Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 52, 29 December 1899 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA FIVA ELEELE, KE

AHULAU BOBONIKA

 

HOONAAUAO AKEA MAI KA PAPA OLA

E MAKAALA KA U E PONO AI MAOLI KEIA NOHO ANA

 

            E h@ an  ano o keia ma'i  ahulau iloko o na wahi pelapela.  iloko @  a opila kawakawau a polopolona, me na wahi pouli-@  hoi. O ka malamalama o ka la ame ka ea mai- @ he mau mea ia e make ai keia anoano.

E malama mau i ka maemae, holoi pinepine i na lima, a e auau pepine nohoi.

He mea pono ke hoopiliia a paa na wahi apau o ke kino i moku @ pohele meka maau hoopipili. elike me ka adhesive plaster. @ ai i na mea ai hou a i hoomoa pono ia hoi.

            O na ma'i apau i hoikeia maanei, mai ka wa i ikeaia ai ka ma'i @ wale no hookahi ma'i, ua ikea ka pehu ana ma ke kapa-@ o ka paakole. a i olelo mau ia hoi, he ha-hai, e hoike ana ia @ ana mai o ka ma'i ma na lala mai o lalo.  O keia poe @i keia ma'i, he poe lakou i maa i ka hele wale ana o ko @mau wawae me ke kamaa ole.

            O ka manao o Dr. Kitasato, ke kauka huli kulana ma'i ahulau, @ a e pehu na anoano paahana ma na kapakapa, a hene paha o na puukole alaila, ua komo mai ka anoano o ka ma'i lele ma na kapuai wawae. Nolaila, mai hele wale na wawae; he pilikia ka hele wale ina o ka wawai iloko  o keia wa e hele nei; e komo no i ke kamaa.

            E hoomake i na iole ame na mea kolo e ae apau.  Ua lokahi ka @mao o na kauka noeau (medical experts) o na iole ka poe na @ e halihali a hoolaha aku i ka ma'i ahulau ma o a maanei, a keia ke kumu nui o ka poino.  E pepehi i na iole ame na mea kolo apau e maau hele ana ma ko eukou mau hale, pela auanei e hoemiia @ ai na kumu e laulaha ai ka ma'i ahulau (plague).

 

Keena o ka Papa Ola, Honolulu, Dekemaba 26, 1899.

 

@ o ko makou noii akahele ana @noa maoli o keia ma ahulau a  @lele. e laulana nei i keia wa, ma-@ o kakou. ua loaa mai la ia ma @ ka hoikei ana mai, o keia no ka  @ Fiva i kapaia. he Fiva Eleele. Ma-@ o ka loli ana ae o ke ano o ke @maka ma kona wa e make ai, mai ka @ kupapau maoli a ka hooluu eleele kapaia ai keia fiva, he Fiva Eleele @ mamul hoil o kona iele ana i o @ nei mawaena o na kanaka, a nui @ poe e poino i kana mau maau hele na i kapaia a oia. he Mai Ahulau, a @ Mai lele nohoi.

            Ma keia wahi o ka makou pepa e ikeia @ ka Leo Kahea o ka Papa Ola no a mea e pili ana i ka makaala ana no oia ma'i.  A ke hoopuka pu aku nei @ makoui i na hoakaka lehulehu i aka ua aku. ma na kolamu o ka akou nei pepa, no na mea e hoomaka mai ana ia kakou no ke ano maoli keia ma'i weliweli.

 

KE ANO O KEIA MA'I

 

            @ oleloa, o ka hoomaka ana mai o ia ma'i. oia no kn loaa ana i na ma'i 2 alaila. puka mai na anoano puu-@ mai i kapaia he bubona ma na i'o ahana palupalu na lakou e hookale i na wai o loko o ke kino.  Ua ia ke kino i keia mau anoano i ke-@ wa.  A i kekah manawa, e puka @ ana no keia mau anoano bubona @ loaa mua ole i ka fiva.  O keka-@ o ka loaa ana, oia no ke kau-@ nipoa o ke kino no elua a ekolu @ alaila, hoomaka mai la ka eha @ lala pau o ke kino, ke nu, ka @ me ke poiuniu. a i ka ha o ka @ mai ka bubona (hahai, a pehu @hia paha) ma na poaeae @haka. a malalo o ka auwae, maloo lelo. paa pu na niho i ka mea keo-@. Ina e ola ka mea ma'io a ehiku la, @ wa no ia e hu ai keia mau puupuu @ Mai Ahulau Bubonika, (Five Eleele Ma'i Ahulau Eleele hoi, he mai  @no loko o ka ohana mai fiva i @ lele mai ke kanaka mai aku a kanaka ma'i ole a i kekahi wa he ohana na mai-hehe hua ohia, a i paia hoi i kekahi wa he  mai hehe @ole.  He elua mau ano nui o keia @ (1) Ka Ma'i Ahulau lahilahi, a o ka hoi ka ma'i i ikeia ai na ouli hoke @ o ka ma'i e ukaliia ana e ka fiva mama. O ka (2) hoi, oia ka Ma'i Ahulau oolea, a he ikaika na hoike ana a ka ma'i ma keia kulana. Ma ke ano lahilahi a mama o ka ma'i e ikeia ana ka pehu ana ae o na opuupuu a anoano hookahe hou o loko o ke kino, o ka oi aku nae, o na kapakapa, i kapaia i kekahi wa, o na hene, ame ka poaeae.  I kekahi wa hoi, ma ka a-i ame kekahi mau wahi e ae, a e kua-maihehe maoli ana keia mau puupuu i kekahi wa.  E hoea mai ana no ka fiva maluna o ke kino.  O ka ikaika o ka pii ana o ka fiva, aole no he ikaika loa.  He kakaikahi na wa e ikeia ai ka ikaika o ka fiva.  Ua hoea no nae i  na degere he 104 i kekahi wa.  O ka manawa e hookapuhi ai (hoopunana keia mai iloko o ke kanaka mai ka  umi a ka iwakalua la.  I kekahi wa nohoi, he ewalu pule.  Ma ka hapanui o ka manawa. aole no e ike nui ia ana ka pilikia o ke ola a e hiki ana no i ke kanaka ke hele i o  a ia nei elike me ka mea mau.  He kakaikahi loa ohoi ka loohia ana i ka make, a, aole nohoi he kulana lele o ka ma'i i keia wa.

 

NA OULI O KA MA'I IKAIKA.

 

            O na ouli mua e ikeia ana, oia no ka lia mai o ka ili, me ke anu, a hui mai na lima ame na wawae, a e haalullu ana nohoi ke kino.  Ano e mai ka noonoo o ka mea i ma'i.  E hou wale ana no oia ma o a maanei, me ka lele ana o ka hauli maka'u a hophopo iloko ona? a he ano paakiki a pohihihi kona pane ai i na hana no na mea e nnauia aku ana iaia.  E loaa ana ia i ka ona ame ke poniuniu, elike me ke kanaka ona rama e hikaka ana.  He nalulu ikaika ke loaa ana ma kona poo e ono ikika ana i ka wai, a he umii ikaika ma ka houpo.  Ulaula na maka, a ano hailepo nohoi.  Pehu ke alelo, maloo a nakaka. I kekahi wa, he eleele, a he keokeo nohoi i kekahi wa.  I kekahi wa e loaa  e ana ka mea mai i ka malule holookoa ana o kona noonoo apau, mamua o ka hoomaka ana mai o ka fiva.  Ma kekahi mau mai hoi o keia ano, e hoea e mai ana ka luai ana i ka wai awahia la no ke au awaawa.  O ka fiva hoi e komo mai ana iloko, o ke kanaka, e hala ana paha na hora he iwakalua-kumamaha, a he kanakolu nohoi hora a oi aku i kekahi wa.  O ka ikaika o ka pii ana o ka fiva , e hiki ana i kekahi wa i ka 104 degere, a hoea nohoi i ka 107.  Ma ka hapa nui nae o na mai ikaika loa a ku nohoi i ka make aole no e ikeia ana ka fiva . a i ole,. he wahi fiva uuku loa ke ikeia an.  Ma ka hapa nui o ka manawa, he paa ka lepo; aka, i kekahi wa. he hi: a mawaho ae hoi o keia mauouli. he mau ouli e ae no kekahi i pili no i keia kulana ma'i ahulau.  Ina e ikeia he ha-hai, a he mau pehu e ae hoi, alaiia. he mau mai kulana pilikia ole ia. O na ma'i i nele ikeia mau hoailena, he mau ma'i make ka hapa nui o ia ano. Ma ke 45 a 50 hapa-haneri o na mai o keia ano e ikeia ana no na puu ha-hai, ma na kapakapa o ka puukole; a iloko hoi o 35 hapa-heneri o na mai o keia ana hookahi no, e ikeia ai na pehu ma na poaeae. I na wa he nui, e ikeia ana no keia mau pehu ma ka a-i, a ma na wahi a ae nohoi o ke kino.  E hoea e mai no keia mau pehu maluna o ka mea ma'i, mamua o ka hoea ana mai o ka fiva; a i kekahi wa hoi, e hoea like mai ana ka pehu me ka fiva; a i kekahi mau manawa hoi, mahope iho o ka hoea ana mai o ka fiva.  E ikeia ana kekahi eha welenia loa, me he mea la e hou ia ana e kekahi pahi, ma kekahi wahi o ke kino. Ua manaoia o ke kahe ana o ka palahehe mailoko mai o keia mau p[ehu, he mea ia e loaa ai ka oluolu i ka mea ma'i.  O na pehu maihehe kuapuhi i oleloia ai ikekahi wa, a he mai hehe hua-ohia hoi i kekahi wa, e ikeia ana no ma ka 2 a 3 hapahaneri o na mai o keia ano.

 

            O ka ikeia ana o na opikapika, a kikiko, a pohaka ulaula paha maluna o ka ili o ka mea ma'i, he hoailona pilikia ia.  O ka ikeia ana o na ouli i hoikeia ae nei, o ka oi loa aku nae, o ka ouli mua ma ka wa e poi ana ka  ma'i fiva i na kanaka he nui ma ka wa hookahi, ua lawa ia no ka hoike maopopo ana mai no ka loaa io ana i ua ma'i la.   O ka loihi hoi o ka wa e paahana ai kea kulna ma'i ahulau iloko o ke kanaka, mai ka manawa mai no ia o kekahi mau hora kakaikahi a hoea i ka hookahi mahina.  O ka ekolu hapa-lima o na ma'i i ikeia e make ana i ke kolu o ka la o ke kau ana iho o ka mai He elima hapa-ono hoi o na mai, e make ana ma ka lima o ka la o ka hookau ana iho o ka mai.   O ka hapanui o ka poe e puka ana mwaho o k lima o ka la, e ola ana ia poe.  Ma na ma'i pilikia ole hoi o ke ola, oia na mai me na pehu a mai-hehe e hu ana, a e kahe ana hoi, ka palahehe, e nee ana ia ano ma'i mai ka elua a hoea i ka ekolu pule, a hookahi no mahina i kekahi wa.

 

LAWEIA MAI KE KUOKOA MAI O

DEKEMABA 23 AKU NEI.

 

            O ka Mai Ahulau i kapaia nohoi he Mai Ahulau Asia, a he Mai Ahulau he mai lel no ia, e hiki loa ana ke lele mai ke kanaka i loohia ia ma'i a kahi kanaka okoa ae, ma ka pili ana o na kino; a e loohia ia ana no keia mai ma kela ame keia anuu o ka nee ana o ka mai.  E loaa mai ana nohoi keia mai mailoko mai o na mea i puka aku mailoko aku o ke kanaka mai, elike me ke kuha, I a male, ka ae o ka waha, ka hou a mai na mea i puka noloko aku o ka opu ame ka opumimi; pela pu nohoi, mai ke koko mai ame na palahehe mailoko mai o napalahu ame na eha, i ikeia ma ke kino.  Nolaila, o ka anoano e ulu mai ai ka mai e komo ana no ia ma ke kapa aahu, kapa moe, (a pela wale aku) i pili i ke kino o ke kanaka ma'i.  E laa hoi na pa, na bola, na umeke, na puna, na pahi ame na mea apau i lawelaweia e ke kanaka mai ma ka wa e ai ai.  O keia mau mea e haumia ana no ia i  na anoano o keia mai.

            I mea nae, e komo ai kea mai iloko o ke kino kanaka, aa no  ia mamuli o ke komo ana iloko o ke koko, na wai ame na wahi palupalu a oolu o loko o ke kanaka; a ma ka hapa nui nae o ka manawa, aia ka ipuka e komo ai, ma ka pale-Ihilahi (membrane) o loko o ka waha, ka ihu, na maka (a pela aku) a i ole ia, maloko aku o kekahi moku, nakaka, a pohole paha maluna o ka ili e ke kanaka, e ikeia ana maluna o kela ame keia whi o ke kino.

 

KA WA E HOOPUNANA AI KA MA'I

 

            O ka loihi o ka wa e hoopunana ai ka mai iloko o ke kino, me ka ike ole ia ana ae o kekahi ano e, he wa no ia o elua la, a emi mai nohoi; a i kekahi wa e hele aku ana a hoea i elima la, a oi aku nohoi i kekahi wa; aka, o elima nae la ka palena mau i hoomaopopoia no ka hoopunana ana o ka mai iloko o ke kino a puka maoli ae la.

 

NA OULI HOIKE MUA O KA MA'I

 

            O na ouli, a o na hoailona mua e hoike mai ana no keia mai, he ano loli no ma na ma'i lehulehu. aka. o ka mea mau nae e ikeia ana, oia ka nalulu ke kaumaha poluluhi o ke poo, ke poniuniu, ka malohi o ke kino, ke haikea o na maka (helehelena) a i kekahi wa, ke hele ke kanaka, he ano manana pu, a hikaka nohoi; i kekahi wa, he hoopapailua a luai nohoi; a he hi i kekahi wa.  A ma kekahi wa nae, aole ikeia o ia mea he hi, aka, o ka paa o ka lepo.  E ikeia ana ka ulaula o na onohi maka, a e paapu ana hoi ka ili i na pohaka ulaula.  A hala kekahi wa pokole mai ka hookahi la a elua la I kekahi manawa. e hoomaka mai no ka fiva a pehu mai la na hene (kapakapa) ka poaeae, ka a-i, a o kekahi wahi e ae hoi o kek ino.

            O ka poe i loaa i na eha elike ae la me keia i hoikea ae la, he mea pono no ke kauoha i ke kauka, a i ole, e hele i kahi o kauka, ina nohoi aole ia o ua mai nei.

 

NA KEEHINA O KA MAKAALA

 

            E kupu, e ola, e ula, a e inana ana hoi ka anoano o ka mai ahulau. ma na wah ipelapela, polopolona, maea, a inoino a ma na wahi maemae ole nohoi; a e laupai ana keia anoano maloko o na opala. na mea ai ii polopolona. hauna a pilapilau a ma na wahi kawakawau, opilopilo a pouliuli. O ka malamalama o ka la ame ke ea hou he mau enemi ino loa laua no na anoano. a hua hooulu o keia ma'i ahulau.  Nolaila, he mea waiwai loa ka malama maemae ana i ke kino ma ka auau ana, me ka hoololi pnepine ana i na aahu e komo ai.   E makaala nohoi. e holoi mau a maemae na lima.  E hana pela mamua o ka e ai ai; a mai noho a hoopa ae i na lehelehe, a i ka waha hoi, a kuakuai a anaanai ae i na maka me na lima maemae oie. a i holoi ole ia hoi.

            O na moku, na pohole ame na nakaka a moali eha ma ka ili, he mea pono ke holoi kokeia a maemae, a hoopaa iho me kekahi mea hoopipili, elike me ka mea pipili i kapaia Adhesive plaster.  Aole pono ke hele wale ka wawae me ke kamaa ole a pale wawae ole hoi' aka, ina no nae e hana ana kela, e pono no e makaala loa i ka wawae.

 

KA AI E AI AI

 

 

            O ka ai maka, moa ole. a i ole o ka mea maalili loa mahope iho o ka hoomoaia ana, e lilo apa no ia i kehi wa i auwahe e halihali ai i ka ma'i.  Aole nae pela ka mea ai i komo iloko o ka hoomoaia ana a lawe koke ia mai, elike me na mea i bailaia, a i rokeia iloko o ka oma.

            Nolaila, e makaola loa i na mea ai i hoomea ole ia, a i waiho wale ia hoi poa kahi e mumulu iho ai ka nalo, a o ka elelu, a, ano mea kolo e ae paha.  Pela hoi na huaai i loaa i ke kakani, a i waiho wale no kekahi wa. E ai no i na huaai me ka ihi mua ana nae i ka alualu o ka ili a pau.  Aole me na uiho e uhole ai i ka ili maia, a, ano huaai e ae paha.

            E uhlia iho na wai e inu apau a paa me ke noi a mea palulu e ae paha e paa ai.   Pela no na mea ai i ole ai i looa iho i ka palo a i na mea kolo e ae.  He mea maikai ke inu i ka wai i baila mua ia.  Aole na wai-ona he mau mea kaupale aku i ka mai ahulau.  O ka ai ana a piha loa ka opu, pela pu hoi me ka hoowaiho wale ana i ke kino i mea e loaa mai ai i ke anu a i ka wela paha, pela pu hoi me ka pulu a kawau ana o kek ion ika ua, a i ka wai paha, aole ia he mea maikai.

            E hooki loa ia ua houpuupu ana, ame na makau hopua wale ana, he mau mea hoonawaliwali wale no ia i ke kanaka e palapalu ai ke kino a loaa io i ka ma'i.  Ua pili like no keia i na ano ma'i e ae apau.

            O ka poe ai maikai a maka'u ole. a hoomaha hoi me ka maikai, aole hooluhi walae i ke kino. e pakele ana lakou. Pela ka mea i ikeia ma na aina e ae.

 

E OLA ANA KEKAHI POE E AE I

KA LAAU HOOLA EHA A KA-

MALENA, NO KEAHA HOI

KOU MEA E OLA

MEA AI?

 

            Ua hamo iho nei kuu wahine i ka Laau Hola Eha a Kamalena, me ka ikeia o na hopena maikai ma o kekahi eha 'la i loaa iaia ma ke kipoohiwi, a i hoehaeha mau hoi iaia no eiwa makahiki.  Ua hoaoia e maua na ano laau lapaau apau o na ano apau, a pela nohoi me na kauka he lehulehu, aole nae loaa mai he wahi oluolu.  I kekahi la, ike iho la maua he olelo hoolaha no keia laau, a manao iho la maua e hoao a ua hoao io iho la hoi maua me ka holo lea loa.  Hookahi wale no ana omole o ka hana ana, a ua aneane loa kona kipoohiwi e ola- ADOLPH L. MILLET, Manchester, N. H. E. guaiia BENSON SMITH & CO., Kaupalenaia, na Agena no Ko Hawaii Pae Aina.

 

KE KAUA NA @

(Mai ka aoao elima mai.)

 

malamaia ai he halawai keka na ka Aha Kuhina no ka mea e pili ana i ke kaua a Aferika Hema.  Ke holo awawi mua loa nei na liuliu ana no ka hoouna aku i mau koa kokua hou.

 

LANAKILA NA BUA

 

            E hoike ana kekahi lono telegarama mai Pretoria mai, no ka lele kaua ana aku a na Bua, ma ka Poaha nei, maluna o kekahi pualikoa uuku o na Pelekane ma kahi kokoke i Mafeking me ka holo pono. a ua wawahiia hoi ka papu a lilo i  mea ole.  Ua hoouka pu ia hoi he kaua kihakahaka mawaena o na Bua ame n Pelekane ma kahi kokoke i Colesburg.  Ua lele kaua mai hoi na Pelekane maluna o na Bua ma Vaalkop.

 

 

NUI KA POINO I LOAA I KA PUALIKOA

PELEKANE BLABK WATCH.

 

            LADANA.  Dekemaba 16.-E hoike ana ka papa inon i hoopukaia ae e ke Keena aKua ma ka la inehinei i ka nui launa ole mai o k poino i kau iho maluna o ka Pualikoa Ro'ala H'lana i ikeia nohoi ma ka inoa.  Black Watch, ma ka hoouka kaua o Magersfontein.  O ka nui o ko lakou poino. he 335. Na 'lii aie na koa i make, he 42; poe I hoehaia, 182; poe i nalowale honua aku, he 111.

POE KOA KOKUA MAI WALE HEMA HOU AKU.

 

            Ua telegarapa aku nei ke Aupuni ia Erela Beauchamp. ke Kiaaina o Wale Hema Hou, e hoike aku ana iaia i ko ke Aupuni ae ana i ke noi mailaila mai, no kekahi poe koa kokua hou mai Ausetaralia aku no ka hele ana aku i ke kaua i Aferika Hema. Ua hoike aku hoi ke Aupuni. he mea pono ke hoounaia mai he poe i makaukau i ke kipu. a maluna hoi lakou o na lio, a na lakou no e lawe aku i ko lakou poe lio.

 

HE MAU KIPU HAHANA.

           

Ua hoouna aku o Haku meahuan i kekahi puali pukaa ona no ke kipu ana aku i na auwaha eli o na Bua, ame na kulana i na auwaha eli o na Bua, ame na  kulana kawaho hoi o ka enemi, a ma ia wa i hooukaia ai kekahi kipu hahana ana maweana o na aoao elua.  Aole mea i poino ima ka aoao o na Pelekane.

            Ua manao loa ia o ka nui o na Bua mawaena o ka Muliwai Modder ame Kimberley, aia no ia mawaena o 15,000 ame 20,000 kanaka.

            Ua laulaha ae ka lono , no ka uuku na mai o ka ai o loko a Mafeking. Ke noke  mau la i kela ame keia la na aoao elua i ke ki aku a ki mai me na pukuniahi nunui.

 

HE WANANA  A NEI KEIA NA KENERALA JOUBERT?

 

               NU IOKA, Dekemaba 15,-Ua hoo'aha ae nei ka nupepa Ke Ao nei (The World) i kekahi palapa'a i kakauia e Keneraia Joubert, ka alihikaua o na Bua, ma ka ia 27 o Okatoba, a hoounaia mai la i kekahi hoaloha ona ma Berelina, a penei na olelo a ua Alihikaua nei:

            "Ua halele nui mai nei kau mau olelo no ka ikaika i loaa ia Enelani, ma ko'u ma  ka heiuna nhui o na kanaka, aka, ma ko'u manao nae, he okoa loa ka mea i hoomaopopoia e a'u.  Aole hiki ia Enelani ke hoouna mai i Transvaal nei i huina i oi aku mamua o 85 000 koa me kona unuhi ole ana mai i kona mau koa apau maloko o kona mau  Panalaau. O keia huina ae la, he huina nui no ia, aka, he hapalua wale no nae o lakou ke hiki ana e hoohanaia.

            "He mea oiaio hoi, e hiki ana ia Enelani ke hoopae mai i kona mau paulikoa ma ka hapa waena o Dekemaba ae nei, aka. a hoea aku ia wa e loohia ana he 10,000 ona poe koa i ka poino. a mahuka paha. E make an kekahi poe, e paa poi ana kekahi, a e mahuka ana kekahi poe.  Nolaila, e hooemiia mai ana kela huina a hoea i ke 75,000.  E hoao ana makou e akeakea aku ika hui ana mai o na koa Pelekane malalo o Buller, a, ina nohoi e holo lea ole ana keia hana a makou a hana aku ai, alaila, aole no e hik ana i na Pelekane ke loaa na koa e oi aku ana mamua o ke 35,000 a o ke koena aku i koe e hoonohoia aku ana lakou no ke kiai ana i na wahi hoomoana na wahi hoahu ai ame ke kiana ana i ko lakou mau kahua hoonee kaua.

            "O kahi e hooukaia ai ke kaua, aia no ia ma Natal ame Lae Koloni, he ili hoi ia o 700 kilometera.  Ua pakuia ko makou kahua hoomoana e na kuahiwi ekolu. a ua lawa ka 500 kanaka no ke k'ai ana ia wahi.  He maikai loa ke ano o na hooholo launa olelo an mawaena o makou.  Aia me ko makou poe koa kuwaho, he  puali na lakou e hoolilo i  na lako mea ai apau a lio mea ole, ma ka wa e ikeia ai, aole hiki ia lakou ke paa i ko lakou mau kulana.

            "O ke kulana o ka makou kaua. he kulana kaua wale aku no ia. a ke lana nei ko makou manao aole loa e hoihi aku ana ka wa e hooukaia ai ke kaua, he kulana kaua oi aku ia o ka maikai  mamua o ke kaua lele maoli aku maluna o ka enemi mai ko makou aoao aku.   Ua kamaaina loa makou i na olapalapa pali o ke Transvaal ame Orange Free State."

            "E paio mai ana na Beritania i kela ame keia iniha a lakou e nee mai ai, a ma ia wa hookahi nohoi, he mea pono ia lakou ke hoomakaukau mau no ka hakaka ame ka paio ana me elua ame ekolu paha aoao kana e huli aku ana ia lakou."

 

NUI KE KAUMAHA O KA MOIWAHINE VITORIA

 

            LADANA, 16.-Ua hopohopo loa ia mawaena o na poai o ke aloalii. e lilo ana paha keia kaua poino a na Beritania i mea nana e hookuia koke aku i ke ola o ka Moiwahine Vitoria.  Aole hiki iki iaia ke hoomananalo i ka hewa nui launa ole ana i hana ai, mamuli e kona ae ana e kaua i kea kaua. ka hana nohoi ana i hoomaopoopo ai. aohe kumu kuponoe e hiki ai ke hanaia nei hana.  He 80 ka nui o na makahiki ona i keia wa. a e ka manawa pua loa pae keia o kona ikeia ana e olelo ana. ua loaa oi i k mai mkahia-a i ka po. Ua ulu mai keia mamuli o na poino he nui i loaa  i kona mau kea.  Ma ka wa i haalele iho ai o Sir Redvers Buller ia Ladana nei no ka holo ana aku i Aferika Hema, ua hoike mai oia imua o ka Moiwahine. he kaua koikoi a oolea no keia. aka. manaolana no nae ia. aole liuliu a pau koke no.  Aka. loaa mai la i ka Moiwahine ka lono kaumaha no kona houaheeia ana.  Ua ike oia mamuli o keia mau po piikia i kau mai maluna o kekahi hana mahuahua o kona poe makaainana i haule iloko o ka make ma pa kahua kaua na lehulehu loa na wahine i hooneleia i na kane, a o na keiki hoi i ko lakou poe makuakane.

 

KUKAHALAKE NA NUPEPA O FARANI.

 

            PARISA. Dekemaba 16.-Ua hoopuka ae ka nupepa "La Patrie." ela o Mr. Chamberlain ke makemake nei e ulu mai he kaua mawaena o Enelani ame Farani, i mea e hiki ai ke kukulu hou i kona inoa hanohano imua o na maka o ke ao nei, mamuli o na poino apa o kona mau koa i na Bua. Ua olelo pu ae la nohoi ua nupepa la. ina e loaa hou ana ia Beritania he mau auhee hou elike la me ko Magersfontein ame ko ka Muliwai Tulopa.  e lilo ana ia i mea e ulu mai ai ke kaua mawaena o Enelani ame Farani i keia kau kupulau ae. A ua hoike ae la ia. o ka hoakoakoaia ame o ke Aumokukaua Akau o Farani me Prest ame  he kaheaia ana o ke Aumokukua Farani ma ke Kaiwaenahopua e houluulu ma Tulopa. o na keehina kiai makaala mua keia a na luna aupuni Farani i lawe ae nei a hana aku. Alaila olelo hou ae la ua nupepa nei:

            "He hookahi keneturia okoa o ke ola ana o na koa o Beritania, maluna o ke kaulana i loaa i ke Duke Welington, a pela pu no paha mekona aumokukana. oia ano hoookahi no oia hoi. ua ola no lakou maluna o ke kaulana inoa wale iho no o Nelekona.  Ua hoikeia mai nei kela mau aoao nawaliwali o kona pualikaua e nei kaua ana ma Transvaal.  Ike pu ia hoi ka nawaliwali o ke aupuni imekeriala o Beritania. ka makaukau ole o kona poe alakei oihana koa, ame ke kaulana makani wale iho no o kon mau pualikoa. ka poe koa hoi i kaulana no ko lakou ikaika i ka hakaka ana me na Pegana.

            Ua hoike pu ae nohoi ua pupena la no ka manao o kekahi Kenerala Farani i maopopo ole kona inoa. e olelo ana ia. he keu ka hupo i hoikeia mai e na aliikoa Pelekane ma ke ano o ka lakou mau hoonee ana i ke kana.  He hana keia i ike mua ole ia.  A ua olelo ae ka ua Kenerala pei. ua oi loa aku ka ike. ke akamai ame ka makaukau o na koa Bun. ma ka hoonee kaua ana mamua o ko na Pelekane. a pela pu no paha mo ka wiwo a maka'u ole.

 

KE KUIKAHI PILI IA SAMOA.

 

            WASINETONA, DEK. 14.-I keia la i hoolaha piha ia ae ai ke kuikahi i kukakuka iho nei mawaena o Amerika Huipuia. Geremania ame Beritanaia Nui no ka hooponopono ana i na ninau mawaena o na Aupuna ekolu, no ka mea e pili ana i ka Pae Aina o Samoa. O ka la i kakauinoaia o ua kuikahi la ma Wainetona, oia  no o Dekemaha 2, 1899.

            Maloko o keia kuikahi e haalele ana o Germania i kona kuleana apau o kela ame keia ano. na pono ame na pomaikai apau, maluna o ka Mokapupi o Tutuila ame na mokupuni e ae apau o ka Pae Aina o Samoa. ma ka Hikina aku o ka Lanitu 171  Komohana mai Grennwich mai. O enelani hoi kekahi i haalele a i hookuu mai i kona mau pop ame na kuleana apau ma ia mau mokupuni.

            Ua hookuu a ua haalele aku hoi o Amerika Huipuia i kona mau pono ame na kuleana apau ma na mokupuni o Unolu ame Savaii. ame na mokupuni apau o ka Pae Aina o Samoa ma ke Komohana mai o ka Lonitu 171 komohana mai o Greenwich mai.

            Ua hana hou la nohoi he kuikahi hou. a i kaawale ae i keia kuikahi ae la, no ka hooponoponoia ana o na aupuni ma Samoa, oiai ua aelike na aupuni ekolu e hanaia keia hana, ma ka hooponopono maikaiia ana. a e uku nonoia hoi na koi poho a kela ame keia makaainana o kela ame keia apunui.  e noho ana ma ka Pae Aina o Samoa.  Ua aelike na aupuni eklolu e waihoia keia hana iloko o kekahi Aha Uwao;  a o ka Moi o Suedena ame Norewai, ka lunakanawai aha uwao.   E kaa ana maluna ona ke koikoi o ka hooholo ana i ka nui o ke poho e ukuia-e kela ama keia Aupuni.

           

            O ko makou helu hope loa keia o keia makahiki 1899 e pau ana ma ka hora 12 o ka po o ka la Sabati ae nei, Dekemaba 31.

 

            E ku mai ana no Honolulu nei ka mokuahi Mariposa, mai Kapalakiko mai ma ka Poakolu o keia pule ae.