Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 51, 22 December 1899 — Page 5

Page PDF (1.47 MB)

This text was transcribed by:  Ku'ulei Kupahu
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KUU KAIKUAHINE ALOHA.

 

Mai ka aoao elima mai.

 

            I ka loaa ana o kana loaa?? ia’u ma ….ka loko i ka la 16 mai, he hauoli mau au, he aloha kaikuahine mau nohoi, me ..lana no o ka manao e halawai hoa ia no i kahi wa o keia makahiki, a … i ka makahiki 1900 ae nei hoi i ka aole pela. O ko ka Haku makemake ke hookoia.

Na iho no me ka haahaa loa

            E. K. W.

….. Dek. 21, 1899.

 

O ka Lunahooponnopono o keia pepa kahi e hooia aku he wahine o Annie Holokahiki i maemae kona inoa nona?? ohana ma Honolulu nei, ma na i kamaaina ai oia iaia ame kana ..ne. He aloha, he ike makamaka a hoomanawanui. O kona mau la ho?? a hala aku la, ua lawelawe oia i na hana i kuponoke hanai e ka noeau ke kane. O ke aloha ame na hoo..na? poina ole ana no Annie N. Holokahi, aole ia e pau mailoko aku o kana mau hoa loha oiaio aku a pau.

?? H. ??

 

NUHOU HAWAII

 

 

Hookahi? wale no hebedoma maopopo …. puka aku ka Nupepa “Puka La” … Kuokoa” nei.

 

He mau haule ku-a-ua eloleo ko ….. nei ma ka wanaao Poalima, a oia ka Poaono ae nohoi o ka pule i ha...

 

Ka hookuuia ka hoomalu Bodo-Nika i loko o kekahi hapa p ke kulanakauhale nei ma ka Poalua nei.

 

Eia mai ma ko makou pepa o keia ka moolelo “Ka Mea Huna Pohihihi … Haku Opio o Kakelamaina.”

 

Noho wahi pepa a makou i koe o ke.... e aku nei. Ua pau loa i ka lilo …... kanoha mai na mokupuni mai. He ohohia nui keia i loaa i ke Kuokoa ….. nei.

 

He like ole ka manao o na kauka o ...noiula nei no ka mea e pili ana i ka mai i laulaha ae nei ma Honolulu …..... loia he Bubo-Nika. Hoola ke... poe he msi io no o is sno, a …... hoi kekahi poe.

 

No na leo mahalo i loaa mai ia ma.... ka moolelo i kapa ia “Keia Ao ?? Ao” e puka nei ma ko makou ?? He moolelo Kamahao a hoohe... keia o kana mau hoinainau ana.

 

?? hoolaha a ke Kuhina Kalai ?? puka aku nei ma ka pepa o keia ?? ana ka Hui Mahiko o Kilauea ??. Pela nohoi ka Hui Mahiko ?? ma Hamakua, Hawaii.

 

?? oe i ka makou mau olelo ?? puka aku nei ma ko makou ?? keia la.

           

E heluhelu ae i ka makou mau mea ?? ma na Aina E mai e puka nei  ma ko makou pepa o keia la.

 

Ua hopu hou ia iho nei o George ….iling no ka hewa kuai waiona ….aikini ole, elike no me ka mea …..anaia ai oia.

 

Ma ka hora 12 ponoi o ka Poalua ma Kekemaba 19, i hoopauia i ka hoomalu ana i ka apana o loko nei o ke ...nianakauhale?? i paa iho nei i ka hoo.... Eabonika.

 

Ua hoomalu pu ia iho nei me ko makoa?? hoa keena i kekahi o ko makou hoa paahana o ka oihana hookahi, no ka mea no loko mai o ke Teritori “Bubonika” Hu ka aka a haalele wale.

 

Ua loheia mai ua hoolohe ia o ka Rev. Lono i noho kahu i kuikawa iho nei no ka Ekalesia o Kaumakapili, ma ka wa i kaawale aku ai kona kahu mau i na aina i ke khea o ka Ekalesia o Wailuku.

 

Manuunuu ua ka-ka-ni o na oeoe ma ka po Poakahi aku nei. Eia ka, e hauoli ana na mokuahi no ka lanakila ana o na koa Hawaii ma ka hoouka kaua ana me Kenerala Budo Nika.

 

E nana ae i ka hoike kuikawa a W. C. Wilder. Presidena o ka Aha Sena... ame Deorge Manson, kakauolelo oia Hale no na lilo hoohana o ka papa ??. He mea hoike maopopo keia no kekahi auwai hookahe dala o ke aupuni.

 

Ua hanau mai na ka wahine a Mr. John K. Lilikoi ma ka la 7 o keia mahina iho la he keikikane. Ma ka la mai hoi maloko o ka Home Hooha?? keiki, na ka wahine a John Hoo?? he kaikamahine.

 

Ua makemake oe i mau mea ono maikai?? loa nau no keia mau la nui ae ?? aohe hewa ke hoao ae i kau ?? kauoha?? oia ano i ka halekula e ku ma ke kihi o na alanui Moiwahine ?? ...waina, ma Honuakaha.

 

Ua hoopuka mai nei ka Aha Kiekie olelo hooholo ma ka hoopii a Cc ?? kue ia Solomona Mahelona no ?? aina ma Waianae, i hoopuka ai ?? i ka pono no ka mea i hoopii...pono?? ana no i ka olelo hooholo ?? ...kiure??.

 

I ke ahiahi Poaha nei Dek. 21 i ?? ae ai o Miss Mary Piikoi ame ?? Hakuole, ma ka materemonio mare, ma ka Halekula o Kawai...aenei. He mau opio keia no ke ?? Kamehameha ke kane a no Ka...no?? ka wahine.

I hope iho o ke anaina mare ua ma...a?? he papaaina mama, a he lehu...?? hoaloha no na mea i mare ia i ?? e launa pu me laua. Mahalo ?? na opio i hoolilo ae ia laua i mau ?? a noho pono a e hoolaupai hoi i ?? naauao.

 

NUHOUONAAINAE

 

LADANA, Dekemaba 11. Ua halawai mai la ka pualikoa Pelekania malalo o Kenerala Gatacre me kekahi poino a ke kaua, oiai i nee aku ai no ka hoouka-kaua ana aku maluna o Stromberg. O kahi i kua ai keia kulanakauhale, aia no ma kahi he kanahiku mile mai ka palena aku o ke Aupuni Kuokoa Alani.

LADANA, Dekemaba 11. Ua hoolaha ae nei ke Keena Kaua i keia lono uwea olelo mahope ae nei mai a Kenerala Forestier Walker mai, e noha ana ma Cape Town:

Ka hoike a Gatacre: “Me ke kaumaha kunohou au e hai aku nei ia oe, ua halawai mai au me kekahi kuia nui ma ka hoomaka kaua a’u i hooneo aku ai maluna o Stromberg. Ua alakai hewa ia au e na alakai, a ike iho la au he wahi hiki ole ia ke hele ia.”

LADANA, dekemaba 11. Ua hoolaha ae nei ka nupepa Times i ka lono mahope ae nei, i loaa mai ai mai Molteno mai:

“Ua hoao o Kenerala Gatacre e lele kaua aku maluna o ke kulana o ua Bua ma Stormberg ma ka wanaao o keia la (La “Sabati”). Ua alakai hewa ia aku makou e na alakai o makou a, ua hoopuiwa loa ia makou, ma na hora o keia kakahiaka a, mahope iho hoi o ko makou nee ana ma la po me ka hoomaha ole, a iloko nohoi o ka hoomanawanui. He maikai no ke kulana o ko makou kuemi hope ana, aole no me ka pupuahulu loa. Ua maikai ke kulana paio a na pualikoa Northunberland ame ka pualikoa Raifela o Ierelani, me he mea la, aia lakou e paahana ana me kekahi la paikau hoikeike.

“Haalele aku la ka pualikoa ia Mottens ma ka hora 9 o ka po nei, a nee aku la me ka awiwi nui maluna o ke a, a e pii a e iho ana i na oawa ame na kahawai. O ka halulu wale no o na kapuai wawae o na koa ka mea lohe ia, aohe mau mea e ae. Ma ka hora 11:30 napoo ka mahina. Hoea maalahi aku la na koa ma kahi he umikumamakahi mile mai kahua hoomoana mai, a ku iho la na pualikoa apau mamuli o ka poha ana mai o kekahi leo kahea awiwi loa “E ku!” (Holt)

Ia wa no i huaiia mai ai he mau kipuoolea loa ma ke alo ponoi mai o na koa Pelekane, a pela nohoi ma ka aoao akau mai. O ka mahele koa elua keia o ka Pualikoa Airiki, ua hola aku la a pili aku la ma kekahi puu e ku kokoke mai ana, a malaila hoi i naholo aku ai kekahi mau mahele koa e ae. Ikeia iho la, ua paa o luna o keia puu i na pu a na Bua,  a he poe pu ikaika loa keia, i oi aku i ko na mea i ike mau ia no na pu o ia ano i na wa i hala ae. I kela wa ua nee aku la na mahele koa apau no kekahi wahi he aneane hapalua mile ke kaawale mai ia wahi aku, oiai hoi, he elua mau batari pukaa e noke ana i ke ki aku i na Bua.

Ua hele loa ae la i ka nui na kipu ana a na aoao elua, a lele kaua maoli mai la nohoi  na Bua. Ua nee aku la he puali kaua lio i ka akau no ka lele kaua ana aku ma ka aoao akau o ka enemi. Ia wa i ikeia aku ai ka nee ana mai a kekahi mahele koa Bua mai ka akau mai, a hoounaia aku la na koa Airiki ame na koa o ka Mahele Elua o ka rgimana Northumberland.

Aole hoi i liuliu, ikeia iho la he mau pu mikini ka na Bua i hoonohoia ma na kulana maikai loa, a ua onou poo aku la no na Pelekane e paio pu no me lakou. Aka i ka ikeia ana o ka enemi, a pela pu hoi me ke kulana maikai i loaa ialakou,  ame ka nui o ko lakou heluna, ua kuemi hope mai la na Pelekane, a hoea i Motteno. Ua uhai mai la nohoi na Bua me elua mau pukuniahi. Ua manaoia, aole no i nui loa ka poino o na Pelekane.

PAA PIO NA PELEKANE EHIKU HANERI.

PRETORIA, Dek. 11. He eono haneri ame kanahikukumamalua poe Pelekane i lawe pio ia ma Stormberg. Ma ka hakaka ana nohoi ma ka muliwai Modder ma ka la i nehinei. Ua paa no Kenerala Cronje i kona kulana, a lawepio aku la he kanalima poe koa Pelekane.

LADANA, Dek. 11. O na lono hope i loaa mai nei no ka mea e pili ana i ka poino ana o na Pelekane, e hoike ana ia ina aole mamuli o ka eleu ame ka makaukau maoli o ka hoohana ana a na batari pukaa Pelekane ma ka hoouka kaua ana me na Bua, ina ua loaa maoli he poino nui hewahewa loa i na Pelekane oiai ua pioo lakou i o a ia nei.

O ka mea maopopo loa, ua hoounaia aku na Pelekane e hana i kekahi hana ku i ke pohihihi o ka hookoia ana, a hiupu hoi me ke alakai apuhiia ana e ko lakou poe alakai. Mahope iho o ka lakou hele ana me ka ikaika loa no na hora he umikumamaono, ua lele kaua aku la lakou ma ka aoao o na Bua i kupono ole ia lakou ke lele kaua aku. Aia na Bua maluna o kekahi puu a o ko lakou nui hoi, aia no ia ma kahi o ka 6,000, aole hoi he 2,500 elike me ka mea i haiia mai e na kiu.

He auhee no keia i like loa me ke auhee ana o na koa Pelekane ma ka hoouka kaua o Nicholson’s Nek.

LILO PIO KEKAHI PU HOWITZER A NA BUA.

LADANA, Dek. 12. Ua hoolaha ae nei ke Keena Kaua i ka lono i loaa mai, mai a Kenerala Buller mai:

“Lono mai a Kenerala White mai, Dekemaba 11, e hoike ana: “I ka po nei ua puka aku la o Koneia Metcalf me 500 poe koa o ka lele kaua ana aku maluna o ka enemi. Ua lilo pio mai ia lakou  kekahi pu Howitzer a na Bua. Ua hoea aku la lakou iluna o ka puu me ka ike ole ia ana e na enemi, a hoauhee aku la lakou i na enemi, a hoolilo iho la i ka pu i mea waiwai ole. I ka hulli hoi ana mai, ua halawai mai laia me kekahi pualikoa Bua, a hoomaak iho la ka hoouka kaua ana. Aia na koa Pelekane ke nee mai la me na elau pu, a puka no oia ma keia aoao o na Bua. He nui na poe i make o na Bua. Ma ka aoao o na Pelekane, ua make o Lutanela Ferguson, ame umikumamakahi poe koa. O kapena Paley, Lutanela elua Davenport, Lutanela koa, pau i ka hoehaia. He eono poe Pelekane i hopu pio ia, a oia ka poe i hoonohoia aku mahope o ke kiai ame ka nana ana i ka poe i hoehaia.

KA HOOUKA KAUA MA KAHI KOKOKE I KA MULIWAI MODDER.

CAPE TOWN, Dek. 12. Ua lauiaha ae ka lono, ua loheia ke kani o na pu ma ka la i nehinei ma ke kukulu e moe mai ana mai ka muliwai Modder mai.

Pretoria, Dekemaba 11. Ua lilo pio mai i na Bua he ekolu mau pu ana Pelekane ma ka hoouka kaua ana a Kenerala Gatacre me kona mau koa ma Stormberg.

O ka puka ana mai o na Pelekane mailoko mai o Kimberley ma kela Poaono aku nei, he hana hoao ia e lawe pio i ke kulana o na Bua ma Kampderdam, a e lilo aku hoi ka iohana hoolako wai. O na kipoka ana mai a na Pelekane, uua puhalu pu wale iho la no. Ke kaliia aku nei ka loaa mai o na lono mai na mahele koa kiai kuwaho mai o na Bua mi k muliwi Modder mi. Ua lauhala mai ka lono, ua nee mai la na Pelekane ma ka aina papu, a ua manaoia e loaa ana he hoouka i aua ikaika loa. No Prinz Loo ame Kenerala Cronje e alakai ana i na Bua.

MODDER RIVER, Ahiahi Sabati, Dekemaba 10. I keia auina la i kukulu hou ia aku ai ka pukuniahi 4.7 iniha anawaena mai luna mai o ka mokukaua, ma ka akau o ke kahua hoomoana, a o na batari pukaa “howitzer,” ua kukuluia ae la ma ka hikina hema, ma ka hema mai o na Bua. Ua hoolele aku keia mau pu i na poka pahu; a ua panai mai hoi na Bua ma ke ki ana mai i na pukuniahi he umikumamalua, a pela i ikeia aku ai ko lakou kulana i ku ai, a oia hoi ka mea i makemake nui ia i keia hoeu ia ana aku o keia mau kipu ana. Mahope iho o ka hala ana o hookahi hora o ke kipu ana, ua pau mai la ke kani ana o na pu a na Bua. Ua imi aku la hoi na pu “howitzer” i na au waha maluna o na puu, a ikeia aku la ke ku mai o ka e’a o ka lepo, i ulaa pu ia e na poka pahu. Ua hoopoinaia kekahi pukuniahi loiho a na Bua.

Ua maopopo loa i keia wa, ua makemake loa na Bua e hooukaia ke kaua ma Magersfonitein. He mea maopopo nohoi, aole i kiaiia o Spyfontein, a i ole, aole no paha na Bua i makemake e hoike mai i ko lakou kulana ma ia wahi, oiai o na kipu ana apau ma ko lakou aoao mai, mai na pukaa mai no ia ma Magersfontein.

POHIHIHI KE KUMU O KO KENERALA GATACRE HOOAUHEEIA ANA E NA BUA.

LADANA, Dekemaba 12. Ua loaa mai nei i ke Keena Kaua ka lono mai a Kenerala Forestier Walker:

CAPE TOWN, Poakahi, Dekemaba 11. ka hoike a Gatacre, penei:

“O ka lele kaua ana aku maluna o Gatacre, ua manaoia no ia e holopono ana, aka, ua halahu nae ka’u koho ana i ka manao o kahi i heleia e makou, a pela nohoi na alakai o makou. He maka’i ko makou mea nana i lawe aku a hala kekahi mau mile, a nolaila, ua hoomau makou i ka hele ana mai ka hora 9:30 p. m. aku a hoea i ka hora 4 a. m., a ua hoea aku la hoi makou ma kekahi kulana pilikia. Aole o’u manao, me ka manaoino keia alakaiia ana o makou. Ua hoomaka mai la na Bua e kipu ia makou mai luna mai o ka piko o kekahi pali hiki ole ke pii ia aku, a he nui wale ko makou e ku ana ma kekahi kula waiho wale. Ua hoao ka Mahele Elua o na Koa Northumberlands e hoonee mai i na enemi iwaho, aole nae hiki. Lawe ae la hoi na Koa Airiki Mahele Elua i kekahi wahi puu e kokoke ana ma ia wahi, a paa iho la hoi i ua wahi puu la me ke kokuaia ana e na koa pu kau-poohiwi maluna o na lio ame ka puali maka’i o Cape Town. Maikai ka hoohanaia ana o na pu malalo o Jeffreys. Aka, minamina nae au i ka hoike ana aku hookahi pu i kakaa aku iloko o ke awawa, a o kekahi pu hoi ua piholo aku la iloko o ke one a’e. A ua hiki ole keia mau pu ke hoopakeleia mai ko laua mau wahi i haule aku ai ma ka wa pono no ka hoohanaia.

“I ko’u ikeana i keia kulana, ua hoouna aku la au o kekahi elele maluna o  ka lio i Molteno me ka lono e pili ana ia makou. Ua hoakoakoa ae la au a unuhi mai la i ko makou mau koa, ma ka nee ana maluna o na puu no aneane eiwa mile okoa. Maikai ke kpiu ana mai o na Bua. Ua hiki ke lele pololei ka lakou mau poka no ka mamao o 5000 i-a. Eia au ke paa nei ia Bushmans Hoek ame Cyphergat. Ua hoouna aku nei au i na Koa Northumberlands i Sterksstorm no ka hooluolu ana. Ua lawepioia mai e ka poe Bua he ekolu town. O ka nui o na poe Northumberlands i nalowale he 366, aole he 306 elike me ka mea i hoike mua ia aku.

KA HOIKE A NA BUA NO KE KAUA MA STORMBERG.

PRETORIA, La Sabati, Dekemaba 10. Ua hoouna mai o Peresidena Steyn  i ka lono mahope ae nei no ke kaua ana ma Stormberg Junction:

“Ua lele kaua mai la na Pelekane, me eono pukuniahi maluna o na Bua, malalo o Swanepoel ame Oliver, a kipi mai la i na kulana o na Bua mai luna mai o na puu. Mahope iho o kekahi hoouka kaua hahana ana, ua haawi pio mai la lakou. O na poe i pio, oia no Mekia Sterges, me eono alii ame 200 poe aliikoa haahaa ame na koa Airiki. He mea pohihihi ka hoike ana aku i ka nui o ka poe i make a i hoehaia o na Koa Pelekane. Ua lawepioia mai e ka poe Buahe ekolu mau pukuniahi ame elua mau kaa lawe lako poka ame pauda.

MAOPOPO OLE I NA BERITANIA KA NUI O NA BUA MA CAPE COLONY.

LADANA, Dekemaba 22. Ua nui launa ole ka inaina ma Beritania Nui nei, no ka hupo maoli o ka Oihana Huli Kaulana Kaua o Beritania nei, ma ka hoomaopopo ana i ka nui o na Bua ma Cape Colony. Ua hooia mai na poe e ae i kamaaina a i ike i ka heluna nui o keia poe, aia no ko lakou heluna maluna aku o ka 15,000, a he mea pono ke kipakuia aku keia poe maloiko aku o Cape Colony mamua ae o ka hoomaka ana e ae aku ma kela kapa o ka Muliwai Alani.

KULANA MAOPOPO OLE.

E hoike ana kekahi lono mai Naauwport mai, ma ka Poakahi, Dekemaba 11, ma ka hoomaopopo aku, aohe wahi manao o Kenerala French e unuhi mai i kona mai koa ma Arundel, a nolaila, ua hopohopo loa ia, oia paha ke kumu o ka hoauheeia ana o na koa o Kenerala Gatacre. Ua hoike mai hoi o Kenerala French, ua onou aku kona puali pu-kaa ma ka la 11 o Dekemaba aku nei i na mahele koa mua o na Bua ma ka hema o Eolesburg, a haalele iho la ia poe i ko lakou kulana a nee aku la lakou mahope o Vaalkop.

KEKAHI MAU LONO NO MAFEKING.

Ua hoea aku la na koa Pelekane Rodesiana, no ke kokua ana ia Mafeking, i ka Papu o Gaberonnes, Dekemaba 2, a ike iho la, ua haalele iho na Bua ia wahi. Aia lakou ke hana hou la i ke alahao oiai no lakou e nee ana imua.

E hoike ana na lono hope loa mai Mafeking mai, ua konoia aku o Konela Baden-Powell e hooemi iho i na haawina ai a na koa ame na kanaka, aka, he nui no nae ka wai.

HOOKIKINAIA KA MOI MENELIKA O ABISINIA E PAA IA SUDANA.

NU IOKA, Dekemaba 12. E hoike ana kekahi lono uwea olelo mai Ladana mai, penei: E hoike maopopo loa ana na lono mai Kairo a mai Roma mai ina hana hoalaaia kaua a kekahi mau Mana o Europa, no ke kua ana ia Beritania, mamuli hoi o keia pilikia e loaa nei ia Enelani ma Aferika Hema. Penei ka hoike mai Cairo mai:

“Eia ka Emepera Menelik o Abisinia ke neemai nei, ma ke poo o kekahi pualikaua nui, no ka hoea ana ae i na panalaau o Beritania ma White Nile. I keia wa, aia kuna kahua hoomoana ma kahi koko i Adis Abeda. Aia na elele o Farani ame Rusia ke paipai la iaia e kue ikaika mai i na pono o Beritania, ke koi la iaia e hoopaa oia i kona kuleana ai oia. He ano ulolohi no ka Menclik nee ana. Ma na lono hope mai nei, ua kanalua ola no ka hoala ana ae i ke keehina hana oolea loa. Aia ke alo alii hihimanu o ua Moi nei ke hele pu nei no me ai, a mahope mai hoi na pualikoa.

Penei hoi ka lono mai Roma mai:

“Ua hoike mai o Kapena Ciccodicola, ka elele Italia i Abisinia, no ka mea e pili ana i na hana hoeueu kaua malu a kekahi mau Mana Aupuni e hoalaala ana ia Menelik e kue i na Beritania ma Sudana. Hoike mai o Coccodicola i kona hopohopo e ulu io mai ana he kaua.”

RUSIA AME SEPANIA.

Ua loaa mai ka lono mai Berusela mai, eia o Rusia ke kukakuka nei me Sepania no ka panaiia ana o ke Awa o Ceuta, oia hoi keia aoao ma Aferika mai e huli pono ana i ke Gabaraleta. Ua kukalaia ae nae ma Maderida, aole ia wahi (Ceuta) e kuaiia aku ana i kekahi Aupuni e aku.  O ka mea maopopo nae, ma ka wa e ulu mai ai he kaua ma Europa, e kokua ana kekahi mana ia Sepania ma ke akeakea ana i ko Enelani hopu ana a paa o Ceuta.

RUSIA MA PERESIA ME TUREKE.

E hoike ana na lono mai Sana Peteroboro mai, e hoopuipui hou ia aku ana ka nui o na koa Rusia ma na palena o Peresia ame Tureke, mamuli o ka oni ana o na hana kalepa a Geremania ka pono alahao ma ia wahi. E hoomahuahuaia ana nohoi ka nui o na mokukaua o Rusia maloko o ke Kai Eleele.

RUSIA, FARANI A OWAI LA KE KOLU?

Ua hoike maopopo ae ka nupepa Daily Mail, penei:

“He mea maikai no ko makou poe heluhelu ke hakilo aku i na oni ana a Rusia, Farani ame kekahi mana a Rusia, Farani ame kekahi mana hou ae, ma ka wa e loaa hou mai ai na hookuia hou ia ana o ko kakou mau koa ma Afreika Hema. Ua hooia mai ko makou mea kakau i ka nee ana o na hana a Rusia ma Ceuta ame Tanglar; a ma Asia Waena ama Abi-sinia.

GEREMANIA MA KA PAKIPIKA.

Nu’ioka, Dekemaba 8-E hoike ana kekahi lono mai Bermingham mai i ka nupepa La: Ua hoike ae ka nupepa Pou, ua ma-kemake o Geremania e hoolilo ia Sa-moa i kahua hoolulu mokukaua ikaika nona, a i kahua hoohana oolea hoi nona ma ka Pakipika nei. E kohoia ana he he poe aliikoa wae na lakou e hoomakaukau i ke kukulu ana i na papu pale. E kukuluia ana ma Sa-moa he hale hoahu lako kaua, he ka-hua hoahu lanahu ama kahi kapili mo-ku. E hoolilo aku ana o Geremania he $150,000 no keia hana iloko o keia ma-kahi.

BERITANIA NUI MA KE KAIKUONO O MEKIKO, MA KA NUKU O KE ALAWAI OKI O NIKARAGUA.

WASINETONA, Dekemaba 7, Mamul io ka olelo hooholo i waihoia ae e Senatoa Lodge o Masakuseta ma ka la i nehinei i hoomaopopoia ai, eia o Beritania Nui ke hoao nei e lilo iaia na Mokupuni mai o Ecuador. Aole mae i loaa i ka Aha Kuhina o ke ?upuni ma Wasinetoa he mau mea hoike e hookoia ai ka makemake o ka olelo hooholo a ke Senatoa.

He mea oiaio, no kekahi mau makahiki lehulehu loa i hala ae nei i laulaha ai ka lomo no ke kuaiia ana o ua mau mokupuni nei e ke Aupuni o Ecuador, a he lehulehu loa hoi na Aupuni i helu papa ia ae ma ke ano o lakou na poe e kuai ana i ua Pae Aina nei. Ua lauhala pu ae nohoi ka lono o Amerika Huipuia kekahi i owiliia aku, ma ke ano oia kekahi mea i makemake i ua mau mokupuni la, a ua loaa mai hoi ia Mahani oiai ia e noho kuhina ana no Amerika Huipuia ma Ecuador, he aelike mai ia Aupuni mai, no ka lilo ana mai o ua mokupuni la ia Amerika Huipuia. O ka mea oiaio paha, aole makemake iki o ke Aupuni o Ecuador e lilo ia Pae Aina mailoko mai o kona mana; a ua hoole oai i na noi a na Aupuni apau no ke kuai ana, a no ka loaa ana nohoi he wahi kahua hoahu lanahu.

Ua loheia, o ke kumu nui o ka makemake ana o Beritania Nui e lilo aku iaia keia mau mokupuni i hiki ai iaia ke hoonoho aumokukaua ma ka nuku o ke alawai oki ma ka Puali o Panama, oiai nae he 500 mile ke kaawale o ua Pae Aina ia mai ka nuku aku o ke alawai e manaoia ne ie oki. Ma ke Keena Kuhina Beritania, aole i loheia kekahi mea e pili ana no ka lilo ana ua Pae Aina la ia Beritania Nui. Aole no i manaola e kuai ana o Ecuador i ua mau mokupuni la i keia wa, oiai ua minamina loa oia ia wahi.

 

KA ITALIA HAWAII.

E hoike ana kekahi nupepa puka la o “Seattle Daily Times,” o ka Poalima ahiahi, Dekemaba 8, 1899, ua hoea aku ilaila (Seattle) o Mr. Robert W. Wilcox mai Kapalakiko aku, a aia ua noho oia maloko o ka Hotele Occidental. Maloko o keia nupepa i hoike pu ia ae ai ke kii o ua Italia Hawaii nei iloko o kona aahu koa Italia.

Ma kona ninaninau ana mai e kekahi mean kakau o ua nupepa la no ke ano nui o kana huakai e hele aku ana i Wasinetona, ua pane aku la ia, penei:

“Aole loia i loaa i na kanaka o Hawaii, oia hoi na Hawaii maoli, he hoike pono ia ana o ko lakou mau manao ma Wasinetona; aole loa laku i ui ia aku no ka mea e pili ana i ke ano o ke Aupuni a ka AhaoleloNuie manao neie haawi aku no lakou. He mea oiaio, ua hoouna mai ka Aha Kuhina o ke Aupuni Hawaii he mau wahaolelo no lakou ponoi iho nohoi, aole no kekahi poe e ae, a no ka poe hoi kekahi i pili aku ia lakou, oia hoi ka poe e ku neui he aupuni oligaresia, a o ka lakou misiona nui ia nei, pela ka makou hoomaopopo ana, oia ka hooikaika ana e hoomauia aku na luna aupuni e noho nei i keia wa, a i howahawah loa ia hoi e ka hapa nui o na kanaak Hawaii maoli ame na Amerika.

“O kela poe wahaolel, a o kekahi poe hoi o lakou, ua ukuia mailoko mai o ka waihona dala o ka lehulehu, i hoomakaukauia e ka Aha Kuhina no ia hana, ame ka mau ole hoi mi Wasinetona mai. He mau manao no ko na kanaka Hawaii ma keia mea, he mau iini hoi ia i pili i ko lakou puuwai, a i pili ole hoi i keia poe elele i kohoia maiwaena mai o la poe kue i ko lakou mau maiwahine, aka nae, o keia poe elele, keia poe keonimana na lakou keia misiona e hele aku nei e onou aku ia lakou iho iloko o ka Ahaolelo Nui, ma ke ano he poe wahaolelo lakou no ke kanaka Hawaii, aole lakou i hooikaika e loaa ona wahaolelo mai waena mai o na kanaka Hawaii. Paulele makou i na kanaka Amerika, paulele makou i ko lakou kulana kaulike a hoopono, a ua oi ae hoi koo makou manaoio oi ae i ka manaolana wale no, aole loa na kanaka Amerika i makemake ike e hoopilikia mai ia makou; a oia auanei ka hopena e hoomaopopo iho ai ka Ahaolelo Nui ame ka lahui Amerika, ma ke ano, o ka makou mea ia e paio aku ai.”

 

KELA AME KEIA

 

HOOLAHA I NA POE AIE.

 

Oiai ua koho ia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lupnahooponopono Waiwai no ka wai wai o S. R. Hapuku (k) o Niumalu, Lihue Kauai, i make kau oha ole, nolaila, o ka poe a pau he mai koi ka lakou i ka waiwai o ka mea i make, e waiho mai lakou me na hooiaio i kupono i ka mea nona ka inoa malalo nei, a i ole ia S. K. Kaeo kona Loio, ma Nawiliwili, Kauai, iloko o na malama eono mai keia la aku o hoole ia. A o na poe apau i aie i ka mea i make, ke kauoha ia aku nei e hookaa koke mai.

MELE HAPUKU.

Lunahooponopono  Waiwai o S. R. Hapuku, i make.

Lihue, Kauai, Dec. 8, 1899.

 

HOOLAHA MANA HOOKOLOKOLO

 

ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO.

 

Kaapuni, Apana Kaapuni Ekahi o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hana o ka waiwai o Kimokeo Kawaha, oia hoi o Kawaha (k), o Honolulu, Oahu, i make.

Oiai, ua waihoia mai ka Palapala Kauoha a Hooilina Hope Loa a ka mea i make i oleloia me ka palapala nonoi hoi no ka hookoia ana o ua Palapala Kauoha la a Hooilina hoi, a no ka hoopuka ana i na Palapala Hooko Kauoha ia Waiola (w), ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka Poalima, Ianuari 19, M. H. 1900, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia ka manawa i kohoia ai ame kahi e hooiaio ia ai ua Palapala Kauoha ia, a e hoolohe i ai ua noi la, a ma ia wa a ma ia wahi no hoi e hele ae ai ke la ame keia mea e hoike mai i kumu, ina he kumu ka lakou e ae ole ia ai ke noi o ua palapala noi la.

Honolulu, Dekemaba 14, 1899.

Na ka Aha:

            P. D. KENELLETT JR.

                        Kakauolelo.

 

AHA KAAPUNI, MAHELE KAAPUNI

 

Ekolu, Ko Hawaii Pe Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. PalaPala Lunahooponopono Waiwai.

ma keia, ua hookohuia aku o J. Alfred Magoon Esq, i Lunahooponopono Waiwai no ka Waiwai o Antone Fernandez, o Kona, Hawaii, i make

Ma ke kauoha a Hon. Gardner K. Wilder, Lunakanawai o ka Aha Kaapuni o ka Mahele Kaapuni Ekolu, i keia la 12 o Okatoba, 1899.

            DANIEL PORTER,

                        Kakauolelo.

Aha Kaapuni Mahele Kaapuni Ekoku.

            2785-4t.

 

ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO

 

Kaapuni Apana Kaaouni Ekahi o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hana o ka waiwai o Annie N. Holokahiki (w); o Honolulu, Oahu, i make.

Oiai, ua waihoia mai ka Palapala Kauoha a Hooilina Hope Loa a ka mea i make i oleloia me ka palapala nonoi hoi no ka hookoia ana o ua Palapala Kauoha ia a Hooilina hoi, a no ka hoopuka ana i na Palapala Hooko Hooilina ia Willie H. Holokahiki; ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka Poalima, Ianuari 12, 1900, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma Aliiolani Hale, ma Honoluu, oia ka manawa i kohoia ai ame kahi e hooiaoia ai ua Palapala Kauoha la, a e hoolohe ia ai ua noi la, a ma ia wa a ma ia wahi no hoi e hele ae ai kela ame keia mea e hoike mai i kumu, ina he kumu ka lakou e ae ole ia ai ke noi o ua palapala noi la.

            Honolulu, Dekemaba 12, 1899.

            Na ka Aha:

                        P. D. KELLET, JR.

 

                                    Kakauolelo.

 

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI O KA MAHELE KAAPUNI EKAHI O KO HWAII PAE AINA.

 

Elizabeth K. Freeth  vs.  George D. Freeth.

Ka Repubalika o Hawaii.

I ka Hamuku o Ko Hawaii Pae Aina, a i Kona Hope, Aloha:

Ua kauoha aku oe e kii aku ia George D. Freeth, mea i hoopiiia?? ina ia e waiho mai ana i pane i kakauia iloko o iwakalua la mahope iho o ka hookoia ana aku o keia, e hele mai imua o ua Aha Kaapuni ia ma ke Kau o Nonemaba o ua Aha la, e noho ana ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi, la 6 o Novemaba ae nei, ma ka hora 10 a. m. e hoike mai i kumu nokeala la ke koi a Elizabeth K. Freeth, ka mea hoopii e hooko ole ia ai no kona pono elike me ka manao o kana Palapala Noi i hoopili pu ia me keia.

A e hoihoi mai oe i keia Palapala me kau hoike piha no kau hana.

Ikea e Hon. A. Perry, Lunakanawai Mua o ka Aha Kaapuni o ka Mahele Ekahi, ma Honolulu, Oahu, ma keia la 17 o Okatoba, 1899.

((Kakauinoaia)                        GEORGE LUCAS,

                                                            Kakauolelo.

Ke hooia nei au o keia mamua ae nei, oia ke kope oiaio, piha a pololei o ka Palapala Kena Kumu, a ua kauohaia ua hoopii la e homauia aku a hoea i ke Kau Feberuari, (1900) o ua Aha la.

                                                J. A. THOMPSON,

Kakauolelo o ka Aha Kaapuni, Mahele Kaapuni Ekahi.

            Honolulu, H. I., Novemaba 11, 1899