Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 39, 29 September 1899 — Page 4

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Lehualani Concepcion
This work is dedicated to:  Aloha to my chlldren; Kealapuaolani, Rico, & Kuuipopuilimailani

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Na iliili konane a na Kalai Aupuni like ole

 

 

E Hone ana no i ke Kumu o ka Hana

 

            No ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, ke hoopuka aku nei makou ma keia wahi o ka makou pepa i na pane lehulehu no na ninau kalai aupuni a ka Nupepa “Call” o Kapakiko i hoolahaia ae ai maloko ponoi o kakou iho nei, i kahi wa i kaa hope iki ae nei, elike hoi me ka makou i hoolaha aku ai ma ko makou pepa o ka la i o ka malama o Augate aku nei.

 

            I mea hoi e moakaka maikai ai na hoopili ana o na haina lehulehu i hoikeia mahope ae nei, nolaila, ke hoopuka hou aku nei makou i ua mau niau la:.

1.        Heaha la ke ano (kulana) aupuni a kou noonoo i manao ai, ua kupono ia noko Hawaii Pae Aina

2.        E pono anei ke koho balota ia, na hoa o ka Aha Keikie ame na Aha Kaapuni, a i ole, o na hoa wale no paha o kekahi o laua ke koho balota ia, a i ole, e hookohu maoli ia paha lakou ma ka oihana, ma na Aha elua, a ma ka Aha hookahi wale no paha; a e noho anei lakou ma ka oihana apau ke ola, a i ole, no kekahi mau makahiki paha?

3.        Kokua anei oe i ka hoomauia ana aku o na hoa o ka oihana hookolokolo, e noho nei i keia wa; a ia manao ou, mamuli ia o kou hoopilimeaai ole ia lakou, aka, mamuli ia o kou manao maoli ana, he hana pono ia e hana ia ai?

4.        Manao anei oe, ua oi aku ka pono no kakou nei, e kohoia ko kakou mau iuna aupuni e ka Peresidena o Amerika Huipuia, ina e ku ana kakou ma ke Kulana Aupuni Teritori, a e waeia hoi ia poe mai waena mai o na kanaka noho ana maloko nei o ke Teritori, a i ole, mai Amerika Huipuia mai paha?

5.        Manao anei oe, ua oi aku ka pono e hookohu maoli ia mai na luna aupuni e ae e ke teritori nei e ke Kiaaina  a i ole, e koho ia paha lakou e na kanaka ma ka balota?h

6.        Aia anei oe ma ka aoao e hoopaa ana i ke kanawai e kau ana i hoopai paahao, maloko o na aelike kepa kanaka?  Ina aole alaila, he manao hokaka anei kou, no ka mea e pili ana i ua mau kanawai la, i mea e pulamaia ai ka pono o na poe haku hana, a palekana hoi ka lakou dala?

7.        He manao hoakaka anei kekahi au e pili ana i kahi e loaa ae na limahana lawa pono i lawa ai na hemahema o ko kakou mau mahiko, ame na oihana mikiala e ae?

8.        Heaha la kou manao no ka pono koho balota?  E haawi laulahaia anei ia pono, a i ole, e hoohaikiia paha?  Pehea hoi kou manao noka  poe i hanauia ma Hawaii nei, no ka poe i hanauia ma Hawaii  nei, no ka mea e pili ana i keia pono, ina he poe kanaka maoli, a i ole, noloko mai paha o na lahui Asia?

 

Eia iho na Pnae a kela ame keia mea i hoouna aku i na haina no keia mau ninau ae la, mai Hawaii aku nei, ma o Mr. W. Horace Wright la, ka mea kakau oka nupepa “Call” ma Hawaii nei, Ua hoolahaia hoi keia mau Pane maloko o ka nupepa “Call” o Sepatemaba 2, 1989.

            Hon. W. F. Frear, Hon. Paul Neumann, Hon. John M. Horner, Nicholas Russell, M.D., Hon. W.O. Smith, Hon. P.C. Jones, Rev. Sereno E. Bishop, Wundenberg, Thomas S. Kay, Robert Hall, Henry Smith, F.W. Hankey, Hon. Paul Isenberg, George A. Davis, George P. Andrews, M.D., Hon. W.R. Castle, Hon. W.N. Armstrong, W.R. Farrington, Edmund Norrie, W.S. Edings, James T. Copeleand, F.H. Hayselden, Hon. H.M. Whitney, Joseph M. Poepoe, N.B. Emerson, M.D., Col. W.F. Allen, Bruce Cartwright Hon. A.V. Gear, C.H. Parker, J.C. Quinn, J.W. Girvin, R.W. Wilcox, Gilbert F. Little, W.S. Wise.

 

 

NA PANE:

 

HON. W. F. FREAR.

Hoa Lunakanawai o ka Aha Keikei, Honolulu

 

1.       He Kulana Aupuni Teritori.

2.       E hookohu maoli ia lakou, ka mua, e noho a pau ke ola, a i ole, i mau heluna makahiki loihi, a o ka hoope, i mau heluna makahiki wale no.

3.       Mamuli o ko’u kulana luna Aupuni e noho nei, aole paha he mea maikai no’u ka hoike ana aku i kahi manao no keia mea.

4.       He mau kumu kupono loa a’u i manao ai, no ka hiki ole ia’u ke hoike ae i manao no keia ninau.

5.       Oi ko’u makemake e hookohuia na luna Aupuni kiekei e ae e ke Kiaaina, me ka ae pu ana nae o ka hale o luna o ka Ahaolelo Teritori, a o na luna Aupuni malalo iho e hookohuia, a i ole, e koho balota ia ma ke ano e alakaiia ana e ke kanawai e kauia ana e ka  Ahaolelo Teritori.

6.       E pono e hoopau loa ia na kanawai hoopa’i paahao e pili ana i na aelike paahana.  O ka hoopai paahao pili i na aelike paahana, aole ia he mea e hoopalekanaia ai na dala kumuwaiwai a na haku hana.

7.        E hoohanaia ona kanaka akeakamai, no ka imi ana i na mea e pili ana i keia mau mokupuni, ame na wahi e loaa mai ai na limahana mai na wahi e mai, a, e hoike mai hoi i ke kulana hoolawa paahana maikai loa e laweia ai no onei nei, a pela pu hoi me na wahi hoolako paahana maikai loa e laweia mai ai.  Ua liike no a like ka waiwai o ka loaa ana ona kanaka akeakamai no ka huli ana i a ninau iimahana, elike nohoi me ka huli a imi ia ana o na ninau no ka mahi ame ka hana ana (i na mea ulu.) A o keia kanaka hoi, aole ia he kanaka ike hana wale no.  I kanaka akeakamai maoli ia.

8.        E hookuponoia ka loaa ana o ka pono koho balota, mamuli o ka ike ame ka naauao, elike me ka mea i maa ia makou maanei, a ma ka’u hoomaopopo ana, aohe no keia mea i kueia.

 

 

HON. PAUL NEUMANA.

 

            He loio, he hoa (i pau) o ka Aha Senate no ka moku aina o Kaleponi, a he Loio Kuhina (i pau) no Hawaii, Honolulu.

 

1.       I Kulana Aupuni Teritori, elike me ia i haawiia .ai no Arizona ame na Teritori e ae, a i loaa ai ia lakou ke kulana mokuaina.  Ina i ninauia mai no ka mea e pili ana no ke kulana aupuni panalaau (o ke ano Europa) e hoike aku au i ko’u kue loa no keia mea, a ke manaoio nei au, he kuleana ko makou e hoopau aku ai i ke kuikahi hoohui-aina, a e ku nohoi makou ma ko makou kulana kuokoa, ina e manaoia ana e onou mai i ke kulana aupuni panalaau (ano Europa) maluna o makou.

2.       E hoomauia aku  no ka Aha Kiekie elike me ia i kea wa.  E hookohuia no na lUnakanawai o ka Aha Kiekie no a wa e hele ana a pau ko lakou ola; a o na Lunakanawai Kaapuni hoi e hookohuia no kekahi mau makahiki, elike nohoi me ko keia wa e noho nei lakou, oia hoi he eono makahiki.

3.       Ae, me ka oiaio loa.

4.       E pane ole ana au i keia ninau – he mea ole ko’u manao ke hoike ae ma keia ninau, a aohe o’u makemake e hoka’e wale aku i na hoohana ana a ka Peresidena o Amerika Huipuia i kona noonoo maikai ma keia kumuhana.

5.       E koho balota ia na oihana aupuni apau, koe nae ka oihana hookolokolo, ke Ana Aina Nui, ka Puuky Waiwai ame ke Poo o ka Oihana Mahiai.

6.       Kue au i na kanawai hoopa’i paahao pili i na aelike.  Ke lawelaweia nei ia hana ma Guatemala ame na Repubalika i hooponopono maikai ia, aka, aole nae o kakou makemake ia mau kanawai ma Hawaii nei, a he mau kanawai kue nohoi ia i na kanawai o Amerika Huipuia.

Aole au e hoike aku i ko’u mau manao no ka mea e pili ana i ka palekana o na haku hana oiai hoi, ma ka nana aku, ua hiki pono loa no ia lakou ke malama i ko lakou mau pono iho, pela no mamua aku nei,

a ke lana nei ko’u manao, pela no ma keia hope aku.  Aole nae au e hoole aku ana i ka pane ana i keia ninau, ke ninauia mai au ma ko’u ano loio a pili oihana hoi.

7.       O keia wale no:  E hoopau loa ka Ahaolelo Nui (Congress) i na kanawai kue i na aelike paahana, a e kokua hoi i ka hoopae ana mai i na eemoku kuwaho.  Aole kumu kupono no ia mau kau kanawai hupo ana.

8.       Aohe o’u kokua i ka hoolaiki ana i ka pono koho balota, koe wale no ka nele i ka ike palapala.  Aole au i ike i ke kumu e hooneleia ai kekahi kanaka Hawaii maoli i kona pono koho balota, oiai paha ia, he kumu no i loaa i na kupa e ae, i hoonele ole ia nae ia pono.

Ua kaili kakou i ko lakou aina ame ko lakou hae, hoopau hoi i ko lakou nohona aupuni Moi, kuai lilo aku la i na mea kahiko hiwahiwa a ko lakou mau alii ma ke kuai kudala ana ma kahi hoi o ka haawi makana maoli ana aku ia mau mea i ka Hale Hoikeike Mea Kahiko o Bihopa.  Ua lawa iho la kakou i keia a e hookuu aku no kakou no lakou kau wahi pono, oia hoi, ka pono waiwai nui o ka nohona koho balota.

 

 

      HON. JOHN M HORNER.

He kanaka kanu ko, Kukaiau, Hamakua, Hawaii.

 

1.       I Aupuni Teritori ma na ano apau, a i aupuni laula hoi.

Oia nohoi ke ano aupuni i kaanaia e na kanaka o na Teritori ma ka “aina makua.”

E haawi i na kanaka a nui ka pono kuokoa, oiai ua oleloia, o ka pono kuokoa, oia no “Ka ke Akua alahele no ka holomua ame ka naauao” He mea oiaio, ua makemake na Teritori apau i keia mau mea elua.

I ko kakou wa i lawe ai ma o ka lima ikaika la, e hooponopono i na nohona o kekahi lahuikanaka okoa aku, ua lawe ae la kakou he mau koikoi i haawi ole ia mai ai e ke Akua maluna iho o kakou, a  ma ia ano, ua kapae ae la kakou, a ma ia ano, ua kapae ae la kakou i kela kanawai lani ekoi mai ana. “Elike me kou makemake e hana mai na kanaka nou, pela nohoi oe e hana aku ai no lakou.”

Ua pili no keia ia Hawaii nei, ia Porto Rico, ia Pilepine, a no ke alakai ana i ka kakou mau hana me ka ke ao nei apau.

1.       He mea pono ke hookohu maoli ia na hoa o ka Aha Kiekie, no ka manawa wale no nae o eono, a ewalu paha makahiki.

Ina nae e koho balota ia ana na lunakanawai, alaila, he kakaikahi loa paha na kanaka kuokoa maoli, e hiki ole ana ke ko ia lakou i o a ia nei, e na kulana loli wale o ka manawa ame na hana, a lilo hoi ia i mea akeakea, a i ole, kokua paha i ko lakou koho hou ia ana.

2.       Aole o’u  kue i na hoa o ka oihana hookolokolo i keia wa.  Ina no e hookohu maoli ia mai lakou, a kohoia paha ma ka balota, elike me ka’u pane no ka ninau elua.  O ka mea oiaio nae, manao au, he hana naauao ka hookohu ana a koho ana ma ka balota ia lakou, no ka hoopiha ana i ke nohona oihana hookolokolono no ke kau mua loa o ka hoomaka ana o ke kulana Aupuni Teritori.

3.       O ka rula mau, o na poe luna aupuni e hoonohoia ana e ka Peresidena no ke Aupuni Teritori, e waeia mai no ia poe noloko mai o na kamaaina o loko o ke Teritoiri.  Eia ka’u hoakaka, ua oi aku ka ike o ke kanaka i  noho maanei a kamaaina ma na mea e pili ana i ko lakou mau makemake, a ma na mea hoi e pono ai na kanaka o onei nei, mamua o ka malihini, ka mea i loaa ole he wahi lihi aloha no ko onei poe kanaka, aia wale no a hiki i kona kamaaina ana me na ano o ka nohona o koonei poe kanaka.

Eia hoi kekahi, ma lo’u manao, o ka lahuikanaka e haaheo ana no ko lakou nohonakuokoa, elike la me ka lahuikanaka o Amerika Huipuia, e pono e haalele loa i ke kulana hooponopono Aupuni panalaau a ka poi Pelekane, oia hoi, ka hoonoho ana i na luna Aupuni poo o loko o kona mau panalaau mai Enelani ponoi mai.  He nui ko makou poe kanaka makaukau maanei nei.

4.       E pono e koho balota ia no luna aupuni o na teritori e na kanaka o ke Teritori.  A mahope iho o ka hoao ana i keia hana, ina e kupono ole ana keia poe luna aupuni i kohoia ma keia ano ua hiki no ekapaeia keia hana.  A ina e lilo ana na ke Kiaaina lakou e hoonoho, alaila, o ke kanaka auanei e hookuli (hoopunahele, hoomoamoa) ia aku ai, aole auanei e ole ana ka hoea mai o na ino he nui mai keia ano hoonoho oihana.  Pela nohoi ke Kiaaina e hoonohoia mai ana e ka Peresidena mai ka “aina makua” mai, a o ka Peresidena wale no auanei ka “aumakua” a  nei kanaka e hoolaulea aku ai ua hiki no i keia Kiaaina ke lawe mai ia nei i kona ohana, kona  poe pilikana a makamaka paha no ka hoopiha ana i na oihana Aupuni ano nui o onei nei, me ka nana ole ia ana ae o ka pono ame na manao maikai o ke Teritori. O keia an hana “kaihi maoli” he mea ia e ulu mai ai na manao maikai ole, elike me ko na la i noho panalaau ai o Amerika  no Enelani.

5.       Kokua au i ke kanawai aelike hana, me ka hoopai hoopaahao ole. (Ua waihoia kekahi mau olelo ma keia wahi, oiai, he mau olelo pili ole no ia i ka ninau. L.H.

6.       Eia keia olelo:  Ina e kokua mai ana ko makou Aupuni e ku nei, ame ke Aupuni o keia mua aku o makou, i na hana mikiala o makou nei, ma ka ae ana mai i nei mau hana, e kii i poe limahana na lakou ma kahi e loaa ai ia lakou, alaila, ole auaei he mea akeakea i ko makou holomua, aka, ina e hoomau ana ko makou Aupuni i kana alahele e hoole nei i ka ae ana, i ka hookomo ana mai i na Asia, aia wale no a hookomoia mai he mau heluna (pa-keneta) o na kanaka Amerika, a kanaka Europa hoi, me ka hoike ole ana mai i kahi e loaa ai ia poe, ame ke ano e loaa mai ai lakou, alaila, ua uhi mai he ao polohiwa eleele maluna o ka makou mau hana mikiala o onei nei, he oiaio nae, ke mau nei no ka olino ana o ka holomua i nei wa, koe wale no keia kulana omamalu e hekau iho nei.

7.       E haawiia ka pono koho balota i na kane o 21 makahiki, me ka nana ole i ka lahui, a i ka ili paha, i hanau ia, hoonaauaoia a hanaiia ma keia mau mokupuni, a pela pu hoi na kane o 21 makahiki e hono ana maanei ma ka wa e mana ai ke Aupuni Teritori, a ua hiki hoi ke heluhelu a kakau i ka Olelo Beritania.

 

 

NICHOLAS RUSSELL, M.D.

He kanaka kanu kope, Hawaii.

1.        I Aupuni Panalaau (o ke ano panalaau Pelekane). Nokamea, mamuli o ka hoomaopopo ana i ka moolelo o keia mau mokupuni, a pela pu hoi me ke kulana hoolaupai kanaka ana maanei, ame ke kulana kalai waiwai nohoi, ua lilo ke Aupuni koho luna Ahaolelo i Aupuni hookuemi hope i nei mea he holomua; a, ua lilo nohoi ia ano Aupuni, he Aupuni ma ka inoa wale no.  O ke Aupuni e kohoia ana e kekahi Kiaaina e hoonohoia ana e ka Peresidena o Amerika Huipuia, ke waeia hoi he kana.ka kupono oi maoli, oia hoi, he kanaka me na manao hoomua a akea, he kanaka onipaa o ka manao, he kanaka i komo ole iloko o na manao aumeume kuloko o kekahi mau pohai kakaikahi, a pilikana ole nohoi me kekahi oia poe, i kooia hoi kona manao e ka iini no ka holomua laula o ka aina, a i loaa ka mana nui no ka hana ana pela, oia wale no ka mea nana e akeakea aku i ka nui loa ana ae o ka mana oligaresia o kekahi mau mahiko kakaikahi e poino nei ka aina.

He mea kupono ke loaa ona Ahaolelo e kohoia ana e ka pono koho balota akea, mai ka poe mai apau i loaa he ike lawa pono ma ka Olelo Beritania, a i loaa hoi na makahiki he 21.

Ka mua – I mea e hoonaauaoia ai na kanaka no ke kulana Aupuni Demokarata (na ka lahui e hooponopono) ame na oihana o loko oia Aupuni.

Ka lua – I mea hoi e hookamaaina pono ai i ke Kiaaina i ke kulana o ka aina ame na mea e pono ai ia.

No kekahi manawa hoi, e noho ai keia aha kuka, ma ke ano he hoa kuka ia no e Kiaaina.  E kohoia no na hoa o keia Aha e na poe apau e noho ana maanei me ka nana olet i ka ili ke ano o ka lahui ame ke kulana kupa.

2.       E hoonohoia no e ka Peresidena o Amerika Huipia no ka manawa a pau ke ola, a i ole, no kekahi wa loihi paha.

3.       No ka hoonoho ana i na hoa o ka Oihana Hookoloolo, aole pono ehoopilikia wale ia ka Peresidena Amerika Huipuia e kekahi  noonoo e ae, aka o ke kulana hoopono kiekie wale ame ka makaukau o ke kanaka ina paha he poe luna Aupuni lakou i keia wa, a i ole, he poe kanaka hou paha mai Amerika Huipuia mai.

4.       Ina nae lakou he poe kanaka naauao, hoopono, a ake holomua hoi.

5.       E kohoia e ke Kiaaina.

6.       Ua kue loa au i ke kanawai paahana me ka hoopai paahao, oiai he koena ia o ka hookauwa kuapaa, i kue loa i ka nohona holomua a naauao o keia au; a he kanawai waiwai ole nohoi.  O ka pono o na haku hana ame ke kulana hoolawa paahana, e hoolawa pono loa ia ana no ia mau mea, ma ka hoopau loa ia ana o na mea akeakea apau no ke komo ana  mai o na limahana kepa ole ia mai kela ame keia aina mai, a o Iapana nohoi kekahi.

7.       E hoohamama i na  puka apau e komo mai ai na paahana kepa ole ia mai Iapana mai ame na aina e ae, koe nae o Kina.

8.       Kokua au i ka pono koho balota akea no na poe apau e noho ana maanei ua loaa nae he naauao, me ka nana ole i ke Aupuni i noho makaaina maoli ai lakou, pela hoi kahi i hanau ai, ke ano o ka lahui ameka ili.  Ua pili nae keia, no ke koho ana i kekahi Aha e lilo ana i Aha Hoonaauao e alakai i ke Kiaaina, ma ka mea e pili ana i ke kulana o ka aina ame ka pono maoli hoi o na kanaka.

 

HON. WILLIAM O. SMITH

He Loio, he Loio Kuhina (i pau) a he Peresidena (i pau) no ka Papa Ola, Honolulu; he Hawaii ma ka hanau ana.

  1. I kulana Aupuni Teritori, elike loa no me ka mea i hoakakaia e na Komisina ma a lakou bila Kanawai i waiho aku ai i ka Ahaolelo.
  2. Ma ko’u manao e hookohu maoli ia mai na Lunakanawai o na Aha Kakau, Aha Keikei ame na Aha Kaapuni. E noho nae na lunakanawai o ka Aha Kiekie a pau ke ola a o na lunakanawai Kaapuni no kekahi heluna makahiki-a e ku no nae ia poe i ka hoopii luna nui ia.  Manao au o ke koho balota ia ana o keia  poe, aohe pono ke nanaia ke ano o ka lahui e noho nei i keia wa.
  3. Kokua au i ka hoomauia ana aku ma ka oihana o na Lunakanawai o na Aha Kakau i keia wa.  O ka poe e noho nei, he poe kanaka makaukau lakou ame ka hoopono, a ua kamaaina lakou me ka oihana hookolokolo ma Hawaii nei ame ko Amerika Huipuia nohoi.
  4. Manao au, ua oi ka pono e waeia na luna Aupuni o ke Teritori mawaena mai o na kanaka, o loko nei o ke Teritori.  Ua lehulehu loa na makahiki i ku ai he Aupuni i alakaiia e ke kumukanawai ame na kanawai, ma keia mau mokupuni, a he nui loa na mea paahana kupono i hiki ke waeia ae e hoopiha i na oihana Aupuni Teritori.
  5. Apono au i ka mea i hoolalaia e na Komisina, oia hoe, e hookohuia ke Kiaaina e ka Peresidena o Anerika Huipuia, a o na luna Aupuni  poo e ae e hookohuia no e ke Kiaaina me ke aponoia ana nae e ka Aha Senate Hawaii.
  6. ame 7.  Aole o’u kokua i ka hoopaa ana i ke kulana aelike paahana me ka hoopai paahao i hookoia ai mamua aku nei ma keia mau mokupuni.

  Ma ko’u manao, o na hana maikai loa e hanaia ai ma keia mua aku no na limahana mahia, e pono ai ka poe kanu ko ame keia lahui, e hooikaika nui ia e loaa na kanaka mahiai mai Amerika nai, a mai Europa mai nohoi.  Ua hiki lakou ke laweia mai ia nei ma ka aeia ana ma na puka e loaa ana mai ke ko i kanuia ai e lakou ponoi iho e loaa ai ka uku.

  1. Manao au, malalo o na kulana maoli e ku nei i keia wa na keia mau mokupuni, o ka hoolilo ana i ka waiwai ame ka naauao i mau ana hookupono e loaa ai ke kuleana koho balota, ua pono ia.  I keia wa, o ka loaa ana he waiwai, he hoike ia, no ka noiau.  O ke kaana ana ma na hana o ke alakai a hookele ana i ke aupuni, aole ia he pono hanau, aka, he pomaikai no ane ia, a ma ko’u manao, o ka poe i loaa ia lakou ia noiau ke kaana ia pono.

  E haawi like ia no keia pono i na makaainana Hawaii i keia wa ame na makaainana Amerika apau.

                        (Aole i pau)

 

 

 

 

HUNAHUNA O NA AINA E

 

MAI MANILA MAI.

 

            WASINETONE, Sept. 14. – Ua loaa  mai eia lono i ke Keena Kaua Moana:

            “MANILA, Sept. 14 – Kuhina Kaua Moana, Wasinetona: Ua hoike mai la o Davidson, Kapena o ka mokukaua paragua, ua hooukaia kekahi kaua ikaika loa ma Balemao, Lehulehu loa no manawa i ku mai ai ka moku i na poka pu raifela, aole nae i poino kekahi mea o luna o ka moku.  Ua hoohamau aku na kipu ana a ka moku Paragua i na kipu ana a ka poe kipi iloko o 20 minute.  ua paa pio hoi kekahi wahi moku kuna no ka poe kipi, a ua puhiia i ke ahi.” WATSON.

 

KA  HOOPAI WELIWELI O KEKAHI

MAU KOA AMERIKA NO KA LIMA NUI

ANA I NA WAHINE MANILA

            MANILA, Sept. 11. – (Ma ke alahele ae o Hongkong), Sept 14. – Ua hooia ae na nupepa kuloko o ka aina, ua kau ia ka hoopai maluna o Kopala Damhoffer ame kekahi koa, nona ka inoa o Conive, no loko laua o ka Puali B., Mahele Koa Helewawae, Helu 16, oia hoi, he make.  Na ka Aha Hookolokolo Koa i kau i ka hoopai maluna o laua.  O ka hoopai i kauia maluna o McBennett, he koa, he hoopaahao no na makahiki he iwakalua.  O ka hewa o keia poe, oia ka lima nui ana i  na wahine maoli o Manila, aneane hookahi mahina i hala ae nei.  O ka hana ana a eia poe koa pela ke ano, ua lilo ia i mea hoouluku loa aku i ka inaina iloko o na kanaka.

 

HOOPAAHAOIA HE MAKAAINANA AMERIKA.

            MAFEKING, Sept. 13 – Ua olelo ae o Mr. McArthur ke kanaka i honuia ai ma Zerust, ma Transvaal, ma ke ano he kiu hoohalua, a i hoopaiia ai hoi i hookahi makahiki hoopaahao, he makaainana Amerika oia.  Eia ke Kanikela Amerika oia.  Eia ke Kanikela Amerika ma Kimberley ke huli pono nei i keia mea.  O Mr. Ellis hoi, kona kokoolua, i kona wa i ikeia ai maloko o kekahi halawai a na Bua i malaaia ai ma Ladysmith, ua hamo ia oia i ke ta, a hoopipiliia aku na hulu manu.

 

KANAKOLU POE I PEPIA A MAKE

            BERELINA, Sept. 14. – He lono kai loaa mai Kalisch mai, ma Polani Rusia, e hoike ana he kanakolu-kumamalua ka nui o ka poe i pepia a make, ma kekahi puhee aluka ana me ka pioo nui o na kanaka o loko o kekahi hale halawai, mamuli o ka hanini ana o kekahi ipukukui.  he poe wahine wale no keia poe i make, a he poe keiki liilii honoi.  he nui nohoi ka poe i hoehaia.

 

 

HALELE O CHAMBERS I KA OIHANA LUNAKANAWAI KIEKEI NO SAMOA.

            MEMPHIS, Sept. 12 – E hoike ana kekahi lono kuikawa i ka nupepa “Commercial Appeal” mai Wahinetona mai, penei: “Ua waiho aku nei o Lnakanawai Kiekie Chambers o Samoa i kana palapala haalele oihana ma ka lima o ka Peresidena, a e paa ana hoi ia haalelel ana’ku ia ana, ma ka wa e loaa ai ka mea pani i kona hakahaka i aelikeia e na mana aupuni apau.”

 

HE’ MOOLELO NO KA

LIONA O KA OHANA IUDA

 

OLELO HOAKAHA.

             O ka moolelo a makou e hoopuka aku nei ma keia wahi o ka makou pepa, mahope iho o ka pau ana o ka moolelo o “Ka Liona o ka Akau.” ua laweia mai ia mailoko mai o kekahi buke moolelo i kakauia e kekahi kaikamahine Iudaio i hanauia ma Aigupita, nona ka inoa o Adina.  O ke ano o ka hanaia ana o keia moolelo nani a hemolele, ma na palapala no ia i kakauia aku e keia kaikamahine i kona makuakane, mai Ierusalema aku, kahi o ua kaikamahine la i hoounaia aku ai no ka huli ana i ka naauao ame ka ike o ka poe Iudaio.

            E hoomanano hoi ko makou poe heluhelu, o  ka mooleo hemolele keia e pili ana ia Iesu Karisto, ka Mea a makou i hoohiwahiwa ae ma ke poo o keia nanea, “Ka Liona o ka Ohana o Iuda – Ka Hou Nani a Iakobo –Ka Mea Iaia ke Ki o ka Luapo ame ka Make-Ka Alepa ame ka Omega-Ke Alii hoi o ka Hale o Davida,” a o ka Hiwahiwa Hoano hoi a Isaia i hoike mai ai, @ “Kupaianaha, o Kakaolelo, o ke-Akua mana, ka Makua mau loa – Ke Alii o ka Malu;” a o ka Mea Hemolele a Solomon i hea ai i kona inoa, ma ka mele:

            “Owau no ka Rose o Sarona, Ame ka Lilia o na awawa:

 Elike me ka Lilia mawaena o na kakalaioa;

            Pela no ka’u mea i aloha ai mawaena o na kaikamahine

            “Ua noho iho au malalo o kona malu me ka oluolu.   A ua ono kona hua i kuu ai ana”

Ua manao makou he moolelo kupono loa keia a na makua Hawaii, na kahu Ekalesia, na kahu Kula Sabati, na Kumukula ame ka poe makee pono apau ma Hawaii nei, e haawi ai i na keiki ame na haumana Hawaii a lakou no ka heluhelu ana, oia o ka moolelo keia o ka Mea nana ka olelo: “Owau no ka malamalama o ke ao nei; o ka mea hahai mai Ia’u, aole ia e hele i ka pouli; aka, e loaa iaia ka Malamalama e ola’i.”

            Aka, mamua o ko ka makamaka heluhelu ike ana i ka mua loa o na palapala a kela kaikamahine Iudaio, na mea hoi i lilo i kahua alakai nokeia moolelo, e nana mua ia ana kekahi mau mahele manao ano nui, e hoaiai ana i ka moolelo o ke kaikamahine nana i kakau i kea moolelo hemolele.

O Adina, ka mea nana i kakau na palapala e hoikeia aku ana mahope ae nei, he kaikamahine kamakahi ia na Manase Beniamina, noloko o ka ohana o Iuda, a he kupa hoi oia no e kulanakauhale o Alekanederia, ma Aigupita.  He mamo mai oia na Davida Esedera Manase, kekahi hoa o loko o ka Papa kanahiku (LXX) i kohoia ai e ka Moi Tolemi Philadelpusa (Ptolemy Philadelphus) o Aigupita ma ka B.C. (makahiki mamua o Karisto) 277, no ka unuhi ana i ka Baibala Hebera a i ka olelo Helene, oia hoi, ka Baibala i kapaia he “Sepetuagina.”

Mahope iho o ka pau ana o ka unuhi ia ana o ka Baibala hebera e Esedera ame kona mau hoa, elike me ke kauoha a ka Moi o Aigupita, ua noho loa iho la ia ame kona poe hoa ma ka Aigupita, elike nohoi me na aua ame na kaohi ana a ke Alii.  Ua noho oia malaila iloko o ka hanohano ame ka waiwai, a waiho no kona mau iwi malaila.  O kana poe mamo mahope mai ona, no na hanauna elima, he poe kanaka kaulana loa lakou, e hilinai nui ia hoi e na “lii o Aigupita.  He poe kuonoono a waiwai keia iloko o ka aina.  ua ili mai hoi keia waiwai apau maluna o Manase Beniamina, ka makuakane o Adina, ka mea nana i kakau i keia  moolelo.

            He kanaka keia i mahalo nui ia maloko o ke kulanakahale o Alexandria, no kona naauao, ka hoopono ame ka maemae o kona ola ana, ame ka nui nohoi’ o kona kuonoono ame ka waiwai.  Ua lilo ia i hoaloha no Rufus Lucius Paulimus, ko Roma Kiaaina malaila.

            Oiai ia he Aigupita ma ka hanau ana, aia no nae kona aloha no ka aina hanau o kona mau kupuna.  ua  mau no na hoomanao ana iloko ona no ke kulanakauhale Hoano o Ierusalema, ame ka Luakini Laa o Iehova malaila,   He mea oiaio, i kona mau la opio, ua hoona kona makuakane iaia ma Ierusalema no kona hoonaauaoia ana ma na kanawai o Mose.  A ma ka wa hoi i nui ae ai kana kaikamahine, oia o Adelina, ua hoouna aku la oia iaia no ka hoonaauaoia na ma Ierusalema, i loaa ai iaia ka ike, ka naauao ame ke kulana nohona o ka wahine Iudaio o ka papa kiekie.

            A i ka hoea ana o Adina ma Ierusalema i kakau mai ai oia i na palapala i kona makuakane.  Aka, ma keia wahi o keia olelo hoakaka mua, he mea maikai, ke nanaia ka moolelo o ka Adina huakai hele ma ka wa ana i ike mua aku ai i na pa pohaku o ke kulanakauhale o Ziona.

 

KA IKE ANA I KE KULANAKAUHALE HOANO

NA HOOMANAO ALOHA NO KA AINA O NA KUPUNA.

            Mahope iho o ka hala ana o na la he umikumamahiku o ka hele ana o ka huakai hele a Adina mai ke kulanakauhale mai o Alexanderia no Ierusalema ma ke alahele mai o Gaza, ua hoea aku la ua kaikamahine nei (Adina) ame kona poe ma ke “kaiaulu” o kekahi lalani puu e keie aku ana i na pa pohaku nani ame ka hale-kiai o ke kulanakauhale hemolele o Ziona. Ma keia oioina i hoomaha iho ai na kaoo huakai la, a lele iho la o Adina ame kona mau hoahele ilalo, mai luna iho o na hokua o ko lakou mau holoholona.  Kukuli iho la ko lakou mau kuli, a ku@ lou aku la ko lakou mau poo, me na houpo i hoopihaia me ke anoano eehia no ke kulanakauhale hoano o Davida ame ka puu hiwahiwa o Moria, kahua laahia ia e na kapuai wawae o Aberahama, ke kupuna o na mamo o ka Isaraela.

            O adina keia, ua wehe ae la ia i kona ui maka, a kulou aku la kona poo @@ ke kulanakauhale o kona mau kupuna me ka lilihia nui.  O ka wa mua @@ keia o kona ike ana ia Ierusalema, @@ kulanakauhale ana i lohe ai i kona mau la opio, mai kona mau kupuna mai, a ma kona mau makua mai no hoi.

            Iaia i nana aku ai maluna ok na kulanakauhale la e ku ana maluna o ka puu o Moria, hu wale mai la no kona aloha no Isaaka, iaia i laweia aku ame Aberahama, kona makuakane i mohaikuni.  Me he mea la ke ike aku la ia ina lima haalulu o Aberahama, e ohi ana i ka wahie, a hoouka iho la ma ke kua e kana keiki o Isaaka.  Me he mea ia, @@ ike aku la ia, ia Isaaka e auamo ana ka wahie ona alanaia ai, me kona manao ole, nona ponoi no ia pu-a wahie ana e halihali ana.  Ke ike aku la ia ia Aberahama e paa ana i ka pa@ma kona lima, ame ke ahi e pulu aku ai i ka wahie no ka mohuikuni.

            Ala mai la iloko o Adina ma hoomua pao ana me ka walohia, no na olelo mawaena o ke keiki ame ka makua oia hoi, o Isaaka ame Aberahama, me he mea la, ma ka wa a Isaaka i hoomaopopo ai, “aohe keikehipa, ka mea moahi aku ai; huli ae la ia a ninau a@ la i kona makakane;

            “E kuu makua!” wahi a Isaaka i hea mai ai i kona luaui.

            “Eia wau, e kuu keiki.” wahi a kona luaui.

            Me he mea la, me na maka piha pahaohao a hoohuoi, ninau  mai la o Isaaka i kona makuakane:

            “Eia ke ahi ane ka wahie: auhea @@ hoi ke keikihipa i mohaikuni?”

            Me he mea la, ua hiolo mai la no u, waimaka walohia o ke aloha ma ko Aberahama mau papalina, a pane aku la oia imua o kana keiki:

            “E kuu keiki, na ke Akua no e hoomakaukau i keikihipa Nana  @@@ kuni.”

            No keia pane a ka makua @@@@ iho la ko Isaaka leo, a elike make@@@ kihipa e alakaiia ana no kona w@@ mohai ia aku ai i alana, hele aku @@@ ia me kona makuakane.

            Aole i kana mai ko Adina piha @@ ha no keia hoomanao walohia @@@ iloko ona.  A me he mea la, ke@@@@@ mai la imua ona ka hihio o na@@@ Aberahama i hana ai maluna o ka@@ keiki.  Me he mea la, ua ike aku @@@@ i ko ka makuakane ame ko @@ keia hoea ana aku, ma ka puu a ke Akua, hoike e mai ai ia Aberahama @@ k@@@ e lawelaweia ai ka oihana makuakanie Ke ike aku la ia i ko Aberahama @@@ ana mai i kuahu, hooili aku la ia @@@ wahie a kana keiki a auamo aku ai @@ aluna o ua kuahu la; alaila, me na waena, me ke aloha ehaeha e umu@@@@ iloko o kona houpo, lalu mai ka @@ mau lima haalulu  kana keike @@@ pee iho la iaia me ke kaula, ala@@@ kai ae la iaia a hoomoe iho L@@@ kuahu, maluna o ka wahie, Mamea la, ke ike aku la ia i ko Aberahama lalau ana aku i ka pahi, a a@ iho la e hou iho i kana keiki.

            Ua nalohia ae la nae keia mau @@@ manao walohia mai Adina aku, i ka poha ana mai o ka hauoli iloko kona maau, no kona hoomanao ana ae i ka leo hea o ka anela o Iehova @ kahea mai ai ia Aberahama:

            “E Aberahama! E Aberahama!  Mai kau aku oe i kou lima naluna o ke keike, nokamea ke ike nei.  Au, ia makau oe i ke Akua, mokamea, aole @ i ana i kau keike ponoi iiaia.”

            Hoomau aku la nohoi o Adina i ka nana ana maluna o ke kulana@@@ha o Ierusalema, ike aku la ia, ma ka@@ ka puu wahie a Isaaka i aku i auam@ @ku@ ma kahi hoi o ke kuahu i hoo@@ ia ihoai hoi o Isaaka, e ku ana he mau pa@pa pohaku nani, a e olapa mai ina @ nani alohilohi o ke guia ma na @@@@ nui.

            Oiai nohoi ia e hoomau ana @@@ na ann, ulu mai la no na hoomana ana iloko ona, no ke oawa malalo @@ o ke kaki puu ana ame kona mai @@@@ hoomaha ana, kahi hoi i oloia ai ke kino Isaia, ke Kaula, me ka @@@@ iwi hipopotamu wahi a kekahi @@@lo kahiko;  pela hoi me Davida @@@ hipa ame kona nani Alii; o Sol@@@ no a hoomanao ana iloko on a@@@ Kaula hemolele o ke Akua, ka @@@@@ lakou na kapuai i maau hele @@@@ aia na oawa, ma na puu, a ma keia ana keia wahi o ka aina o kona mau kup@@na.

            Alaia, me ka hekiwawe loa, ala ma la iloko o kona noonoo ana, na moolelo aiwaiwa o na au i kaa hope ae, @@ kaua ia ana o ke kulanankauhale hoa@ o Ziona e ko Ausuria, Peresia. Aigu@ta, ame na lahui mana a ikaika o @@ honua nei iloko oia mau la. Pela @@ hoi me ka lawepioia ana aku o kona poe kanaka ka ulupaia ana o kona mau pa pohaku, ame kona. Le Iuakini la ta@@ Hoano, ame ka kukulu hou ia ana o @@ luakini la e Ezera.

                Aka, ia wa, i kona noonoo ana ae @ ka Luakini Hoano, ua kau mai la maluna ona ka weli hoana, aia o Iehova ke Akua, ke noho la ma kahi laa loa loko o ua luakini la: maloko o keia a mau loa; a mai ia wahi mai i kama ilio mai ai Oia i na keiki a kana@elike la no me ke kamailio ana  o ka kanaka ame ke kanaka, he alo no aloalo.

(Aole i pau.)

 

NEE O PERESIDENA ANDRADE N@@ KE KAHUA KAUA.

CARACAS, Sept. 14, - Ua haalele @@ o Peresidena Andrade ia nei i keia la aku i na loa Aupuni ma ke kahua kaua me ka poe kipi.

KA MA’I AHULAU BUBONIO @@ AFERIKA.

CAPE TOWN. Sept 14, - Maloko ka Hale Ahaolelo ua hoike ai ke Kuhina Nui, W.P. Schreener, he Alii nui o ka poe i make no ka ma’i @@ honika me Magade, e kokoke ana i @@ renzo Marquez, kaikuono o Dalag@@.  ua olelo mai ho hoi oia o na poe ap@ i loohia i keia ma’i, ua pau wale no@@ kou apau i ka make.

[

 

           

             

                                                                                                                       

           

 

 

 

 

 

 

·        manao e hookohu maoli ia mai na Lunakanawai o na Aha Kakau, Aha Kiekie ame na Aha Kaapuni.  E noho nae na Lunakanawai o ka