Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 40, 6 October 1899 — HAPALUA KENIKULIA Kanalima Makahiki o ke Ku ana o ka Hui o Hakafila Ma [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HAPALUA KENIKULIA

Kanalima Makahiki o ke Ku ana o ka Hui o Hakafila Ma

l , Makeke ka Hoomaka ana, lio Ku- j . ,'aau Lupalupa Maikai i koia wa. i 1 t v.:\ Okatoba 2, 1899, | ;t niai ai ka Hui o HakiAla Ma i ke . ki.-na o ka piha ana o na makahlki Uanalima o kona ku ana ma Hawaii K hoonianaoia. o kekahi Hui Ka.l koikoi loa keia ma Hawaii nei i .! mau la e nee nei. He Hui kuono.lll ma ka hana. a holomua nohoi. \ r ;a, elike me ka laau oka i hoomaka ,na oili ana mailoko mai o kahi hua aku loa. pela no i oili mai ai ke kino loomaka mua o keia Hui, ma ka la 1 o Okaiolia. o ka makahiki 1849. Ua m<* ka hua makeke makalii kona m.aka ia ana i kinohi. a he laau nalupalupa ia e ku nei i keia la. ) ka moolelo e pili ana i. ka hoomamua ana o-keia Hui. pela me komi . ana mai ma na hana i loaa ai iaia ~i holomua, he mea ano nui loa ia e ~ono ai i na o keia au e nee 'iei k» 1 ike a ke hoomaopopo. a maluna .• na mea apau, e hoomahui aku ma . alahele i loaa ai ke kuonoono ame i waiwai i ka poe i hoomaka mua ma ■ liana, ma ke kuiana liilii loa. aka, unuli o ka hoomanawanui, ua hooKikooia ka mea liilli ma ke alahele o h' hi ana aku ma ke kulana kiekie • holomua. ,t hoomoe mua ia ka pohaku kihi :. ke kahua o keia Hui nui a kaula- <• Hawaii nei, e Kapena Henry i i kfe]ti. ma ka la 1 o Okatoba, 1849, i;«.ko o kekahi wahi hale uuku, ma \. inui Moiwahine. a oia nohoi kela » >ii e ku nei ke keena oihana o ka i.: <> Henry Waterhouse Ma i keia Mamua aku o ke kukulu ana o ; !; .na Hackfeld i keia hale kalepa • i. e lawelawe hana ana no ia ma ano "kupakako" no Makee & An- • n. ano Kapena Dominis nohoi, ma huakai aumoana i na kai hema a

Kina nohoi, ma Honolulu nei. \ a.i. mamuli o kona hoomaopopo'ana, \ ho mau kumu hoopomaikai ma iwaii nei, ua haalele iho la ia-ame ma wahine ui opio ia Honolulu nei, la ka makahiki 1848, maluna aku o ka noku Wilhelmine no Geremanlā. A ma keia huakai, o kona kaikoeke opio | ;okahi. oia o J. C. Pfluger, he 16 paha , i nui o kona mau makahiki ia wa, a • kekahi hoa hui nohoi ona ma 'keia ina i kahi mau makahiki-mai paha. ' i ka hoi ana mai o ka moku Wilmine mai Geremania mai, ua hoea . ii ia na wahi waiwal kalepa mua, i kt> ano panaiki no. Aka, aole nae . ;iliu mahope mai, ua hoomahuahua i ;a aela na wahi waiwai. Ma ka makahiki 1853, ua lilo o J. C. ;, :'.up» i r i hoa hui, a ia wa i hoomaka ai ka inoa Hackfeld & Co. Ua ,0 uui ka hui ma ia mau la iloko o .ana "o-kohola," oiai oia na lal e ku< kikina o-kohola," a e pii ana na ilnna a ilalo, me he oni ana la k i wai dala iloko o ka barometer. • ae la ka Hui i agena no kekahi : ; moku, a kuai nui aku la i ka iaila na iwi-kohola, a hoouna loa aku maluna o na moku i hoo- : .imaia e ka Hui. Mamuli o ka nui !;ana a ka Hui, Ha hooneeia ak« ' 'iana, mai kahi mua mai, a hoea -•> o kekahi hale pohaku, i ikeia o •i ilekuai o Kauka Wood, oia ka ha- • i-'haku e noho ia nei e ka Hui o 1 •' (Burua) no ka manawa. I ke--1 < i komo al ka hui ma ka oihana oiai, ua lilo ae la ia i agena no n i mahiko o Dr. Wood, oia na Hui Man r o Koloa. ma Kauai, ame Maka-

wao, ma Maui. Ua hele palahalaha loa ae la na hoohana ana a ka Hui. Nui na hana i hooneeia ma ka oihana kalepa moku, nolaila, ua kapiliia malalo o ke kauoha a ua Hui la, he mau moku lehulehu loa. O kekahi o keia poe molku, oia o A. J. Pope, R. C. Wyllie, (Wale), C. R, Bishop, Ka Moi, lolani, G. F. Haen<lel, a he mau moku nohoi kekahi i kapiliia no ka oihana "o-kohola." Ma ia mau la oohoi, e nei, a hiki i kona make ana ma Bremen ma ka malama o Okatoba, 1357. O kana wahine, oia o Mrs. Marie Haelihoea mau mai ana na moku Hukini mai Kamschatka, mai ke kai "ohulu" mai hoi o "Aukaki" (Okhotsk Sea), a ua kukuluia e ka Hui he halekuai lala nona ma Petropolowski, Kamschatka. Ma ka makahiki 1861, mahope ilio 9 ka hala ana o na makaliiki he ••mi-

kumamakahi a oi o ka lawelawe ana i ka hana me ka holomua, ua haalele iho la o H. Hackfeld ia Hawaii nei, a hoi aku la i Europa e malama ai i ka lnna, mamuli o ka nui hewahewa o na hana , e lawelaweia ana e ka Hui. I keia hoi | ana, aole oia i hoi hou mai i Hav/a;i feld, eia no ia ke ola nei ma Bremen, a i keia mau la kokoke wale mai nei no, ua haawi manawalea ae la oia he mau huina dala nunui a lehulehu i na Hui Manawalea oia wahi, a'pela hoi me na halema'i. Mamuli o keia kaawale nr>,i ;iā-i o Hackfeltl, ua ili iho la ka la'.ve:awt:ia ana o na hana o ka hui, maluna o J. C. Pfluger. Ua lilo hou ae la ka I-lui i agena no kekahi mau Hui Mahiko hou, oia o Lihue, Grove Farm ame -Laiiāina. 0 kekahi hana ano nui a ka Hui i la- i welawe ai, oia ka hoopae ana mai iloko j nei o ka aina i ka papa ame ka laau liale mai Puget Sound mai. Ma ka ina- | kahiki 1871, haalele mai la o J. C.Pfluger ia. Hawaii nei, a hoi aku la i Bremen, a malaila oia i huipu ai me k »na kaikoeke, a kukulu iho la laua i kekahi hui ma ka inoa hui, elike me ka hui ma Honolulu nei. Ma keia wa hoi, i komo ai o J. C/Glade ame Ed. Furstenan i mau hoa hui no keia Hui o Hackfeld Ma. He elua paha manawa i holo mai ai oJ. C. Pfluger i Honoltilu nei, mahope iho o kona hoi ana aku i Geremania, ma ka makahikl 1874, a ma ka makahiki 1880, a 1881 paha. T T a make hikiwawe loa ia ma ka malama o Okatoba, 1883, a he 50 ka nui o kona \ mau makahiki ia wa. Na keia Hui i paa mua ka. oihana ageua o ka | mokuahi mua loa i holo ai mawaena o Kapalakiko ame Australia, a oia hoi ka laina mokuahi i lilo aku ai i ka Hui Mokuahi Pakipika (Pacific Mail Steam ship Company) a i lilo loa aku ai hoi 1 ka Hui Oeeanie Steamship Company, ma ka makahiki 1884. Ma ka hooholoia ana o ke Kuikahi Panailike me Amerika Huipuia, ua hai awi aku ka Hui i na kokua ana, ma ke dala, i na hui mahiko hou i ulu ae ia wa, elike me Waimanalo Sugar Co.mpany, Waianae Company, Kilauea Sugar Company, Ookala Sugar Compaay, ame Kukaiau Plantation Company. Ma ka makahiki 1874, ua lilo mai Ia •ma ke kuai, mai ke Aupuni Hawaii

mai a i ka'Hui, o "Halekauwila," oia hoi ka Hale Aupuni kahiko, a ma ia makahiki i hoi aku ai aa hana o ka Hui maloko oia hale, a mai ia wa mai ke ku ana o ka hana malaila a hiki maiikeia. wa. Ma ka makahiki 1878 waiho aku la o E(l. Furstenau i ka hui, a lilo ae la o H. W. Schmidt i hoa hui. Ma ka makahiki 1881, lilo o Hon. Paul lsenbet'p;. H. F. Glade ame J. F. Hackfeld i poe hoa Jiui, a komo pu no nae o H. Haekfeld, J. C. Pfluger ame J. W. Pfluger i mau hoa hui kuikawa. Ma ka makahiki 1886, lilo o Ed. Muller i hoa hui, eia nae, ua waiho oia i ka hui ma ka makahiki 1890. Ma ka makahiki 1889 hoi, waiho o H. W. Schmidt i ka hui, a lawelawe oia i hana kalepa ponoi iho nana. Ma ka makahiki 1890, mamuli o na hoakaka ana a

Hon. George N. Wilcox, komo aku la ka Hui iloko o ka oihana hoopae "lepo manu," a oia ka hoomoali ana, a hoea wale i ke ku ana o ka hale kawili lepo hooinomona aina mauka ae nei o Kailihi, maialo o ka inoa Paciflc Guano & Fertilizer Co. 0 kahi e loaa mai ai ka lepo manu, mai ka mokupuni "guano" mai rio ia o Laysan. . O ka hana hoi a ka hui ma ka mahele e pili ana i ka; lole ame na waiwai oia ano, ua nee mahuahua no ia. Ua lawelawe no'ūoi Ka Hui i ka oihana kanu a kuai Kope. He āina mahi Kope nui ko ka Hui ma Olaa. He hale kuai papa ko ka Hui ma Hilo. Ua oleloia, o ka huina kumupaa o ka hui i keia wa, he $2,000,000, i pau i ke kaa; a he mau mahele hoi, nona ka ; huina waiwai io o $300,000, i paa nae i ke kuleana o ke kuai mua ana i ka hui ! iho no. J Eia na luna o ka Hui i keia wa: Paul Isenberg, peresidena; J. F. Haekfeld, hope peresidena; W. Wolters, ; alakai; Ed. Suhr, alakai; H. A. Isen- ( berg, kakauoleio; W. Pfotenhauer, pu- ! uku a luna hooia. ! Ke hoolalaia nei hoi ke kukuluia ana i aku o kekahi hale pohaku no ka hui ! ma ke kihi o Alanui Papu ame Moi--1 wahine. 1 I keia wa, ke noho agena nei keia I Hui no keia mau mahiko: Hui Mahiko ' o Lihue; Grove Farm Plantation; Hui j Mahiko o Koloa; Hui Mahiko o KekaI ha; Hui Mahiko o Oahu; Hui Paionia; Hui Mahiko o Kipahulu; Hui Mahiko • o Kukaiau; ame ka Hui Mahiko Puki- ! ki ma Hilo. Me he mea la. e loaa maij loko mai o keia mau mahiko he 65.000 j tona kopaa i kela ame keia makahiki. i He agena keia hui no ka Hui Mokuj ahi Pakipika, Hui Mokuahi Occidental I & Oriental ame ke Toyo Kisen Kaisha, j a pela nohoi no kekalii mau mokupe'a ■ e holo nei mawaena o Honolulu nei I ame Kapalakiko, elike me na moku Marie Hackfeld, H. P. Glade, H. Haek- ' feld, J. C. Pfluger, Paul Isenberg, J. C. Glade, Albert, C. D. Bryant, Aloha, Robert Lewers, Aliee Cooke, ame ka moku Kamaliiwahine Kaiulani e ku- , kuluia mai la ma Bath, Maine, ame kekahi poe moku e ae. No ka wa loihi loa i paa ai keia Hui i ka Oihana Kanikela Geremania ame

Rukini. Ke hoohana nei ka hui. he 30 poe kakauolelo a lie 30 poe paaliana maoii. umikuMamakoli; tausani daDA MA V KA MANAWALEA. Ua haawi manawalea ae keia Hui he $13,000 i kekahi mau Hui Manawalea o Honolulu nei, ma ka ROOO i kela ame leeia pakahi o lakou. A eia ua mau Hui la:

Hni Kokun Amerikn, Hiii Kokua Hawaii, Hui Manawalea Geremania, Hui Aloha no na Malihini, Hui Manawalea Beritania, na Hui Kokua Free Kindergarten ame na Keiki, Na Hui Manawalea o Hawaii i Hoohuiia, Hui Manawa-* lea a na Lerte Pukiki, Hui Alolia o Hawaii, Hui Manawalea Kalolika, Hame Hoohanau Keiki o Kapiolani. Haukipila Pake, Hui Manawalea lapana. x Mawaho ae o keia liuina (lala nui, ua haawi ae la o Paulo Isenberg ame J. F. Ha</Wel<] he $53,000 no ke kukuluia ana o kekwhi Ekalesia Lutera ma Honolulu nei.

H. HACKFELD

J. F. HACKFELD