Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 41, 13 October 1899 — Page 5

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Kahealani
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NU HOU HAWAII

 

E nana ae i na olelo hoolaha e puka @ @ ma ko makou pepa o keia la.

 

He hikini kuai waiona kai haawiia @ @ ame D. H. Ka@ ma Pukoo, Molokai.

 

Mai poina oe i ke kii ae a kuai i kaa okihala nou non aka inoa o Kaliana.

 

Eia mai no ko puni e mama, ola no @ ke aloha makuahine oiaio, a ka oiwi i aloha io i ka mea ana i aloha ai.

 

Ua hala aku nei o loio S.M. Ballou me kana wahine no na kaiaulu o Amerika ma ka mokuahi “Gaelic” o ka Sabati nei.

 

Ua hala aku nei o Kauka C.B. Wood maluna aku o ka mokuahi Gaelic ma ka la Sabati aku nei no ka “Aina Ma@”

 

E anee ae nei ka Halepai o ka nupea “Ke Aloha Aina” mai kona wahi i @ mua iho nei, makai ae o “Aigupita Hale” a malalo ae nei o Kuwili.

 

Ua hoopiia ae o Kauka Noblitt imua ka Aha Kaapuni o Honolulu nei, ma ka Poakolu nei, a ua waiho loa oa aku la ia imua o ke kau Kiure o Novemaba @ nei.

 

He ahí kai holapu ae ma kekahi ha@ Pake ma ke kihi o Alanui Be@ me keaumoku, a ua pau loa ka waiwai o loko i ka a ia e ke ahí. Ma @ @ 5 keia a oi o ke kakahiala o @ Sabati aku nei.

 

He Aha Mele kai haawiia maloko o ma Luakini o Waialua, ma ka po o ka Poaono aku nei, e kekahi mau puukani na Kala Kamehameha, malalo o ke Alakai ana a Mr. Ame Mrs. Richards, i kokuaia e “mele Kuke,” ke kahuli leo lea o Hawaii.

 

Ua laulaha mai ka lono e holo aku ana o Mr. Samuel Parker no Amerika Unipuia ma keia mua kokoke iho, a ke haupu wale nei kekahi puoe e hele aku ana ia no ka hana no a kakou e hone nei no i ke kumu o ka hana. Honeia no.

 

Ma ka auwina la Sabati nei i hoau mua loa ia ae ai ke kaa “otomobile”(automobile) mua loa i hoea mai i Hawaii nei malalo o na hookele ana a E. D. Tenney. Ma alanui Moi kona wahi i kakelekelela aku ai, a he oi ka ui o na hana.

 

Ua hoea ae nei ka waiwai io o ka mahele kuleana hookahi o loko o ka Hui Mahiko o Kihei i ka $18, a oi. Ma ka Poakahi, lilo 100 mahele no $10.50. Ma ka Poalua nei, lilo 150 mahele no $13 no ka mahele hookahi. A ke nee nei no ka pii ana o keia “wau dald” me ne pipii ana la na ka wau aniani.

 

Ua hoeha ae o Joe Duschalksy i kekahi wahine nona ka inoa o Ane Hila, ma Kamanuwai ae nei, ma ka po Poaono a kela pule aku nei. Ua puka ke poo o Ane Hila, a ma ka Poakahi nei kona kauia ana aw i ka “lele: imua a Lunakanawai Wilikoki ma ka “Heiau” o “Kalakaua hale.”

 

Nawai la hoi kela kauoha mikini homoho ma-kepua elike me ko na mikini hoonoho hua-kepau e olali nei ma ka makoa nei halepai, i hala aku nei i keai mea la aku la? “Na mea-na mea a na mea,” wahi a na kohokoho ana a kahi poe. Nawai hoi kau? Na mea nohoi. E aha ana hoi oe e houpuupu nei.

 

Ma ke kakahiaka Sabati nei, hora 11 paha, ua hoopalahuliia iho la he ekolu pake, ma ke alo iho i ka Pa Ilina Kupapau katolika, ma Koula, e kahi kaa lio a lakou e kau ana, mamuli o ka lapuia ana o kahi lio o lakou e ka uhane puiwa ame ka owala. Ua loaa no na manuhea kukonukonu ia lakou. Pakele nae ka lio mai nahaha, a o kahi kaa hoi mai opaha, i ole wale no e nahaha.

 

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi “Lehua” ma ka Poaono aku nei. Oct. 7. i laweia mai ai o Kamaki, mai Kaunakakai. Molokai mai, no ka lawelawe lapaauia ana maloko o ka halemai “Moiwahine,” no na palapu i loaa iaia ma kona Kino, mamuli o ke pahu ana o ke “giana pauda” oiai ia e lawaia ana me ia mea. Lele ka lima akau, lele la onohi maka akau, ame na manaonao e ae. Kanawai ole no paha kanaka i ke “giana pauda.”

 

Ua pinana aku kekahi poe haumana ame na kumu o ke kula nui o Punahou iluna “Puu Ohia” (Tantalus) ma ka Poaono nei, a i ko lakou hoi ana mai, na komo aku la la lakou i ke “ala a kuahewa.” A nalowale ke alanui, aole hiki ke hoy ma. Nolaila, ua hoaumoe lakou me Hiku i ka nahele ma ia po, a ao ae ka la Sabati. Ua hoounaia aku he makai kiu lio, a loaa aku lakou ma ko hora 2 o ka wanaao la sabati e pupue ana i ke anu a ke “kiu” ame ka “hau” o ka waokele.

 

Ma ke ahiahi Poakahi nei, komo aku la kekahi peo koa Amerika maloko o ke kulanakauhale; a mahope iho o ka pau ana o ka ai ana a ua poe la, ia wa i hoi mai ai lakou; aka, hookahi o lakou i haohao no kana wahi buke pakeke. Uahoomanao ae la ia, ua poina na wahi buke nei ana iloko, a koma hou aku la iloko, a ninau aku la i ka Pake knene o loko o ua hooleia mai la. He $50 o loko, ma ke dala pepa nae. Ea laweia ka Pake i ka “halewai.”

 

Ua loaa hou mai nei no kahi “buke pua lehua” o Kauakanilehua, “Ka Elele Hawaii” o ka la 7 aku la o Okatoba, oia hoi kona helu 16; a ma keia helu i ike iho ai makou i kekahi moolelo non aka inoa o “Kauna Wahine Mereviona, ka ui nohea manaonao me ka Uhimaka Uliuli,” i ka peni aku a “Hoolale-e-Kauakanilehua,” ano like no me “Hoolale-a-Kauakukalahale” o Honolulu nei.

 

FOWA AKU NO KAHI HAWAII I KAHI HAWAII

 

Ma ka po Sabati nei, ma ka wa a kekahi kaikamahine non aka inoa o Miss Julia Kaluakini e hoi ana ma ke Alanui Pauoa, maluna o ke kaa “balsikala,” ua lohe mai la ia i ka holo ana aku o kekahi kaa “baisikala” mahope ona, a i kona nana ana mai i hope, ike mai la ia i ka mea e holo aku ana mahope pna, oia no o William Ikua. A i kona huli hou ana aku imua, ua kuiia aku la iam ma ke poo, a haule aku la ia ilalo. Ma ia wa hoi, ua lalau aku la keia kailamahine, a lilo aku la he $15. A ma ka Poalua nei, ua hoopaiia o William Ikua no ka hewa hoeha ia Miss Kaluakini. A o ka hoopai no ka hewa “powa” ua hoopau wale ia.

 

NAWALIWALI O KE AA LOLO.

 

O kekahi keia o na hopena inoino loa i ikeia mai ke Grip mai. O kekahi paha e ulu mai ana keia mamuli o ka hookina loa ana i ka hana ka uluhua o ka noonoo, a hooi wale an aaku i na hooikaika ana mamua o ka mea kupono. O ka mea maopopo nae, o ka nawaliwali ana o kea aa lolo, oia no ka nele ana o na aa lolo i na mea hooikaika kupono. E hanai aku i na aa lolo, a e loaa hou no ia oe ka hauoli o ke ola maikai ana.

O ka ai maikai loa no kea a lolo, a mea hooikaika maikai loa nohoi no kea a lolo, mamuli o ka hana hou ia ana o ke koko a hooikaika hou ia na aa lolo, oia no na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nannaakea. He mau haneri o na kane ame na wahine papalu a nawaliwali i hooikaika ia ko lakou mau aa lolo, lana hou ka manao, hoihoi, eleu, a ola nohoi i keia laau.

Mawaena o na kanaka kamaaina loa ma ka Oihana kakau nupepa o F. J. Lawrence no ia, no 435 Fourth Avenue, Detroit, Mich., kai noho mau loa ma kona pakaukau i na la apau no ehiku makahihi. Uenei kana olelo;

“I kekahi wa, e loaa ana iau he kulana paluhe maoli, wahi a kuu kauka i olelo mai ai; he mea pono iau ke hookii kau hana ana no ka nupepa, a ina mau kuu paakiki, alaila, e pale ana kou pono, oiai e hoonawaliwali ana au i kahi ikaika uuku i koe iloko o kuu mau aa lolo. Wiwi mai la kou Kino, a hoee mai la na mauae ana o na mai lehulehua, a puhii ke ikw o na kauka. Na kekahi kokoolua ou i olelo mai no na Huaale Akala a Dr.William no na Kanaka Nananakea, a hoao iho la au. Aole hiki iau ke olelo us loaa iau kahi pono i ke poho us loaa iau ka pono. Loaa iau ka ikaika a hooikaika hoi na aa lolo nawaliwali a hiki iau ke hiamoe maikai i ka po.

“He nui ka eha ma kahi o kou kua mawaena o kuu mau puhaka, a ua maopopo no iau, mamuli o ka pilikia ana o kuu mau puupaa. No keia ano mai, he lua ole ke kamahao o na Huaale Akala a Dr.Williams. Mahope iho o kou hoomaka ana e ai manwa paa mau i ua mau huaale la, ua pau iho la ka eha, aua like au me ke kanaka hou. “Ua hoohoihoi nui loa ia au mahope iho o ka pau, ana iau o na huaale o kekahi mau poho mua au i ai ai, a ua paa loa kuu manao e loaa hou ana iau kuu ola mua.” From Evening News, Detroit, Mich.

E kuaiia ana e na poe kuai laau lapaau apau, a i ole, e hoounaia aku no ma ka eke leta, ke loaa mak ka uku poo leta, e Dr.Williams Medicine Co., Schenectady, N.Y. ke loaa mai ke kumukuai o 50 keneta no ke poho. Eonon poho no $2.50.

 

He Buke Haawi Wale!

He 1120 mau aoao o keia buke hoikeike, a o kona nui he 9x12x2 iniha, a maloko o laila he 100,000 a oi na olelo o hoikeia, a he 10,000 poe kii hoikeike. E hoike ana i na kumukuai kukaa haahaa loa o Kikaki ma na mea apau, me ke komo pu ana o na Mea-ai, na Laau Lapaau, na Lole aahu, na Paikini, Lole paa, na wati, na Lole wahine, na Kamaa Buti amena Kamaa haahaa, na Lako Gula, na Lako Hao, na Oma, na Mea Paahana Mahiai, na Lako Hoonani Hale, na Ili Kaa, na Noho, na Kaa “Bagi” na Mikini Humuhumu, na Lako Pa, na Ogana, na Piano, na Mea Kani, na Lako Lawaia, na Baisikala, na Lako Paikii Hooleleaka, a pela aku. E hoike ana keia i ke kumukuai maoli e kuaiia ana e na poe halekuai o kou wahi iho i noho ai, a he mea keia e hiki ole ai iaia ke “kaki kaulele wale mai ia oe, no kela ame keia mea au e kuai ai; e hoike ana i ke ano e kauoha ai i ka waiwai, i ka nui o ka uka moku, kaa a eke leta paha no kela ame keia mea a hoea i kou kūlanakauhale i noho ai. O ko makou lilo no keia Buke nui, he aneane he $1.00, o ka uku poo leta hoi he 30 keneta.

O KA MOKOU MANAWALEA KELA. E oki ae i keia hoolaha, a hoouna mai i o makou nei ia mea me 15 keneta ma ke poo leta i hiki ai ke lawa ke 30 keneta uku poo leta, a e hoounaia aku no keia Buke Nui ai oe me ke kumukuai ole, ame ke ukuia hoi o ka uku leta, a ina e olelo iho ana oe, aohe i hiki aku ka waiwai io o keia i ka pa 100 i oi aku i ka 15 keneta au i hoouna mai ai, ma ke ano he Ki keia no na kumukuai haahaa loa o na kumukuai kukaa, alaila, e hai mai oe ia mea, a e hoihoi koke aku no makou ia oe i kau 15 kenta.

Eia na olelo a na nūpepa no keia Buke Kuhikuhi:

“He kia hoomanao keia no na hana pili kalepa.”-Minneapolis (Minn.) Tribune.

“He buke kupaianaha kai.” – Washington National Tribune.

“He lua ole ke kamahao o ka papa hoike.” – Machester (N.H.) Union.

“Sears, Roebuck & Co., oia kekahi o na hale nui loa ma ia ano hana maloko o Kikako.” – Chicago Inter Ocean.

“O kēia buke kuhikuhi nui, oia kekahi o na mea kōkua maikai loa no ka hele ana ma na halekuai, i kūpono hoi e hoounala ma kekahi apana aina.” – Bovce’s Monthly, Chicago.

“O ka lākou buke kuhikuhi oia no ka halekuai nui holookoa i houluuluia a kahi hookahi.” – Atlanta Constitution.

“He mea pono e hanaia i kānāwai e hooliloia kēia buke i mea heluheluia maloko o na halekuai.” – The Hon. G. A. Southtown.

Ua hiki ia mākou ke hoike aku he mau tausani o na olelo like me kēia. E hoouna koke mai i 15 keneta, a e loaa aku no ia oe ka Buke, 4 paona ke kaumaha, ma ka hoi hou ana aku o ka moku.

E kākau mai,

SEARS, ROEBUCK & Co., (Inc.)

CHICAGO, ILL., U. S. A.

2776-8t.

 

HOOLEIA KE NOI A AGUINULDO

 

MANILA, Oct. 1., Awakea. – Ua lawe mai ke Komisina Maluhia o ka poe Pilipino ma ke kakahiaka o nehinei, he noi mai a Aguinaldo mai, e aela aku oia e hoouna mai i Elele mai kona Aupuni mai, e kukakuka no ka maluhia. Ua hoole aku o Kenerala Otis i keia noi. E malama hou ia ana no nae he Aha Kukakuka hou.

WASINETONA, Sept. 20 – Ua loaa mai nei i ke Keena Kaua keia mahope ae nei:

“MANILA, Sept. 30 – Akukana Kenerala, wasinetona: Ua loaa mai nei iau he palapala i kakauia ma ka la 12 aku nei mai a Kenerala Garcia mai ka mea e noho alihikaua kiekie ana no na poe koa kipi āpau ma Mindanao. Ua hoike mai ia i kona makemake e haawi mai i ka aina āpau ia. Amerika Huipuia a e haawi pio mai hoi i na lako kaua a na poe kipi.” – OTIS.

WASINETONA, Sept. 30 – Ua hoohauoli nui ia na luna aupuni poo ma Wasinetona nei, no na lono i loaa mai no ke ku; ana kaua ma Pilepine, elike me ia i loaa mai nei ma na hoike pili Aupuni a ma na lono palapala e ae. O ka lono e hike ana, no ka makemake ia ana e haawi pio ia mai ka hapa hikina o Mindanao, e hoike ana ia i ka manao o na kanaka i na mokupuni hema e apo mai i ka Mana Aupuni Amerika, Mamua aku nei no, ua nonoi mai keia poe e haawi pio mai no lakou, me ka olelo ana mai nae, ina e lanakila ana o Aguinaldo maluna a Amerika Hulpuia ma Luzon, alaila, e hookuuia ku lakou mai ka noho ana mai malalo o Amerika.

HOOKUUIA MAI KEKAHI POE PIO AMERIKA E NA PILIPINO.

MANILA, Sept. 30., hora 7.30 p.m. – i kēia kakahiaka i hoea mai ai ke Komisina Maluhia o na poe Pilipino, e ukallia ana hoi e na pio Amerika. He poe pio Sepania hoi kekahi i hele aku no ke alanui hao, me na kauwa ame na kaa bufalo e hali ana i na ukana. Ma Sana Ferenado, halawai mai la ke kaa ahí e hali ana i ke Komisina ame na pio i Manila me me ke kaa kūikawā e hali ana ia. Mekia Kenerala Otis, ame na Kenerala Lawton ame Bates ame Schwan i Angeles, ma kekahi huakai makaikai. He umikumamaha ka nui o kēia poe pio.

Ma ka hora 9 ikeia aku la kekahi puulu kanaka e hele mai ana ma kela aoao mai o ka muliwai, ma ke alahele e hoea mai ai i ka uwapo nana i hookaawale i na pualikoa elua, me ke kōwelo ana mai i na hainala maluna o na wēlau ohe loloa, a ku mai la ma kela aoao o ka uwapo. Ua hele aku la hoi o Mekia Shields ame elima mau koa maluna aku o ka uwapo me na hainakā keokeo ma ko lākou lima. Ua ku mai la imua o lākou a Kenerala Alejandrius, he wahi kanaka wīwī pīlalahi hoi, a he 32 paha ka nui o kona mau makahiki. Pele nohoi o Lutanela Konela Orino ame Mekia Ortes, a he hapa Geremania keia kanaka, a he mākaukau loa oia i ke kamailio ma ka Olelo Beritania. Mahope iho, kai huakai mai la he umikumamaha poe Amerika e hele maiana mawaena o na koa Pilipino. He maikai na hiohiona ame na helehelena o keia poe Amerika. Ma na hoike mai a na Amerika i hookuuia mai la, ua malama maikai loa ia lakou i ka ai maikai loa, hoonohoia maloko o na hale maikai, nui ka waina a ua haawi wahi dala ia mai nohoi lakou. Ua hele aku o Aguinaldo a lulu lima pu me lakou. He ekolu nae poa o lakou i haawi ole i ko lakou mau lima ia Aguinaldo.

Ua hai mai keia poe pio i hookuuia mai la, ua hoike mai na Pilipino oa lakou, ua “kaea” lakou i nei mea he kaua, aka, aole nae lakou e hooki ana i ke kaua ana no ke kuokoa o ko lakou aina.

KA PAPA HOONOHONOHO HANA NO KA UMOKI PAA ANA I NA KIPI.

WASINETONA, Sept.29 – O ka lawe pio ia ana a Porac e Kenerala Mac- Arthur, ua manaoia e ka Oihana Kaua, he keehina mua ia no ka hoonec like ana o na pualikoa apau i ka akau, no ka lawe ana i na alahao apau e moe ana mai Manila aku a i ke kaikuono o Lingayau. Ua lawa loa na koa i loaa ia Kenerala Otis no ka hoonee hou ana aku no mua, ame ka hoonoho ana ia lakou ma na kauhale ma kela ame keia aoao o ke alanui hao. Ua manaoia, aole liuliu a pau ke kau haule ke-a-ua, a oia ka wa e hoomahuahua loa ia aku ai ka hoonee ia ana o na hana.

Ua ikeia he puali kaua nui o na kipi ma kahi kokoke i Porac, ka mahele komohana loa o Pampangan. Ma na la mua o Augate, aka, mamuli o ka nui o ka ua, ua kuemi hope hou mai ia a hoea i Santa Rita ame Angeles. Ua hoomau no ke kiai paa ana o ka poe kipi ma Poraca i kela pule aku nei lilo pio aku la ia lakou kahi moku kaua. Urdanetta, ma ke kapakai hema. Mamuli o ka hooholoia ana, he mea pono ke kaiehuia aku lakou mai ia wahi aku, mamua o ka hoomaka ana o na pualikoa Amerika apau e opa pu i na emei, ua lele kaua aku la o Kenerala MacArthur maluna o ua poe Pilipino la, a hoauhee aku la ia lakou. E hoonoho aku ana ia i poe koa kiai ma na wahi hoolulu koa apau o Porac, a kaiehu loa aku i na poe kipi, a pela e hiki ai iaia ke hoonee loa aku i kona poe koa i ka akau ma Tarlac, kahi i noho ai o Aguinaldo me kona poe koa. E hoomau aku ana la i ke kaiehu ana i na kipi e puhee nui aku i ka akau, a hiki i ka wa e lilo holookoa ai ke alahao mai Manila mai a hoea i ke kaikuono o Lingayau i na Amerika. He uuku loa hoi kahi mea i lohela mai no Kenerala Lawton. Ua oleloia e na luna o ke Keena Kaua, ua kokoke ia e halawai me Kenerala MacArthur a aia oia ke hoomakaukau la e nee i ka akau me kona poe koa ma ke kulana like loa me ko Kenerala MacArthur. O ka hapanui o na koa ua hooneeia aku la ma ka akau o Manila no ia hana. Ua oleloia nohoi, e laweia aku ana kekahi peo koa mai Manila aku a i ke kaikuono o Lingayan, a malaila lakou e hoopaeia aku ai, a nee hema mai ka lakou hele ana mai, a pela i manaola ai e opa pu i na poe kipi mawaena o na mahele koa mai ka akau mai, a mai ka hema aku nei hoi.

WASINETONA, Sept. 25 – i keia la i hoouna mai ai o Kenerala Otis i ka hoike no ka lawe pio ia ana o Porac. Aia no koa o Lawton ma Calumpit a ma San Fernand, a ma ia mai wahi e houluulu hui ai na koa apau. Ua kauohaia aku oia e holopapa pono loa aku a paa pono o Mekiko, Guaga, Bacalor ame Santa Rita. Ua kauohaia hoi o MacArthur e hoonee aku ia i kona mau koa, a ulaa aku i na kipi ma ke komohana, a ma kahi kokoke i Porac, a oia hoy kana i hana ai i nehinei, ma ka hela ana aku i Porac ma ka wa kakahiaka nui loa me ka mahele koa hele wawae Helu Eiwa ame na Koa Pualu Helu 37, a lawe pio ma la ia Porac, a hoauhee aku la i na enemi no ke kukulu akau. O Wheaton hoi ma Angeles, aia ia ke paniku la i na enemi ma kona akua, a ke nee la kona mau koa i ke komohana no ka halawai ana mai me na kipi i auhee aku la mai Porac aku, eia nae, ua komo ae la ua poe Pilipino la ma na alahele kuiahiwi. O keia mau hoonee kaua ana, he hoomalaelae wale ana no ia i ke kahua e hoonee how ia aku au kekahi mau hoolala kaua ana. O ka nui o ka poino o na Amerika ma Porac, he elima poep koa i hoehaia. Aole i hoike mai o Wheaton i ka nui o kona poino, eia nae, ua hai mai oia, ua lawe pio ia e ia hookahi aliikoa Pilipino i make. Aole maopopo ka nui o ka poe i hoehaia.

 

Make o John Philips

 

Ma ka hora 11 me 45 minute o ke kakahiaka Poalua nei i haalelel mai ai o John Phillips i keia ola ana, a newa aku la ma kela aoao, amhope iho o kana kaa mai ana no ekolu pule wale no. He hanaka keia i hilinai nui ia e ko Honolulu nei poe kuonoono, ame na Hawaii nohoi i kamaaina iaia. O kekahi lala koikoi loa keia o loko o ka Hui Malu o loko o keia kūlanakauhale. Oia nei kekahi o na Lii Ahaolelo i kohoia ai e ka “Aoao Lahui” ma ka makahiki 1890. Ma ka makahiki 1895 kohoia ola e Peresidena Dole i hoa no ka Aha Kuka o ke Aupuni, a koho hou ia no oia ma ia kulana me ka makahiki 1898.

Ua hanauia oia ma ke kūlanakauhale o Glasgow, ma Sekotia aneane 57 makahiki i kaa hope mai ai oia i Hawaii nei, mahope iho o kona noho ana ma Amerika Auipuia no kekahi manawa.

He Oihana tini plula kana i lawelawe nui ai ma Honolulu nei, i kona mau la e ola ana. Ua oleloia, he kanaka piha lokomaikai keia. E kokua mau ana oia i ka poe pilikia i na wa apau a e hoea ana imua ona.

Ma keia la Sabati ae e hoolewaia aku ai ia, malalo o na lawelawe ana a ka Hui Malu.

 

Make o @m. Huddy.

 

Ma ka hora 1 ame 30 minute o ka wanaao Poaha nei i make ai o Wm. Huddy, he haumana no ke Kula Kamehameha. A ma ka Poakahi nei kona hoolewaia ana mai uka mai o ke Kula Kamehameha, a hoea i kau ae nei o ka uwapo, a hoihoi loa ia aku la i Kauai.

 

O kahi kūlanakauhale o Johannesburg, ma Transvall, aia ia ma kahi he 714 mile mai Port Elizabeth aku, 1014 mai Lae Taona ae, 666 mile mai Ladana Hikina aku, 483 mai Durban ae, a he 396 mai ke kaikuono aku o Delagoa.

 

@ela ame Keia.

 

HOOLAHA I NA OHUA.

 

Mai keia la aku, a mahope aku nei e hoopaa no na ohua i ko lakou mau “tikiki” ae holo maluna o na makuahi o ka Hui Hooholo Mokuahi Mokupuni (Inter-Island Steam Navigation Co.) Kaupalenaia, ma ke Keena Oihana Nui o ka Hui, ma Alanui Moiwahine, i na wa apau mamua ae o hookahi hora o ka wa e holo aku ai na mokuahi, a mahope aku, a iloko hoi oia hora hookahi i koe aku, ma ke Keena Oihana makai o ka uwapo.

INTER-ISLAND STEAM NAVIGATION CO., LTD.

N.E. GEDGE

Kakauolelo.

Honolulu, H.I., Oct. 7, 1899. 2776-4t.

 

KUAI A KE KOMISINA NO KA WAIWAI PAA E WAIHO ANA MA HONOLULU, MOKUPUNI O OAHU.

 

I kūlike ai me kekahi kauoha i hanaia e Hon. W. L. Stanley, Lunakanawai Elua o ka Aha Kaapuni o ka Mahele Kaapuni Ekahi, I waihoia mai ma ka la 27 o Sepatemaba, A. D. 1899, ma ka hoopii i kapaia, Rose K. Anahu, ma o Rose K. Anahu la, kona kahu, e kue ana ia Mary Mamiki, Deborah Pahau, Robert Pahau, Alex K. Pahau, Richard Mahi Oahau, Miriam Amalu ame S. L. Kane e haawi kudala aku ana ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke Komisina i hookohu pono ia mai, ma ke kuai ana, malalo nae o ke aponoia ana mai e ka Aha Kaapuni, ma ka POAONO, OKATOBA.14, 1899, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ka puka mauka o ka Hale Hookolokolo, i kela apana aina apau e waiho la mak ka aoao mauka o ke Alanui Paipaiapala iloko o ke Kulanakauhaleo o Honolulu, Mokupuni o Oahu, a ua hoakaka pono loa ia na palena o ua aina la maloko o kekahi palapala mahele aina i hanaia e Liena ame Mary K. Pahau et al., a i maheleia ai hoi mawaena o lakou, i kopeia maloko o ke Keena o ka Luna Kope Palapala, maloko o ka Buke 75, aoao 343, a i hoikeia na palena, penei:

E hoomaka ana ma kekahi kiko ma ka aoao makai o ka aina i ikeia o ka Pa Hale “Pacific Institute,” he 168 kapuai mai Alanui Puowaina aku, a e holo ana:

  1. Hem. 72° 45´ Hik. Oiaio 115 5-10 kapuai, ma ka apana aina o Godfrey Brown.
  2. Hem. 22° 45´ Hik. Oiaio 95 kapuai ma ala olowī.
  3. Ak. 67° 15´ Hik. Oiaio, 125 kapuai ma ka hapa i hookaawaleia aku ia Liena.
  4. Ak. 30° 00´ Kom. Oiaio 84 kapuai, ma ka Pa Aina o ka “Institute” a hiki i kahi i hoomaka mua ai, maloko o laila he ili o 10,660 kapuai kuea; oia hoy kekahi hapa o ka aina i hoakakaia ma ke kuleana 208 C. Palapala Sila Nui Helu 5698.

Kuike ke kumukuai, ma ke Dala Gula o Amerika, o na lilo palapala i ka me e lilo aku ai ka aina. No na mea i koe, e ninau ia

GEORGE LUCAS

Komisina.

2776-Ite.

 

HOOLAHA A KE KAHU MALAMA I NA KINO AME NA WAIWAI O NA KEIKI OO OLE, LAHELA (w), KELA (w), AME ANELOA (w).

Oiai ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo iho i Kahu Nana Kina ame ka Waiwai o Lahela (w), Kela (w), ame Aneloa (w), na keiki oo ole a Wm. Keeaumoku (k), Lono (w), make.

A i like me ka mana o kuu hookohu i aponoia e ka Aha o ka Apana Hookolokolo IV, Hilo, Mokupuni o Hawaii, aponoia ma ka la 18 o Augate, A. D. 1899.

Nolaila ke hoopuka loa nei au i na kanaka o na ano apau aole e kukulu hale, aole hookuu wale i na holoholona, aole no e hele wale maluna, a aole no e oki a hoopau i na mea ulu maluna o na apana aina i waiho ia ia iloko o kuu lima e ka Aha, oia hoi: Ekahi, O kela Apana Aina e waiho la ma Au, Apana o Hamakua, Hawaii, i hookola ma ka inoa o Kaaihue (k), ma ke Sila Nui, Helu 3785, Ili 19 16-10. Elua: Aia no ka Apana Aina e waiho la ma Laupahoehoe, N. Hilo, Hawaii, i hookoia ma ka inoa a Palea (k), ame Kualii (k), na mea kuai hui ma ke Sila Nui, Helu 891, Ili 7 4-10, a i hokua ia mai e Kualii (k), i kona kuleana ma ka Palapala Hookuu Kuleana ma ka hapalua like loa ia Palea (k), a i kona mau hooilina.

Nolaila e hoolohe ka pono. O ke kuli ka hewa.

N.B. KAHUE,

Kahu o na Keiki Oo Ole, Lahela (w), Kela (w), ame Anelono (w) Sepatemaba 1, A. D. 1899.

2775-5t.

 

KUAI A KE KAHU HANAI I KA WAIWAI PAA.

 

Oiai, ma kekahi kauoha i hanaia e Hon. A. Perry, Lunakanawai o ka Aha Kaapuni, Mahele Ekahi, ma ka 13 o Sepatemaba, 1899, ua aeia ma ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke kahu o ka Waiwai o Edward Vivian, Thomas Everett ame Lucy Kawaiolohia, na keiki oo ole a George E. Richardson, o Wailuku mamua, Maui, e kūkai aku ma ke Kudala Akea i ka waiwai paa i hoikeia mahope ae nei:

Ke hoolahaia aku nei ma kēia, e kuaiia aku ana ma ke Kudala Akea ka Waiwai Paa i oleloia ma ke Keena Kuda;a o Jamea F. Morgan, ma Honolulu, ma ka Poaono, Okatoba 21, 1899, ma ka hora 12 o ke awakea.

O ka aina e kuaiia aku ana, oia kela apana aina e waiho ana ma Wailuku i oleloia, i nohoia e George E.Richardson, i kona wa e ola ana, ma ke ano home ohana, a i hoakakaia na palena penei:

Ak. 39½° Hik., 6.45 kaulahao ma ka aina o ka Mahiko o Waikapu mamua aku nei; alail, Ak. 24¼° Kom., 1.57 kaulahao, ma ka aina o Langford; alaila, Hem. 87° Kom., 3.36 kaulahao ma ka aina o Langford; alaila Hem. 1° Kom., 6.24 kaulahao, ma ke alanui nui a hoea i ka hoomaka ana, a maloko o laila he Ili o 1.55 Eka; a oia ka aina i hoakakaia ma ka Palapala Kuai mai a W. C. Parke mai, ka Waihona (Assignee) o ka Waiwai o Albert Barnes, he banakorupa, ia George E. Richardson, i hanaia ma Maraki 17, 1887, a i kopeia ma ke Keena Kakau Palapala ma Honolulu i oleloia maloko o ka Buke 103, ma na aoao 295 me 296. Kuike ke Dala, O ka lilo palapala i ka mea e lilo aku ai ka aina @ o ka paa ana o ke kuai mamuli o ke apono ana a ka Aha.

WILLIAM O. SMITH.

Kahu.

Honolulu, Sept. 23, 1899. 2774-3t

 

HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI I KA POE AIE.

 

Ua hoʻokohu pono ai mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei i Luna Hooponpono Waiwai no ka Waiwa o J. Pinao, i make, ma Aiea, Ewa, Oahu. Ke hoolahaia aku nei i ka poe āpau a J. Pinao i aie ai ma ka Ma@aki, a ano e ao, e waiho ae i ka lākou mau Pila Koi Aie ia E. B. Mikalemi, ma Aiea, Ewa, Oahu, a nau epono ia mau Pila, a i ole, e waiho mai i na Koi iau ma Puueo, Hilo, Hawaii, iloko o Eono Mahina mai ka la e puka ai kēia hoolaha, a i ole pela, e hoole mau loa ia aku no lākou. O ka poe āpau i aie ia J. Pinao, ke kauoha ia aku nei lākou e hookaa koke mai I ka mea nona ka inoa malalo nei.

SAMUEL KAILIMAI.

Luna Hooponopono waiwai o J. Pinao i make.

Puueo, Hilo, Sepatemaba 28, 1899.

2774-5t.

 

Hoolaha Hooko Moraki

 

HOOLAHA MAKEMAKE HOOKO MORAKI A KUAI AKU A KA MEA MORAKI MAI.

 

Ke hoolahaia aku nei ma kēia, mamuli o ka mana kuai i paa maloko o kekahi moraki i hanaia ma ka la 13 o Augate, A. D. 1890, i hanaia e J. Henry S. Martin o Waiohinu, Kau, Mokupuni o Hawaii, ko Hawaii Pae Aina, ia Charles M. Cooke ame William R. Castle, ma ka ano kahu waiwai malalo o ka Palapala Kauoha a Geo. G. Williams, i make, a i kopeia maloko o ke keena o ka Luna Kakau Kope Palapala, Oahu, maloko o ka Buke 138, ma na aoao 337 me 338, a oia moraki hoi, ua hooliloia mai, ma ka la 72 o Feberuari 1894, iau, ia Sarah E. Williams, oia hoi o Sarah E. Abbott mamua, e Charles M. Cooke ame William R. Castle, na kahu waiwai i oleloia ae nei, a ua kopeia hoi ua Palapala Hoolilo la maloko o ke Keena o ka Luna Kakau kope Palapala i oleloia ae nei, maloko o ka Buke 138, aoao 338; ke makemake nei au, o Sarah E. Williams, e hooko aku i ua kumu aelike maloko o ua moraki nei no ka uhakiia ana o na moraki ia, oia hoi, ka uku ole ia ana mai o ke kumupaʻa ame ka ukupanee ma ke wa e hookaa ai.

Ke hoolahaia aku nei nohoi ma kela, o na aina āpau, na pono ame na pōmaikaʻi āpau i paa mākoko o ua moraki la, e kuai Kudala akea ia aku no ma ke Keena Kudala o James F. Morgan, ma Alanui Moiwahine, ma Honolulu, ma ka Poakahi, la 23 o Okatoba, A. D. 1899, ma ka hora 12 o ke awakea i ua @a ia.

O na waiwai i hoakakaia maloko o ua moraki la, oia kēia:

1.       O kela apana aina, me na hale, o ku la ma Waiohinu, Apana o Kau, Mokupuni o Hawaii, he apana hoi ia o ka aina i hooliloia ma ka palapala kuai mai a Kamehameha IV mai, a ia William Martin, i hauaia ma ka la 21 o Mei, 1862, i kopeia ma ka Buke 15 aoao 226. i kamaaina loa ia hoi ma ka inoa, ka Aina o Aliona, a i hoakakala hoi na palena ma ke ana ana, penel:

1.       Ak. 35° 45´ Kom. Maganeti, 113 kapuai ma ka pa pōhaku ma ke Alanui Aupuni.

2.       Ak. 51° 30´ Hik. Maganeti, 87 kapuai ma ka hapa aina i kow i kuaiia mai e Kamehameha IV ia W. Martin.

3.       Hem 35° 45´ Hik. Maganeti, 113 kapuai ma ia wahi hookahi no, alaila.

4.       Hem. 51° 30´ Kom. Maganeti, 87 kapuai mak ka pa pōhaku ma ke kuleana 10683 ia Pipi, a I ka hoomala ana. Ili 23-100 Eka.

2.       Kela apana aina me na hale pu maluna iho, e ku la ma Waiohinu i oleloua, oia ka hapa aina mauka loa o ke Kuleana 10683 ia Pipi, a i ikeia hoi, a ka “Pahale o Makina (Martine)” a i hoakakala hoi na palena ma ke ana elike me keia:

E hoomaka ana ma ke kihi komohana o keia wahi, ma ka lihi o ke Alanui Aupuni, ma ka pa pōhaku, e pili ana i ka aina i kuaiia mai e Kamehameha IV ia W. Martin, a e holo ana:

1.       Hem. 41° 00´ Hik. Maganeti, 168 kapuai ma ka pa pōhaku e holo ana ma ke Alanui Aupuni.

2.       Ak. 47° 45´ Hik. Maganeti, 28 kapuai ma ka pa pōhaku e holo ana ma ka lihi i koe o ke kuleana 10683 ia Pipi.

3.       Ak. 39° 15´ Kom. Maganeti, 153 kapuai ma ka pa pōhaku ma ka aina i kuaiia mai e Kamehameha IV ia C. N. Spencer. Alaila.

4.       Ak. 51° 30´ Kom. Maganeti, 233 kapuai ma ka pōhaku ma ka aina i kuaiia mai e Kamehameha IV ia W. Martin, a i ka hoomaka ana. Ili 8-100 Eka.

3.       O kela apana aina apau e waiho la ma Honoino. Ma ka Apana o Kona, Mokupuni o Hawaii, maloko o laila he Ili o 4 7-10 Eka, oia nohoi ka aina i hoikeia na palena ma ke Kuleana 3659 ia J. Marton. E kow ana hoi i ka mea haawi moraki (grantor) na kahawai (auwai) apau, ame na pono wai apau, o kela ame keia ano i pili i na aina la, a i kahi lihi paha ona.

4.       Kuike ke Dala. O na lilo palapala i ka mea e lilo aku ai ka aina. No na mea i koe e ninau ia W. O. Smith, haleo pōhaku o Kauka (Judd Building), Honolulu.

SARAH E. WILLIAMS.

Mea Paa Moraki.

Ma o kona hope i hookohuia,

WILLIAM O. SMITH.

Hanaia, Honolulu. Sepatemaba 26, 1899.

2774-3t

 

Hoolaha Mana Hookolokolo

 

ILOKO O KA AHA KAAPUNI APANA HOOKOLOKOLO EKAHI O KO HAWAII PAE AINA.

Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o Emele Piipiilani (w), o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

No ka mea, ua waihoia mai e J. A. Magoon, ka mea i aieia, he palapala noi no ka Hookohu Lunahooponopono Waiwai no ka Waiwai u olelola a e hoopukaia aku ia palapala ia J. H. Kanewa, nolaila, ma keia ke hoolahaia aku nei i na poe apau i kuleana ma ua waiwai la, o ka Poalima, Novemaba 3, 1899, hora 10 o ke kakahiaka, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi ame ka manawa e hele mai ai lakou, a e hoike mai i na kumu ina he mau kumu ka lakou e ae ole ia ai ke noi.

Na ka Aha:

P. D. KELLETT, JR.

Kakauolelo.

Honolulu, Okatoba 2, 1899. 2775-3t.

 

ILOKO O KA AHA KAAPUNI APANA HOOKOLOKOLO EKAHI O KA HAWAII PAE AINA.

Ma ka Hooponopono Waiwai, Ma ka hana o ka Waiwai o Hana Keoki (w), o Honolulu, i make.

Oiai, ua waihoia ma ka Palapala Noi ame ka Hoike Waiwai a ka Luna Hooponopono Waiwai o ka mea i make i oleloia ae la, a ma ia palapala i nonoi mai ai oia e nanaia a e aponoia kana hoike waiwai a e hoopukaia ke kauoha hope loa no ka mahele ana i ka waiwai e koe nei ma kona lima i na poe o kuleana mai ia waiwai, a e hookuu ana iaia ma na koikoi a pau ma kona ano Luna Hooponopono Waiwai.

Ua kauohaia o ka Poakahi la 6 o Novemaba, M. H. 1899, hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo. Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia kahi ame ka manawa i @ohoia no ka hoolohe ana i ua noi la ame ka Hoike Waiwai, a malaila a ma ia wa hoi e hele ae ai na kanala apau i kuleana ma ia waiwai a hoike mai i kumu, ina he kumu ka lakou e ae ole ia ai ua noi la Na ka Aha:

J. A. THOMPSON.

Kakauolelo.

Honolulu, Okatoba 3, 1899. 2775-3t

 

ILOKO O KA AHA KAAPUNI, APANA HOOKOLOKOLO EKAHI O KO HAWAII PAE AINA.

Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Hana o ka Waiwai o John P. Parker, o Waimea, Hawaii, i make. Oiai ua waihoia mai ka Palapala Noi ame ka Hoike Waiwai e na Luna Hooko Kauoha o ka Waiwai o ka mea i make i olelola ae la, a ma ia palapala i noi mai ai lāua e nana ia a e aponola ka lāua hoike waiwai a e hoopukala ke kauoha hope loa no ka mahele ana i ka waiwai e koe nei ma ko lāua lima i na poe i kuleana ma ia waiwai, a e hookuu ana ia lāua mai na koikoi mai a pau ma ko lāua ano Luna Hooko Kauoha.

Ua kauohaia, o ka Poakahi, la 30 o Okatoba, M. H. 1899, hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, Aliiolani Hale, ma Honolulu, Oahu, oia kahi ame ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la ame ka Hoike waiwai, a malaila a ma ia wa hoi e hele ae ai na kanaka apau i kuleana ma ia waiwai a hoike mai i na kumu. Ina he mau kumu ka lākou e ae ole ia ai ua noi la.

Na ka Aha:

P. D. KELLETT, JR.

Kakauolelo.

Honolulu, Sepatemaba 26, M. H. 1899.

2774-3t.