Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 41, 13 October 1899 — ADIMARALA KULUKEHAU Ke Pookela Loa o na Adimarala o ke Aupuni Aeto. [ARTICLE]

ADIMARALA KULUKEHAU

Ke Pookela Loa o na Adimarala o ke Aupuni Aeto.

Palanehe i ke Awa o Nu loka.—Ka Ka Hookipa Hiwahiwa Lua Oio. JWe 17 la i kaahope ae nei.'oia lioi ma kiiakakahiaka nui poniponi o ka la 26 o Sepateinaba aku nei, ua komo palanehe loa ae la ka mokukaua "Olimepia," e hali ana ia Adimarala Kulukehau (Dewey) ma ke awa kuwaho o ke kuianakauhale o Nu loka, rae ka hoopuoho ole ia ana o na kanaka o ,uka o ka aina, elike- la īio me ka ua "Kae'ae'a" nx?i palamino malu ana iloko o ke kaikuono o Manila ma ke kakahiaka o ka la 1 o Mei. o ka makahiki i hala. Ma ka wa a ka. mokukaua Olimeoia e au palanehe aku nei no ke awa o Nu loka, kahi o kona pahu hopu aumoana loihi, he wa ia e uhi paa ana ka "uhiwai" maluna o ka ili apiipii o ka nioana, nolaila, i hunaia ai kona kino mai ka ike ana'ku a na kanaka o uka aku nei o ka aina. Ma ia po nae, ua manao loa na Luna Aupuni Poo ma Wasinetona. a pela no me na Luna Aupuni e ae ma ka huli hikina o Āmerika, ame ko laila mau makaainana. aia ka moku Olimepia ma kahi he 600 miie ka mamao mai na kapakai aku o Amerika Huipuia; aka, ma ka wa i mawehe ae ai ka uhiwai a o ka "ohu haiii" hoi i ka ilikai, ma kela kakah.iaka nui, aia hoi, olapa pioo ae Ia ka iono uw'ila <? haluku ana iloko o na keena oihana o na Luna Aupnni ame na poe kuonoono o loko o ke kulanakauhale. "Ua ik<Ma ka Olimepia!" Ma ia wa. aole no i oiii loa ko ke kulanakauhale, mai na haalipo ana mai a ka hiamoe, eia nae. i ka owe ana o ka lono, ua hoea mai o "Kulukehau, ka Olali o Manila." ua puunaue pokole ia neia mea li«* ono hiamoe e na mea apau. a elike nie na Sepania pioo o ke kai o Manila i hopu pupuahulu ae ai i ka lakou mau mea kaua, no ka mahamaha ana mai ia "Kulukehau," pela iho la ka pupuahulu o na oni pioo ana a na mea apaa 0 Nu loka, mai ka poe iloko o na hale aniani, a hoea aku i'na anee alanui. Ae, iia hoi mai la ke Pookela Loa o na A(limarala o ke Aupuni Aeto! Aolo nae elike me Kaisara o Roma i huli hoi ae ai i kona kulanakauhaie. me na auwaa i piha i na pio—kaiie, wahine, ame na kamalii o ke kumakena ame ka walohia eliaeha! Aole hoi elike me Tito, e hookakaiapola ana mahope ona 1 na poe pio o ka luda, me ke aloha ole. Aoie ia i lawe mai i na pio i haule mai ai iloko o kona mau lima ma ke kaikuono o Manila; aka, oia iho no kana i hoilioi mai i ka home, me ka puia ana i ke onaona no kana mau hana kaulana, a lua ole hoi o ka wiwo ole i ikeia ma na moolelo kaua moana o keia au e nee nei. Ma ka wa a ka "Olimepia" i komo mai ai mawaho mai o ka lae o "Sandy Hook," e ku ana ua "Kae'ae'a" nei o na kai o Manila. ma ka papa aniani o kona moku, kahi nohoi ana i ku ai. •ma ke kakahiaka o ka la "popilikia" o na mokukaua Sepania ma ka Pae Aina 0 Pilepino. Ma ia wa i kaalo aku ai ka mokuahi "Monmouth" iaia i hoopuka aku ai no waho o ke kai hohonu. Ma ka wa i hoomaopopo aku ai na poe apau o luna o ua moku la o ke Aliiwahine Aukai" Olimepia keia e komo mai ana, oia ka wa a lakou i kipoka aku ai me ko lakou mau leo e huro ana. a ia wa i wehe ae ai o "Kulukehau" i kona papale kapu. _Ua hookokoke aku la ka mokuahi "Monmouth" 1 kana holo ana ma kahi kokoke loa ! ka Olimepia, me ka hoomau ana nohoi o na ohua o ua moku la i.ka huro ana me ka piha ohohia ame ka ulumahiehie. A ua lohe aku la na mea apau i ka pane ana mai a ka "Olali" o Manila, "Thank you!" me ke kunou ana mai nohoi o kona poo imua o ka poe e huro aku ana iaia, a e noke aku ana i ka wiliwili i ko lakou mau papale, me ke kowelo ana aku hoi i ko lakou mau hainaka. Ua kani pinapinai ae la nohoi ke oeoe o ka mokuahi, a ua ulumahiehie maoli na mea apau. Oiai hoi ka Olimepia e komo ana i ke awa. me ka hiehie nui, ia wa -i uina mai ai na pu o loko o ka papu Haneoek. Hakui nakolokolo mai 'a ua mau pu la, a pau pono na pu aloha he 17. A ma ia wa i hoaui iki ia ae ai ka holo ana a ka Olimepia, a poha aku la ka leo o kona mau pu kani pinai. kela mau pu hookahi no i hoonakolokolo ai i na paia lewa o ke kaikuono o Manila. Ma ka wa hoi i kipu aku ai ka Papu Haneoek, ua ikeia ka onl ana ae o ua "Koa nei o Manila," me he mea la, ua loloku ae la iloko ona na hoomanao ana no kona komo ana i ka ehuehu o ka hoonka kaua ma Manila. Ma ka wa hoi e niau aku ana ka Olimepia, e haule iho ana he kilihune ua, a e pio ana ke anuenue. a ia wa i hooho ae ai na kanaka he mau tausani ko lakou nui, "Ka Lei Anuenue o Pewey (Kulukehau)." A o kekahi poe hoi. hooho ae'la. "Ka Laki o Dewe.v!" NA HOUHIWAHIWA. NU lOKA, Sept. 28.—1 keia la i paa pono al na moku apau o loko nel o ke awa, mal ke nui a ka liiiii, i na hae e welo kapalili ana i ka makani. Ma ka hora 1 a oi o keia la i malamaia ai ka huakai hookahakaha nui a na mokukaua i ike ia ma ka moolelo o Amerika Huipuia nei, a o keia hookahakaha hiwahiwa nae 1 haawiia no ka "Olali" ia o Manila. He 20 paha minute mamua ae o lee kani ana o ka hdra 1. ua haawi ae la ka mokukaua

Olimopia i ka hoai!. >na. E makaukau'." Ta hookoia ae 1;>. kt»ia kauoh* e ka mokukaua Nu loka. a holo aku U ia kuuoha hookahi i na mokn e a* apau o loko o ka huakai. Ua hukiia a,> na heleuma o na. moka apau. I | k,« hoea ana i ka 4 miuut»> a kani ae kn I hora 1. ua haawiia mai lu ke I e oni na moku ap&u no mua. I ka wa *- j nee nei na moku me k.i hiehie nui m» I uka oke B*3, ma ke ala pue aku i ka Ilina kupapau o Kenerula Kalam i waiho ai. E pio ana no ma ia ua h«j anuenue. l : a hiki aku ka nui ona moku i komo ma keia huakai htx>kahaka ! ha i ka 1.500. a he 2.000.000 poe ka- | naka e huro ana ma uka aku ne; o ka aina. ! l T a puia ae la hoi ka lewa ina ieo kaui o na oooe. na bana puhi ohe <» | kani ana, na pukuniahi e wawalo ame I nn leo huro o na kanaka. E kani ana na pukuniahi o loko o na papu. He lua ole keia huakai hiwahiwa i ha;twiia no Adimarala Dewey. Mawaena o na mea hoikeike hanohano loa i ikeia ma keia la. oia no kekahi lana aukai ' i hanaia me ka tn>iau loa, oia hoi: He "kao" keia i hanaia m» na ki) lioohiwahiwa. Aia mamua ona he mau poo lio ekolu. iue ko lakou mau wawae e pipio ana. me h» 1 mea la • kope ana i ka wai. A mahop*» pono aku o keia mau poo lio ekolu h£ kanaka e ku ana maloko o kekahi "iwi papana keokeo. E paa ana 'kona \ima akau i na kaula~kaohi.o na lio, a < t>aa ana kona lima i k«* kookoo "hoano"-•» okolu manamana. Mp he m pa la «- I)ewey keia kii. Aia ma ke kahua ma hop»> U'\ Ih"> niau anun ho<>pnt>:ta ;in;\ e kekahi mau kino wahiiu' ua t>'> pulii. Ma ka anuu kiekie ae■ hoi. h< pnoa poepoe i hoonohoia iho ai k<- k wahine hoailona o ke "Kuokoa." ka hoailona Aupuni nui o Atnerika •l.ii«e:ry." He ku keia kii i ka hano haweo.

K.\ nnOHIWAHIWA O KA I ,V XI h)KA. Sopi. l';» l'a ui;i\\>'n.t {>u ke kulan'akauhalp o Nu loka nei i ka nialamalama ona kukui lamalama •» ka po. Ua hunaia aku ka malamalama ona hoku i ka poiuiu o ka lewa. Mauka nei o ka aina. a niaiuna <» ka ilikai. he malamalama waU' no ia o ka uwila anif ke "ahi" maoli, e pu-a t .na iloko o na aniani anie na "ipu" i hanaia mt> na wai hooluu lik»' oU o kd;i anio koia ano. l'a himeni pualu :t«"> la na oooe o na mokuaiu. a o k«» lakuu mau leo huiia, o hono ana no ia mai ka leo uwouwo. ka nunulu kohu um<> pipo, k«» kani oooe kakanai'a, a pola wale aku. A nie hc mea la <• aka he nehene iho ana na puali "Anpla" <> k<* Akua. i ke kupaianaha o keia mau kani pioo ma ia po. He ku i ka hihiu na hana hoikeike <» ia po. K hoholo ana KA n.I'MAHIEHIKO Kl I.I'KKHAI Xl' lOKA. Sept. I keia la i haawi aku ai na minona kanaka i na hfK>hanohano hiwahiwa loa ana i ka Olali oke kaikuono o Manila. O ka huakai hookahakaha o na moku, oia ka lua ole i ikeia ina ka moolelo o Amerika Huipuia nei, a o ka hoikeik»' ' lamalama ahi" o keia po. aohe no ona lua 1 ikeia ma Amen'ka nei. I'a olelo ae n Adimarala Dewey i keia po, penei "0 ka hookipa o keia la iho la. ua oi aku ia mamua o ka'u mea i manao mua ai. He kamahao maoli no. Aole ioa au i ike i ka nui o ua kanaka e puukiuki ana ma kahi hookahi. elike iho la me ko keia la. He oiaio. ua loloku kuhohonu loa ia ko'u puuwai—aole a'u mea e olelo ae ai. 0 ke pookela lo» keia o na la o kuu ola ana."