Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 42, 20 October 1899 — Page 5

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Jennifer Lyman
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Eia mai no ko makemake e Mama @@@.  Kona wai kei no Silo Sia.

 

@@@ @  o ka auwina la Sabati ae nei, hoolewaia ke "kinowailua" o Kuhina Kini.

 

Puhili ka oihana makai o kakou nei @ na hoohoka a kela wahi moku lawe koa Amerika i hala aku nei i Manila.  @anaio la.

 

Mai hoohala oe i ke kuai ana i kaa "Cleveland" nou.  He kohu "Otomooile" ia, ka pahee malie i "Maunawili@ina maikai."

 

Aole paha e liuliu loa ana, a puka @ku a buke "Ke Aloha o Kuu Makuahine me na kii nani i hookomoia ma loko o ka buke.

 

Ua hoopii ae nei o Fred Wundenberg ia Keeaumoku (2) o Halawa, Ewa, ae nei no kekahi mau apana aina malaila i paa hewa ia ka e ia.

 

He mau la kupinai, iho nei keia o na @hi ana a ka Anela o ka make mawa@na o kakou iho nei.  O ka hapa nui he poe hua waiwai nui wale no.

 

Ma ka Poaha o kela pule aku nei i hoea mai ai ka "alalauwa" maloko ae nei o ke awa.  Ua ikeia no ke ku ana o kei i'a ma Hanamulu, mokupuni o Kaui ma kela mau pule aku nei.

 

H@lo Papa.  Ua puka mai nei nae paha ke Kuokoa?  Ae, a i keaha la?  E hoihoi mai hoi oe i ka hale nei i ike ak@ a@ i ka mea au i aloha ai, ke aloha hoi o kuu makuahine ame you nono hoi.

 

Na ninauia mai ko makou Porofesa o na mele hula hou loa o keia au:  "Auhea la kahi wai o Silo Sia?"  Ua pane aku ua Porofesa nei, "Aia no i ke alo pali kahi i nee malie ai."  Nuuanu Waipuna.

 

Ua loaamai ia makou ka lono mai Hawaii mai, aia o Mr. L. M. Whitehouse, ka mea i lilo ai ka aelike o ka hana ana i ke alahao o Hilo, ke hoomakaukau la e lawlaw aku i kana hana me ka holomua.

 

O ka po Poakolu nei, ka po hope loa o ka paahanaiaana o ke keaka "Orepiuma," a e hoomalolo aku ana ia no pookahi pule okoa, e hoomaka ana mai ka po Poaha mai nei.  E hana hou ia aku ana o loko o ua Hale Keaka la.

 

Ma ka Poalima iho la o keia pule i hala aku ai kekahi poe koa pukaa o ka mahele eono o na koa Amerika no ke kaapuni ana ia Oahu nei.  He elima k nui o na kaa lawe a-i ame hookahi kaa "haekipila" i ukali aku ia lakou.

 

Ma@@@@@@ na hana hoohaunaele a na "koa" Amerika e pa-ala mai nei mawena o kakou nei.  O ka hele ia o ka haunaele a paliku kahakai, hiki ole aku na "mana kiai loko" o Kalakaua Hale ke pii aku.  Ua hiki hoi, he au hou keia!

 

I makemake oe i apana ana emi a makepono ea, e kii aku oe ia mau mea makepono loa ma ka halekuai ana o ka Hui Kuai Aina Hawaii e hookele holomua loa ia nei e Mr. W. C. Achi.  He umi no dala ike i ka nanai o ka aina.  He hewa ia la?

 

Ua pai buke maoli ia ae nei na olelo e hoike a e hoakaka ana i na mea hoikeike o ke Kula Kamehameha malalo o ka hooponopono ana a Prof. W. T. Birigama.  O kekahi mau kii o loko o na mau buke la, ua hanaia me na waihoohuu.

 

SIMLA.  Oct. 3. - Ua manao wale ia, e hoolilo aku ana ke Aupuni o Ima, he 5,500,000 rupi no ke kokua ana i ka poe i nele i ka ai ma kona mahele aina waena:  a mawaho ae oia huina, e kokua ana na luna aupuni kuloko a piha ka akahi hapakolu o kela huina.

 

Ua hoea mai nei i Hawaii nei he ha@le akamai i ka hookani Piano mai Auseteralia mai nona ka inoa o Prof. Friedenthal, i lilo i lima hei no ka papa-ki kaomi palanehe o ka Piano.  Ma ka po poakahi iho nei i haawi ai oia i ka hoikeike ana o kana hana akamai a wahi a ka oleloia mai, he nani io no ma hana.

 

Mai ku nana maka aku kakou e na Hawaii.  aole e hele aku ma ka halekuai a na kanaka Hawaii e lawelawe mai nei, oia ka Halekuai "Ka Heiau o na Paikini," ma Alanui Papu.  Aia ilaila na kaikamahine lima hei i ka uwehe ana i na opi ewalu, a e huli aku ai, huli mai, nei mea, he kuai hoopakika ana o pa "paikini."

 

HOOPAAKIKI NO O AGUINALDO.

 

Ua mano wale ia o ke kumu nui o ka paakiki ana o Aguinaldo i ke kaua, oia kona manaoio loa ana e lanakila ana ka Aoao Demokarata ma keia kau koho Peresidena ae a hiki mai, a ua @@ahana aku ia i na poe Pilipino e ku@ama ka paio ana a hiki i ka haule pio ana o MaKinile ma keia kau koho @@al@ta ae.

 

AOLE I KAUA MA AFERIKA

Ua loaa mai ka lono, aole i hooukaia ke kaua mawaena o Enelani ame Transvaal ma Aferika; aka, ma na helehele na pae i ka nana aku me he mea @a, e kuhau ana paha na poe Bua, oiai @a hoiheia ka lono mai Newcastle mai, @@a na poe Bua la ke huli hoi la no ko lakou mau home, a koe na koa ame na @lihikaua ma na palena aina.

 

E hoomaka ana ka Hui a na Poe Ma@ama Hale i ka lakou Kula no ke Ao Oihana Kuke ana i keia pule ae, e kukulu ana lakou i papa kul no keia oihana no na wahine o na lahui apau.  E hoomaka ana ke kakauinoa ma ko lakou hale ao, ma kahi o Kapiolani, ma ke kihi o na Alanui Moiwahine ame Puowaina, mawaena o ka hora 1 ame 4.  O ka uku no 12 haawina he $5, a no na mea e pili ana i na papa e ae, e ninau i ke kumuao kuke. 

 

Ka Emepela me Kahi Kanaka.

(Mai a J. P. Iwa mai)

I ka manawa e hoomaka iho ana ka makamua o ka halii ana o ka hau i ka wa hooilo, e aahu ana ka Moi Alexanedelo o Rusia i ka aahu holoholo kehau mamua pono o kekahi hotele i piha pono i kona mau makaainana i kekahi kakahiaka poniponi, e paina ana mamua o ko lakou hele ana i ka hana.  Puka mai nei kekahi wahi kanaka o kona mau makaainana, a pane kikola mai nei:  "Eoluolu oe e keia kanaka e ku mai nei e hai mai i ka'u mau mea ai i hoonuu mai nei iloko o ka hotele?"

 

Pane aku nei ka Emepela me ka mino aka:  "He puaa hame paha mawaena o na papaa baraoa."

 

"Aole ia."

 

"Maluna ae, he bipi paha ua palaiia, i kilihune ia iho i ka pepa me ka paakai?"

 

"Aole ia."

 

"He suba ka paha me ka mole o ka awapuhi?"

 

"Aole ia." 

 

No ka loaa koke ole o na mea a keia wahi kanaka i ai ai, hoololi koko ka Moi i ka ninau ma na mea lele, oiai o ka hooilo keia e hoomaka ana ka momona o na ano manu apau.

 

"He koloa noho kuahiwi anei?"

 

"Aole ia."

 

"He kolea kau ahua paha?"

 

"Ae."

 

Pane hou mai nei ua wahi kanaka hookaau nei: 

"He konimana hanohano loa oe e ku mai nei, o oe paha ka Meia o ke kulanakauhale nei?"

 

"Aole, maluna ae."

 

"O oe anei ke Kiaaina o na apana aina akau?"

 

"Aole, maluna ae."

 

"O oe anei ke Generala o ke kahua kaua?"

 

"Maluna ae."

 

"O oe ka paha ka Emepera o Rusia nei?"

 

"Oia!"

 

Hoomaka kahi kanaka e holo.

 

Pane mai ka Emepera me ke oolea:

"E ku malaila, mai nee i hookahi kapuai no mua, he kanaka make oe."

 

Me ka naau i piha i ka makau no kona hoao ana e pakike i kona Moi me na waimaka e kukuli ana iluna o ka hau.  "E kuu Moi aloha, e kala mi i kau kauwa no ko'u hoohaahaai kou hanohano?"

 

"Aole au e kala aku," wahi a ka Moi.  Ua like a like kaua, ua pane aku au i kau mau ninau apua a hiki i ka loaa ana; pela no hoi oe i ka'u a hiki i ka loaa ana.  E ku iluna, e hahai mai ia'u, e lilo oe i kakauolelo no ko'u hale alii, ame kau mau keiki, a na kau mau olelo hookaau i pale i ka ilihune mai kou ohana aku."

 

Ano ua lilo o Dedotehoppa i keikialii no na apana kuwaho o ke Aupuni o Rusia.  Pela nohoi punahele o Makoa ia Kamehameha I.

 

Punahele o David Malo ia Kaukeaouli, he kakauolelo kaulana, he kuhikuhi puuone naauao; ka mea i olelo aku ia Kaukeaouli, e hookahe koko ka aina i manalo.

 

Mamuli o ke ko ole o kana mau olelo, ke ike nei kakou i ka hopena.

 

Unuhiia mai ka Buke Moolelo o Rusia i hoopili pu ia me ko Hawaii mau kakauolelo.

 

Me ka mahalo i kahi moolelo hoonanea.

 

Honolulu, Okatoba 18, 1899.

 

HE POWA PAHA?  HEAHA LA?

 

Ma ka Poaha nei, komo aku la he 12 poe koa Amerika iloko o kekahi halekuai Pake, a he eha o lakou i lalau iho i 4 mau hainaka, me ka manao ua kukuluia kela halekuai, ma ke ano, he hale manawalea wale.  Aka, ua hoopuiwa loa ia nae ua poe nei i ka lohe ana aku i ka Pake i ka olelo ana mai, "Give me money," alaila, kii mai la ia i na hainaka, a o ka loaa ole aku, pu ka oia iwaho a kahea ae la, "Ho-li-na!  Ho-li-na!"  Ia wa lalau ia aku la ua wahi Pake nei e kekahi poe koa a loko o kela puulu, a kiolaia aku la iloko o ka halekuai.

 

HOOKUUIA O W.H. PAIN.

 

Ma ka auwin la Poalima nei i hooloheia ai imua o Lunakanawai Pere, ke noi a ka aoao hoopii ma ka hihia a T.S. Southwick kue i ka Hui Hawaiian Tramways, no ka hoowahwaha i ke kauoha a ka Aha. 

 

O na Loio ma ka aoao hoopii, oia no o Kini, Ballou ame McClanahan, ame Castle'ame Weaver ame L. A. Kakina.  Ma ka aoao hoopiiia hoi, o Paul Neumann ame F. M. Hatch.

 

Mahope iho o ko Lunakanawai Pere hoolohe ana i ka olelo hoike a Mr. Pain, ka mea i hoopiiia, mahope iho o kona hoohikiia ana, ua hoopuka mai la ka Aha i ka olelo hooholo, e hookuu ana i ka mea hoopiiia, oia o Mr. Pain, me ke kauoha ikaika ana mai hoi iaia, aole ia e lawelawe hana hou aku, ma ka alahoa e hoohanaia nei i keia wa e ia, a malalo hoi o kana kauoha.

 

Nokeaha ai e Hoao I ka Lapaau ana a hai Maluna o Kou Kino.

 

Nakeaha la oe i hoao ai e kaau ma ke ano hoao wale no, a i ole, e inu paha ma ke ano hoao wale no ia na laau lapaau i ike ole ia ko lakou ola maluna ou, a komo hoi iloko ou, oiai nae e loaa ana no ia oe ka mea i makemakea nui ia e oe ma ka inu ana i aka Laau Kunu o Kamalena, ka laau hoi i hoaoia a ikeia ka oiaio, ame kona puhili ole?  He iwakalua makahiki i kuaila ai keia laau a i hoaoia ai nohoi, a ike ia he laau maikai loa ia no ke anu.  E ola ke anu i ka la hookahi in a e inu koke ia ana ua laau la mahope koke iho o ka loaa ana i ke anu a mamua ae hoi o ke oni paa loa ana iloko o ke kino.  E kuaiia ana e na poe kuai laau lapaau apau.  O Benson, Smith & Co., na agena no ko Hawaii Pae Aina.

 

He Hoalohaloha

Ia Mr. âme Mrs. William Huddy ame ka Ohana me ka luuluu:

 

O makou iho no me ka haahaa na haumana Kula Sabati o Kilauea, Kauai, a no ka mea hoi, ma ka la 5 o Okatoba.  M. H. 1899, ua kipa ae ka Anela o ka make, a lawe aku la i ka hanu hope loa o ka olua keiki i aloha nui ia, Willie Huddy, a hoa lawe hana hoi me makou ma na hana Kula Sabati, oiai na la e noho pu ana.  Mamuli o kona hala ana aku la ua waiho hakahaka iho la he makualua e hiki ole i ke hoopiha kokeia, nokamea, he kakaikahi loa na keiki elike me ia, a oia no ka oi i waena o ia ohana; nolaila, e

 

Hooholoia, 1. Ke komo pu aku nei makou me olua ame ka ohana e kumakena pu aku no ka olua keiki i aloha nuiia, i hala aku la, a

 

Hooholoia, 2.  O ka makou pule i na mana lani, e hoomama mai i ko olua naau luuluu ame ka ohana i hooneleia.

 

Hooholoia, 3.  Me keia mau mea, ke hoonani ae nei makou i ke Akua, ka mea nana i hana na mea apua; o ke kanaka i hanaia e ka wahine, he mau la hapa kona, a ua piha i na ma'i, a nana no i lawe aku, e hoonanniia o Iehova.

 

Hooholoia, 4.  I hookahi kope o keia i na makua ame ka ohana, a i hookahi kope i ka nupepa Kuokoa.

 

O makou iho no ma o ko makou mau Komite,

GEO. W. MAHIKOA,

S. MAKANI.

Kilauea, Kauai, Oct. 13, 1899

 

Hoalohaloha i ka Wahinekanemake.

I ka wahinekanemake, Mrs. Lilia M. Kahoohiki.

Aloha oe:  -O makou o na wahine o ka Halawai Wahine Kumau o ka Ekalesia Hoolepope o Kalaupapa nei, ma ka Luakini o Kanaana Hou, oiai, mamuli o ka lawe ana aku o ke Akua mana loa i ka hanu makamae o kau kane aloha Mr. K. M. Kahoohiki, ma e ahiahi o ka la 24 o Sepatemaba, 1899, nolaila, ua ili iho maluna ou ka haawe kaumaha a koikoio ka noho @ ana no kau mea aloha he kane, he makua, a he hoa hooikaika pu hoi ma na hana Kristiano, "ua lawe ke Koolau-wahine i ke hoa Ia lilo," nolaila e

Hooholoia; ke kalokalo nei makou i ka Makua lani e hoomama mai oia i kou mau luuluu, a Nana no hoi e pahola mai i na hooluolu maluna o kakou apau.  "Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku, e hoomaikaiia Kona Inoa."

 

Hooholoia; e hoounaia i kope o keia Palapala Hoalohaloha i na Nupepa Ke Aloha Aina ame ke Kuokoa.

 

O makou iho no ma o ko makou mau Komite la,

MR. KEOLA NAEOLE,

MRS. LALE KAINUWAI,

MRS. LEPEKA KAANAANA.

Kalaupapa, Molokai, Oct. 21, 1899.

 

Na Hana a na Puupaa.

Ka Hana a na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee.

O ka hana a na Puupaa, oia ka malama ana i ke koke e maemae.  Aole e hana i koko hou.  Na ka ai a kakou e ai ai, e haawi mai ia mea, aka, o ka hookaawale ana aku mailoko aku o ke koko i na mea wai awa make ame na mea ino apau, ke koana o na mea kahiko o loko o ke kino, ma ka wa e houluuluia ai ma ka wa e poai ai ke koko iloko o ke kino.

 

He make io no key mau way awe o look o ke kino.

 

Ina aole e laweia ana keia mau mea ino mailoko aku o ke koko ma ke kanana o na Puupaa, alaila, e hoihou ana kela mau mea i ka puuwai, a hoouna hou ia aku la ma na wahi apau o ke kino.

 

He mea maopopo, e puka mai ana ka ma'i.

 

Aole hiki ia kakou ke ola me ka maikai ke ole a maemae ko kakou koko.

 

Ina e piikia ko kakou mau Puupaa e hanenee ana, ko kakou mau kikala.  Pela iho la ke ano e hoike mai ai lakou ia kakou, ua makemake lakou i na kokua mai a kakou aku.

 

O ka hana hoi a na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee, oia ka hoola ana i na Puupaa ma'i.

 

Ua ike pono keia mau Huaale i ka lakou hana.

 

Eia lakou ke hana nei i ka lakou hana ma Honolulu nei.

 

A eia iho ka mea hoike:

 

Ua kakau mai o Mr. H. H. Smythe, o ka Hui Hooholo Mokuahi Kuloko o keia kulanakauhale, no ka hai ana mai ua loohia oia i ke Kikala Hanenee no na makahiki he lehulehu loa:  "I ko'u hoomaopopo ana i ke kumu o keia ma'i aia no ia no ia i na Puupaa, a lohe hoi au no na mea e pili ana i na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee ame na Puupaa, ua kuai aku la au i mau huaale oia ano ma ka halekuai o Hollister Drug Store.  Ua oluolu loa au i ua mau huaale la, ua maopopo loa ia'u, ua loaa mai kela oluolu ana ia'u, mamuli o ko'u ai ana i ua mau huaale la, a ua hoomaikeike aku nohoi au i kekahi poe e ae, i loaa i ke Kikala Hanenee."

 

Ua nui ka makemakeia o na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee ame na Puupaa e na kanaka o Honolulu nei, oiai, e kakoo mau ia ana lakou e ko Honoluu nei poe.

 

Na na Puupaa e kahana i ko kakou koko.  E hana ana lakou i ka po ame ke ao.  Ma ko lakou wa e nawaliwali ole ai, e hoopuka ana lakou mailoko aku o ke kino he 500 huna o na mea ino i kela ame keia la.  Ma ka wa e nawaliwali ai lakou, e koe ana kekahi mea ino iloko o kekahi wahi o ke koko.  O keia ka mea e puka mai ai na ma'i he nui, ame na ouli mai he nui, ka eha ma ke kua, ka nalulu, ka haalulu, ili wela a maloo, rumatika, ke gravel, ma'i wawae pehu, powehiwehi ka ike a ka maka, pela hoi ka lohe, poniuniu, ko'ana puna ma ka mimi, a pela aku.  Aka, in a e malama maikai ia ke kanana, aole auanei e loaa ka pilikia i kou mau puupaa.

 

E kuaiia ana na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee ame na Puupaa e na poe kuai laau lapaau apau, a mana halekui nohoi.  He 50 keneta no ke poho, eono poho no $2.50 a e hoounaia aku no ma ka Eke Leta ke loaa mai ke kumukuai, e Hollister Drug Co., Honolulu, na agena kuai nui no ko Hawaii Pae Aina. 

 

KEIA AO, KELA AO

HE KAMAHAO O NA KAMAHAO.

Unuhiia e Hooulumahiehie no KE KILOHANA

POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ia'u i kamailio aku ai iaia i keia mau huaolelo, ike au la au i ka loli ano e ana ae o kona helehelena, pua-aai mai la hoi ka ula ohelohelo ma kona mau papalina, maikai mai la hoi ka nana ana mai a kona mau onohi maka, a mino aka mahiehie mai la oia, a pane mai la:

 

"E kala mai oe ia'u, no keia wahi kuakoko i hekau iho nei maluna o'u.  He mea oiaio, ua poina ia au ia'u iho i keia wahi wa pokole iho la; aka nae, e hai aku au ia oe, ua aneane loa oe e komo iloko o ka pilikia, a-"

 

Aole hoi i pau pono mai kana mau huaolelo i makemaek ai e hoopuka mai imua o'u, aia hoi, me ke ano hoopohala no iloko o ko'u noonoo iho, pane aku la au iaia:

 

"He mea pilikia ka, ka inu ana ae i ka wai."

 

"Mai loohia oe i kekahi pilikia, ina oe i inu ae nei i keia."  A ia wa i kaikai ae ai oia i ka omole Venetiana a kau ae la ma kahi a ka malamalama e pa-pa mai ana, me ka olelo ana mai nohoi:  "Aole keia he wai wale no.  Ina oe e nana pono loa ae ana iloko nei, ma kahi a ka malamalama i komo mai la, manao au e ike ana oe i kekahi mea ano e i maa mua ole i kou mau maka mamua.  Oia auanei ka mea hooiaio mai imua ou, i ka oiaio o ka'u mea i hoike aku nei ia oe."

 

I ko'u nana io ana aku maloko o ka omole ana i kuhikuhi mai ai ia'u, ia wa au i ike aku ai me ka haohao loa o ko'u noonoo, oia hoi keia sekona.  Ma ka'u hoomaopopo aku, me he mea la e baila ae ana ua wai la, a mahope poha ae la kekahi mau huna olinolino, he ula i kekahi wa, he olenlena i kekahi wa, me he olapa ana la na ke gula.

 

"Heaha keia wai ano e i loaa ia oe?"  wahi a'u i ninau aku ai iaia me ka mino aka ana, a hoomau aku la nohoi i ka olelo ana:  "Ea, ua loaa ka paha ia oe ka wai kaulana loa a ka poe akeakamai o ka wa kahiko i olelo ai, he Aqua Tofana?"

 

Ia wa kau malie aku la o o Celini i ua omole wai kupaianaha nei ma kona wahi i kau mua ai, a ke hoomaopopo aku la hoi au i kahi ana i kau aku ai.  He wahi ia e hiki ai i na kukuna o ka la ke haule pono mai maluna on a.  Alaila, huli mai la oia a kamailio mai la ia'u:

 

"E hoomanao oe, e Mademoasela, he laau make ka wai i kapaia e na Ioea akeakamai o ka wa kahiko he Aqua Tofana, a pela nohoi ka ike o ke poe akeakamai o keia au hou e nee nei.  Oia ano wai, he keokeo oia ma na ano apau, a, aole nohoi on a kupikipikio eike me kau  ike ae nei i keia.  Aka, o keia wai a'u i hoike aku la ia oe la, aole ia he mea make.  A i mea nou e ike ai i ka oiaio o ka'u mea i hoike aku la ia oe, penei au e hana ai."

 

Ia wa lalau aku la ia he wahi kiaha uuku mailoko mai o kekahi ume o ke pakaukau, hoopiha iho la ia i ua wahi kiaha nei me ka wai o ka omole Venetiana, a inu ae la oia, me ka umoki maikai hou an aiho i ka omole o ka wai kamaho.

 

"He oiaio, aloe io kena he laau make; alaila, nokeaha la oe i papa mai nei ia'u aole au e inu i kena wai?  He aha hoi kou mea i olelo mai nei e loaa no au i ka pilikia in a wau i inu ae nei i kena wai?  Heaha hoi kou mea e pilikia ole mai nei?"

 

"E Mademoasela, nou ke inu oe i keia wai, e loohia ana oe i ka pilikia.  O kou ola i keia wa, he nawaliwali no ia, o kou mau aa lolo ua alualu loa ko lakou wahi ikaika.  O keia wai au i ike mai la ia'u e inu ana, he laau hooikaika kino oolea loa ia.  E hana ana ia iloko o ke kino holookoa me ka awiwi nui, a e holo ana hoi ia iloko o na aakoko elike me ka olapa ana a ka uwila.  No'u nei, ua maa au i keia laau, a o ko'u laau no ia e inu ai i kela ame keia la.  O ke kumu i hiki ai ia'u ke inu i keia laau, mamuli no ia o ko'u hoomaamaaia ana ma ka inu ana no kekahi wa loihi loa.  Aka, nou la, in a oe e inu ana i hookahi puna ti piha i kela wai, e make koke ana no oe, oiai aole i makaukau kou kino no ke koo ana ae ia oe ma ka wa e hana iho ai keia laau i kona ikaika apua; aka, o ka hana ana nae a keia laau oia no ka haawi ana i ka ikaika i ke kino o ke kanaka.  Manao au, ua hoomaopopo mai la oe i ke ano o ka'u mea i kamailio aku nei ia oe no kou aneane ana e komo i loko o ka pilikia?"

 

"Ae; ke ice io nei au i kau mea i hoike mei nei," wahi a'u i kamailio aku ai iaia me ka pau ole no nae o ko'u pahaohao no kana mau hoakaka.

 

"Alaila, e kala mai oe ia'u no ko'u ano pupuahulu loa i kamailio iho nei?"

 

"Ae; e kala aku no au ia oe.  Eia nae, ua hoala mai nei oe i kekahi manao hoohuoi ano nui loa iloko o'u.  Makemake au e hoike piha mai oe ia'u no ke ano o keia laau ano e loa au i hoike mai nei ia'u?"

 

"E ike aku ana no oe ia mea," wahi a Clini i kamailio mai ai me kona ano mau o ka waipahe ame ka hauoli.  "Ae, e ike aku ana oe i na mea apau; aole nae i keia la.  Ua pokole loa ko kaua wa i nei la.  E hoomanao oe, aole au i hoomaka iki i ke kaha ana i kou kii.  Aka, e kala mai oe ia'u, ua makewai ia ka hoi oe, a ua i mai nei oe ia'u i ko'u ano makamaka ole nou.  Nolaila, e ae mai oe, e hooponopono ae hoi au i keia hemahema a'u i hana aku nei ia oe." 

 

Kunou mai la oia imua o'u me ka hiehie nui, a haalele mai la oia i ka rumi, aole nohoi i liuliu hoi mai la oia me kakhi kiaha wai ma kona lima i hiki ia'u ke honi aku i ke ala.  O ka hooluu nae o ua wai nei a'u e ike aku ana, a nona hoi ke ala a'u e honi aku ana, he ano hooluu ia elike me ka wai gula.  Aia hoi iloko o ua wai la, he mau opuupuu hau paa.  Aia maluna pono iho o ua wai la e lana ana iloko o ke kiaha, he mau lau rose maikai loa, a manao iho la au no ia mau lau ke ala a'u e honi aku ana.

 

"E inu oe i keia wai me ka hopohopo ole," wahi ana i kamailio mai ai ia'u me ka mino aka pu ana mai nohoi.  "He waina keia no ka Hikina.  Aole keia ano waina i paipaiia me kekahi mea e ae.  Ke ike nei au ke nana nei oe i na wahi lau rose maluna nei o ka waina.  O ke ano iho la keia o ka inu ana i ka waina ma Peresia, a ke manao nei au, he ui no ka hana ana penei i na mea inu elike iho la me keia.  Ma kau wa e inu ae ai i keia, a i ka wa hoi e pa aku ai kou lehelehe i keia mau rose, o ko lakou wa no ia e nalowale aku ai mailoko aku nei o ke kiaha, aole hoi lakou e hoopilikia i kou inu ana iho a pau holookoa ka wai o keia kiaha."

 

I kela wa, lalau aku la au i ke kiaha ana i haawi mai ai ia'u, a hoao iho la au i ka waina ana i olelo mai ai ia'u, he waina io ia.  Ike iho la au i ka ono, ame ka maikai o kona mau ano apau e hoohele ana iloko o'u.  Puia mahiehie mai la ka lai pohina maikai iloko o ko'u kino apau, me he mea la aia au ia wa iloko o ka aina moeuhane kahi i hauoli ai.  I kela wa no nae, aia au ke inu liilii la i ua apu waina la.  Oiai au e inu ana, ike aku la au i ke ala ana ae o ka ilio Nupounalana, a hele mai la ia ma kahi a'u e noho ana me ka hiehie nui o kona kino, a i kona kokoke ana mai ia'u, ua hookaanini mai la oia i kona poo puhuluhulu pahee ma kuu lole.

 

"Ua lilo iho nei ka oe i hoaloha no Leo nei," wahi a Celini i pane mai ai me ka mino aka ana.  "E hai aku au ia oe, o keia hana a Lana i hana ai ia oe, he hoike ia o ka maikai o kona noonoo nou.  He kamehai no ke ano o ka ia nei wae ana i ka poe ana i makemake ai i poe hoaloha nona.  A ma ka wa e lilo ai kekahi mea i hoaloha nona, o kona pilipaa aku ia no ia iaia.  He oi aku ko ia nei noeau ma ka hoomaopopo ana i ke ano o ke kanaka mamua o ke akamai o ka poe kilo ouli."

 

"Pehea la hoi makou i ike ole ai ia Leo nei i na wa a makou i hele mai ai i na wa i hala ae nei?  Aole no hoi oe i hai iki mai he hoa noho hale maikai kekahi ou, elike la me Leo nei?"

 

"Aole au o ke kahu o keia ilio," wahi a Celini i pane mai ai.  He mau manawa wale no kona e hoea mai ai i o'u nei a nalowale hou aku no oia mai a'u aku.  I ka poe nei no kona hoea ana mai nei ia nei nei mai Parisa mai.  Aole au i ike i ke kumu o kona hoea ana mai nei i nei wa, aka, ke manao nei nae au, ma ka wa pono ana e ike ai, alaila o kona wa ia e hoi aku ai i Parisa.  Ua ike no ia i kana hana o ka hoea ana mai nei ia nei."

 

Ua aka ae la au ia wa, no na olelo a Celini i hoopuka mai ai no Leo, me he mea la e olelo oka maoli mai ana no ia he naauao, a he noeau kona elike me ko ke kanaka.  A pane ano hoomakeaka aku la au iaia:

 

"He keu ha keia a ka ilio naauao nui wale.  Pehea oia e hoi aku ai i Parisa, e hele maoli aku ana no paha ia me kona mau manamana wawae, a i ole, maluna aku ana paha ia o ke kaa-ahi?"

 

"Ma ke kaa-ahi no oia e hoi aku ai no Parisa.  Ua kamaaina loa na luna o ke kaa-ahi iaia, a ma ka wa a lakou e ike ai iaia e hoea aku ana i kahi hoolulu kaa, e lilo ana ia i punahele na kela ame keia mea o ke kaa-ahi, a e hookauia aku ana no ia iluna o ke kaa.  I kekahi wa nae, in a he hana kana i makemake ai ma ke alahele mamua o kon hiki ana i Parisa, alaila, ma ka wa e ku ai ke kaa-ahi i ke dipo mua loa o kahi ana i makemake ai e hele ana no ia maluna aku o ke kaa; a ke pau kana hana malaila e hoi wawae aku no ia a hoea i Parisa.  I ka pau ana nae o kela ame keia eono mahina, e hoouna aku ana na luna kaa-ahi i ka bila kikoo no ka uku o ko ia nei kau ana iluna o ke kaa iloko o ia kowa o ka manawa, a e ukuia ana no kela bila e ko ia nei kahu."

 

(Aole i pau.)

 

Kela ame Keia.

 

KUAI A KE KOMISINA NO KA WAIWAIPAA E WAIHO ANA MA HONOLULU, MOKUPUNI O OAHU.

 

I kulike ai me kekahi kauoha i hanaia e Hon. W. L. Stanley, Lunakanawai Elua o ka Aha Kaapuni o ka Mahele Kaapuni Ekahi, i waihoia mai ma ka la 27 o Sepatemaba, A. D. 1899, ma ka hoopii i kapaia, Rose K. Anahu, Hiram Anahu, James Anahu, William Anahu, ame Magge Anahu, ma o Rose K. Anahu la, kona kahu, e kue ana ia Mary Mamiki, Deborah Pahau, Robert Pahau, Alex. K. Pahau, Richard Mahi Pahau, Miriam Amalu ame S. K. Ka-ne, e haawi kudala aku ana ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke Komisina i hookohu pono ia mai, ma ke kuai ana, malalo nae o ke aponoia ana mai e ka Aha Kaapuni, ma ka POANO, OKATOBA 14, 1899, ma ka hola 12 o ke awakea, ma ka puka mauka o ka Hale Hookolokolo, i kela apana aina apau e waiho la ma ka aoao mauka o ke Alanui Paipalapala iloko o ke Kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, a ua hoakaka pono loa ia na palena o ua aina la maloko o kekahi palapala mahele aina i hanai e Liena ame Mary K. Pahau et al., a i maheleia ai hoi mawaena o lakou, i kopeia maloko o ke Keena o ka Luna Kope Palapala, maloko o ka Buke 75, aoao 343, a i hoikeia na palena, penei:

 

E hoomaka ana ma kekahi kiko ma ka aoao makai o ka aina i keia o ka Pa Hale "Pacific Institute," he 168 kapuai mai Alanui Puowaina aku, a e holo ana:

 

1.  Hem. 72 45' Kom. oiaio 115 5-10 kapuai, ma ka apana aina o Godfrey Brown.

2.  Hem. 22 45' Hik. oiaio 95 kapuai ma ala olowi.

3.  Ak. 67 15' Hik. oiaio, 125 kapuai ma ka hapa i hookaawaleia aku ia Liena.

4.  Ak. 30 00' Kom. oiaio 84 kapuai, ma ka Pa Aina o ka "institute" a hiki i kahi i hoomaka mua ai, maloko o laila he Ili o 10,660 kapuai kuea; oia hoi kekahi hapa o ka aina i hoakakaia ma ke kuleana 208 C.  Palapala Sla Nui Helu 5698.

 

Kuike ke kumukuai, ma ke Dala Gula o Amerika, o na lilo palapala i ka mea e lilo aku ai ka aina.  No na mea i koe, e ninau ia

            GEORGE LUCAS,

Komisina.

 

O ke kuai maluna ae, ma keia, ua hoopaneeia a hoea i ka Poaono, Okatoba 21, A. D. 1899, ma ia manawa no a wahi nohoi.

 

GEORGE LUCAS,

Komisina.

 

HOOLAHA I NA OHUA.

Mai keia la aku, a mahope aku nei, e hoopaa no na ohua i ko lakou mau "tikiki" ae holo maluna o na mokuahi o ka Hui Hooholo Mokuahi Mokupuni (Inter-Island Steam Navigation Co.) Kaupalenaia, ma ke Keena Oihana Nui o ka Hui, ma Alanui Moiwahine, i na wa apau mamua ae o hookahi hora o ka wa e holo aku ai na mokuahi, a mahope aku, a iloko hoi oia hora hookahi i koe aku, ma ke kuai maoli e @@aa ai na "tikiki" ma ke Keena Oibana makai o ka uwapo.

INTER-ISLAND  STEAM NAVIGATION CO., LTD.

N. E. GEDGE,

Kakauolelo

Honolulu, H. I., Oct. 7. 1899.  2776-41.

 

HOOLAHA A KE KAHU MALAMA I NA KINO AME NA WAIWAI O NA KEIKI OO OLE, LAHELA (w), KELA  (w), AME ANELOA (w).

Oiai ua hookohuia ka mea nona ka inoa nialalo iho I Kahu Nana Kino ame ka Waiwai o Lahela (w), Kela (w), ame Aneloa (w), na keiki oo ole a Wm. Keeaumoku (k), Lono (w), i make. 

 

A i like me ka mana o kuuhookohu i aponoia e ka Aha o ka Apana Hookolokolo IV, Hilo, Mokupuni o Hawaii, aponoia ma ka la 18 o Augate, A. D. 1899.

 

No laila ke hoopuka loa nei au i na kanaka o na ano apau aole e kukulu hale, aole hookuu wale i na holoholona, aole no e hele wale maluna, a aole no e oki a hoopau i na mea ulu maluna o na apana aina i waiho ia ia iloko o kuu lima e ka Aha, oia hoi:  Ekahi, O kela Apana Aina e waiho la ma Au, Apana o Hamakua, Hawaii, i hookoia ma ka inoa o Kaaihue (k), ma ke Sila Nui, Helu 2785, Ili 19 6-10.  Elua:  Aia no ka Apana Aina e waiho la ma Laupahoehoe, N. Hilo, Hawaii, i hookoia ma ka inoa a Palea (k), ame Kualii (k), na mea kuai hui ma ke Sila Nui, Helu 2891, Ili 7 4-10, a i hookuu ia mai e Kualii (k), i kona kuleana ma ka Palapala Hookuu Kuleana ma ka hapalua like loa ia Palea (k), a i kona mau hooilina.

 

Nolaila e hoolohe ka pono.  O ke kuli ka hewa.

 

N. B. KAHUE.

Kahu o na Keiki Oo Ole, Laheia (w), Kela (w), ame Anelono (w).

Sepatemaba 1, A. D. 1899 2775-5

HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI I KA POE AIE.

Ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei i Luna Hooponopono Waiwai no ka Waiwai o J. Pinao, i make, ma Aiea, Ewa, Oahu.  Ke hoolahai aku nei i ka poe apau a J. Pinao i aie ai ma ka Moraki, a ano e ae, e waiho ae i ka lakou mau Pila Koi Aiea ia E. B. Mikalemi, ma Aiea, Ewa, Oahu, a na'u e pono ia mau Pila, a i ole, e waiho mai i na Koi ia'u ma Puueo, Hilo, Hawaii, iloko o Eono Mahina mai ka la e puka ai keia hoolaha, a i ole pela, e hoole mau loa ia aku no lakou.  O ka poe apau i aie ia J. Pinao, ke kauoha ia aku nei lakou e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo nei.

  SAMUEL KAILIMAI.

Luna Hooponopono Waiwai o J. Pinao i make.

Puueo, Hilo, Sepatemaba 28, 1899.

2774-5t.

Hoolaha Maua Hookolokolo.

 

AHA KAAPUNI, APANA KAAPUNI ELIMA O KO HAWAII PAE AINA.

Ma ka Hana o ka Waiwai o S. R. Hapuku, o Lihue, Kauai, i make kauoha ole.

 

Ua waihoia mai ke noi a Mele Hapuku, e olelo ana ua make kauoha ole o S. R. Hapuku ma Lihue, Kauai, ma ka la 25 o Maraki, 1899, me ka waiho ana iho he Waiwai ma ko Hawaii Pae Aina, i kupono e hooponoponoia, a nonoi mai hoi e hoopukaia aku iaia na palapala lunahooponopono waiwai, ua kauohaia ma ka Poaha, la 16 o Novemaba, 1899, ma ka hora 10 a.m. oia ka wa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Lihue, Mokupuni O Kauai, a ma ia manawa a ma ia wahi e hele mai ai ka poe apau i kuleana ma ia hana, a e hoike mai i kumu, in a he kumu ka lakou, no keaha la e ae ole ia ai ia noi.

 

Na ka Aha:

H. D. WISHARD,

Kakauolelo.

Hanaia Lihue, Okatoba 14, 1899.

2777-3t.

 

ILOKO O KA AHA KAAPUNI APANA HOOKOLOKOLO EKAHI O KO HAWAII PAE AINA.

 

Ma ka Hooponopoo Waiwai, ma ka hana o ka Waiwai o Emele Piipiilani (w), o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

 

No ka mea, ua waihoia mai e J. A. Magoon, ka mea i aieia, he palapala noi no ka Hookohu Lunahooponopono Waiwai no ka Waiwai i oleloia, a e hoopukaia aku ia palapala ia J. H. Kunewa, nolaila, ma keia ke hoolahaia aku nei i na poe apau i kuleana ma ua waiwai la, o ka Poalima, Novemaba 3, 1899, hora 10 o ke kakahiaka, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi ame ka manawa e hele mai ai lakou, a e hoike mai i na kumu in a he mau kumu ka lakou e ae ole ia ai ke noi.

Na ka Aha:

P.D. KELLETT, JR.,

Kakauolelo.

Honolulu, Okatoba 2, 1899.                                                                                                                                                                2775-3t.

ILOKO O KA AHA KAAPUNI APANA HOOKOLOKOLO EKAHI O KO HAWAII PAE AINA.

Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o Hana Keoki (w), o Honolulu, i make.

 

Oiai, ua waihoia mai ka Palapala Noi ame ka Hoike Waiwai a ka Luna Hooponopono Waiwai o ka mea i make i oleloia ae la, a ma ia palapala i nonoi mai ai oia e nanaia a e aponoia kana hoike waiwai a e hoopukaia ke kauoha hope loa no ka mahele ana i ka waiwai e koe nei ma kona lima i na poe i kuleana ma ia waiwai, a e hookuu ana iaia ma na koikoi a pau ma kona ano Luna Hooponopono Waiwai.

 

Ua kauohaia, o ka Poakahi, la 6 o Novemaba, M. H. 1899, hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia kahi ame ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la ame ka Hoike Waiwai, a malaila a ma ia wa hoi e hele ae ai na kanaka apau i kuleana ma ia waiwai a hoike mai i kumu, in a he kumu ka lakou e ae ole ia ai ua noi la.

Na ka Aha:

J. A. THOMPSON.

Kakauoelo.

Honolulu, Okatoba 3, 1899.                                                                                                                                                  2775-3t.