Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 52, 29 December 1899 — Ka Pua Lilia o Farani Ka Notia Wahine ke Kahua Ke Koa o ke Kapakha Eleele [ARTICLE]

Ka Pua Lilia o Farani

Ka Notia Wahine ke Kahua

Ke Koa o ke Kapakha Eleele

KA WELI O KA ULULAAU MOKUNA I. NA KOA KERUSADA MA KE KULANA KAUHALE O NIKE —KE KEIKI ALII HUGO, KA OLALI. E aneane ana e pau ke keneturia umikumamakahi, ia wa i ala like mai ai na Moi, na Alii Karistiano apau o Euiopa komohana, a hoakoakoa ae la i ko lakou mau pualikaua no ka nee ana aku no ka hoopakele ana i ke kulanakauhale hoano o lerusalema e paa ia ana e na lima pakaha wale o na Maliomeda; a o keia ke kaua mua loa i kapaia ai, ke Kaua Kerusada. Ua aelikeia e keia poe apau e akoakoa lakou apau me ko lakou poe koa ma ke kulanakauhale o Konekakina, ke Kapitala hoi o ke aupuni o Helene ia wa. A mai keia kulanakauhale aku lioi e i nee ai lakou no ka hikina, na kh aina I hemolele o Palesetina.

0 ke kumu nui o ko lakou manao ana o ke kulanakauhale o Konekakina ka lakou wahi e hoomaha ai, a e hooluolu ai hoi ia lakou iho, mamuli ia q ko lakou manao ana e loaa mai ana ia lakou na leokua ana mai ka Emepera Alekiu Komena mai; aka, ua kuhihewa loa nae lakou ma manao, oiai, ma ko lakou mau la o ka hoomoana ana ma na kaiaulu o kona aina, ua ike lakou he kanaka ia i hiki ole ke hilinaiia Mamuli o kona maka'u loa i ka poe Tureke, aole oia i ae iki e hoike mai i kekahi hana koleua lokomaikai i na koa Karistiano. Oiai na koa Karistiano e hoomoana ana mawaho mai o ke kulanaka.uhale o K,onekk'na, ua hoao Ijhn,epera< H,elene e imi i wahi e loiaa, afc k,a, h.QQl?au,\yaia, ana q na koa I\aiiiiat:i3BiQ, i, hikj- ai; iaia k,e ia.nakila maJmm Q> kOJ?.a< eoemi. Aka, ua lilo l?p3p, q, k,eia ano. i mau, qJ^; : & Q) W i; lpaa ma.i i?£ii iftftUi hft9iai i} hanaia ai e. ia m QJ?\, imk ik I#mi wk WWmh Qi Ifßfb liWkWi 0) m 'Wik ] k ; k iMWMkk mk 1)M 0) 'k ; k #k mk 0. 0) lW#£k : ki tyk'kS.Vk HWkV> V> Wk&W 'O 'kk WkS% H'ho.

V T k ] fik Wik 'kV J i.'i , 'i ! fo'kP '0 : iI,TO 'kk'k k i 'kk 'i !pk ! ft ki 'ik 'IA ua ; ae Ift hk klk'kki nk 'lk e i iako'ū f\P ko 'lakPū A'hk kk'ii i kk Wikiiik. iik Wikkaiikau keia aine keia puali iio ka noo ana aku ihiūa.

O ka nui 0 keia pualikāua o ke Ke'a. he hookahi haneri tausani pon holo-lio a he elima haneri'tausani poe hele wawae. me na hae e welo ana i kn makani, a e oaka hulali ana hoi na maka o na ihe. he mau tausani ko lakou nui. i na kukuna alinolino o ka la, a ua like ia mau ihe a ka la e anapa ana me kekahi ululaau lau dala, e ulu ana maluna o ka ili o ka honua. 0 na palekaua kila hoi keia o na koa, ua oaka ae la na kukuna o ka la me ke olinolino nui, me he mau aniani la e hulali ana i ke ao malamalama. Aia na maka o na. mea apau kē huli la i ke kukulu hikina, a ua hoopihaia hoi ko lakou mau houpo me na iini ana' no ka hoea aleu i na kaiaulu hikina, keihi e komo poo aku ai lakou iloko o na paio hahana ana me na enemi o-ke'k6a.

Ma ia wa, aia na leo o na pu puhi ke kani la mai kela a mai keia puali mai 0 loko o ua poe koa Kerusade nei • a ia wa i loheia ae ai ka nei ana o ka me he mea la ua hoonaueia ae e kekahi olai, a nee aku la ua pualikoa Karistiano nei no ke kula o Betunia. 0 keia iho la no na koa puhi olali o na Karistiano iloko o ia mau la. Ame na alakai o keia poe koa Karistiano ka hoomaka ana o na kamailioia ana o kei moo lelo * * * ♦ 1 mea e maopopo mua ai i ka mea heluhelu kekahi mea ano nui e pili ana 1 keia nanea hou, oia no ka hoike ana aku i ke ano o kela inoa e kau ae la ma ke poo o keia moolelo, oia hoi, "Ka Pua Lilia o Farani."

| Okeia inoa "Ka Pua Lilia o Farani" t oia no ka inoa kapakapa i heaia aku I ai i kekahi kaikamahine ui loa o FaI rani, nona ka inoa o Geraturuda, a 'pia | hoi ke kaikamahine a Kauna Remone ; o Tulusa. kekahi o na Naita kaulana loa o loko o keia pualikaua Kerasade. 0 ka wahine hoopalau keia a kekahiNaita Opia, nona ka inoa o Hugo. de Veramanadoa. hoa hanau ponoi o ka Moi Pilipo o Farani. 0 keia kaikamahine o Gereturuda ka mea i kapaia "Ka Pua Lilia o Farani," he Koa NaUa oia ma kona mau ano apau. Mi kona mau la opiopio mai, uai hoomaamaa kona luau\ makuakane ia- : ia, ma ka ike o ia mau la, a i io.na nui ana, ua like maoli kona makSttkau ame ke oolea o kona oniu ana i ke koi kaua, ka hoonee ana i ka laau ihe imua o ka hoa paio ame ke kakele ana i *ka pahikaua me kekahi o na Naitaiakamai loa o ia au. A i kekahi wa ua puhili nohoi i kona ike ame kona kekahi poe Naita kaulana o ka aoao oo^ Ō ka makaukau i ka lawelawe ana i na mea kaua iloko o ia mau Ia( ola kekahi mea i a'o nui ia ai na keikikane ame na kaikamahiae a na alii koikoi o ka aina. A o ke kumu i hoonaauaoia ai na kaikamahine m keia haua iloko oia mai la. ka hana hoi e hoohewahewa iho ai ua kaikamahine o ktia mau la e nee uei, i mea ia e ia ai ua kaikamahine la, a poe kaik|inahinu paha, ma ka i koua home iho, a o ka howt> hol o koua man makua īuai ka lele kaua ia ana nuii o ua eueUii- WU ka W4 e kaaAale aku ai na

kane i khi c. no ke kawa a koe iho na \vahair ame na kauwa palupalu i ka hale. Ma ka wa o ka noho. ana o ke au kaiiiko o Hawaii nei, ua ao nui ia n<> na wahine o loko o keia lahui ma kokahi mau hana i lawelaweia e na kane. m.i ka mea e pili ana i ka 'ke ame ka makaukau no ke pale ana akn. a no k i hoolele ana oLu paha i ka inaina ma'.una o ka hoa*. aio. elike la me ka ike lu.i. oia hoi, ka iko liaihai i na lala o ke kanaka. l'a kaulana loa kek:i!r. ]»v»o wahine o llawaii nei. i ke au k.iliiko o ka makaukau ma keia hana. Ua lilo na kane ; kekahi wa i mau luahi ])oino na ke akunai lua. a lniihai o k< - ia poe wahinp* 0 keia an*. liaawina i loaa i na ne Hawaii o'a au kahiko o Hawaii nei. oia no ke ano haawina i 'aoia e na kaikamahine a na Naita ame na koa kaulan o Europa. Mawaena o ni kaikainahine apau Farani i aoia ma ka ike kaua o loko o ia mau la po-ka 010, a pamla ole hoi. ua kauia o Gereturu<la, ma ka papa ekahi o ko akamai ma ka lawelawo ana i na mea kaua. A no keia akamai linkak i loau iaia. ua kau iho la ia i kekhi hoohiki paa loa. oia hoi, aolo U>a oia e mare i kekahi N'aiia. aia wale im a hiki i ua Naiia la ke lanakila mahma ona . ma ka paio pu ana me ia me na mea kaua. maluna o ka lio, a malaU» paha.

Ua kapaia nohoi oia i keia wa e no<> nei na hookaau ana a keia moolelo. •'Ka Naita Wahine ok- -hua kaua Kerusade." oiai oia keka.. i h'ieu i «ha kaiaulu o Konekakina. A n\an\u!i hoi o kona lawe powa ia ana e kekahi poe Naita i niaimo ino iaia. no koua ae ole ana e mare me kekahi o lakou, a haawiia ma ka lima o ke Alii Kiaaina o loko o ke kulanakauhale o Nike, oia I hoi, o Emir Abu Hassa. a he makua- [ kane hoahanau oia no Gtiisoard <h v Grillon, kekahi o na Naita i lilo i onemi no Gereturuda. ka Uua Lilia Uarani. Aia mamua aku nei o keia noo iUia aku o keia moolelo e hoonai pono ia mai ai imua ou. e kuu makamaka heluhelu, na mea apau e pili ana i na hana aiwaiwa a keia kaikamahine; aka, ma kei hoomaka ana, a neē aku no mua. e hele ana no ia ka hoomaka ana mai ka Mokuna 1.. aku nei, elike nohoi me na mea i hoike mua ia ao nei, a e hoomauia aku ana hoi, penei: O na Naiia kaulana loa ma koia pualikaua Kerusade e nee nei no ke kulanakauhale o Nike, oia no o Robata, ke Duke o Noremandi. ke Keiki-hiapo ,a Wiliama ka Lanakila. A. aia pu hoi ; me ia na pua lehu apau o na Naita amo ina'lii kaulana o loko o kona mahele 'aina. Mahope aku hoi ona. he Robata hou ae no, oia hoi ke Kauna o Fianj<Jers, ka mea i kapaia "Ke-koa o ka Laau. I;he aniq ka Pahikaua." E hele aua ])(?noi o kona man lilo, he pualikaua lpa hanei'i ko lakou nui, he elima, lauoiuii |>oe koa hele-wawae. a ty.e elim.a >vtiita ame na Qi ly)co, o, lee. aii-puni o, li.o»a 1-u'aui a q, keia poe N.aiia ame H£ia \W- -\Wi i)» Q. ua hui UKilaio o. ko !u--ihw* wmi wm i Q> W: 'kk'iWk WWNi tytfi 9> ] Kh 'i-HWi. 'Wh V» Wk 'i 'iH^k V> 'k : .Vkk, Vr. ; fi V) l M Wipk. k '(>K -rfWTtWi/<S 'lWki 1 ) V» 1K A -hp&k /rra ! i 'i V 4 h<Vvk.VKi 0 kd'#i'A AiYiVUfii i lai?iftki!k TrtaiuM nift ka paio ann m.l nn kank o kMa amo koia ano. nialuhf\ o ka lio. a ma ka hkaka ana paha ma ka helo wawae -ho alo a he alo.

Ma ka wa i akoakoa ai n:t alakai apau o keia kuua Kerus;ide. ma ke kulanakauhale o Romamamua ao o ko lakou nee ana mai no ke kukulu o ko lakou nee ana mai no ke knkuln hikina, ua haawi mai la ka Pone i ka Hae-Ken o ka Ekalesia i ua N r aita Hugo nei o Farani, a, oia ke kiai ame ka mea nana e iawe ia hae ma na wahi apau a ka pualikaua e nee aku ai no ka hikina. a hiki i ko lakou hoea aua i ke kulanakauhale laa o lerusalema. He hfcnohano hiwahiwa weia i loaa i ua Naita Opio nei o Farani, a ua haaheo hoi oia no nei haawina kamehai i loaa mai aia mi k Papa Urubana mai o Roma. Ua lilo hoi keia lianohano i loaa iaia i i piea e hauoli ai na Naita kanaka! makua ame ka hapa nui nohoi no Naita Opio alakai i hoea imua o ka Pope Urubana, aka, aia mawaena o kekahi poe Naita opiopio. ke ike la ua Keikialii ne o Farani he huwahuwa ame ka inaina he hoopunana ana iloko o lakou. Aka, nona iho, aole oia i haawi i hookahi pana ana a kona mau manamanalima.

O keia kanaka opio, oia kekahi mea i komo nui ma na hookaau ana a keia moolelo, a ma kekahi olelo maopopo ana ae hoi, oia ka mea nona ka .noolelo mai ka hoomaka ana, a hiki i kona mare ana me "Ka Pua Lilia o Farani."

0 kekahi Alii alakai koikoi o na Koa Kerusade, oia no o Kivini, ke Kauna o Beloa ame Chartres, a e noho ana | malalo o kana alakai ana he poe Naita ' a he poe koa i liaawi i ka lakou mau ( paulqele ana ia ai. He heluna nui loa o ; keia poe koa, nana ponoi no ka uku ana. Alaila, o Robata aku, ke Kauna j 0 Parisa, ka Naita i ku ai no umiknma- i malua malama, ma ke alo o kekahi-ha- > lepule kahiko, kahi i hui ai ekolu, me ke kali ana o ka hoea aku o kekahi Naita imua ona, e hiki ke haka ; ka pu me ia a lanakiia hoi maluna ona; aka, a hala keiA mau mahlna he umikumamalua, aole hookahi Naita i aa paio aku iala. j Mawaena hoi o na Naita mai Italia maU aia o Bohemqna, ka mea i.£apaia hoi o ~:; ; «w--ke Keikialii a Tarenetuma, $ pela nohoi o Tsacred,*,.kek ktikialii o Qtranto. • O kekahi Naita Faran|ikaulana loa ma keia huakai Kerusaae oia no o Remona. ]£auna o Tuloaa, ka me% hoi au. e kuu heiulielu, o-lioo- i mango iho ai, oia ka lua\ii m*kuak%nG j b "Ka £ua Lilia o Far&ni," qiKe me ia 1 nma ia ae uei. O ka TSflita ke- ; ia i Huppno loa e lilo i alakai nui no ka ,Duali Kerusade holookoa e nee nei no ka Hi£na, aka, mamuli nae o ka nui o kona haaheo amu ka hbopaakiki iuoino loa i kekahi wa, ua lilo ole oia ma keia ku\yna pookela uo na koa o ke kaua hemolele. Eia malalo o keia ka- ; naka. he hooka'ni Hauoii tausaui ka nui | o ua koa. E ukali aua hoi iaia o Ade- ; himara de Mouii<-l. he kulaua opik(jpo hui koua. Ui' ekolu pi'i' Naiia kaulaua eUlo i poe iioioko ) ka puiili kiai iui

KAUUU lUnuma • olua. o Potero .» 15 :: Avetii\M la M.u o ko laua kole. nia v Oi'illon: a o k»ia h lakou kanak.i iU.ū' |--oo kanak.i "N '. X . ua." O k-ua kauak.i kokahi pualik 'a.i I.ikou titii. »'.ui nohoi * .. nu ko iakou jm :;ni<" kokahi. A •» h* mak.un ik.i . kulu i 1.l•» l i»o». «•• iiiii'.o. k«- kan 1 h.H'! lia >» i'.aani " \