Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 46, 17 November 1899 — HE MOOLELO WALOHIA Ke Aloha o Kuu Makuakane Ke Aloha o ka'u Mea i Alhoa ole ai. Ke koko Alii ame ke Koko Makaainana. [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA

Ke Aloha o Kuu Makuakane

Ke Aloha o ka'u Mea i Alhoa ole ai.

Ke koko Alii ame ke Koko Makaainana.

(Kak'iuin e WiOI'LI'MAUU'.IIIE) 0 ka olwi nona keia moolelo, oia kekahi o na kāikamahine ui loa o Pelekane, a oia hoi ka mea i kapaia ka "Manu Nunu Ahiu" o "Kurumabe Hale." Aia ka haalieo apau maluna ona, a e haawe uluwehiweiii ana ia i na haawina hihimanu apau o ka ui ame ka nani. He alii oia ma ka hanau ana, a noloko mai ia o kekahi ohana alii kahiko loa o Pelekane. He punahele oia na leona luaui makuakane, a he hiilani makahehi nui ia oia e kona poe kahu. 0 ka inoa o keia ui, oia no o lanatia Kariu. He waliine ui opio oia i keia wa, a ua lilo hoi ia i pua, hoohihi nui ia e na keikialii apau o Pelekane. Ua lehau mai na hoohie he nui maluna ona, aka, aohe nae he mea hookahi mawaena oia poe i hei ai ka makahehi ana a kona naau. E noho ana ia me ka hanohano nui, a, aia ma kona mau aoao apau e anapa ana ke siiika me iie wai-liu-lala, a o na lole nani a kumukuai kiekie e ae he nui, e muumokaki ana ia mau mea ma kona mau aoao apau me he mau lau laau helelei la i ua la o ke kau haule lau. He kaena uana i kaena ai, ua aahu oia i ka nani o ka waiwai o leona 'uaui makuakane i hoolue ai maluna ona, a manaka. 1 ke ahiahi o ka la mamua iho o ke Karikimaka, ua komo iho la ia i kona aahu nani ioa, a kiliwehi iho la hoi iaia me na mea ūaimana o kona mau kupuna alii. I ka nāna ana iaia e ku ana ma ia ano, me he mea la, he wahine oia e anapa ia ana e īia hoku alohilohi o ka lewa. 0 ka paikini o kona lole e komo ana ia no ke ano nou loa ia o ia kikina hoohiwahiwa o Ladana. Aia iloko o ka houpo o keia "Manu Nunu Ahiu" au, e kuu makamaka heluhelu, e ike ae la, g ialapa mau ana ka haaheo o kona noonoo ma ka makee ana i kona kulana aiii no ka aina, a he wahawaha loa oia i ka hoopili ana me ka poe o ke kulana makaainana. E malama mau ana ia i ka ihi-kapu alii maluna ona, a he mea oiaio, ua kohu no. I keia ahiahi e ku ana ua "Manu Nunu Ahiu" nei mamua pono o kekahi

aniaoii nana, a e kilo pono ana ia i na alu ame na mino o kona aahu, a e hooponopono ana hoi me ka maiau nui i na hemahema e ae o na hoohiwahiwa i kau iho maluna ona, elike me ka mea i ikeia aku e kona maka. Mahope iho o Ka pau ana o kana kilohi ana iaia iho, ua haalele iho la ia i kona keena komo leapa a iho aku la ilalo no ka rumi hookipa. I kona hoea ana aku maloko o ua keena Ia i hoomalamalamaia ae e na ihoiho kukui lehulehu, ua halawai mai la me ia ke kauwa wanine kahiko o loko 0 ka hale. "E kuu haku/' wahi a ua wahine nei 1 pane mai ai iaia, 'e hiki ana anei ia'u ke ninau aku ia oe, ua ike anei oe i kuu haku, oia hoi kou makuaieane?" Me ka leo waipahe pane aku la o lanata i ua wahine īa: "Aole au i ike īa Papa mahope mai o ka pau aua o ka aina awakea." "Ae," wahi a ua kauwa-wahine nei i pane mai al imua r. kona liaku opio, "hookahi hora i na\a ae nei i ike ai au iaia, a e ae mai oe e kuu haku, e hai aku.au. ia oe, aole o'u makemake iki i ke ano o koaa helehelena»,. Manao au ua ma'i ia oia." "Pehea!" i hooiio ae ai ua lede opio nei, "ua mai ia anei o Papa? Heaha hoi keia? Ea, heaha kou mea i hai mua ole mai ai ia'u i keia mear" Me ke leali ole ana iho o ua leele opio nei o ka pane aku o ke kauwa-wahine, ua pii kpke hou aku la oia ma ke alapii ana i iho mai ai, a pii aku la a hoea i ka rumi o kona luaui makuakane. I kona hoea ana aku ma ka puka o ka rumi o kona makuakane, ua kikeke malie aku la ia. "Komo mai," wahi a kekahi leo nawaliwali i pane mai ai maloko. Komo aku la ua lede opio ui nei me kona nani apau, a hele aku la ia ma kahi a kona luaui makuakane e noho ana me ke ano nawaliwali. Ike aku la nae ia e puliki āna na lima o kona makuakane ma leona wa i komo aku ai; a i kona hoea ana aku ma kahl a kona makua e noho ana, ike iho la ia he mau moali o ka waimaka e kiheahea ana ma na papalina o kona luaui. Malalla, haule iho la na kuli o ua letle opio nei, a apo aku la kona mau lima elua i ke kino o kona makuakane, a pane ae la: "E papa, hai mai nei ke kauwa ia'u, ua ma'i ia ka oe, e Papa. io anei hoi?" Ua lilo ka leo oluolu melodia o ua lede opio nei i pane aku ai imua o kona , makuakane i mea e maha ai ke kaumaha e l.ulumi ana iloko o kona houpo. Huli iho la ua makuakane nei, a olelo iho Ia i kana kaikamahine:

"Aole —aole, e kuu lei. Pehea hoi au e ma'i ai, oiai o ke ahiahi keia okaLa Karikimaka. 0 ka po hoi keia e haawi ai oe e kuu lei i kau aha hulahula, manao auanei oe he mea maikai no kou luaui nei ka haawi ana iaia iho e ma'i? Aole. aole. Aole o u pilikia. He maikai no au." Nana ae la nae ua kaikamahine la i kona makuakane me ke ano anoninoni o kona noonoo, a -nahope, pane aku la ia: -'He oiaio aohe ou helehelena ma'i a'u e nana aku nei; aka, aia nae ma ke ano o kou leo, e Papa, e pane mai nei, he mea kekahi na'u e pahaohao loa nei. Aohe hoihoi o ko'u noonoo no kela ano 0 kou leo. Ea, e Papa, e hai mai oe ia'u i ka mea.nui iloko o kou noonoo ana i keia wa, ka mea a'u e manao loa nei oia no ka mea nana i hoanoe i kou leo. He lono kaumaha anei kau i lohe ai, e Papa? E hai mai oe." "E kuu keiki, he lono kaumaha anei hoi kekahi o ka la Karikimaka? Aole, aole. Nawai hoi i hoopuiwa aku nei ia oe, e kuu manu nunu maikai? Nawai 1 hai aku nei ia oe, ua ma'i ia kou Papa nei?" "Na Mrs. Charles nohoi." "Alaila, ua leuhihewa ia oia, mamuli 0 ko'u kauoha ana aku nei iaia, e kii aku oia i kekahi laau hooileaika no'u; aka, mai hopohopo oe no'u, aole au i ma'i. Aka, e ninau aku au ia oe. Pehea leou manao no llaku Ravenakuta?" "Aohe a'u olelo nona, he maikai no oia; aka, e Papa, aohe i loihi loa ko'u wahi wa o ka hoohala kamailio pu ana me ia." "Ae. A e hoolohe mai oe, e kuu keiki, makemake loa au e kau aku kou manao maikai ana maluna ona. He kanaka waiwai keia, a he alii nohoi ia 110 ka aina. Elike nohoi me kou alii ana no ka aina nei, pela nohoi kona. 0 kona ohana kekahi poe alii koikoi loa o Pelekane nei mai ka po mai. O kuu manaolana—ae—o ka manaolana nei o kou makuakane aia no ia maluna ou. Makemake loa au e ike ia oe e mare ia oe me ia." "E Papa, aole o'u manao e mare kane au i keia wa. 0 ka mea oiaio, aohe mea a ko'u puuwai i aloha ai, aka, o oe wale no, e Papa. O oe ka'u mea nui. E noho no au me oe. Aohe o'u hemahema ia oe, ua lako au i na mea apau, nolaila, i kane aha ia a'u e manao aku ai e mare?" I kela wa kau ilio la ka lima o ua Ela nei o ka I-lale o Karumabe ma ke poo o kana kaikamahine, aka, ua ike ae la kana kaikamahine i ka liaalulu ana iho o kona lima. "Pela 110 paha, e kuu k6iki, aka, he mea nae no'u, no kou makuakane e olioli ai, a e oluolu ai nohoi, ke ike iho au 1 keia wa, ua hooholo oe e loaa ona makua nou mahope iho o ka hala ana aku o kou luaui nei mai keia ao aku. Ma ko'u ike ana i keia wa ua loaa kou kokoolua kupono o keia ola aku, alaila, e hele aku ana au me ka naau oluolu, no ka hoomaopopo ana iho, ua haalele iho au ia oe ma keia ao, iloko o na lima o kekahi kanaka a'u i paulele ai, e loaa ana ia oe ka palekana ame ka maikai o na la o kou ola una. Nolaila, mai kaohi mai oe i kau hoike ana aku i kou ohohia nui ia Haku Ravenakuta."

• "Aka, e Papa e, aohe o'u makemake e mare koke i ke kane. 0 ko u wa keia e hoi aku ai no ka hoomakaukau ana i na mea e pono ai kuu aha hulahula o keia po. Nolaila, c Papa, e hookuu mai oe ia'u." Ku ae la ua Ui nei a honi iho la ma ka lae o leona luaui makuakane. Alaila, haalele īho la ia i kona makuakane, a i kona liiki-ana mai ma ka puka, huli aleu la ia i hope a nana hou aku la i kona luaui makuakane, a kunou aloha aku la, a, aloha mai la nohoi kona makuakane iaia: I ka noho hookalii ana iho o ua Haku nei o Karumabe llale, ua uiu ae la na noonoo pioloke he nui iloko ona. Puili hou ae la ia i kona mau iima ma kona alo, a pane ae la me ka leo ehaeha: "Pehea la au e lioike aku ai 1 keia mea iaia? Aole hiki ia'u ke hoomanawanui hou akii i ke ola ana oiai nei liaawe weliweii o īia pilikia e kau nei maluna o'u. 0 kuu lei ka hoi, he keiki, ka mea aloha. 0 ka ilihune ana o'u nei, o kona makuakane, oia kona poino ana, a, aole hiki i kona koko aiii ke hoopakele iaia. Aole, aole." Kulou iho la kona poo ilalo, a hala kekahi wa, aea nou ae Ia ia iluna, a pane ae la: "Aoie nae au e hoike aku ana iaia i keia pilikia weliweii i keia po. Aka, i ka po o ka la apopo e lohe ai oia i na mea apau. 0! He po weliweli keia nona ame a'u! Ae, lio po ia nona ame a'u e kanikau ai. E uwe aku ai au iaia, a oia mai hoi ia'u, i kona luaui poino nei." He hora hookahi mamua ae o ka hoomaka ana o na hana o ka aha hula oia po, ua hoomaka mai la ka hiki ana mai o na poe i konoia no ua aha hulahuia 'ia. He anaina o na maka hanohano kai hoea mai. I ka hoea ana mai o ka manawa hula, ua hookoia na mea apau me ka hoioiea loa. 0 ka oi no nae oia po, oia no ka Ui Opio o Karumabe Hale. Ma ka ui ame ka nani, aohe ona lua e like ai. Mahope iho hoi o ka pau ana o ka aha hula, ua hele aku ia na mea apau no ka papa ahaaina, a malaila i kaanaia ai na mea maikai i hoomakaukau

ia no ka ono a ka puu, a no ka hoopiha ana hoi i ka lua o ka inaina. Ma ia po, ua 1110 ua Ui opio nei i mea hoohihl loa ia e Haku Ravenakuta. A ma ka aoao nae o ua Ui opio nei, ka "Manu Nunu Ahiu" o Karumabe Hale, ua haawi mai Ia no ia i na manao maikai apau imua o ua haku la, aka, o kona puuwai nae, aohe ilaila, aia no ia i kona luaui makuakane. Ma ka wa i noho ai na mea apau no ka papa ahaaina, u-i hiki ke hoomaopopoia aku e na mea apau, he nanaina ano e ko ka Ela o Karumabe Hale. A ua lilo ia nanaina. ano e ana i hoike mai ai i mea e hoohuoi nui ia ai e na mea apau ma ua po ihaaina la, a i keleahi wa, ua nu ae la na ninau ana mawaena o kekahi poe. "Heaha la ka pilikia o ka haku hale o kakou ?" Ma ka wa i pau ae ai ka paina nna, a lualai wale ae la hoi na mea apau ma ka hoomaha ana, a nanea hooluolu ana hoi, ua hele holoholo ae la ka Lede Opio me Haku Ravenakuta. A oiai hoi laua e hele ana, ua halawai mai la me laua ka Ela o Karumabe Hale, a ia wa oia i pane hoomakuaka mai'ai i kana keikamahine: "Ea, ke ike nei au, ua hauoli loa ia oe i keia po." Ia wa i nana aku ai kana kaikamahine iaia, a pane aku la: "E Papa, o ka hauoli anei kau i ninau mai la ia'u? Ae, e hai aku au ia oe, he mea i oi aku i ka hauoli ka mea a ko'u naau e haaheo nei. He oiaio he lua ole ko'u hauoli. E papahi iho ika hauoli maluna o Ka hauoli, aole no e pau kuu hauoli, e Papa. No ia mea, aole loa au e ae e Kuapo i ka hauoli o na hauoli a'u e haaheo nei i keia po no ke ao nei apau. Aole, e Papa." I ka lohe ana o Haku Ravenakuta i keia mau olelo oiiohia a lanatia, aoie i kana mai ka ekeu lealea o kona naau, a puana iho la ia iloko ona: "A-ha-ha-na, hei oe, e keia manu nunu ahiu i ka'u ahele!" Aka, pae mai ia nae kekahi leo me he mea la e hawanawana mai ana iaia: "Alia oe e pulale iho. Aole ia i komo i nei wa i kau kuuna." Mahope iho o ka huli hoi ana aku o na mea apau, a haalele iho la ia Karumabe Hale, ua hui hou ae la ka makuakane ame ke kaikamahine, oiai hoi o Haku Ravenakuta i kaawale aku ai ma kekahi wahi. A ia wa i kamailio aku ai ka makuakane i kana kaikamahine: "E hiki ana an-3i ia oe ke hai mai ia'u i ke kumu o kou hauoli ana?" (Aole i pau.)