Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 47, 24 November 1899 — Page 4

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Darren Okimoto
This work is dedicated to:  UH Sea Grant

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KEIA AO, KELA AO

HE KAMAHAO O NA KAMAHAO.

 

@ ia Hooalamahiehie no KE KILOHANA

@OOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MOKUNA V.

KA MOOLELO O CELINI.

 

                I kekahi la ae, elike nohoi me ku’u i ae aku ai ia Celina, ua hoea aku la au i kona keena hana, a ua hookipa aku la nohoi oia ia’u elike, no me kona ano waipahe mau. I keia wa a’u i hoea aku ai ilaila ke hoomaka iho la au e ike i na ouli mua o ka hoi hou ana mai o kuu mau ehaeha o na kau i hala ae elike no me ka ua Hoaloha nei o’u i hoike mai ai ia’u ma ka po mamua iho.

                I ko Celini ike ana mai i ko’u ano e ia wa oia i pane mai ai imua o’u i noho paipai, a maluna o keia noho i haule iho ai au a noho iho la. Aia no nae ua Hoaloha nei o’u ke ku mai la iluna ma ka aoao o kekahi pakaukau i neie a piha pono i na palapala ame na napepa. I kela wa nae, ua huii ae la au a nana ae I maloko o ka rumi a ninau aku la au iaia:

“Auhea ka hoi o Leo?”

Ua pane mai la hoi oia: “ua haale le mai o ia ia a nei nei i ka po nei, no ke kulanakauhale o Parisa. Ua lawe aku oia i kekahi palapala ano nu: loa mai a’u aku, a he palapala hoi ‘a’u i hiki ole ke manao e hoouna aku maloko o ka oihana leta.”

“Manao anei oe, ua oi aku ka palekana o ua palapala la ma o Leo la, mamua o ka hoouna ana aku maloko o k@ hale leta?”

“Ae; ua oi aku ka palekana oia pa lapala na Leo hoolohe e lawe mamua @ ka hale leta. Aia ma ke ka-la a-i o Leo he wahi holowaa tini uuka e lawa a ke komo ana o kekahi epise@oio non@ na aoao lehulehu loa i paa i ke kaka@ ia. Ma ka wa a Leo e ikeai ua haawii, aku keia wahi pahu leta kuikawa iaia o kona wa ia e lilo ai i nona, oia hoi aole loa oia e ae i kekahi mea e hookokoke aku iaia oiai ia ma kana huakai hele i Parisa. O kela ame kei@ mea e hookokoe aku ana, a i ole, e hoopa aku paha iaia, e huli mai no ia a e hakaka mai i ua mea la e hana ana pela me he tiga omokoko la. O kekah@ nohoi, aole loa oia e ai ana i kekah@ mea ai ma ke alahele. Pehea la ka nu o ka ono o kekahi mea ai i hanaia me ka noeau nui, a waiho ia aku imua on: aole loa oia e ae e ai iho, oiai e @ au ana kela wahi pahu leta me ia. Aohe kauwa hoolehe e ae i oi aku ia Leo.”

“Alaila, ua hoouna aku nei ka paha oe i kuu hoaloha maikai i kani o ke kanaka au i hai mai ia’u he Hoaloha ola nou?”

“Ae. Aka, o ka mea pololei maoli nae, ua hoi aku nei no oia i kani o kona kahu, oia hoi o Heliobas.”

I ka puka ana mai o keia @noa mai a Celini mai, ua loku iho la ka noonoo pioloke iloko o ko’u houpo. Ke ike la au ia wa ua kama’aina mua loa aa i na inoa la, a ia wa hoi ke ike la aa i ke kau pono mai o na maka o Celini maluna o’u, a olelo mai la oia ia’u:

“Pehea la, e hai aku anei au ia oe @ na mea apau a’u i makemake ai e hoike aku ia oe i keia wa?”

“Aohe mea hauoli e ae a kuu naau e’apo mai ai elike me na mea e puka mai ana mai a oe mai no ka mea hoi e pili ana ia oe iho.”

Alaila, ninau mai la oia ia’u:

“Pehea la oe i lohe ai i ka inoa o Heliobas?”

Me kea no anoninoni o ko’u noonoo a ano pioo nohoi huli aku la au a nana iaia, a mahope nae pane aku la au:

“E kuu makamaka, e kala mai oe ia’u uo kea no o ko’u ike a kama’aina mua ana i keia inoa, oia hoi, ua ike mua au i keia inoa a@ i hoike mai la iloko o ka moeauhane. A e oluolu oe e hoolohe mai i kea no o ko’u ike ana i keia inoa.”

Ia wa i hoike aku ai au iaia i na moeuhane ekolu i loaa ai ia’u mai ka mua a ka hope. Ma kela wa nae a’u e hoike ana me he mea la aia no kela mau moeuhane apau ekolu ke kau pono mai la imua o ko’u mau maka, a ke ike aku la no au i na mea apau a’u no i ike ai ma ka uhane. Ua hoolehe mai la hoi ua kanaka nei me ka helehelana kuoo, ame kona nana pono ana mai hoi ia’u. I ka pau ana ae o ka’u hoike ana aku i ua mau moe nei a’u, ua pane mai la oia:

“Ke ike nei au, ua ikaika maoli ka hoohana ana o kahi apu laau a’u i haawi aku ai ia oe. Aole au i manao e hoea aku ana kona ikaika hoonana iloko ou elike iho la me keia kea no. Ke ike nei au i keia wa, mamuli o keia mau mea au i hoike mai nei ia’u he kino ume haawina ike kou, oia hoi, ua hookupono ia kou kino i waihona hoike no na makemake o na anela o kea o ame ko na wa apau. Ano e Mademoasela, main oho oe a hooluhi hou mai ia o@ iho ma ke makailio ana, aka, e pili ana ia’u iho, oia hoi i ko’u moolelo holookoa mai ka mua a ka hope. A ke lohe oe i ko’u moolelo holookoa no ka mea e pili ana i ko’u hoolaia ana mailoko mai o kekahi pilikia nui, alaila, uau ponoi no e hooholo iho i kau mea o hana ai. No’u iho, o ke ola a’u e ola nei i keia wa ua loaa mai no ia noloko mai o ka mea a’u e hoike aku ana ia oe.”

Ia wa noho iho la ia maluna o kekahi noho a hoomaka mai la oia e kamailio la’u:

“E Mademoasela, o kela ame keia mea e hoomaka ana e lawelawe i kekahi hana Akamai i mea e loaa ai kona wahi ola ana ma keia ao material, ua hoomaka oia e oni aku iloko o keia ao me ka pu ia ana o kona mau lima a paa, me he mea la ua nakinaki ia kona mau Iima i na kaulahao, a e haawe ana hoi oia ma kona kua he ukana koikoi loa. O keia ka hoomaka ana o ka heihei honua no ke ola ana o keia honua. Aole i like ka lawelaweia ana o ka oihana ike, oihana akeakamai a noeau hoi, elike me ka lawelaweia ana o ka oihana kalepa. Aia ma ka oihana kalepa, aohe mau mea nui e ae i makemake ia no ka hookupono ana i kekahi mea no ia oihana, aka, o ke akamai huanelu wale no, i hui pu ia me ka maalea ma ke kamailio ana, oia hoi, ka ike kaka olelo e make wale mai ai no ka noonoo o ka mea i komo iloko o ka halekuai. O ka lilo aku o ka waiwai kuai, oia ka hana a ka mea kalepa waiwai. Ma keia ano hana, he elua a ekolu no mau kumu e umeia ai ka naau a make a lilo ka kou hoa ia oe, a o kau hoi i kou hoa. Ka mua, ka maikai o ka waiwai au e hoomaikeike aku ana imua o kona mau maka; o ka lua, ka makepono o kau kumukuai ma ka helu a ka mea e kuai mai ana, oiai nae ma kau helu, ua loaa no ia oe he wahi pakeneta puka, a he ola no ia; a o ke kolu, o kou akamai pelo apau me ka maikai a pahee o kau kina olelo. Aka, ma ka oihana a ka akeakamai, oia ka oihana noeau, aole pela, elike me ka ike pena, ike mele, ike haku mele, ike kalai kii pohaku a ano e ae paha, a haku moolelo hoonanea paha, he mau ike keia e hoohana ana iloko o kou lolo. E anai ana keia poe ike, a o kekahi hoi o lakou i kou noonoo apau, a ma kekahi olelo ana, e hoohanaia ana kela ipukukui aa iloko o kou kino lepo, oia hoi kou uhane. Ma ka wa e hoohanaia ai oe ma kekahi e keia mau hana akeakamai, oia ka wa e hoonanaia ai kou mu aa-lolo apau, a oia ka wa e olapa ai ka uwila o ka ike iloko ou. E ike ana oe ia wa i ka lele ana o kou noonoo i na mea he nui ma ka poiuiu o ka lani iluna, ma na aekai, e haha ana i na pupu kai makamae, ka owe a ke kai, ka holu hoolai lua a n@ auiale o ka moana, e komo aua kou noonoo iloko o ka lepo o ka honua e imi ai i ke daimana ame ke gula, e luu ana iloko o ka moana i loaa ka momi. E hele ana oe i ke anuenue i loaa na waihooluu omakamaka loa e hiki ai ia o eke pena, e nee ana oe iluna o na lau ame na pua nani i hoonaauaoia ai oe i ke kuikahi like ana o na waihooluu, a oluolu ka maka ke nana aku. O ka ha@a a ke kanaka akeakamai e kinai ana @a i ka maikai, ka ui ame ka nani. O ke kanaka pena kii he mea pono iaia ke pena i kana kii e hana ai a like loa me ke kuio ana o ke kino material o ka mea ana i lawe mai ai i kumu hoohalike. Penei: Ina oia e pena ana i pua @ose, alaila, he mea pono iaia ke hoomanao i kona waihooluu me na @ui ana o ua mau hoolulu la, mai ka la@ni mama a hoea i ke oolea ana o na@ohu o ua mau wai hooluu la. E hoomanao oia i kea la o ua ua la, a he mea pono iaia ke hana i kana wai hooluu e kiliwehi iho ai maluna o ua pua @a i hanauia mai e kona puniu poo i mea e ume ia ai ka noonoo o ka mea e nana aku ana i ua pua la i penaia, @ia io ke nohea mai la kea la o ka rose @mua ona. He oiaio paha, aole oia e honi io aku ana i kea la o ka rose elike me ka hiki iaia ke honi ia mea ma ka @ua rose i hoohanauia mai e ka Mea Mana Loa, aka nae, mamuli o ka opiopio o na wai hooluu a ka mea pena kii @ hoohiwahiwa aku ai i ka opuu pua i hoohanauia mai e kona uhane, e loaa @i he ikaika e kono ana i ka noonoo o kahi uhane e ae e olelo iho he ala ko ua pua rose la. He oiaio nae, he lehulehu loa ka poe i olelo iho ia lakou iho he poe loea lakou no ka hulu pena, he@ui ka poe haku mele, aohe nae uhane o na mele a lakou i hookomo ai iloko o ka lakou mele, oia hoi, aohe aala i komo i loko o ka pua rose i penaia ai e ka mea pena kii. I kekahi wa, e ike ana oe i ka uhane hehena ame ka pupule e lapa ana iloko o ke mele a kekahi mea haku mele. Ma na wa he nui, e ike ana oe i ka uhane maikai ole iloko oia mau mele, a e ninau kaua, nohea mai la keia ano uhane i loaa ai iloko o ka mele? Noloko mai no o ka uhane e alakai ana i ka noonoo o ke kanaka ma kona wa e haku ana ia ua mele nei. Penei: Ina he hapa hooipoipo ka kela kanaka haku mele i kuko ai a i lia ai e hana i kappa mele, alaila, e alakai aua@ei ka uhane oia ano iaia, a e kau okoa mai ana no ia mea imua o kou mau maka me ke olohelohe loa. O kela ano na kumele, ua kapaia, he noe haku me le koaka, a he uhane haahaa loa ko lakou. Aka e kuu Hoaloha, aole o’u ho@hewa i na hana i hoolaulahaia ai, a i kaapaia ai nei mea he aloha, ao’e: ak@, he mea pono ke ahahu pono ia ia mea me na aahu apau e waiho kumaka ole mai ai oia imua o na maka me he mea kino la i pele i ka aahu ole. Nani ka mea weliweli! Ke hana nei ka poe haiki o ko lakou mau uhane i na hana haahaa o ko lakou mau uhane. Aka, he kanawai paa nae ko ka Akeakamai, aole e oi aku ka welau o ka wai i kona kumu ma kea no iliwai i panai ole ia ai he ikaika kuwaho. O ka uhane haahaa hanau mai no ia i ka uhane haahaa O ka uhane hanohano. O keia ke kanawai o na mea like. Aka e kuu Hoaloha, e kaia mai oe ia’u ke hele loa nei au mai ke kumu aku o ka mea i pii ia’u iho. Eia nae, aole loa e hiki a’u kea lo ae mai ko’u kamailio ana aku ia oe i keia mau mea mamae i’e o ko’u hoike ana aku ia oe o ka mea e pili ana ia’u iho, nolaila, i no@oi aku au ia oe, e hoomanawanui mai oe i ko’u noomau ana aku i ke kamailio aku ia oe ma keia ano. O ke kanaka e lawelawe ana ia keia hana i kono ia ai kona puniu poo, oia hoi kona lolo e hana he mea nono iaia ke lilo i kanaka me ka uhane maikai, oluolu, akahai, a piha lokomaikai hoi. I aha ai? I loaa ai ka waipahe ame ka oluolu ma na aoao apau e alakai ai kona uhane. I kona huhuana, ua moani mai la kea la o ke aloha, i kona hoowahawaha ana i kahi mea, ua hanau mai la ka make i ka hanohano ame ka maemae; aka, o keia maumeau apau, noloko mai no ia o ka uhane o ke Aloha. O ka poe pena kii, poe haku mele, a poe hookani pila o kela ame keia ano i nele i keia mau haawina, ua like lakou me na ponalo e omilo ana i ka nani o ka uhane akeakamai. O ka poe i lilo i poe haku mele kaulana loa no ke ao nei-ka poe pena kii i mahalo nui ia-a pela me na ike a Noeau o kea o nei i hoopahaohaoia ai ka noonoo o na kanaka-he poe lakou i komo kino maoli iloko o ka huli ana me ka ikaika ame ka hoomaha ole. E hana ana kea o a e hana ana ka po, aole hoomaha keia poe. E hooulu mau ana lakou i ko lakou mau uhane ike iloko o lakou iho. O keia kea no pono e hoohanaia ai ka uhane iloko o ke kanaka. Aia i loko o kela ame keia kanaka, he uhane o kekahi ano a e ‘lilo ana kela uhane iloko o ua kanaka la i mea pomaikai a poino no ua kanaka la elike me kea no o ka hoouluia ana ae o ua uhane la. Ina hoouluia ae ua uhane la iloko o ka ino, alaila, e hanau mai ana no ka ino. A ina hoi e hoouluia ae oia iloko o ka maikai, alaila, e hanau mai ana no ia i ka maikai. O keia poe hoi a’u i hai aku la ia oe, ka poe i hoolilo maoli i ko lakou mau la apau no ka Holomua o ka hana a ko lakoa mau uhane i koho ai, he mea mau e komohia aku ana ko lakou mau la o ke ola ana iloko o kekahi loli ano nui ana o ko lakou mau ola ana, a no ia mea i kapaia ai lakou i kekahi wa, he pupule a he hehena.

“Ano, e Mademoasela, o ka’u Oihana i koho ai, oia no ka oihano pena kii. Mai ko’u mau la opiopio loa i hoomaka mai ai au i ka huli ana i keia hana, a ke huli nei no, a e huli aku ana no. O ko’u luaui makuakane, he kanaka pena kii no oia a nana no i hoomahele mua ia’u ma ke alahele o ka ike kaha kii ame ka oniu ana i ka hulu pena. He oiaio ua hoea mai la au i ke kulana Holomua loa o ke ike pena kii mahalo o kana mau alakai ana, elike me ka nui o kahi ike i loaa iaia. Aka, elike me ke kanawai paa, aole e oi aku ka welau o ka wai i ko ke kumu, pela no i oi ole aku ai ke kulana o ko’u ike pena kii i ko kuu luaui, koe wale no kea no opiopio o ka’u mau waihooluu, a, aole hoi pela ka ua wahi luaui nei o’u, ne ano mamake a ano ola ole kea no o kana mau wai hooluu. Ua nui ka poe i mahalo i ka’u mau kii i hana ai, aka, ke ike i loaa ia’u no nei hana, aka noi, o ka mahaloia mai, he oiaio ua loaa mai ia mau mea a nui loa ia’u. Ua ike au i ke kii i penaia e Correggio no Marie ka Virigine e hii ana i ka Hoola o kea o nei, he lua ole ka uliuli lipolipo o ka hooluu i penaia ai kona aahu. He oiaio, he hooluu keia na’u i manao mau, ina no e koekoe ia ua hooluu ia me kekahi pahi, aole no ia e pau ana a hiki i ka puka ana o ka lole i penaia aku ai ua kii la. Ua ike au i ke kii o ka @keia ana mai o ka anela o Gaberiela imua o ka Virigine, a he lua ole ko’u hoohihi no na waihooluu e puapuai mai ana ma keia kii. Ma ka’u hoomaopopo ana, ua like ke omamaka oia mau waihooluu me ko na waihooluu oia ano hookahi maluna o ke anuenue. Nolaila, ua liko iho la nei mea he waihooluu i kumuhana ano nui loa an’u e noonoo nui ai. I ko’u hoohalike an ae i na kii o keia au hou e hele nei me na kii a na poe pena kii kaulana loa o ka wa kahiko, ua lilo loa na kii o keia wa i mau mea ole loa. E ike aku ana no oe i kea no mahiehie mai o ko lakou mau waihooluu a hoihoi ole nohoi ke nana aku ia lakou. Aohe no he uhane iloko o keia mau kii, he kohu aha la ko lakou ano. Nolaila, ninau nui au iloko o ko’u uhane iho, heaha la ka mea huna i loaa ia Corregio, ia Fragelico ame Rafaela i mau ai ke omamaka o ka lakou mau kii? He mau wai hooluu ae ko lakou mau omamaka an, a mae ole hoi? No keia ninau pili i ka waihooluu, ua hoomaka iho la au e huli me ka ikaika loa i kahi e loaa ai ia’u o na wai hooluu mae ole. Ua kuai i na pena kumukuai kiekie loa, aka, i ko’u hoohana ana aku nae ia lakou, aole no i like aku me keia mau wai hooluu omamaka a keia keia poe pena kii kaulana o ka wa kahiko. Ike iho la hoi au ia wa, ua paipai wale ia no keia mau pena apau a’u i kuai ai a nolaila hoomaopopo iho la au o keia kekahi kumu pilia i na kii o keia wa, Ua noke au i ka imi ame ka huli mawaena o na poe kuai pena i wai hooluu e loaa ai na wai hooluu like loa me ka kela poe pena kii, aole he wahi mea a loaa iki. Lilo keia mea i mea nui loa i kuu noonoo ana. Eia kuu uhane i keia wa ma ke kuahu o ke ake ana e loaa ona wai hooluu e hiki ai ke ku a hala ne mau kene@uria loihi loa me ka mea ole ana a mahiehie ole ana hoi. E noke mau ana au i ka noonoo i kahi e loaa ai keia kuko a’u e kuko nei. Ua lilo keia hana ia mea puliki paa loa iloko o ko’u lolo, a e maalo mau ana noi keia mau mea iloko o ko’u poo. O ka mea kupaianaha loa nae, ke moe iho au i ka po, ike iho la au e pena ana au i kekahi mau kii nani loa, a o ko lakou mau wai hooluu ua like no ia me na wai hooluu a’u i ike ai maluna o na kii a Correggio ma. I kekahi wa e puoho ae ana au me ka hikiwawe loa, o ko’u manao eia la au i kea o kahi i nana ai, eia nae, aia a ala ae la ike iho la he moeuhane wale no. I kekahi wa noi, ike aku la au i kekahi mau kino wahine ui loa a pela nohoi na kane nani loa, a manao iho la au e pena i ko lakou mau kii, eia nae aole hiki ia’u ke lalau iho i k hulu pena, me he mea la ua lolo ia kuu lima. I keia wa a’u e hakoko nei me keia mea a’u e @ nui nei e loaa, aia hoi, make iho la kuu wahi luaui makuakane, a noho hookahi iho la au. I kela wa i hoomaka mai ai ke ano e loa o ko’u noonoo apau. Aohe o’u makemake iki e launa aku me kekahi poe okoa aku, a makemake iho la au e hiamoe. I kekahi wa, e noho ana au a o ka’u hana nui e hana ai oia ka noonoo ana no keia mea huna, a i kekahi wa e ku ae ana au a hele aku i ka holoholo a hala he mau hora lehulehu i mea hoi e hoomaalihia ai ka ikaika o ko’u lolo ia wa. O ko’u wahi nae e noho ana ia wa, ma ke kulanakauhale no ia o Roma, maloko o ke keena pena kii o kuu wahi luaui makuakane. I kekahi ahiahi ike iho la au i ka lulumiia ana iho o ko’u noonoo, a kunahihi ae ia hoi ko’u ano apau, ame keia ano kunahihi o’u ua haalele iho la au ia loko o ko’u keena a puka aku la au i waho. Eia au ke hele nei i ka holoholo elike no me ka mea mau ia’u. Aka, o kahi mea kupaianaha nae a’u e hai aku ai au ia oe, oia ko’u kaheaia ana mai he pupule ma ko’u wa halawai pu aku ai me ka wahine nona ka hale a’u e noho ana. Holo mai la hoi kana wahi keiki uuku, kahi keiki nohoi a’u i maa loa ai i ka hii ana ae ma ko’u mau lima, aia hoi, kahea ino mai la oia i ua wahi keiki la, aole e holo mai ma kahi a’u e hele aku ana. Ke ike la au i kona kuhikuhi ana ae i ka hoailona o kea ma kona lae, kona umauma ame kona mau kipoohiwi, me he mea la, he uhane lapu au e ku aku ana imua ona. Me ka piha pahaohao launa ole, ku iho la au, a nana pono aku la au i ua wahi wahine nei, a pane aku la au iaia me ka malie loa nohoi o ko’u leo:

“Heaha keia ano hana au e hana mainnei ia’u? Manao anei hoi oe, ua uluhia ia au e ka uhane ino?”

“E ka Virigine Hemolele,” wahi a ua wahine nei i pane ae ai, “ua pupule ia hoi oe?”

“Pehea! Ua pupule ia anei au?” wahine a’u i ninau iho ai ia wa ia’u iho.

Me ka hoowahawaha hoi iloko o ko’u naau no ua wahine la nana aku la au iaia, a liuliu hoomau mai la au i ka’u hele ana, aka, he mea e nae ka ehaeha o kou naau i ko’u hoomaopopo ana iho, ua kapaia mai au he pupule. Oiai au e hele ana, ulu ae la na noonoo ano e ana iloko o’u no kia mea. O keia ano pupule o’u i ikeia mai ai, oia anei ka hopena o kea no e inoino loa o ko’u noonoo i na wa i hala ae no ka mea hoi e pili ana i ka waihooluu a’u i noonoo nui ai. Hoomau aku la no au i ka hele ana me ka maopopo ole ia’u o ka’u wahi e hele ana a o ka mea mua loa o ka’u ike ana, oia ko’u ike ana iho e hele ana au iloko o kekahi kihapai naui loa. I ko’u huli ana ae a nana ae la i ka ponaha lani maluna ae o’u ike ae la au i ka mahina opiopio e kau kehakeha mai ana i ka poiuiu o ka lewa uli, a o kona ano nae ua like me kekahi pahi kakiwi e lele pua-o ae ana iloko o ka lewa me he mea la e nee ae ana ia e okioki i na kinikini hoku e kaa ana ma ka lani ia wa.

Hele aku la au a noho iho la maluna o kekahi pohaku, a ma ia wa i haawi iho ai au i na noonoo ana no’u iho. Ua hehena ia paha? Lalau ae ia au i kuu poo e poniu ia ana e ka eha oolea loa ia wa, a lomilomi ae la me ko’u mau lima me ka ikaika, a puana pu ae la au i keia mau wahi lalani mele hookanaaho:

“E, mai haawi mai ia’u keia haawina olalau. Aole i ka pupule, aole hoi ka hehena O poino kuu uhane a lalau auanei au, O ko’u hopena hoi he komo aku i Gehena.”

I kela wa hoi ulu mai ia kekahi manao hou iloko o’u he mea pono ia u ke pule. I ka hoea ana mai o keia noonoo iloko o’u, aole i kana mai ko’u pilikia, oiai aole au ike ia mea he pule. Ua ao ia au mai ko’u mau la opio mai e ko’u wahi luaui makuakane, aohe Akua, a nolaila, aohe ia mea he pule ana. Aole kuu wahi luaui makuakane i mapaoia iki he Akua kekahi Nana e hooponopono i na mea apau o ko ke Ao nei noho ana, aole. Hookahi ana mea ia manaoio loa, oia keia, ke hoomaluia nei na mea kino apau o keia Ao m@ria e kekahi kanawai nui i ka paia ke Kanawai Laulaha o ke Pale ame ka Hoopau ana i ka Pilikia. O keia kanawai, wahi ana i ao mai ai ia’u, na ka pilikia o ka honua i ka wai ole, i hoohamama ae i kona mau waha lehulehu loa e hamama ae i kona mau waha lehulehu loa e hemama ae i ka uoho o ka lani e noi ana i wai a ma ia wa i lele ae ai ka ume kaumaha o loko o ka honua a lea kea o i ka lewa a umeia iho ia la e lana hele iloko o ka poai lewa kokoke loa iho i ka ili o ka honua a i kona loaa ana i na kikiao maka@ ikaika, ua wawahi ia kona popo wai, a naule mai la he ua, a inu ae la ka honaa makewai i ka wai mai ka lani ma@.

O ke ano iho la keia o ka weheia ana, a hoohanaia ana o keia Kanawai nui e rula ana i ko kea o nei apau. O keia ka mahele o ka poi i kapaia he poe Materia ko lakou manao. Aole o lakou manaoio ia mea he Akua. He hoomana keia o n amea kino material. Ua manao iho la au, o keia ke kumu i pa maloo ai na wai hooluu o ke kii a kuu wahi luaui makuakane, a nele i ka uhane hooulimahiehie ole.

(Aole i pau).

 

NAWALIWALI KONA MAU AALOLO

 

Olelo mai F. J. Jawdence o 435 Alanui Eha, Detroit, Mikikana, ka lunahooponopono o ka Nupepa Evening News:

“Aole loa au i mai loa olai au e lawelawe ana i keia hana, aka, I kekahi wa nae ua olelo mai la ko’u kaulia, he kino ko’u ia wa i hki ole ia’u ke hoomau aku i ka kawelawe ana i ka hana, a e loaa ana hoi au i kekahi ma’i ikaika a oolea loa ma kou mau aalolo. Ua ike iho la au i ko’u maikai ole, a ke ike la nohoi au i ka maikai ole loa o ko’u mau aalolo, a hiki ole nohi @ ke hiamoe. Wiwi mai la ko’u ki@ a lehulehu loa mai la ka manae ana o na ma’i he nui iloko o’u, a ua pah@ hoi ke Akamai o na kauka.

“Ua olelo mai la hoi kekahi o ko’u mau hoa no ka mea e pili ana i na Huaale Akala a Dr. Williams no na kana@ nananakea, a hoao iho la au. He o@, ua loaa mai la ia’u ikaika mai @ mau huaale mai la, a ike iho la @ i ka ikaika hou ana ae o ko’u mau aalolo, @ hiki ia’u ke hiamoe maikai i ka po. Mahope mai oia wa, ua hoomau aku @ au i ka ai manaw ana i ua mau huaale la, a ike iho la au i ka pau ana o ka eha, a ua like au me ke kanaka hoa ma ka’u hoomaopopo iho.”

Mai ka Nupepa Evening News mai, Detroit, Mikigana.

Aia maloko o na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nananakea ma kea no panaiki, na hunahuna laau apau e loaa ai ke ola hou ame ka ikaika o ke koko, a loaa hou hoi ka ikaika i na aalolo i hele an nawaliwali. He laau puhili ole keia no na ma’i elike me ka locomotor ataxia, ka lolo hapa, St. Vitus’ dance, sciatica, neuralagia, rumatika, nalulu, na ma’i mahope mai o ka loaa ana i ke garipa, ke kapalili o ka houpo, nananakea ka helehelena, ame na ma’i apua o ke kane a o ka wahine paha.

Aole e kuaiia ana na Huaale Akala @ Dr. Williams no na Kanaka Nauanakea ma ke kakini, a ma ka haneri paha, aka, aia wale no ma ka opeope. E loaa no maloko o na hale kuai laau lapaau apau, a i ole e kauoha mai ia Dr. Williams Medicine Company, Scheneccady, N. Y. He 50 keneta no ke poho, a he 6 poho no $2.50.

 

HOALOHALOHA A KE KULA O NA KAHU EKALESIA AME NA LUNA EKALESIA HOOLE POPE O KA MOKUPUNI O KAUAI.

 

Ia Mrs. Hyde ame na keiki: Aloha oukou-

Mamuli o ka oluolu o ka Makua Lani ka lawe ana aku i kana kauwa haahaa Rev. Chas.M. Hyde, D. D., kau kane aloha, a makua hoi o ka olua mau keiki he lehulehu iloko o ka pae o Hawaii;

Hooholoia, ke komo pu aku nei keia. Kula e auamo pu me oe i na kaumaha me na ehaeha no ka hala ana o ka makua a kuhikuhi puone o na hana Karistiano o ka Pae Aino o Hawaii;

Hooholoia, ke pule nei makou e hoomama ae i na kaumaha i kekau iho maluna ou ame kau mau keiki aloha, e o aku nei ma keia aoao;

                Hooholoia, e oluolu e lawe aku i keia mau kanaenae aloha me ka manaolana na ko kakou Haku e kiai mai ia oe ame na keiki, a ia kakou apau, ame kana mau hana i hookumu ai ma kea o nei: Amene.

SAM’L KAILI; Komi@e

 

KI GULA NO KA BAIBALA

 

@ hiki ana @ heaha @ ke kumu i @ ai @ he “maikai” na mea i hanaia @ ka @ o ka la, ka ha o ka ia @ o ka ia am eke ono o ka la a @ hana i hanaia e la ma ka ina o @ nokeaha hoi i komo pa-lua ai ka @ “maikai” ao na hana i hanaia e ia ma ke kolu o ka la?

 

                He ninau pohihihi keia. Aole i maopopo iki ke kumu nui o ko Mose kapae ana ae i ka huaolelo hoomaikai no ka hanaia ana o ka Lani ma ka lua o ka la, a pa-lua hoi ke komoana oia mea ma @ hana o ka la ekolu. Aia ma ka Baibala Sepetuagina, ka Baibala i anuhiia e na Kauahiku ma ka olelo Helene ma Alekanederia i Aigupita, ua komo no ma ka Pauku 8, ko ke Akua hoomaikai ana i na hana oia la. Penei ka mea i hoikeia ma ia Baibala a na kanahika ma ka Olelo Helene: “Kai eiden o Theosoti Kailou,” oia hoi, “A nana iho la ke Akua, na maikai. Aka, aole nae i ikeia kela mau olelo ma na buke o ke Kinohi o ka wa kahiko loa. He mea maopopo loa, aohe kumu pono e kapeia ai keia hoomaikai ana a ke Akua no ka hana i hanaia e la ma keia la elua. Ua manao kekahi poe naauao, ua komohewa ma ke kope ana ia keia wahi o Kinohi, keia mau huaolelo e pili ana ia ko ke Akua nana ana iho a haawi iho la i ka hoomaikai ana no ua hana la, ma ka pauku 10. A oia ke kumu o ke komo pa-lua ana o elua hoomaikai ana no na hana i hanaia ma ke kolu o ka la. Ua manao keia poe, o ka hoomaikai mua o keia la ekolu, no na hana ia o ka la elua; a ua lawa ka hoomaikai hookahi ma ka pauku 12, no no hana apau i hanaia ma ka la ekolu. A ua apono keia i ka unuhina a na Kanahiku.

 

                Pehea la kou manao no na olelo i hoikeia ma ka Pauku 10?

                Hookahi no manao maopopo o keia mau olelo, oia keia: I keia wa o ke ku ana o ka honua, ua hoakoakoaia ka aina paa a hookahi wahi; a o ka wai, oia hoi ke kai, hookahi wahi okoa o ka hohola ana oia mea. Aka, e mau ana no nae keia ration o ia mau mahele elua, oia hoi, hookahi hapakolu o ka poepoe honua ae aina paa; a elua hapakola o la poepoe e uhila ana e ka wai. O ke @ puupaa a virigine keia o ka@. He kulana nahaha ole a kau @ ole, aka, he kulana moe-kani ka aina i hookahi, ke kai i hookahi. Ua lawa ka nui o ke akea am ka @ moana kai no ka hoohanau ana ie @ (fog) e lana iloko o ka @ mea hooma@ i ka @ aina @ kahi o ka honua.

                Mahea la e loaa ai ka moolelo @ popo o @ Akua hana ana i ke @?

                @ ma @ 7 @.

                Hoko io @ Akua i ka lani @.

                Aole kuikahi ka naauao ame @ o ka poe ka @. Manao hoi kekahi @. O @ 1000 makahiki.

                E na @.

                Aka, he @ maiki o ka @.

                (Aole i pau.)

 

KA @ NA MAKUAHINE HE @

 

                He lehulehu loa na makuahine @ ua keiki @ oa@waliwali ia ke oia i @ nui e loaa iaia ke kino ikaika a @ alike me ka bebe Ilikiai. Ua hiki loa i kela ano makuahiae @ hana i @ loaa ai ka lakou poe keki ke kino ika @ a maikai hoi, ina e pau ana ke @ iloko o ke kino i ka hoomaemaeia aka mailoko aku o ke kino, a oia nohoi @ kumu o ka eiwa @ o na @ keia . No @ makahiki @ keia @ keiki. O ka me i @ pono i ke keiki a @. O keia ka @ keia ano laua @ hale kuai @. E makaa’a nae e loaa mai ka mea maikai a @ hoi. He mea makamae loa ke oia o nei mea he keiki, @ poao ole ai hoi ke pauaka wale ia HOBRON DRUG CO. na Agena ua ai Laau Kikapu Ilikini.

 

KA MOOLELO O KE KULA O NA KA@ UEKALESIA, AME NA LUNA EKALESIA O KA MOKUPUNI O KAUAI.

                Ua noho mai ke Kula ma ka @ o Nawiliwili, Lihue, i ka ia 14 o Nov., 1899. Rev. J. M. Lydgate, ke kumu alakai ma ka noho. Rev. Sua Kaili, @.

 

                @.

                Na @.

1-Hoike @ ame Mrs. Emma Wilson @ hoahanau Haole o ke @ Mahalo nui i ka @.

2-“Ka Iwi Haiae” @ Halela @ “O ka poe lulu me na waimaka @ lakou me ka hauoli.”

Ua hele mai na mea apau @ kaukau i keia haawina.

3-Wehewehe o ke @ no keia haawina, ua loaa @ hoonaau@o hoa me he wai @ ka mea makewai ka ono.

4-Haiolelo ma Kinohi 5:2@ muhana-“Ka hele pu ana o @ me kona poe ponoi,” na Sam Kaili @ haawina.

                5-Kumumanao heluhelu. “ka @ o na haiolelo, “ na G. L. Kopa ame @ @aauwai keia haawina i noomak@ hue ia mai apau na nalu o ka @ ke keiki o ka wai-ula-@haha o Wa @.

                6-Olelo hoalohaloha no ka @ Rev. C. M Hyde. D. D., i hala ana kona Haku ma o. Hooholo ke Ku@ waiho ia na ke Kakauolelo e @ hoouna ia kekahi kope i ka @ ne Mrs. Hyde ame na keiki, a i @ kope i ka Nupepa Kpakoa, a @ ia ma ka moolelo o keia Kula. @ halo nei ke Kula i na @ mea nana mai na kokua no na @ oluolu ai ke ola kino o ke Kala.

SAM KAI@

Kaka@

 

KUE O EUGENE I ANA MOO@ BIRIGAMA I ANA KA MAKE LEHULEHU

 

KA MANAOIO MORAMONA O @ HE EKOLU MAU WAHINE @ JESU I MARE AI

 

(Unuhina noloko iuai o ka Nupepa C. Advertiser, November @.

 

                BOSTON, Mass., Nov. @ pono ka Luakini o @ i ka po @ o ka hele @ma ka paka. O keia @ kou no ka poe e @ mare lehulehu @.

                O ka mea nana i @ ola no o Eugene Young @ Moopuna a Birigama lana. Mahope @.

                @ Maggie Ship, ma ka mahakahiki @. @.