Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 41, 13 October 1899 — ENELANI IA TRANSVAAL. Ka Pane Hope Loa a Enelani i ka Poe Bua. [ARTICLE]

ENELANI IA TRANSVAAL.

Ka Pane Hope Loa a Enelani i ka Poe Bua.

Ua oleloia eia iho na kumu ano nui a Enelani i manao ai e waiho aku imua 0 ke Aupuni Repubalika o ka poe Bua, 1 mea e kapaeia ae ai ke kaua, ina e ae ana ua wahi Repubalika uuku nei. Akahi —Ka aeia ana o ke kuikahi o Pretoria i hanaia ai ma ka makahiki, 1881, ma kahi o ke kuikahi i hanaia ma Ladana ma ka makahiki 1884, no ka mea e pili ana i.na launa kuwaho ana o ka Repubalika me na mana aupuni o na aina e. Mamuli auanei o keia hoololi, e koi ia ai kahi Repubalika, e hoopau i kona mau pono apau ma ka launa ana me na mana Aupuni kuw'aho, a he mea hoi ia e konoia ai ka Repubalika e kahea i kona komisina e noho nei ma Europa e hoi aku i ka home. Elua —E hoopau loa ia na kanawai apau e pili ana i na poe mai waho aku nei, i hele aku ilaila, i kauia ma ka makahiki 1881 a nee niai i hope nei. Ekolu —E haawiia ka pono hooponopono kuloko i ka poe Rand (oia ka poe e noho ana ma Johannesburg.—L. H.) He mea keia e liio ai ka hooponoponoia ana o na hana aupuni kuloko apau o keia wahi ma na lima o ka poe Uitlander. He hoala hou ana mal keia i ke kulana hooponopono Aupuni kuloko no ka poe Rand, elike me ka mea a Chamberlain i waiho aku ai ia Kruger, a i hoole loa ia mai ai e ia. Eha —E hoopau loa ia na kumu akeakea pili hoomana. I keia wa, ua kaupaleia na Katolika ame na Hebera mai ka noho ana ma na oihana Aupuni he nui. Ua hele keia kaupale a hoea i na oihana liilii loa. Elima—E laweia aku na mea kaua apau mailoko aku o na papu nui elua e kiai nei ia Johannesburg. Eono—Ua kauohaia aku ka Repubalika e haalele loa i kana kuikahi i hana ai me Potugala, oia hoi ke kuikahi i aeia ai oia e Potugala e hookomo aku a e lawe aku i na lako kaua ma ke kaikuono aku o Delagoa, a a'e aku ma ke kalana aina Potugala. Ehiku —E ukuia mai na poho o ko Enelani hoouna ana aku nei i na koa i Aferika Hema ame na hoomakaukau e ae i hanaia e ia. NA BERITANIA AME NA BUA. I T a manaoia o ka nui o ka lahui kanaka Olelo E. i kapaia he Dutch, e noho nei ma Transvaal, aia mawaena o ke 80.000 ame 85,000. Mailoko mai o keia poe he 22.000 poe Bua kupa a makaainana maoli no ka aina. O keia poe kai makaukau loa e nee aku no ke kahua kaua iloleo o hookahi hora e haawiia mai ai ka lohe. O ka nui hoi o ka lahui Pelekane. me he mea la ma Johannesburg ko lakou wahi e noho nui nei. aole no e oi aku mamua o ke 90.000. na kane. na wahine ame na keiki. Mailoko mai o keia huina, aole paha e oi aku ka nui o na poe kupono mamua o ka 3,000 no ka nee ana aku ma ke kahua kaua. Eia iho ka pana hoike o na poe kupono e nee aku iloko 0 ke kahua kaua mai na wahi mai apau i noho ai na kanaka mawaena o ' Beritania Nui ame na Bua: Pelekane. Olelo E. Lae Koloni 17.000 50.000 Aupuni Alani Kuokoa 1,000 18.000 Transvaal 3.000 22.000 Natal 6,000 1.500 Rechuanlanrl .. ..... 500 500 Rhodesia 2,000 300 Nui o na Koa Pelekane i keia wa ma Aferika 10,000 Huina 39,500 92.300 MANAOIO LOA 0 PERESIDENA KRUGER E KAUA ANA NO. LADANA, Sept. 29.—E hoike ana kekahi lono i ka nupepa Times mai Pretoria mai, penei: Ua manao loa ia he wa wale no e haawiia ana no ka leo kukala kaua. Ua launa kamailio aku au mePeresidena Kruger i keia la iho la, a ua hai mai oia ia'u, ua liana oia i na hana apau e mau ai ka maluhia, eia.nae, aohe hiki. Ua ae aku oia i ke kumuhana a Mr. Chamberlain i waihō mai ai imiia ona. no ka noho ana o keleahi aha ninaninau, eia nae ua mo-ku wale ae la no ia 1 ka lopi e hoopaa ana i keia aelike, a ikea ia aku la ka haluku ana mai o na koa Pelekane ma kona mau aoao apau, a no ia mea, ua onou maoli ia mai ke kaua maluna ona. He mea hiki ole ke ae aku i na olelo o ka palapala i hoounaia mai ma ka la 12. 1 O ka ae ana aku ia koi, oia ka haawi ana i ka aina ame ka lahui iloko o na lima o na malihini. Ua haawi oia i ka pono koho balota i kela ame keia malihini e komo ana iloko o ka aina, a noho a piha na makahiki he ehiku, eia nae, ua hoole ia iho la ia mea, oiai nae, ma ia ano, e loaa ana no he 50,000 poe kanaka i hiki ke loaa ka pono koho balota i makemakeia. Me he mea la no, aole no i makemake io maoli ka poe Uitlanders ia mea he koho balota. Mai kinohi loa mai, aole lakou ae iki e hele lakou i ke kaana oihana aupuni e hoopaa ai i ko lakou mau inoa, ma ke ano he poe lakou mai na aina e mai. Mahope mai, mamuli 0 na hooikaika ana a Haku Loeh, ua loaa aku la ia lakou na hookuuia ana, elike me ka mea i loaa aku i na Pukiki. Ua hoole mai oia me ka piha inaina loa, no ka olelo ana o Mr. Chamberlain, ua uhaki ka oia i kana aelike i hana ai mamua aku o ka noho ana o ka Aha Kuka i noho ai ma Pretoria ma ka makahiki 1881, oia hoi, kona ae ana ma ia wa, e haawi aku no ia i na pono makaainana o kona aupuni i ka poe komo hou aku ilaila, elike me na pono 1 loaa i ka poe kahiko. Ua ninau aku au iaia, ina paha he wahi manaolana kekahi no ka maluhia. "Aole," wahi ana i pane mai ai, mahope iho o kona ka'ulua iki ana no kekahi manawa, a hoomau mai la, "aia wale no a hana mai kela aoao i na mea apau e loaa ai ka maluhia." AOA NA ILIO KAUA O EUROPA. NU lOKA, Sept. 30—E hoike ana he lono telegarapa mai Ladana mai i ka nupepa "World," penei: E hoea io mai ana ke kaua. Ua malaelae ke alahele i keia wa, ua pau na ninau hoohihia i ke kapaeia ae, na mea hoi na lakou i hookaulua i ka poha ana o ke kaua. Aohe noonoo hou i koe no ka pono koho balota no na poe Uitlanders. O ka hana i keia wa, oia ka hoopio ana aku a lilo i poe kauwa kuapaa na Bua, a i ole, e anaiia aku lakou mai ka ili aku o ka honua. O ka pane a Kruger i loaa mai nei no ka palapala a Mr. Chamber-

j lain o ka Poalima i hala, aia no ia (Kruger) ke hoopaakiki la ma ka aelike kuikahi i hanaia ma ka makahiki 11884, ka mea hoi a Chamberiain i ma- ' | kemake ai e hoopauia. i Ua lohe ka mea kakau o ka nupepa World, ke hooikaika loa nei na Elele, Kuhina o Geremania, Rusia ame Potugala e hoakaka aku imua o ka Haku Salisebure, ma ka aoao kue aku i ka manao ana o €hamberlain, ko Beritania Nui Kuhina no na Panalaau, e hoopau i ka noho Aupuni Kuokoa ana o Transvaal, ma ke koi ana aku i ua wahi Repubalika la, e hoopaaia ka aelike kuikahi o 1881. Ua manaoia mamuli o keia mau koi a keia mau Aupuni, e hoololi hou ia ai keia koi a Enelani, a i ole, e kapae loa ia ai nohoi, aka nae, e hana aku ana no nae o Enelani ia hana ma ka wa e pau ai ke kaua. Ua maopopo loa i ke Kanikela Beritania ma Pretoria, oia o Conyngham Greene, aole hiki ke kaohiia na Bua. Ua hae loa ko lakou mau manao no ke kaua. 0 ka mea nui hookahi wale ia no keia e kamailioia ai e na mea apau, i ke ao ame ka po. PAIKAU HOOKAHAKAHA. LADANA, Oct. 1. —I keia kakahiaka i hoike ae ai ka nupepa Times, ua haawiia aku nei ke kauoha i na koa kokua helu ekahi o Ladana nei e paikau hookahakaha ae lakou ma ke awakea o keia Ia (La Pule) ma ka halekpa ma Wellington. He 10,000 ka nui o keia poe koa. Ua manao kekahi poe nupepa e ae, i hanaia keia hana, i mea e hoea aku ai ka huina nui o na koa i kauohaia no ka hele aku i Aferika, ma ke kulana puipui pono no ka hoonee ana aku i ke kaua. HAALE KA WAI I KA LAU 0 KA HAU. LADANA, Sept. 30. —Ua loaa mai ia nei, ma ke ahiahi nei. he lono mai Johanannesburg mai, e hoike ana, ua kauoha aku nei na luna Aupuni o onei i 700 poe lio, na lako ai ame na mea apau e pono ai na kanaka. Ua hoea mai keia huina lio ma na alanui, a ua piha pu kahi kulanakauhale. I keia kakahiaka i nee aku ai he 600 kanaka 0 ka puali Rantl Komohana, a e nee aku ana hoi na koa o Johannesburg, o ko lakou nui he 750. Ke ku malie nei na hana o loko o ke kulanakauhale, a ke haalele nei hoi ka poe Uitlanders i ke kulanakauhale, he 200 o lakou i haalele iho ia Johannesburg i keia la maluna o ke kaa-ahi. Aneane he 1,800 poe koa pukaa o ! ka poe Bua, me na koa kuikawa, e hoomoana la ma Volksrust, a oia kahi i haawi aku ai ka alihikaua nui he 925 pu raifela ame 45,00 owili poka. Ua laulaha ae ka lono, ua paa ia e ka poe Bua. ma Volksrust, kekahi kaa 1 manaoia e ku ana i Durban i ka la apopo, a o ke kumu no ka huli ana i j ka uoe Uitlanders. j Ua loaa mai he lono mai Urybergh mai, ua haawi ae la kekahi kanaka oiwi ponoi o ka aina, he olelo hoohiki imua o ka lunakanawai, ua ike oia he uualikoa o na Bua. he 12 a he 20 paha ko lakou nui. i lako pono me na mea i kaua i hoea mai ia wahi mai Transvaal mai, a hele aku la i kahi o kekahi kanaka mahiai. o Hasbrouck kona inoa. Ua loihi loa ka lakou noho ana iloko o ka hale, a mahope oili malu aku la lakou ma ke kua aku o ka hale, maloko aku o kekahi auwaha wai mtiloo. Ke nee mau la no na koa Pelekane no na palena kuwaho o ka aina. Ke nee la na koa Hussar i Dannbranse, ma o aku o Glencoe, ma ke alahele e hoea aku ai i Laing's Nek, ma ke alahao nui. O kahi hoomoana o na koa Pelekane ma Glencoe, aia ia maluna o kekahi puu paia pohaku, me na pakaua pohaku oolea a paa loa i hanaia maluna. O na uwapo alahao keia mai Colenze mai a i Newcastle, e kiai ia ana i ka Ia ame ka po e kekahi puali makai a poe koa hele wawae hoi. Elua a he eha poe kanaka na lakou e kiai i na uwapo nunui. O na puali pukaa keia i haalele iho ia Glencoe, no ka hoea ana aku i Dundee. he mau wahi mile wale no ke kāawale mai ia wahi aku, ua kauoha koke ia aku la e nee aku no Newcastle, a o ka maka mua ia o ke kahua hoonee kaua ana Bferitania. O kahi ano pe'a ihu keia o Natala e | komo lilo ana iloko o Transvaal. A o na kanaka mahiai o keia wahi ke ! haalele nei ia wahi. Ma Rhodesia, e waiho pono la imua o ka lele kaua ana mai a ka poe Bua, i aia na kamaaina Pelekane oia wahi ke hoomakaukau la no ke pale ana aku i na enemi. Ua hai aku ka Lunhooko Nui ma Bullowayo i ka Hui Eli Gula, e palua ia aku ana ka nui o na koa ma ia wahi, e hoomahuahua loa ia aku ana ka ikaika kaua o loko o na papu, a e hookauia aku ana maluna o lakou na pu wili. He mau puali koa kiai kekahi e hele mau ana mai kela a mai keia aoao o ka aina. E hoike ana he lono mai Pietermaritzburg mai, ua hoopuka ae ke Kiaaina o Natala, he olelo kuahaua, e kau , no ka hoopai maluna o ka poe apau e | huipu aku ana me ka poe Bua. Ua j haiia aku ria koa pualu kau lio o Natala, a pela me na koa kokua, e ku me j ka makaukau no ka wa e loaa aku ai ke kauoha. 0 na eke leta e hoounaia I ana mai Durban aku a i Cape Town, ua hoounaia ma ke kai, aole ma Trans- ( vaal elike me ka mea mau. 1 Ua inaina loa na Uitlandērs ma Cape Town no ke kanawai hao a kaili waiwai o Transvaal, a ma ia kanawai e lilo loa ai ko lakou mau apau i ke Aupuni. E hoike ana ka mea kakau o ka nu- ! pepa Times mai Cape Town mai, ua lohe ia ua hoolakoia na kanaka mahiai Olelo E ma ka apana aina holookoa o Queenstown me na pu raifela mai Transvaal, ame na lako poka pu nohoi. Ua haalele iho na koa helewawae 0 Durban, me ekolu pu ame na koa mai na aumoku kaua mai i keia auina la no Colenso. Ua haawi aku na kanaka 1 na huro ana no lakou. Ua loaa mai he lono mai Pretoria mai, e hoike ana i ka nui o ka pioo i ikeia mālaila no ka mea e pili ana i ke kaua. Aia na hooliuliu kaua ana ke holo la me ka hikiwawe loa. Ke hoouna awiwi ia la na pu nunui, na telegarapa kahua kaua, na lako kaua ame na lako ai no Valksrust, ke kahua hoonee kaua a ka poe Bua. Apopo hele 1 aku o Kenerala Joubert i Volkrust. Aia ke Keena Kaua o na Bua ke hana la i ka po ame ke ao, a ke nee mua la no na kukulu pualikaua ana. I mea e loaa ai na kokua ana mai ka poe Uitlanders mai i ka poe Bua, ua haawiia aku ka olelo ia lakou, o kela ame keia o lakou e kokua ana i na Bua, e loaa no ka pono koho balota ia lakou. He lehulehu na keena Aupuni e panikuia ana i ka la apopo, a o ka Aha Kiekie kekahi.

DUNDEE, Natal , Sept. 30.-Ua hooia ia, ua houluulu ae la na J3ua ma l T trecht, a ma ka uwapo hoi o ke alahao ma ka huli Transvaal hoi o ka muliwai Bufalo. He hookahi tausanj ma kela ame keia wahi. Ua ooki aku la ka poe Bua he alahele ma ke kipapali kiekie, a ua makaukau lakou e uee aku i Natal.