hoona ae la ia Moragiana me na onohi na ae la ia Moregiana me na onohi maka i piha i ke aloha.

 O ke kanaka opio hoi keia ke nana la oia i na hana a kona makuahine, a ke pihoihoi wale la no ia, e hiki ana paha iaia ke ike iho a hoomaopopo hoi i ke kanaka malihini e noho ana, ka mea hoi nona ka inoa o Hurama.  A liuliu ka nana ana a ua wahine nei o ka noonoo huikau i na helehelena o Hurana, ninau aku la ia:

 “He malihini paha oe?”

 “Ae, he malihini io no au,” wahi a ua Hurama nei i pane ae ai imua o Moragiana.

 “Alaila, e hiki ana ka paha ia o eke @ai mai no kuu kane, kuu makua hoi.  Ua haalele mai oia ia’u ame ke keiki a maua.  E kala lilo loa kona kaawale ana aku mai a maua aku.  Aole au i ike i kahi e huli aku ai a loaa ia.  Ua aloha au iaia, a, oia nae, aole one wahi aloha ia’u.”

 I keia wa i ike aku ai ke kanaka opio i ka pahola ana ma o na helehelena kuoo maluna o Hurama, aka, ma ia wa hookahi no nae, e olino mai ana no ka uhane o ke aloha ma kona mau onohi maka, a ninau ae la ia:

 “E ka wahine maikai, owai la kona inoa?”

 “Auwe no ka hoi.  He inoa anei kahi o ke aloha ole?  Aole paha ona inoa.  Ua like no kona nele i ka inoa, me ko keiki nei a maua.  He inoa pili ole anei kekahi i ka pua aala loa o loko o kekahi kihapai.  Ma ka wa ana i haalele mai ai ia’u me ke aloha ole, ua haalele nohoi au i ka hoomanao ana i kona inoa, aka, o ke ala no nae o kona aloha ke mau nei no ko’u honi ana ia mea.  Aloha-aloha au iaia.  Nani no hoi kona lokoino i ka haalele ana mai ia’u ame ka lei a maua.  Lokoino-Lokoino.  Aka, olelo mai no nae oia ia’u, e hoi hou mai ana no oia i o’u nei.  Ahea la?  Ea, ua ike anei oe i kona wa e hoi mai ai i o’u nei?  Ua ike anei oe i kona wa e hoi mai ai me a’u?  Aloha-aloha au iaia.  Ea, malia hoi paha ua ike oe iaia, a e hai mai hoi oe ia’u i kona wahi e loaa ai oia ia’u?”

 Ma ia wa hookah no hiolo mai la na waimaka ma na papalina o ua wahine nei, a uwe iho la ia.  O Hurama keia, aole hiki iki iaia ke uumi iho i ka nui o ke aloha e naku hele ana ma na paia apau o kona houpo.  No Morigiana ka uwe, ua uwe pu iho la nohoi ua kanaka kino oolea nei me he uwe ana la na ka mea i hoehaeha oa ia kona naau, a hanu ae la ia me ke kaumahmaha, a hoomaha ae la ia ma ka pane ana ae in a huaolelo:

 “E ke Akua lokomaikai, nani ka haulehia ana o ka uhane maemae au i haawi mai ai.  O, aloha mai oe iaia.”  (Aole i pau.)

 

HE WAHI HUAOLELO I NA MAKUAHINE.

 

 Aole pono i na makuahine o na keiki i loaa i ke kunu kalea, a i kea nu nui hoi, ke hookaulua i ka haawi ana ia lakou i ka Laau Ola a Kakalena no ke Kunu.  Aole loaa he huna opiuma maloko o keia laau, aole nohoi ne laau make e ae, a ua hiki loa keia, laau ke haawi ia me ka maalahi i ka bebe, elike la me ka hiki e haawiia i ke kanaka makua.  Mamuli o ka hololoa loa o kana hoola ana i ke anu am eke Kunu Kalea, ua mahalo loa ia ia ma na wahi apau o Amerika Huipuia, a ma na aina nohoi he nui, ma na aina e.  E kualia ana e na poe kuai laau apau.  O Benson Smith & Co., Kaupalenaia, na agena no ko Hawaii Pae Aina.

 

 E malamaia ana ka Halawai Aha Euanelio o ka mokupuni o Oahu nei, maloko o ka luakini o Kaumakapili, ma ka la 4 o Okatoba, hora 9:30 a. m.

 

 I ke ahiahi o ka la apopo e weheia ai ke kula a-o hulahula Europa, ma Independence Park, “Kulaokahua,” malalo o na alakai ana a Paul Zeigler.  Ma keia ahiahi Poakolu ae nae e hoomaka mua loa ai na haawina a-o.

 

 Ma ka auwina la o ka Poaha o ka pule i hala, i hemo mai ai o Wm. H. Marshall mai loko mai o ka hale-paahao, mamuli o ka haawi ana aku o kona mau loio he $1,000 (ma ke dala maoli) i mea hoopaa nona, oiai kana hoohalahala e hele ana imua o ka Aha Kaapuni, kau o Novemaba ae nei.

 

KI GULA NO KA BAIBALA

 

MOKUNA II.

KA PENETAKIUKA-KINOHI

 9.  Heaha la ka inoa maa mau i kapaia ai o na buke mua elima o ka Baibala?

 He “Penetatiuka” (Pentateuch).  O ke ano keia huaolelo, “na buke elima.”  He huaolelo Helene keia; a he elua mau huaolelo kaokoa maloko ona.  “Pente” ame “teuchos.”  O ka mua, he “Elima” kona ano; a o ka lua, he “buke,” a he “palapala” ke ano.  O keia ka inoa o na buke elima, oia hoi, o Kinohi, Pukaana, Oihanakahuna, Nahelu, ame Kanawailua; na buke i manaoio laulaha loa ia, na Mose i kakau.

 10. Heaha la ka like o keia mau buke elima ke huipuia hoi me ka buke a Iosua, ke hoohalikeia ae me na buke mua elima o ke Kauoha Hou, oia hoi, na Euanelio eha (4) ame ka buke o Oihana?

 Ua like keia mau buke elima a Mose i kakau ai, me na euanelio i kakauia e Mataio, Mareko, Luka ame Ioane; a o ka buke hoi o Iosua, me ka buke o Oihana.

 Aia maloko o ka Penetatiuka, ka moolelo o ka hanau ana, na ao ana, ame na hana a Mose, ka mea i kapaia, ko na Iudaio mea kau, a haawi kanawai; a pela pu hoi me na Kanawai e hooponopono ana i ka Ekalesia o ke Akua ma ka waonahele (Oihana 7:38), oia nohoi ka Ekalesia i kapaia, ka Ekalesia Iudaio.

 Aia hoi maloko o na Euanelio Eha, ka moolelo o ka Hanau ana, na A’o ana ame na Hana a Iesu Karisto, ka Mea Kau Kanawai, alole no ka puulu kanaka hookahi wale no, aka, no ko ke ao apau; a, aia hoi maloko o ia mau buke, na Kanawai alakai no ka Ekalesia o Iesu Karisto, i kapaia he Ekalesia Karistiano, a i ole, o ka Ekalesia Kauoha Hou.

 Aia maloko o ka Buke a Iosua, ka moolelo o ke kukuluia ana, hookumuia ana a hoonohoia ana o ka Ekalesia Waonahele i alakaiia ai a i hooponoponoia ai e Mose, ma ka aina o Kanaana, mahope iho o kona (Mose) make ana aku.

 Aia hoi, ma ka buke o Oihana ka moolelo o ke kukuluia ana, hookumuia ana a hoonoho maoli ia ana o ka Ekalesia o Karisto ma Ierusalema, mahope iho o ka hoi ana aku o Iesu Karisto i ka poli o Kona Makua, ma ka lani.

 10. Heaha la ka mea i kapaia ai keia buke mua o ka Baibala o “Kinohi?”

 O ka huaolelo “Kinohi,” oia no ka huaolelo mua o ka hoomaka ana o keia buke.  Penei: “I Kinohi,” a i ole.  Kinohi hana ke Akua i ka lani ame ka honua.”

 He mea maa mau i ka poe Hebera e hoike i ka inoa o ka palapala hemolele a lakou, ma ka huaolelo mua loa o ka buke.  O ka huaolelo mua, ma ka olelo Hebera, ma keia buke i kakauia e Mose, oia o Bereshith, he “Kinohi” ke ano, he “hoomaka ana.”  Aka, ma ka Baibala Hebera, aohe inoa poo i ikeia no keia buke.

 O ka inoa Beritania nae, “Genesis,” he huaolelo Helene ia, a ua hoopiliia hoi keia inoa mamuli o ka inoa Helene i ikeia no keia Buke ma ka Baibala Sepetuagina, oia hoi, “Biblos Genneseos,” “ka buke kuauhau,” elike me ka mea i ikeia ma Mataio 1:1-“Biblos gen (n)-eseos Ieson Christon.”

 11.  Mahea la i kakau ai o Mose i keia buke; a o ka makahiki hea hoi ia mamua aku o Karisto?

 Ua manaoia, ua kakauia keia buke ma ka wa e auwana hele ana ka Isaraela ma ka waonahele ma ka wa mahope mai o ka haawi ana mai o ke Akua i na Kanawai he umi ma ka Mauna o Sinai.  Aka, manao kekahi poe, iloko no o na makahiki okoa he 40 i kakau liilii ia ai na moolelo i piha ai keia buke.  O keia no na makahiki he 40 o ko ka Isaraela kuewa ana maloko o ka waonahele, oia hoi ka B. C. 1491 a ka 1451.  Manao kekahi poe ma ka B. C. 1500 i kakauia ai.

 E hoike ana keia buke i kekahi moolelo mai ka manawa mai o Adamu a hoea i ka maka ana o Iosepa, ma ka B. C. 1635.  Nolaila, he buke moolelo o Kinohi no ke au manawa o 2369 makahiki.

 

Hoakaka-Ua makemakeia no hoakaka a kekahi poe naauao huli baibala mawaena o na Hawaii maoli, e hoike ia mai, no na ninau i hoikeia ae la, ina ua kulike ole ka lakou mau hoakaka me ia mau mea i hoikeia ae la.  Aole i pau.

 

 He la “opihi” ka la apopo no na iimahana o ke Aupuni.

 

 Ua aneane e paa loa i ka hanaia ka pale pohaku o ka huli ma Ewa o ke kahawai hou o Makaaho ae nei.

 

 Ua hoohuiia ae nei na Loio Akinekona me Kauka (Atkinson & Judd) ia laua iho i mau loio hui.  Aia ko laua keena maluna ae o ka Banako o Bihopa Ma.

 

 Ua hala aku o Mr. James Holt no Vanakoua, maluna aku nei o ka mokuahi Aorangi, ma ka Poakahi nei; a mai Vanakoua ae, hoea loa oia i Kapalakiko no ka lawelawe lapaauia ana o Mrs. Holt me ia.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

Ka Hui Alahao me Aina o Oahu

 

MAI A MAHOPE AKU O IUNE 13, 1898

 

Manawa @olo

 

WAHI HOOLULU.

Mai Honolulu Aku,

 

                        A.M.                A.M.                P.M.                P.M.

Honolulu         7:10                 9:15                 3:10                 5:10

Manana           8:07                 9:48                 3:43                 5:50

Wili o Ewa      8:37                 10:08               4:08                 6:10

Waaianae         9:27                 10:53               4:43

Waialua                                   12:00               5:38

 

WAHI HOOLULU,

(Mai waho mai a i Honolulu.)

 

                                    A.M.                A.M.                A.M.                P.M.                P.M.

Waialua                                               6:12                                         2:39                

Waianae                                              7:12                 10:09               3:55

Wili o Ewa                  5:50                 7:47                 10:59               4:32                 12:45

Manana                       6:15                 8:07                 11:34               4:52                 1:10

Honolulu                     6:50                 8:40                 12:15               5:26                 1:45

G. P. DENISON, Luna,

                                    F. C. SMITH

                        Luna Kuai Palapala Holo

 

Metropolitan Meat Co

 

(Hui Kua Pipi Metropolitan.)

 

G. J. WALLER, (Wa@a) – Luna Nui

 

108 Alanui Moi.

 

 

Poe Kuai a Hoolako i na Moku

 

ME

 

Na lo Pipi, Hipa a pela’ku.

 

E loaa mau ana na Manu amen a Ka mano i hoohu’ihu’iia iloko o ka Hau.

 

 Makepono ke Kuai i na l’o Pipi maanei.

 

TELEPONA HELU               45

 

Koko Maemae

 

OIA KE KUMU O KE OLA KINO MAIKAI . . . .

 

KA AYER SASAPARILA

 Ka mea e maemae ai ke koko, ikaika na aa-lolo, ono ka ai, pau ka poluluhi, a maikai maoli ke ola.  He mau tausani o na kanaka i hoike no ko ola o ka Laau Sasaparila a Ayer.  Ke hoea mau mai nei ka lakou mau palapala ma kela ame keia eke leta.  Aoha keia he laau no ka hoao wale ana.  Ke hooia mai nei kela poe leta apau, “Ua ola au i ka Laau Sasaparila a Ayer.”  O kekahi

 

WAHINE NAWALIWALI

i hele a pili mau ka ili i ka @ ela moe, i loohia i ka ma’i papalahu ai ili, i hele hoi a wiwi, a pela hoi me ka ma’i i loohia mau ai lakou na wahine, kakau mai la oia no kona oia loa ana.  Ina makemake oe e hoopomaikaiia oe e ka pomaikai i ikeia e kela poe, a loaa ia o eke ola kino maikai a ikaika, alaila, e inu oe i ka laau hoomaemae koko a hooikaika kino hoi.

 

Ka Laau Sasaparila a Ayer.

 E makaala loa no na laau hookalikelike kumukuai emi.  Ka inoa o keia laau, oia ka AYER SARESAPARILA.  E ikeia ana keia inoa mawaho o ka wa hi, a maloko nohoi o ke kino o kela ame keia omole.

 

NA HUAALE A AYER i uhila me ke ko, he ono ka ai ana.

 

No Keaha 

I HOOKAWELEWELE LOA AKU AI OE I KELA

 

ANU, KUNU AME PUU EHA?

 

 Ua kaulana loa ka LAAU KUNU A AYER (Ayer’s Cherry Pectoral) iloko o na makahiki he aneane 60, ma ka hoola ana i na Ma’i o ka Puu am eke Akemama, ke Anu, ke Kunu, ka Ma’i La Grippe, ame ka Ma’i Mala o ka pale Akemama.  He ono keia laau ma ka inu ana, a he oiaio ke ola.

 

AYER’S CHERRY PECTORAL

 

Na Medala Gula main a Hoikeike Nui o ke @@

 

Mai lawe i na Laau Emi i Hoohalikeia me keia

 

Hollister Drug Co. Lt.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.