Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 50, 15 December 1899 — KE KULANA WAHAOLELO LAHUI O MR. BRIGHAM H. ROBARTS ILOKO O KA AHAOLELO NUI O AMERIKA HUIPUIA. [ARTICLE]

KE KULANA WAHAOLELO LAHUI O MR. BRIGHAM H. ROBARTS ILOKO O KA AHAOLELO NUI O AMERIKA HUIPUIA.

O ke kohoia ana o Brigham 11. Rob- ! erts o Uta, Amerika Huipuia, e kekahi | poe koho balota o ia mokuaina e lilo i wahaolelo no lakou iloko o ka hale o na Lunamakaainana o ka Ahaolelo ' Nui o Amen'ka Huipuiu, tia lilo ia i kumu e kamailio nui ia ai kona nolio hoa ana noloko o ua hale la o na lunamakaainana e na nupepa, na awai. na Senatoa ame na Lunamakaainana o ka Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia, na kane ame na wahine o kela ame keia aoao hoomana i iike ole me ka hoomana i noho hoahanau ai keiA kanaka —Brigham H. Roberts. Iloko o keia mau aluka olelo i naiia ai maluna o ke kulana lunamakaainana 0 keia kanaka, he elua no mahele i nee ai keia mau manao, ka mua; ka manao e olelo ana, aole hiki iaia ke noho i hoa noloko o ka Hale o na Lunamakaainana. O ka iua: Ua hiki no iaia ke noho i hoa noloko oia hale. O keia mau manao elua, ma ka aoao npono a kue hoi (pro and eon) no ke kulana wahaolelo lahui o keia kanaka, ua kakoo like ia no ia e na kanaka o loko o ka hoomana hookahi me kona (B. H. Roberts) ame ka poe nohoi i kulike ole na manaoio hoomana me konij, a pela nohoi me ka poe Repubalike ame ka poe Demokarata. O ke kumu 'nui o kona kue i.i ana no keia kulana Avahaolelo iloko o ka Ahaolelo Nui o Amei-ika Huipuia, elike ine kona kohoia ana e na poe koho balota ku i ke kanawai o loko o kona mokuaina, oia no kona mareia ana i na wahine he lehulehu. He mea oiaio, Brigham H. Roberts, he hoahanau ola noloko o ka Ekalesia 1 olelo mau ia, ka EkaleMa Moramona o Uta. Ke ole makou e kuhihewa he hoa oia noloko o ka Papa o na> Lunaolelo he Umikumamalua o lōko oia Ekalesia. A ua'mare io ia no oia i na wahine he lehulehu; a ke ole makou e kuhihewa, me he mea la, he ekolu paha ka nui o kana mau wahine i mare ai. O. ka mea maopopo nae. ua oi aku mamua o hookahi wahine i mare ia e ia. Aoie makou e kamailio ana no ka pono ame ka pono ole o keia mare ana o keia kanaka i na wahine he lehulehu. Aka, hookahi nae mea maopopo, o ka hana mare lehulehu l na waiiine, he mauaoio ia iaoia a i aponoia e ka Ekalesia Moramona o Uta, mamuli hoi o ka manaoio ana oia Ekalesia, ua loaa mai he olelo hoike mai ke Akua mai e apono ana ia hana. Aole no makou e kamailio ana no ka oiaio, a oiaio ole palia o keia kanoha mare lehulehu i na wahine mai ke Akua mai, oiai ua ike makou, aole ia he mau mea piii i keia knmuhana. 0 ka mea maopopo loa, he kanaka 0 B. H. Roberts me na wahine lehulehu 1 mareia e ia elike me ke alakai a kona manaoio hoomana. Ua hooko oia i keia hana ma ka wa e noho ana o Uta he kulana Aupuni Teritori no Amei'ika Huipuia. A o kona lilo ana ae nei i Lunamakaāinana, ma ka wa no ia i lilo ai o Uta i Aupuni Mokuaina maoli, ke kulana aupuni hoi e loaa ai lie kuleana koho Luna Senatoa a Lunamakaainana no ka Ahaolelo Nui o Amei'ika Huipuia. Mamua o ka lilo ana o Uta i Aupuni Mokuaina (State) no Amei'ika Huipuia, i mare ai keia kanaka i na wahine he lehulehu. Mamua o ka aeia ana o Uta i Aupuni Mokuaina (state) no Amerika Huipuia e ka Ahaolelo Nui, ua hoopuka akea ae la o Peresidena Woodruff o ka Ekalesia "Moramona" o Uta, ma ka la 6 o Okaloha, makahiki 1890, he olelo kuahaua e papa loa ana i ka lawelaweia ana o ka hana mare lehulehu maloko o ka Ekalesia ana i noho Peresidena ai. Ua olelo ia. ma ka wa i noho Pereeidena ai o Lorenzo Snow no ka Ekalesia Moramona o Uta, mahope mai o ka make ana aku o Wilford Woodruf, ua kakoo no oia i ka hookapu ame ka lawelaweia ana o ka oihana mare lehulehu e na hoahauau o loko o ia Ekalesia. Ua olelo oia, ua papa maoliia keia hana e ka Ekalesia. A wahi hoi i oleloia ai, elike me ka mea i hoikeia maloko o ka nupepa Tribune o Uta, ma ka la 15 o Sept. 1898, ua hoike ae o Lorenzo Sn9w, aole oia i ike iki ua lawelaweia kekahi oihana mare lehulehu mahope mai o ka wa i hoopukaia ai ka olelo kuahaua a Peresidena Woodruff, oia hoi, ka la 6 o Okatoba, 1890. Nolaila, e manaoia 0 ka wa i lawelawela ai ka hana mare lehulehu e B. H. Roberts, elike me ke alakai ana a kona manaoio hoomana, aia no ia mamua aku o ka la 6 o Okatoba 1890. O ka hana mare lehulehu i lawelaweia e ia a e paa nei hoi oia i keia wa, he hana ia i hanaia e ia mamua o ka puka ana o ke kuah&ua p&pa mare lehulehu a Peresidana Woodruff, a mamua loa aku hoi o ka aeia ana o Uta e lilo i Aupuni Mokuaina no Amerika Huipuia. Ma keia ano i ku ai oia iloko o kona mokuaina, a kohoia oia he Lunamakaainana no kona Mokuaina, ma ka aoao Demokarata . Ua hanaia he kumukanawai no ka Mokuaina o Uta, a maloko hoi o ia Kumukanawai, ua hoikeia na olelo e papa ana i ka oihana mare lehuiehu, aole e hanaia maloko o ia makuaina. Aohe he olelo maloko o ia Kumukanawai e hoomaopopo ana o na mare iehulehu apau i lianaia mamua ae o *a vra 1 hooholo, a i aponoia ai ia Kumukanawai ,e lilo i mea ole. Aka, tta pflf na

olelo papa i ka mare lehulehu i lioikeia maloko o ua Kumukanawal la o Uta. no na hana mare leliulehu apau e lawelaweia ana mahope mai o ka hooiiolo a aponoia ana o ua Kumukanawai la. He mea maopopo. aole keia Kumukaiia«rti ii hoolilo i ko B. H. Roberts kulana noho ana kane i mare i na wahine iehulehu i mea nona e hewa ai. Aka.'ina i lawelawe o B. H. Roberts i keia hana. mahope mai o ka wa i aponoia ai keia kumukanawai ame ke kanawai kuioko e hooponopono ana i keia hewa mahope mai, alaiia, ua ku o B. H. Roberts i ka hewa feloni maoli. O ka mea maopopo, o ka hana i kue ia.ai oia—B. H. Roberts—oia hoi ka mare lehulehu i na wahine, he hana kela i lawelaweia e ia mamua o ka hooholoia ana o ke kumukanawai ame na kanawai e papa ana i ka mare lehulehu ma ia mua aku (in futuro). Me ka ike maopopo nohoi o ka aoao Demokarata ame ka poe koho baiota oia aoao iioko o ka mokuainii o Uta i keia kulana nohona ohana o B. H. Roberts, aia hoi. ua koho no lakou iaia i Lunamakaaiuana Demokarata no ka hale ana i ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia. Ua olelo ae o Hon Heber M. Wee)s. ke Kiaaina o Uta, elike me ka mea i lioikeia, maloko o ka nupepa I J rove Semi Weekly Enquirer o lanuari 6\ 1899, he mea l koho ma ka aoao Repuhalika, a kue hoi ia B. H. Roberts. oiai no nae, he hoahanau no ia iloko o ka Ekalesia "Moramona" o Uta penei: "Manao au, o ke leohoia ana o Mr. Roberts, he hana kuhihewa nui ia * * * Oi loa ko'u makemake e hooponopono ua kanaka o Uta nei i keia hana ia nei ponoi iho, mamua o ka hoolele ana aka i keia hana iloko o ka Ahaolelo Nui. * * * * Aka, ua hoike mai nae ka hapa nui o ka poe koho balota i ko lakou manao. Ua koho pono ia o Mr. Roberts. Ua olelo mai ka aoao Demokarata, ua makemake lakou no ka Ahaolelo Nui e hooponopono a hooholo hot i ka ninau e pili ana i ke kohoia ana o Mr. Roberts. Nolaiia, ua hemo aku keia ninau mailoko aku nei (o ka Mokuaina. L. H.) I keia wa na ka Ahaolelo Nui ana ia e noonoo. * * * * oka ninau a'u i hoomaopopo ai e noonooia ana, aole ia no ka pono, a no ka hewa paha o ka mai'e lehulehu * * * * Aka, eia na ninau Ia: oke kanaka e noho ana a e launa pu ana me na wahine i oi aku i ka hookahi, ma ke qno he mau wahine ia i mareia o ia, ua ku anei (eligiole) i ke kanawai e loaa iaia i noho iloko o ka Ahaolelo?" He mea oiaio, o keia maoli ke ano o ka ninau i pili i ke kulana wahaolelo Lahui o Mr. Brigham H. Roberts noloko o ka Ahaolelo Nui. No keia ninau, he elua no haina i paneia. Ka mua: Aole. Ka lua: Ae. 0 ka mea maopopo, aia keia ninau iloko o ka Ahaolelo Nui. 0 ka Hale o na Lunamakaainana ka lunakanawai nana e noonoo i keia ninau. elike me ke alakai ana a ke Kumukanawai: Aia ma ka Pauku 1, 1, Oki 2 (2nd clause) ua oleloia: "Aole kekahi e lilo i Lunamakaainana ke hiki ole aku kona mau makahiki i ka iwakaluakumamalima, a he ehiku hoi makahiki i noho kupa ai no Amerika Huipuia, a,' aole hoi oia he mea e noho ana ma ka wa o kona kohoia ana, maloko o ka Mokuaina i kohoia ai oia." Malalo o keia mau olelo, eia na mea e kupono ai kekahi kanaka e lilo i Lunamakaainana iloko o ka Hale o na Lunamakaainana o Amerika Huipuia. 1. Ua loaa iaia na makahiki he 25. 2. H0 7 ona mau makahiki oka noho kuph ana maloko o Amerika Huipuia. 3 He kanaka oia e noho ana maloko 0 ka mokuaina i kohoia ai oia. 1 ka hoopili ana i keia mau maheie ekolu i hoikeia ae la ia B. H. Robertfi, aole hookahl o lakou i kue ia e ia. Nolaila, ma keia ano, ua hiki oia ke holo 1 Lunamakaainana no ka Ahaolelo Nul, iloko o ka Mokuaina o Uta. I kona komo ana e lawe i kona noho ma ke ano he wahaolelo lahul iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, ma ka Ahaolelo Nui, e halawai mal n me ie ke oki 1 (Clause 1) o ka Mahele 5, o ka Pauku 1 o ke Kumukanawai: "0 kela ame keia Haie, oia no ka Lunakanawai no na koho balota, na hoike koho balota ame ke kupono ana (qualifications) o kona mau hoa iho." O na mahele hana i kuhikuhi ai ke Kumukanawai no ka nana ana o ka Hale i ha mea e pili ana i kona mau hoa ponoi iho, oia hoi, na poe i koho pono ia e na poe koho balota o kela ame keia mokuaina, oia wale no keia mau mea i hoikeia, penei: 1. Ke kohoia ana o na hoa oia hale. 2. Na hoike e pili ana i ke kohoia ana oia poe. 3. Na mea e kupono ai ke kanaka e lilo i Senatoa, a i Lunamakaainana paha. Mawaho ae o keia mau mea, aohe mau mea hou aku a ka Hale e nana ai. Aole kona kulana mare wahine hookahi, a elua paha, a i ole, kona mare wahine ole ana paha; a i ole, o kona noho ana paha me kekahi wahine i mare die ia eia. ona ninau o keia ano, he mau ninau kuikawa no lakou. Ma ka hoomaopopo ana. he ninau ano nui maoli no keia. Aole nae he mea maopopo ma ke Kumukanawai o Amerika Hui- | puia e papa ana, e akeakea ana, a e ku« *«a hoi i ko B. H. Roberts noho j ana i hoa no ka Hale o na Lunamaka- j &lnann %

Aole loa makou i apono iki i ka oi« liana mare lehulehu. Aole makou kokua iki ia B. H. Hobe«s no koua inaie ana i na wahine lehulehu. Manaoio no makou. he mea pono Ke ae ole ia oia e noho iloko o ka Hale o na Lunamakaainana o Amerika Huipuia: aka. o ka mea pilikia nae. pehea la e hookoia ai keia makemake, oiai aole kanawai maopopo i hooponopouo ana i keia. kumui\ana, koe wale no ka _ka hale hoopuka ana i olelo lioohoio e kapae ana a e hoonoa ana i kona noho. Ma ko makou manao, ina ua hoopii kanawai mua ia o B. H. Hoberts no ka | feloni mare lehulehu elike me ke kanawai e ku nei iloko o ka Mokuaina nana oia i koho ae la i Lunamakaainana. a ahewaia oia e ka Aha Hookolokolo no ua feloni la, ina ua loaa he kumu niaikai e hooneleia ai oia i kona noho Lunamakaainana ana. He mea oiaio hoi, he lehulehu loa palapala hoopii j komo aku iloko o ka Hale, mai na wapiii lehulehu aku o Amerika Iluipuia e noi ana e hoonoa ia kona nolio lunamakaainana. oiai he kanaka mare lehulehu oia. Aole o makou manao, e hiki ana i ka-Hale o na Lunamakaainana ke hoolilo iaia iho I Aha Hookolokolo Kanawai maoli. e hookolokolo ai hoi ia R H. Roberts no ka liewa mare lehulehu. oiai ua hoakaka poiio na Kanawai Kuloko o ka Mokuaina o l!ta. he fe\oni ia hewa. a na ko laila mau Aha Hookolokolo e'naa i ka hewa ame ka hewa ole o ke kanaka i manaoia ua kue i ke kanawai 0 kona Mokuaina iho. Ua like no a like keia hewa me ka hewa o ka lunamakaainana e noho ana me kekahi wahine i materemonio oie ia iaia. elike me ke koi aua o ke kanawai o ka aina ame ke kanawai o ka pono nolio ohana. Ina no ua ikeia keia ano noho ana o ua kanaka la e na kanaka koho balota apau o ka Mokuaina 1 kohoia ai oia i wahaoleio lahui no na Mokuaina la, aole oia i lioopiiia a ahewaia imua o kekahi Aha Hookolokolo o ka Mokuaina i lilo ai oia he lunamakaainana, aole ia e lilo i kumu e hooneleia ai oia i kona noho iloko o ka Hale o na Lunamakaainana. Aka, ke kali nei nae makou ine ka hiaiaai nui o ka loaa mai o ka lono oiaio no ka mea e pili ana i keia ninau. No makou iho, ke lana nei ko makou manao, e kapaeia o B. H. Raberts mai kona kulana wahaolelo lahui mai no ka Mokuaina o Uta, iloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia ma ke ano he kanaka oia i mare io no i na wahine he lehuleliu. a he kue i ke kulana hoopono.