Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 49, 8 December 1899 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU

Ke Kanaka uhai holoholona opio, owai ia'' Ka Waliiue opulepule, ī ulia ina? I 0 Hurama ko'u iuoa, Owai ia? j 1 Jīc X(inci kriai h'nkauīa c S>iirauuf Cobb, Jr. kc kahi u va Kanaka Kakuu Muohln Kaamna lua " hc an 7ici; a i unulnia mai hui r HOuULUMsiJJI / Jf iJi, mai ka olr(<> Jitri(ania mai a /, ka Otdo H-wuii, no l:e Kilohana Pookela no ka J.ahut /ī , MOKUNA XIV. ] KA HANA MALOKO O KA ULULAAU Ma ka wa i ala ae ai o Hurama I ke kakahiaka nui, ua iho koke aku la' ia iloko o ka rumi kuke, a malaila oia 1 hoomakaukau iho ai iaia iliō no ka hoi ana aku i kai o ke kulanakauhale a oiai oia e hoomakaukau ana iaia īho, ia wa i komo inai ai kahi wahine kauwa me na helehelena ano e loa. i ko ia nei ike ana aku i keia nanaina ano e maluna o ua wahi wahine kauwa nei. ia wa oia i ninau aku ai i ke kumu o kona ano e ana. I Ua hoikee mai la hoi ia me ka pihoihoi nui no kona ike ana i kekahi mau kanaka ekolu iloko o ka ululaau nnv ia kakahiaka. I > "Ehia ka nui o na kanaka au i ike ai?" Wahi a Hurama i ninau aku ai l ua wa'ni wahine nei. "He ekolu walee no poe kanaka a'u i ike aku nei," wahi a ua wahi wahlne nei. | I "Pehea ko Jako.ii mau ano m:i kau ike ana aku nei?" | "Aohe hiki ia'u ke hai aku ia oe rae ! ka maopopo loa i ko lakou mau ano, oiai e pee ania lakou iloko o ka nahelehele ma kft wa a'u i ike aku nei. Ma kau hoomaopopo lihi ana aku nei i ko i lakou ano, he mau helehelena inoino ko lakou, a e noke ana īakou i ke kiei amee ka nan'a ana mai ia nei nei. Ma ko'u manao o keia no ka poe kanaka | a'u i ike ai ma ka la a kuu haku opio i hele ai e kanu i ke kanaka īli-ula-ula." j I Ua makaukau pono loa ae la hoi o Hurama, a ia wa i olelo aku ai oia i | ua wahi wahine kauwa nei: j j "Auhea oe, e hele pu ana oe r-ie a'u | i keia kakahiaka, nolaila, e hele e aku oe a mahope aku nei hoi au, aka, ! alia nae oe e hele aku. Pehea la ua j ike no anei kou haku wahine i keia mea?" • I, "Aole o'u manao ua ike oia i keia j poe kanaka, oiai o kona ala ana mai! i la no ia, a, aole nohoi au i kamailio , aku nei iaia no keia poe kanaka a'u , i ike aku nei." "Ina pela e hele kaua, e komo mua I ae nae hoi au e ike i kou haku wahine. ■ E puka e aku oe mamua, a mahope aku 1 nei au." I Ua liaalele iho la kahi kauwa wahine , ia loko o ka hale kuke, oiai hoi o Hurama i komo mai ai iloko o ka rumi hookipa, a halawai iho la ia me Moragi■uia. i ka ike ana mai o ua wahine nei iaia nei, aolo oia i hoike mai i leekahi helehelena ano e a uluku paha, alea, nana mai la nae ia iaia nei me na hioiuoi.a alolia, a ninau mai la hoi: ' | "Aii\vc, mai ke kulanakauhale mai ( nei nae palia oe?" j "Ae;" wahi a Hurama i pane aku ai," mai ke kulanakauhale mai nei au." 1 "A pehea la, ua ike nae paha oe i kuu keiki?" i ninau mai ai oia ia Hurama me kona ku ana ae hoi iluna, a hele mai la a paa mai la ia i ka lima o ke kanaka hahai holoholona. , "Ae; ua ikee au iaia, a he olelo kana 0 ka haawi ana mai ia'u e lawe mai au la oe, oia keia, ua haawi mai oia i kona aloha ia oe a nui. He maikai nohoi kona ola kino, aolie ona pHikia." | "Aka; nokeaha la oia i haalele mai ai ia'u e like me keia ke ano? Aole i kana mai ka loihi o keia hele ana ona? Ea, e hai mai oe ia'u, no keaha la oia i 1 haaiele mai ai ia'u?" wahi a Moragianā i ninau mai ai imua o Hurama. ! "He hana kana maloko o ke kulanakauhale, a na keia hana i kaohi iaia mai kona huli hoi koke ana mai i ka hale nei; aka, ua hai mai nae oia ia'u, e hele mai au a hoike aku ia oe, he maikal no ia, a, aole e iinliu loa, a hoi mai no ia." ( "Alaila, ke mau nei no ka ke aloha 0 kuu keiki ia'u ea? A e hoi mai ana no ia e malama ia'u? Ae—-e lioi mai paha ia e malama ia'u. Auhea aku auanei hoi ko'u wahi i koe. Aohe. Aole J j liuilu ko'u mau la e ola aku ai, a hele aku au ma o—ae —hele aku au ma o, ma keia aoao o nei ola ana, e imi ai i J kona luaui makuakane, ka'u meā i aloha ai. Aka nae, o ka olelo iho la no keia a kona makuakane, he aloha oiaj ia'u a olelo mai nohoi oia ia'u, e hele ana no ia a hoi mai, eia nae, aole oia i huli hoi hou iki mai i o'u nei. I kona' hele ana, me kona aloha ia'u, wahi ana j 1 hoike mai, ai ia'u, aole loa oia i hoi I iki mai, a pela nohoi ke keiki ana' ame a'u e hana mai nei. He hana lokoino ka kona makuakane i hana mai ai ia'u, a heaha la hoi ka inoa kupono 0 ka'hana a kuu keiki e hana mai 1 nei ia'u? Lokoino kona makuakane iau, a lokoino pu nohoi oia ia'u. Lokoino—lokoino—aloha ole nohoi." I kela wa i palulu ae ai ua wahine la 1 kona mau lima i kona mau maka, a uwe iho la. Aole hiki ia Hurama ke' hookaulua hou iho i kana ku. ana ma-'; I

j loko o ka rumi hookipa, a, ua haalele I koke iho la ia ia loko o ia wahi a puka uku ia iwaho, a hele aku la ia mahope 0 kahi wahine paelee ee hele ana mamua ona. | I ka loaa ana aku o ua wahi wahine puele nei iaia nei, ia wa oia i kamailio -iku ai iaia, i ko laua hoea ana mawaho j o ka pa. e hoomau oia i ke ku ana ma ia wahi, a hiki i kona ike ana iaia ua leomo oia iloko o ka ululaau, a ma ia | wa oia e hoi aku ai no ka hale. 0 ke kumu nui o ko ia'nei kauoha ana i ua wahi wahine paele nei e hana pela, oia kona manao ana, ina he mea kekahi e i ku ana ma ia wahi, aole o Gilimana ■ j ame kona mau hoa e aa ana e lawe koke i ko ia nei ola oiai he maka kanaka kekahi e nana aku ana ma ia wa. \ ! Ua hooko aku la kahi wahine paele 1 keia kauoha a Hurama, na ku iho la ia, oiai hoi o Hurama i auamo ae ai i kana pu, a helee aku la no ka ululaau. laia e hele ana, me he mea la ua paa pono kona poo ia wa.i na maka he nui. ame na pepeiao hoi he nui, oiai, e noke mau ana ia i ka hoolono i na ano nakeke a halulu ana e lohe ana, a ma ia wa hookahi nohoi i huli aku ai kona j mau onohi maka a nana aku ma kahi 1 a kona mau pepeiao i lohe aku ai i ka halulu, me ka makukau ana ae o kona lima e kaulona ae i kana pu 110 kahi | ana i makemake ai'e hoouna aku i ka elele ahai ola i hahao ia iloko ona. i Eia nae, aole loa he mea i halawai mai me kona pepeiao e kono ia ai oia e hoohana aku i kana pu. I ko īa hele ana a komo iloko o ka ululaau maj . ke alahele maii mau i ka heleia, a hele aku ia nohoi leeia a hala iki aku iloko j o ua ululaau la, ia wa keia l haalele iho ai i ke alanui, a komo aku la keia iloko o ka hihipea o ua ululaau la ma ka huli akau o ke alanui. Hele aku la keia a pili mai la mahope o kekahi kumulaau nui, a malaila hoomaha iho la ia, me ka huli ana mai no nae o kona mau maka a nana mi la iwaho o ke alanui hele. | Aole paha i hala ae he elima minute 0 kana ku ana malaila, ia wa i ike aku ai keia i ka puka ana mai a kekahi kaj naka mailoko mai o ka ululaau ma ka aoao hema mai o ke alanui. Ike aku la j ia o Gilimana ua kanaka la, a e paa aua | i ia i kekahi pu raifela ma kona lima j E noke ana hoi ia i ka nana ma o a; maanei o ke alanui, a o ke ano o kana hele ana, he awiwi no ia, aka, he akahele maikai 110 nae. O ka hele ana nohoi a ke kanaka majcaukau i ke kipu, j ! a e hoohalua ana i kana mea i make- j make ai e lawe i kona ola. i ! I kela wa i kupu ae ai ka manao iloko o Hurama e ki koke aku no oia i ua kanaka la no ka mea hoi nana oia i ki- ; mai i ka pu ma ka po mamua iho, oiai oia maloko o ka pahale o Sir 01ivia Mineta. Ke ike aku la keia i ke ano o ka paa ana o Gilimana i kana pu, oia hoi! i aia ia ma ke kulana makaukau no ke kaikai koke ana ae a hoopili ae i ke kipoohiwi. 0 kona lima akau e paa ana i ka ai o ka pu, a o kona lima hoi e paa ana mamua pono aku o ke kiko 1 kulaiia mai a kikii pau. Ma ia wa i komo mai ai kekahi manao iloko ona he mea pono iaia ke hoonele i ua kanaka puuwai eleele la i ka mea paahana ' pepehikanaka ole. , Ia wa i hapai ae ai oia i <kana pu, a •' kaulona pololei aku la ma ke kiko o ka pu a Gilimana e paa ana, a ia wa oia ' i ki aku ai i kana pu. Poha ae la ka leo kani o ka pu raifela a Hurama, a owe ae la iloko o ka ululaau, lana koiaweawe ae la hoi ka uwahi poepoe o ua pu la iluna mawaena o na lau laau. i Ua loheia ae la ka leo hooho auwe o Gilimana, a ike iho la ia i ka oni ana o kana pu me ka ikaika me he mea la e olepeia aku ana mailoko aku o kona lima, ike pu iho la nohoi oia ma ia ma- | nawa i ka o inaeele ana mai a ka eha i kona mau lima a manao loa iho la «ia, u ku mai la la kona lima, eia ka auanei aole. i Ike iho la ia ua olepe pu ia ae la ke kiko o kana pu, a ua nahaha hoi ka la- ! au, oia hoi ke kumu o ua pu la ana o ka oni ana, aona apana i nahaha oia na apana i hoomanuheu ae i kona mau poho lima,' a ua palekana nohoi kona i klno holookoa, aole i hoopoinoia. Ia I wa oia i huli ae ai a nana aku la ma kahl ana i hoomaopopo ai oia kahi ana ( i lohe aku ai i ke kani ana mai o ka i pu l pakele mahuneliune ai kona ola, a ia wa oia i ike aku ai i ka hele ana mai - ke kanaka uhai holoholona me na| maka e nana pono mai ana iaia. \ J I kona kokoke ana: mai i kahi ana e ku lomaloma ana, ua pane mai la ia, iaia: j J "Aha, e Gilimana, eia hou no oe īna' keia huakai makaikai iloko nei o kaj ululaau?" | | Ua o mai la ka weli o ka makau ilo- ' ko o kona houpo i kona ike ana aku i ke kino nui puipui o ke kanaka uhai holoholona, aka, aole nae i emo, ua pau ae la ka makau ame ka hopohopo i ho-1 ea ae iloko o ua wahi Gllimana nei, ame ke ano hoonana nohoi, pane aku . la no ia me na huaolelo kikoola: "Ahe, o kau loaa iho la hoi ia o ka j maau hele ana iloko nei o ka ululaau o ka powa malu ana i ke ola o kela ame keia kanaka e hele ana iloko nei, ea? ; Na ka poe puuwai hohe wale kena ano' hana, o ke ki malu mai i ka pu. Aole pela au e hana ai, ina au e makemake e ki i ka'u pu i kekahi kanaka elike me oe, e halawai ana no au he alo a he ; alo me ia. aole hoi au e pee maju iloko j

o ke opu laau, a ma ke kua e hou mai ai i ka pahi. elike me kau hana i hana mai nei ia'u. Laki nae au i ka nui o kou hawawa a ike ole i ke kipu, a no ia hawawa hoi ou, ua pakele ko'u ola, | nolaila, o oe auanei ka'u luahi no keia hana powa au." I ke kokoke iki ana mai o Hurama ma kahi a Giiimana e noke aku ana i ke kamailio aku iaia. ua ku iho la ia me ke kalele ana iho o kona mau lima maluna o kana pu. a nana pono mai la hoi kona mau maka ia Gilimana, a mahope akaaka ae la la, a pane mai la oia ia Gilimana: "Manao anei oe, ina o oe ka'u i manao mai nei e ki, e hala ana kuu poka ia oe? Aole. Aole au i ki mai nei ia j oe, aka, o ko pu ka'u i makemake ai c lawe i kona ola, a e hoolilo hoi iaia i mea ole, oiai ua ike au o ka paa ia ana o kekahi pu e ka lima o kekahi kanaka puuwi hohe wale e like me oe ke ano, he mea ia e lilo ai ua pu la i mea e poino ai ke ola o ka poe puuwai eleele ole. 0 ka'u e hai aku nei ia oe e Gilimana, ua loaa pono oe ia'u i keia wa, aole loa oe e pakele ana mai a'u aku. Nolaila, e oluolu oe, e hai mai ia'u i ke kumu nui o kou hoea ana mai nei iloko nei o ka ululaau i keia kakahiaka nui?" Me ka wiwo ole iho nohoi o ua wahi Gilimana nei, pane aku la no ia: "Aole o'u manao iki he wahi kuleana kekahi ou e ninau mai ai la'u i ka ninau e like me kena ke ano? 0 oe anei ka haku, a i ole ia, o ka ona paha o ' ioko nei o keia ululaau? Heaha nohoi 'kou kuleana o loko nei o ka ululaau? 0 ka'u mea e hoomaopopo nei, oia keia, ua like no alik4 ko'u kuleana iloko nei 0 ka ululaau i keia wa, a i na wa e ae nohoi apau elike la me kou." "Pela no. Aole o'u hoole aku i kou kiileana ma ia mea," wahi a Hurama i pane mai ai mua o Gilimana, me ka hoomu ana mai nohoi i ke kamailio ana mai: "aka, e hai aku nae au ia oe, ina ua hoea mai nei oe iloko nei o ka ululaau me kekalii manao powa eleele iloko ou, alaila, e auamo ana no oe 1 na hopena oia hana." Oiai, o Hurama i kamailio mai ai ia Gilimana, aia no oia ke hōopiha hou la i kana pu, a no ia mea i ninau aku ai o Gilimana iaia: "Ea, e manao ana no anei oe e k' hou mai ia'u i ka pu? wahi a Gilimana i ninau aku ai ia Hurama, a ia wa nohoi ua wahi Gilimana nei i lele aku ai imua, me he mea la e hopu a'ku ana oia ia Hurama, eia nae, ia wa i hooho mai ai o Hurama: "E kuemi koke aku oe i hope, Ma ka wa e pa mai ai kou lima maluna o'u, 0 kou wa no ia e make ai. Ano, e hai mai oe ia'u, owai kela mau wahi kanaka au i haalele aku nei mahope ou, a ke ole au e kuhihewa ma kahi ltokoke loa i ka hale o Moragiana." "Nawai i hai aku ia oe, he mau kanaka kekahi a'u i haalele aku nei malnila?" "He keu oe a ke kanaka lapuwale wale. He keu nohoi oe a; ke kanaka hoopunipuni," wahi a Hurama i pane mai ai me ka leo nui, me ka hoomau ana mai nohoi i ke kamailio ana, "heaha la kou mea hoike ole mai ia'u i ka mea ōiaio. Ua ike au he ekolu oukou 1 hoea mai nei iloko nei o ka ululaau i keia kakahiaka, nolaila, e hele aku ana au e huli i kou mau kokoolua." "E hele aku nohoi oe e huli, owai ! auanei ka mea i papa aku ia oe no kou hele ana aku e huli i ua mau kanalea kino makani la au i olelo mai la." "0 ko'u manao maoli ia i keia wa." "A e loaa ana kau?" I nei wa i anehe ae ai o Gilimana e hele aku, a haalele iho ia Hurama, eia nae, oia ka wa a ke kanaka uliai holoholona i kahea aku ai iaia, me kona hele ana aku hoi a paa aku la ma kona kipoohiwi akau: "Alia hoi oe e awiwi aku i ka hele an.i, a haoiele ruai ia'u. Mal manao oe e hookuu aku ana au ia oe e hele oe ma o a maanei o loko nei o ka ululaau ma ko'u wa e noke ana i ka huli i ou mau kokoolua. O ka mea mua a'u e hana ai, oia ka imi ana i mea nou e auwana hele hou ole aku ai." J "E lawe koke ae oe i kou lima mai kuu kipoohiwi aku," wahi a Gilimana i hooho ae ai me ka leo nui, a ma la wa nohoi i unuhi ae ai oia i kekahl pahi mai kona kaei ili ae. Me ka eleu loa hoi, i kuemi hope mai ai o Hurama, J ame kona lima akau i haawi aku ai oia i kekahi puupuu ikaika ma ke poo o Gilimana, a hina aku la ia ilalo, alaila, I unuhi ae la ia mailoko ae o kana wahi j eke ili e lewalewa ana ma kona aoao he mau maawe kaula ili dia, a me ia mau | mea noke iho 1 a ia i ke kupee i na lim-i ! ame na wawae o Gilimana. Ua op?a | ae la ia i kona mau lima ma kona ku.i. j Ika pau ana o keia hana aia aua Hurama nei, ia wa i hapai ae i ī ko kino o Gilimna, a hoopili aku la iaia ma kekahi kumulaau ame kekahi kaula ili nui, hauhoa aku la oia i ua Oilimana j nei a paa i ke kumulaau, me ka hooku | pololei ana ae i kona kino iluna. | Ua noke ae la hoi o Gilinjana i ka ( olelo ino, me ka oni ana, ame ke noi ana mai nohoi ia Hurama e hookuu ! aku iaia, eia nae, aohe wahi mea o Huj rama a hoolohe aku i kana noi mai. j Aka, lalau iho la iai4 ka pahi a Gilimaa hele aku la, me ka: olelo ana mai hoi ia Gilimana: j ' "Eia au ke hele nei e huli i ou mau wahi kokoolua, a e noho oe maanei a hiki i ko'u wa e hoi hou mai ai maanei, a na'u no e hookuu ae ia oe mai keia wahi maikai ou a'u i hoopaa iho la ia oe I ole oe e auwana aku iloko nei o ka ululaau, a nalowale aku paha oe." Aole i pau.