Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 42, 20 October 1899 — Page 1

Page PDF (1.24 MB)

This text was transcribed by:  James B. Melcher Iv
This work is dedicated to:  Kumu Kilia Purdy

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

PAPA KUHIKUHI

Aoao.

@@@@ o ka Ohana o Iuda   4

@@@ha o Kuu Makuahine   6

@@@ Ao Kela _Ao     5

@@Mea Huna Pohihihi Ekolu        3

@@@@ Pepa:

@@@ Hai  2

@@@na Kini      2

@@ Pane no na Ninau Pili Au@@@       2

@@ame Keia:

@@@ ka Makua o na Kahuna@@ Make o Kauka Hai        1

 

Hina Ia Pou hana o Hawaii Aupuni Hou

Kuhina Kalaiaina Ua Make    Kuu ka Luhi

 

 

@ ka @wina la Poakahi nei i loaa @ ka lono hoopuiwa ia Honolulu mai lalo mai o Koolaupoko ae nei, @ ana ua make o Kapena J. A. @ Kuhina Kalaiaina o ke Aupu@ o Hawaii. Ua make io oia ma @ o "Kahahakea" e kokoke i ka Lae o Mokapu, ma kahi koko@ @ i ka hale noho o kona kaiko@ oia o Mr. Wally Davis. Ma ka ho@ me 45 minute o ia la kona make @ a ma ka hora 4 paha a oi o ke ahi@ hoea mai la ke "kinowailua" i Honolulu nei.

 

CAPT. J. A KING.

 

O ka moolelo ano nui i loaa mai ia @ @ no keia "hina" hikiwawe ana @ i pou Ha-na o ka Halau-Hale Au@ hou o Hawaii, penei no ia : @ ka hora 10 paha o ke kakahiaka la, ua hele aku la ia ame kana wahi @kikane nuku, nona paha na makahi@ he 6, i kahakai no ke ao ana i ke @ki i ka auau ana. E ku ana ia ma @ he 2 kapuai ka hohonu o ke kai, a@a'o aku ana i kahi keiki i ke ano @ai, a o kona wa no ia i hina aku @ko o ke kai, o ke alo mua. Ua ho@mai keia wahi keiki mahope mai, @ i wa i hina ai kona luaui iloko o @ he elua wa ke aili ana ae o @aho, a waiho malie loa iho la, @ e huli papio ana no kona alo  @ @ ikaika kahi keiki a hapai i @ aui i kau ae i kahi maloo, aole @ hiki: nolaila, ua haalele iho la @ kino o kona makua, a holo aku @-hale e hoike ai i ka lono kau@ walohia no ka make ana o ko@ @ ka wa hoi i hiki aku ai na lima @ kahi e waiho ana ke kino o @ na Kini." aia hoi, ua pale ka po@ pua-o ka uhane mailoko aku @         @ kaia kona "kinowailua" e @ koeke, Mr. Wally Davis, Malu @ waapa, a laweia ma la no Ka@ Ma ka hora 1:45 ka hoea mai ai i @ nei e hoike ana no kona ma@ mai ka Hale Hookolokolo mai @ Kaneohe.

 

Hina ia Pou Hana o Hawaii Aupuni Hou-Hala o Kuhina Kini        1

Hoalohaloha        2

Ka Emepera me kahi Kanaka (He wahi Hoonanea)     5

Ke Ki Gula no ka Baibala      4

Kueia ka Mana o ke Komisina Auhau Phoh Alanui    1

Ma Maui no na Wai-eha        2

Na Elele Hawaii no Bosetona-Palapala mai a Rev. Ezera mai       3

Na Elele Hawaii no Bosetona, mena Kii o na Rev. Timoteo ame Ezera  2

Pauakaia ka Enegini o Kinau 2

Pane no na Ninau pili Aupuni          4

 

Hina Ia Pou hana o Hawaii Aupuni Hou

Kuhina Kalaiaina King Ua Make    Kuu ka Luhi.

 

I ka loaa ana mai o keia lono kaumaha i Honolulu nei, ua haalele koke iho la na Kuhina Mott-Smith ame Cooper i ke kulanalauhale nei, a holo aku la ma ke alahele o ka Pali o Nuuanu, no ka Halawai ana aku me ka huakai e manele mai ana i ke kino make o ko lakou kokoo-ha ma ka pukui o ka Aha Kuhina o  Hawaii. Ua loaa aku la ia laua ka huakai, aneane hookahi ame ka hapalua mile mai ka hale Hookolokolo mai o kaneohe. O Henry Williams ka mea iaia ka lawelawe ana o na hana pili i ke "kino kupapau." I ka

 

hoea ana mai o ka huakai ma keia huli o ka Pali, e iho mai ana i kai nei o Honolulu, ua halawai aku la o Ilamuku Brown me ka Puali Makai kau-lio mai ke kulanakauhale aku nei. I ka hoea ana mai hoi i kai nei o ke kulanakauhale, ua waihoia ke kino maloko o ka hale oihana o Henry Williams.                Ma ka Hora 11 o ka la i nehinei i waiho ai ke kino maloko o ka Hale Mana Hooko, no ka ikeia ana e ka lehulehu ; a e hoolowaia ana ma ka hora 3 o ka auwina la o keia "Sabati" ae. Me he mea la e kaa ana na lawelawe hoomaikai hoomana ana i ka Hui Malu o Honolulu nei i noho hoa ai ke Kuhina.   

 

O James A. King, he Sekotia oia ma ka hanau ana, a ma ka mahina aku la o Sepatemaba i piha ai ke 67 o kona mau makahiki. Mahope koke iho o ka pau ana o ke Kaua Kivila ma Amerika Huipuia, hoea mai la ia ia nei, a ma ia wa koke mai no, lilo oia i kapena no kahi mokukuna Kona Pakeke" (Kona Packet) e noho on a ia ana e ka Hui o Williams. He lehulehu loa na huakai aumoana oolea i aloia aku e ia me ia wahi moku i kona mau la mua i lawelawe ai ia hana. Ua hoea oia i Alaska, i Kamschatka, ma ke kai aku o "Aukaki," a hoea nohoi i Iapana. Ma ka wa i ili ai ka moku "Kiapa" Eskbank mawaho ae nei o Waikiki, a lilo mai ai ua moku "oluol" la ia S. G. Wilder ma ke kuai, ua Haawi ia mai la ia "Kapena Kini" ka lawelawe ana i na hana o ka hu'e ana i na ukana ame na mea apau o luna o ua moku "olulo" nei. A

 

no ka holo pono loa o na lawelawe hana ana a Kapena Kini ma ua moku nei, ua oleloia, ua lilo iho la ia i kahua oni paa no ka holomua o "Waila," a lilo nohoi ka inoa o kela moku "Eskbank" i inoa hoohiwahiwa a hiilaniia no ka hale a home noho o Mrs. Wilder.   Mahope mai, ua noho Kapena oia (Kini) no ka moku o "Molokai" ka inoa, a ma ka wa i hoea mai ai o "Kinau" moku, ke "Kaili Lehua o Hilo," ia lilo ae la ia i Kapena. Mahope mai, hoolilo ka Hui Hooholo Moku o Waila Ma iaia i luna nui maluna o ko lakou mau mokuahi holo piliaina apau. Mahope mai lilo oia i "kokooha" no na hookele o ka "Moku Aupuni Kuikawa" o Hawaii nei, a oia mau no kona inoa o "Kapena Kini," a o kona inoa oihana Aupuni hoi, o "Kuhina Kini" no ia. Aole hiki ke oleloia, he kanaka oia i maamaalea i na latitu ame na lonitu o ka hookele ana i ka "Moku Aupuni" o Hawaii, aka, o ka maa hana, me ka hooikaika ana, ua lawe ia e hookupono iaia e noho lawelawe i kauwa na ka lehulehu o ke Aupuni Hawaii.   Ua lilo keia kanaka i

"Pou Ha-na" no ka "Halau Hale Aupuni Hou" o Hawaii, a ma ia ano no ia i ku ai a hiki i kona hala ana'ku la.

 

NALOWALE NA PEPA O KA HUI KAA HAPAUMI.

Puehu Ka I'o Koe Ka Iwi.

 

 

Ma ka hooloheia ana o ke "noi" a ka Hui Hawaiian Tarama-We e noi ana i ka Aha Kaapuni o Honolulu nei, ma ka Poalua nei, mahope iho o ka hoopau ana o ka Aha i ka hoopii "hoowahawaha Aha" a T. S. Southwick kue i ua Hui la, e hoopau wale ia ka olelo papa, a ka Aha maluna o ua Hui la, aole hoi ia e lawelawe hana aku ma ka hoomoe alanui hao ana, i hoea mai ai he hoike ana kamahao imua o ka Aha, mamuli hoi o ke "noi-kue" i waihoia mai e Loio McClanahan, o ka aoao hoolii, oia hoi, e kapae loa ia mai loko aku o ka Aha ke noi a ka Hui i hoopiiia, oiai, mamuli o kona hooko ole ana i ke Kanawai 45 o na Kanawai o 1898, ua loaa ole i ua Hui la ke kuleana kanawai e ku ai iloko o ka Aha Kanawai. A ua kakooia keia "noi kue" a Loio McClanahan, e ka palapala hoike i hoohikiia a Lorrin Andrews, oia hoi, ua huli oia maloko o ke Keena Kalaiaina, ma ka la 17 o Okatoba, 1899, no na pepa i pili i ke kulana hoohuiia o ua Hui la, aole nae i loaa iaia. Aole loaa ka aelike kumu o ka Palapala Hookui o ka Hui.     He mea oiaio, o ka wahi leta i waihoia ai na pepa kumu o ua Hui la maloko o ke Keena Kalaiaina, oia no ke waiho ana maloko oia Keena, aka, o na pepa o loko, ua nalowale, aole i ikeia ko lakou wahi i auwana aku ai. Eia na pepa i hoikeia mawaho o ua wa-hi la, a i nalowale aku hoi:     "Aelike Hoohui no ka Hawaiian Tramways Company" "Palapala Hoomanao me Aelike Hoohui"          "Palapala hoolilo (Assignment) mai a W. R. Austin ia Henry R. Armstrong."     "Palapala Hoolilo Aelike mai a W. R. Armstrong mai a i ka Hawaiian Tramways Company, Kaupalenaia.               "Palapala Afidevita a Lansdale Green, ke Kakauolelo."    "Palapala Afidevita a Ernest Cleave, kokua luna hooia (registrar) o na hui mahele keleana."                   E hoike ana nohoi o waho o ka wahi, ma ka la 29 o Augate, 1888, i waihoia aku ai kela mau pepa ma ke Keena Kalaiaina.           O kahi i nalowale aku ai, a i lilo aku ai keia mau pepa, aole mea i ike.  Ma ka olelo hoike hoi a Mr. J. H. Boyd, kekahi kakauolelo o loko o ke Keena Kalaiaina, ua ikeia ke ano nui penei: Ma ka malama o Augate, 1886, ua hookaa aku ka Hawaiian Tramways Company iloko o ke Keena Kalaiaina he huina o $50, ka uku o ka waiho ana aku i ka lakou "Aelike Hoohui." O kahi i ike hope loa ia ai o keia mau pepa, maloko no ia o "Aliiolani Hale" ma ka wa e noho ana ke Keena Kalaiaina malaila, mahope iho o ke kahuli ana o ke Aupuni Moi. Ua pau pono loa no ia poe pepa apau, a ua hoopaaia nohoi. Mahope mai, makemake iho la ke Aupuni Hawaii e hoopii i ke Tramways Company, a i ka huliia ana aku o na pepa, aia hoi, ua nalowale.      Ua hoike ae nohoi o Laio Paulo Numana, no kona ike i na mea e pili ana i keia mau pepa, a ua olelo ae ia, ma ka malama o Maraki o ka makahiki i hala, iaia i hoi mai ai mai Amerika mai, i ka nalowale ana o ua mau pepa nei; a ua ao aku hoi ia ia Mr. Pain, he mea pono ke loaa na kope o ua mau palapala la mai Ladana mai. Aole nae hiki iaia ke hoomaopopo, ua hana paha o Mr. Pain ia hana, aole paha.

 

HALA KA MAKUA

O NA KAHUNAPULE HAWAII

KAUKA HAI

UA HALA

 

 

Ma ka hora 9 me 30 minute o ke ahiahi Poalima o kela pule aku nei i hookuu mai ai o Kauka Hai i keia ola ana, oiai nohoi ia e haawe @ na i ka nawaliwali a ka ma'i maluna o kona kino i huipuia me ka nui o na makahiki maluna on a, ma ke ano ua kanikoo kona mau la. Ma ka wa i hookuu mai ai ia i ke ola ana o ko keia ao, malaila pu no kana wahine, ka laua keiki, Chas K. Hyde, kana kaikamahine hanauna Miss Cordelia Hyde, Miss E. B. Snow, REv. W. M. Kincaid ame Mrs. Rose. He ekolu paha la o kona waiho ana me ka loaa ole ana he wahi ike a he wahi hoomaopopo ana i kekahi mea, a pela wale no kona a@o a hiki i ka wa a ka uhane.

 

ola i haalele mai ai i kona kino.      Aole no i liuliu loa ae nei ka wa i hala hope ae nei i huli hoi mai ai oia mai Amerika Huipuia mai, kahi ana i holo aku nei e hoolanalana ae i na hoonawaliwali ana a ka ma'i iaia, aka, i kona ike ana paha ua kokoke mai ke kahea a ka Haku nana ka hana i lawelaweia ai ma keia Pae Aina he iwakaluakumamalua makahiki, ua huli hoi mai la oia e waiho kona mau iwi i Hawaii nei, a e ike hope hoi i ka aina ana i paahana ai he makua a he luaui no na kahunapule Hawaii o ke au hou.           Ma kona wahi i noho ai ma Newton ua halawai pu no oia me kkekahi o kana mau keiki i hooulu ai iloko o ka pono, oia hoi na Rev. Timoteo ame Ezera ame Kivini, a ua lele mua nohoi ka oili iloko oia mau keki ana, aole e loihi kona mau la i koe a hoi aku oia no kahi a ke Akua i hoomakaukau ai nona. Ma ka hora 11 o ke kakahiaka Sabati nei i malamaia ai ke anaina haipule nona maloko o ka luakini o Kaukeano me ka eehia nui ame ka ilihia nohoi. Ua hoonaniia o loko me na pua kupono no ia wa ame na mea ulu uliuli lipolipo i hoouluia iloko o na ipu. Ua nui launa ole mai nohoi na owili ame na papahi lei pua i alanaia ae e na puuwai aloha he nui wale o loko nai o ke kulanakauhale. Pela nohoi me na pua i hana kea ia ame na hoailona hoonani e ae.            O Prof. Ingalls ma ka ogana kahi i hookani ai. He aneane hookahi tausani ka nui o na poe i komo iloko o ka halepule no ka malama ana i ke anaina haipule hope loa no Lauka Hai, ka makua oluolu a aloha i ka Pono mawaena o ka Lahui Hawaii. Ua kuku kekahi poe he nui mawaho o ka puka o ka luakini a mawaho nei nohoi o ka hale.           O ke ano o ka lawelaweia ana o ke anina haipule a hoonani i ke Akua i malamaia ai i keia wa, oia iho keia:                   Ogana-"He Leo Mele Hoolewa"- (Chopiu.)                   Pule ia Rev. William M. Kincaid.   Himeni a na Kaikamahine o ke kula Kaikamahine o Kamehameha, oia hoi, "Only Remembered."        Heluhelu Haawina Palapala Hemolele ia Rev. W. M. Kincaid.        Himeni-"Lead, Kindly Light,"-          (Sullivan.)  Pule ia Rev. H. H. Parker.      Response-"How Sweet the name if Jesus Sounds."     Himeni-"O Paradise."   Haiolelo ia Rev. W. M. Kincaid.     Solo-"Angels Ever Bright and Fair" Mrs. Cooper.         Himeni-"Hark, Hark, My Soul."      Ogana-"Dead March in Saul."

Mahope iho o ka pau ana o ke Akua ke kumu o ke ola ame ka make, aia hoi,

 

ua kaikaiia mai la ka pahu i waiho ai ke kinowailua o ka Makua Hai, e Rev. S. E. Bihopa, W. W. Hall, W. F. Allen, Rev. O. H. Gulick, W. R. Castle, Chas. M. Cooke, Rev. John Leadingham ame Dr. J. P. Whitney. O ka poe hapai pahu maoli nae i waeia no na wa e ae, oia no na haumana o ke kula Kahunapule: H. K. Poepoe, J. Lua, L. Kaumehiwa, K. Lowell, D. L. Heulu, William Kauhi, J. Kalaina ame H. Kalehe                 Mawaena o ka piha kumakena i hoea ae ma ke anaina haipule, o na Ahahui ame na hana i lilo ai oia i hoa hana a hoa lawelawe pu kekahi i hoea ae, oia hoi, Ka Papa Kahu Waiwai o ke Kulanui o Punahow, Messrs. JOnes, Frear, Thurston, D. Emerson; Papa Kahu Waiwai o na Kula Kamehameha, Messrs. Carter, Smith, Holmes; Papa Kahu Waiwai o ka Hale Hoikeike o Kamehameha, Messrs, Brigham, walcott, Stokes; Kula Kahunapule; Papa Hawaii, REv. H. Bingham, T. Richards, A. F. Cooke; Hale Heluhelu Buke o Honolulu, Prof. Scott, Dr. Rodgers; Hui Moolelo Hawaii, T. G. Thrum; Hui Hoonaauao, Dr. W. Maxwell; Ekalesia o Kaumakapili, S. M. Kamakanui ame Rev. Waiamau; Ekalesia o Kawaiahao, Mr. Naone ame kekahi mau Elele: Misiona Pukiki. Rev. Soares ame elua

 

mau Elele: Misiona Pake, F. W. Damon ame ekolu mau Elele; Misiona Iapana, ekolu poe Elele; Oahu Faculty ame eono haumana, na Kumu o na Kula Kamehameha; oia Kahunapule i aloha nui ia e na mea apau a hoea i uka o Maemae, kahi i hoouhiia iho ai o ka lepo o Hawaii maluna o ka Makua aloha o na Kahunapule Hawaii Opio o Hawaii nei.

 

O Kauka Charles McEwen Hyde, D. ., oia kekahi o na kanaka naauao i hoopomaikai nui ia mai ai o Hawaii nei iloko o na makahiki he iwakaluakumamalua i hala ae nei. He kanaka ia i piha me na haawina o ka oluolu ame ka lokomaikai. He kuoo hiehie kona mau ano apau. A ma ka nana wale ana aku no i kona mau helehelena ua hiki no ke hoomaopopo koke ia me ka hoohewahewa ole, he ipu ia i piha i na haawina o ka uhane ike ame ke akamai, e alakaiia ana hoi e ka noeau o ka Uhane Kristiano oiaio. O kona luaui makuakane, oia o Joseph Hyde, he kanaka no ia i loaa na hoonaauao kiekie ia ana, a mai na la opio mai o Kauka Hai i hala aku la i noho mau ai oia, a i ulu ae ai hoi kona kino ame kona uhane iloko o ka poai e hoopuniia ana e ka ea o ka nohona Karistiano ame ka naauao, ame ka nohona maemae o ke kulana keonimana oiaio.                  Ua hanauia oia ma ke kulanakauhale o Nu Ioka ma ka makahiki 1832, puka oia he haumana lailoko mai o ke Kulanui o Williams, ma ka Mokuaina o Makakuseta, a no kekahi manawa ua lawe haawina Tiologia oia maloko o ke Kula Kahunapule o loko o ke kulanakauhale o Nu Ioka, a pela nohoi ma ke kula oia ano hookahi no ma New Jersey, oia ke kula o Princeton. Mahope mai hoi o kona puka ana mai ke Kula Tiologia mai, ua noho kahu Ekalesia mua oia ma Brimfield, Makakuseta, a o kona kihapai mua loa nohoi ia o ka noho kahunapula ana; a o ka helu elua o na kihapai ana i noho ai, oia ka Ekalesia o Haverhill, ma ia mokuaina hookahi no.                  Ma Brimfield, mare oia me Miss Mary Knight, kona hoapili, a hoahoomanawanui hoi ma keia ola inea ana, a hala wale aku la oia.               Ma ka makahiki 1877 i hoea mua loa mai ai oia i Hawaii nei no ka noho kumuao ana a noho poo hoi no ke Kula Kahunapule ma Honolulu nei. Ke ole makou a kuhihewa, o ka punana mua loa i hoomaka mua ia ai ke Kula Kahunapule ma ko Hawaii nei Pae Aina, oia no o Maui, ma ke kulanakauhale hoi o Wailuku, a o ka Makua Rev. W. P. Alekanedero ke kumuao. Mahope aku on a, o Rev. J. D. Paris, a ma kona wa i lawelawe ai ke kula ma honolulu nei; a mahope mai, lilo mai la ke alakai ana i ua kula la ia Rev. D. D. Baldwin ame Rev. B. W. Parker. A o Kauka Hai

 

aku hoi ka mea nana i hapai ae i ke kulana ao o ke kula a ma ka papa kiekie o ka hoonaauao ana. I keia la ke ku nei ka hapa nui o kona poe i hoonaauao ai ma ka ike Tiologia he mau Kia a he mau Pou hoike malamalama o ka Pono o Karisto mai Hawaii a Kauai.       Aole makou poina iki ia Kivini. Kakaolelo noeau me ka naauao o ka Ekalesia o Hilo, Hawaii, he haumana oia nana; aole no makou poina iki ia Timoteo o uka o Kaipuhaa, e hoea ana i na lae kahakai o Puakea, kekahi hoi o na makua kuonoono o ka Pono i keia wa e hele nei, aka, Kauka Hai ka mea nana i kalai ia ipu uhane a ke Akua i hoonenehiwa ai. Ke ku makou hoaloha oiaio, Rev. Ezera, he ipu no ia i kalai noeau ia e Kauka hai. Ke haaheo mai la na Hamakua i Hawaii ia Kamakawiwoole, he hulu makua no makou ma ka hanau ana a ke kino i ke kino, he haumana no oia na Kauka Hai, a pela nohoi me na kahunapule opio e ae ma na wahi he nui o ka Pae aina, he poe ipu kalai lima ole ia lakou apau e Kauka hai, a he hookahe nei lakou i ka wai o ke ola mawaena o na kihapai o ko Hawaii nei mau Ekalesia no ka pono o keia lahui kanaka.                Ua pau ka Kauka hai hana ma keia ao, ua hala aku la oia ma o no ka ohi ana i kona uku elike me ka nui o ka hana i hanaia ai e ia maanei no kona haku. E hiamoe ana kona kino iloko o ka opu o ka honua a hiki i ka wa a ka Anela no ke ala ana o ka poe pono.   Ke hoomanao poina ole nei makou i kekahi wahi mea @uku e pili ana no kona ao ana i ka Olelo Hawaii, mahope iki iho o kona hoea ana mai i Hawaii nei, a oia keia, iloko o ka wa pohole loa mahope iho o kona hoea ana mai ia nei, mamuli hoi o kona huli nui ana i na Loina e pili ana i ka Olelo Hawaii, na hiki koke iaia ke haiolelo ma ka Olelo Hawaii. He holomua awiwi loa keia i ikeia mawaena o na mali@ i hoea i Hawaii nei ma ka imi ana i ka ike ame ka makaukau Olelo Hawaii.                  Aloha o Kauka hai.       Aloha kana wahine ame ka l@ keiki,          Aloha na Kahunapule opio o Hawaii nei.          Aloha na haumana Kula Sabati o Hawaii.   Ua hala ka Hoahana, oia o Kauka Hai,     Aka, koe nae Iesu, ka Hoahana mau.

 

Kueia ka M@na o ke K@misina

Auhau Hoho Alanui

 

Ma ka noho ana a ke Komisina Auhau Poho Alanui i kahi la kela pule aku nei, no ka hoolohe ana i ke koi a Uwini Auld, ka mea i makemake e uku aku ke Aupuni Hawaii iaia i $3 no ke kapuai kuea, i laweia o kona aina no ka pono alanui. He 910 kapuai o ka aina i laweia o mua iho o kona aina, a pela nohoi me kekahi mau aina e ae i laweia no elike me ia.          Ma keia hihia mua, ua kue mai la o Mr. McClanahan, loio o ka Waiwai o Auld, i ka mana o ke Komisina e lawelawe ma ia hana. Ua olelo mai la ia aohe mana o na Komisina e noonoo ai i ke koi o keia ano, oiai aohe i loaa ka mana i ka papa e lawe ai i na waiwai ponoi o na kanaka, nokamea, mamuli o ka lakou hana ana pela, e lilo ai ke kuleana (title) ma ua aina la i ke Aupuni o Amerika Huipuia, a, o ka papa e ku nei i keia wa, aole ia i hoomanaia mai e ke Aupuni o Amerika Huipuia no ia hana. Ua hooleia nae keia kumu kue e ka Lunahoomalu o ka Papa, a ua waiho ka Loio i ka lawelawe pu ana me ke Komisina ma keia hana. Alaila, hapai ke Komisina i ka noonoo ana i na koi a Dr. F. L. Miner ame James F. Morgan. O Kikila Balaunu ko laua loio. Ua kue mai la nohoi oia i ka mana o ke Komisina, malalo o ke kumu, mamuli o ka olelo kuahaua a ka Peresidena o Amerika Huipuia, aole o lakou mana e lawe ai i na aina no ka pono o ke Aupuni o Amerika Huipuia oiai o ko lakou mana wale no, ua hoolaiki ia no ia no ka lawe ana i na aina no ke Aupuni Hawaii. Aka, ua hooleia no keia noi, e ka Lunahoomalu o ke Komisina.       Ua lawelawe ke Komisina i ka lakou hana, malalo o ke kue ana a Mr. Brown. Pela no me ka hana e pili ana i ka aina o Mary Adams, oia ano kumu pale hookahi no.    Ua oleloia, ua noonoo mua ka Aha Hooko no keia ninau, a ua hooholo, aole i pile ka olelo kuahaua pap Aina Aupuni a Peresidena MaKinile i keia kulana hana.

 

Ua hoopii aku nei o solomon Mahelona i ka Hui Mahiko o Waianae ame Hii (w) no kekahi apana aina e waiho nei ma Waianae.

 

Ke hoomau mai la no ko Hilo poe ana aina i ke ana ame ka mahelehele ana i na aina Aupuni ma Hilo, a ke komo la no ka na noi a kekahi poe makemake aina me ka nana ole ae i ke kauoha ame ka Papa ana mai nei a Peresidena MaKinile. Aole makou i ike pehea la i puhemo loa aku nei na hana ana o keia ano? Ae nae hoi; no Hilo no la na haole i kaulana he poe "squatters."