Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 42, 20 October 1899 — HALA KA MAKUA O NA KAHUNAPULE HAWAII [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HALA KA MAKUA O NA KAHUNAPULE HAWAII

l KAUKA HAI UA HALA

Ma ka hora 9 me 30 minute o ke ahiahi Poalim£o,.kela P ule altu nei 1 hookuu mai ai o Kauka Hai i keia ola ana, oiai nohoi ia. e i ka nawaliwali a ka ma'i maluiia o kona kino i huipuia me ka nui o ha makahiki maluna ona, ma ke ano ua kanikoo kona mau la. Ma ka wa i hookuu mai ai ia i ke ola ana o ko keiu ao, malaila pu no kana walilne, ka laua keiki, Chas. K. Hyde, kaiia kaikamahine hanauna Miss Cordelia Hyde, Miss E. B. Snow, Rev. W. M. Kipcaid ame Mrs. Rose. Ho ekolu paha la o kona waiho ana me ka loaa ole ana he wahi ike a he wahi hoomaopopo ana i kekahi mea, a pela wale no kona «ilo, a hiki ikawa a ka 'ihano

ol;i i haalele mai ai i kona kino. Aole no i liuliu loa ae nei ka wa 1 hala hope ae nei i huli hoi nuii ai oia mai Amerika Huipuia nuii, kahi ana i holo aku nei e hoolanalana ae i na hoonawaliwali ana a ka ma'i iaia, aka, i kona ike ana paha ua kokoke mai ke ka-, hea a ka Haku nana ka hana i lawelaweia ai ma keia Pae Aina he iwakaluakumamalua makahiki, ua huli hoi niai la oia e waiho kona mau iwi i Hawaii nei, a e ike hope hoi i ka aina ana i paahana ai he makua a he luaui 1:0 na kahunapule Hawaii o ke au hou. Ma kona wahi i noho ai ma Newtoa ua halawai pu no oia me kekahi o kana mau keiki i hooulu ai iloko o ka pono, oia hoi na Rev, Timoteo ame Ezera ame Kivini, a ua lele mua nohoi ka oili iloko oia mau keiki ana, aole e loihi kona mailla Miōe a hoi aku oia no kahi a ke Akua i hoomakaukau ai nona.

Ma ka hora 11 o ke kakahiaka Sabati nei i malamaia ai ke anaina haipule nona maloko o ka luakini o Kaukeano me ka eehia nui ame ka ilihia nohoi. Ua hoonaniia o loko me na pua kupono no ia wa apie na mea ulu uliuli lipolipo i hoouluia iloko o na ipu. Ua nui launa ole mai nohoi na owili ame na papahi lei pua i alanaia ae e na puuwai aloha he nui wale o loko nei o ke kulanakauhale. Pela nohoi me na pua i liana kea ia ame na hoailona hoonani e ap. 0 Prof. Ingalls ma ka ogana kahi i hookani ai. He aneane hookahi tausani ka nui o na poe i komo iloko o ka halepule no ka malama ana i ke anaina haipule hope loa no Kauka Hai, ka makua oluolu a aloha i ka Pono mawaena o ka Lahui Hawaii. Ua kuku kekahi poe he nui mawaho o ka puka o ka luakini a mawaho nei nohoi o ka hale. O ke ano o ka lawelaweia ana o ke anaina haipule a hoonani i ke Akua i malamaia ai i keia wa, oia iho keia: Ogana—"He Leo Mele Hoolewa"— (Chopin.) Pule ia Rev. William M. Kinca?d. Himeni a na Kaikamahine o ke Kula Kaikamahine o Kamehameha, oia hoi, "Only Remembered." Heluhelu Haawina Palapala Hemolele ia Rev. W. M. Kincaid. Himeni —"Lead, Kindly Light,"— (Sullivan.) Pule ia Rev. H. H. Parker. Response—"How Sweet the name of Jesus Sounds." Himeni —"0 Paradise." Haiolelo ia Rev. W. M. Kincaid. Solo—"Angels Ever Bright and Fair" Mrs. Cooper. . Himeni —"Hark, Hark, My Soul." Ogana—'"Dead March in Saul." Mahope iho o ka pau ana o ke anaina haipule a hoomaikai i ke Akua ke | kumu o ke ola ame ka make, aia hoi, 1

■ ua kaikaiia mai la ka pahu i waiho ai ko kinowailua o ka Makua Hai, e Rov. ! S. K. Bihopa. W. W. Hall. W. F. Allen, ! Rov. O. H. Gulick. W. R. Castle. Chas. M. Cooke, ltfcv.' John Leadingham ame Di\ .1. P. Whitney. 0 ka poe hapai pahu maoli nae i waeia no na wa e ae, oia no na haumana o ke Kula Kahunapule: H. K. Poepoe. J. Lua, L. Kaumehiwa, K. Lowell, D. L. Heulu, William : Kauhi. J. Kalaina ame H. Kalehe ! Mawaena oka piha kumakena i hoea ' ae ma ke anaina haipule. o na Ahahui i ame na lmna i lilo ai oia i hoa hana a ! lioa lawelawe pu kekahi i hoea ae, oia ; hoi, Ka Papa Kahu Waiwai o ke Kula- ; nui o Punahou, Messrs. Jones, Froar, Thurston, D. Emerson; Papa Kahu ; Waiwai o na Kula Kamehameha, i Messrs. Carter, Smith, Holmes; Papa Kahu Waiwai o ka Hale Hoikeike o Kamehameha, Messrs. Brigham, Wal- ; cott, Stokes; Kula Kahunapule; Papa : Hawaii, Rev. H. Bingham, T. Richards, A. F. Cooke; Hale Heluhelu Buke o j Honolulu, Prof. Scott, Dr. Rodgers; ' 11-ui Moolelo Hawaii, T. G. Thrum; Hui ! Hoonaauao, Dr. W. Maxwell; Ekalesia o Kaumakapili, S. M. Kamakanui ame Rev. Waiamau; Ekalesia o Kawaiahao, Mr. Naone ame kekahi mau JClele; Misiona Pukiki. Rov. Soares amo elua

ni:\u Eielo: Misiona Pake, F. W. Damon amo okolu mau Elele; Misiona lapana. ekolu poe Elele; Oahu Faculty amo oono haumana, na Kumu o na Kula Kamehameha; oia hoolewaia ana aku o kekahi o na Kahunapule i alolia nui ia e na mea apau a hoea i uka o Maemae, kahi i hoouhiia iho ai o ka lepo o Hawaii maluna o ka Makua aloha o na Kahunapule Hawaii Opio o Hawaii nei. 0 Kauka Charles MeEwen Hyde, D. ~ oia kekahi o na kanaka naauao i hoopomaikai nui ia mai ai o Hawaii nei iloko o na makahiki he iwakaluakumamalua i hala ae nei. He kanaka ia i piha me na haawina o ka oluolu I ame ka lokomaikai. He kuoo hiehie kona mau ano apau. A ma ka nana wale ana aku no i kona mau helehelena ua hiki no ke hoomaopōpo koke ia me kaf hoohewahewa ole, he ipu ia i piha i na haawina o ka uhane ike ame ke ! akamai, e alakaiia ana hoi e ka noeau o ka Uhane Kristiano oiaio. 0 kona luaui makuakane, oia o Joseph Hy<fe, he kanaka no ia i loaa na hoonaauao kiekie ia ana, a mai na la opio mai o Kauka Hai i liala aku la i noho mau al oia, a i ulu ae ai hoi kona kino ame kona uhane iloko o ka poai e hoopuniia ana e ka ea o ka nohona Karistiano ame ka naauao, ame ka nohona maemae o ke kulana keonimana oiaio. Ua hanauia oia ma ke kulanakauhale o Nu loka ma ka makahiki 1832, puka oia he haumana mailoko mai o ke Kulanui o Williams, ma ka Mokuaina o Makakuseta, a no kekahi manawa ua lawe haawina Tiologia oia maloko o ke Kula Kahunapule o loko o ke kulanakauhale o Nu loka, a pela nohoi ma ke kula oia ano hookahi no ma New Jersey, oia ke kula o Princeton. Mahope mai hoi o kona puka ana mai ke Kula Tiologia mai, ua nolio kahu Ekalesia mua oia ma Brimfield, Makakuseta, a o kona klhapai mua loa nohoi ia 0 ka noho kahunapule ana; a o ka helu elua o na kihapai ana i noho ai, oia ka Ekalesia o Haverhill, ma ia mokuaina hookahi no. Ma Brimfield, mare oia me Miss Mary Knight, kona hoapili, a hoahoomanawanui hoi ma keia ola inea ana, a hala wale aku la oia. Ma ka makahiki 1877 i hoea mua loa mai ai oia i Hawaii ka noho kumuao ana a noho poo hoi no ke Kula Kahunapule ma Honolulu nei. Ke ole makou e kuhihewa, o ka punana mua loa i hoomaka mua ia ai ke Kula Kahunapule ma ko Hawaii nei Pae Aina, oia no o Maui, ma ke kulanakauhale hoi o Wailuku, a o ka Makua Rev. W, P. Alekanedero ke kumuao. Mahope aku ona, o Rev. J. D. Paris, a ma kona wa 1 lawelawe ai ke kula ma Honolulu nei; a mahope mai, lilo mai la ke alakai ana i ua kula la ia Rev. D. D. Baldwln ame Rev. B. W. Parker. A o Kauka Hai

aku hoi ka mea naua i hapai ao i k«' kulana ao o ko kula a ma ka pap i kii*kie oka hoonaauao ana. 1 keia la ke lui nei ka hapa nui kona poe i hoonaauao ai ma ka iko Tiologia he mau Kia a he mau Pou hoike malamalama 0 ka Pono o Karisto mai llawaii a Kauai. Aole makou poina iki ia Kivini. Kakaolelo noeau me ka naauao o ka Ekalesia o Hilo, Ilawaii. he haumana oia nana; aole no niakou poina iki ia uka o Kaipuhaa, e.hoea ana 1 na lae kahakai o Puakea, kekahi hoi o na makua kuonoono o ka Pono i keiy wa e h£le nei, aka, o Kauka Hai ka mea nana i kalai ia ipu uhane a ke Akua i hoonenehiwa ai. Ke ku mai nei na hoomanao ana no ku makou hoaloha oiaio, Rev. Kzera, he ipu 110 ia i kalai noeau ia e Kauka Hai. Ke haaheo īnai la na Hamakua i Hawaii ia Kamakawiwoole. lie liulu makua no makou ma ka hanau ana a ke kino i ke kino. he haumana 110 oia na Kauka Hai: a. aia hoi o Kalaiwaa i ka pohu lai o na Kona ine kona piha lokomaikai nui, lie haumana no ia na Kauka Hai, a pela nohoi mt> na kahunapule opio e ae ma na wahi he nui o ka Pae Aina, he poe ipu kalai lima ole ia lakou apau e Kauka Hai, a ke hookahe nei lakou i ka wai o ke ola mawaena o na kihapai o ko Hawaii nei mau Ekalesia no ka pono o keia lahui kanaka. Ua pau ka Kauka Hai hana ma keia ao, ua hala aku la oia nni o no ka ohi ana i kona uku elike me ka nui o ka luina i hanaia ai e ia maanei no kona Haku. E hiamoe ana kona kino iloko 0 ka opu o ka honua a hiki i ka wa a ka Anela e hea mai ai me ka pn puhi a ke Akua no ke ala ana o ka poe pono. Ke hoomanao poina ole nei makou ī kekahi wahi mea uuku e pili ana no kona ao ana i ka Olelo Hawaii. mahope iki iho o kona hoea ana mai i Hawaii nei. a oia koia. Iloko o ka wa poko'e loa mahope iho o kona hoea ana mai ia noi. niamuli hoi-o kona huli nui ana i na Loina e pili ana i ka Olelo Hawat4,Ha hiki koke iaia ke haiolelo ma- ka Olelo Hawaii. He liolomua keia i ikeia mawaena (» na i lioea i llawaii nei ma ka imi ana i ka ike ame ka makaukau Olelo Hawaii. Aloha o Kauka Hai. Alolia kana wahino «,me ka la;ia keiki, Aloha na Kahunapule opio o Hawaii nei, Aloha na haumana Knla Sabati o Hawaii, Ua hala ka Hoahana, oia o Kauka Hai, Aka. koo nae lesu, ka Hoahana mau. 1