Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 52, 29 December 1899 — KA MAKAHIKI 1899 [ARTICLE]

KA MAKAHIKI 1899

Mamiui o ko kakou hoea ana aka i ka hora 12 o ka po o ka la 3abati ae uei, ka la 31 o Dekemaba nei, ka wa hoi e okiia ai ka hipuu hope loa o ka paa ana o keia makahiki me kakou e ola ana ma ka "aina o ka poe ola' ma keia Poepoe Honua, a opiopioia ae la hoi na mahina, na hebedoma, ni la. na hora na minute ame na sekona apau i piha ai "na manawa," o koia makahiki 1899, e pahola aku maleou i ko makou aloha no ka Makahiki 1599, e pau ana, a owiliia aku ia iloko o ka "po\ikua, poliuliu o ka manawa hoi liou ole mai i keia Ao; alaila, ma ia wa hookahi nohoi, e huli ae ai makou, ame oukou pu, e ko makou poe heluhelu, a liaawi aku i ko kakou aloiia no ka makahiki Hou e hoea mai ana. ma ke koele ana o ke aekona mua loa e hoopiha i ka hipuu o ka minule mua e !oaa ai he hora ekahi mua loa no ka Ia 1 o lanuai'i ae nei Makaliiki 1900. I Aloha ka Makahiki e pau ana, aloha i' ka makahiki e hoea mai ana. Aloha j uo ka poe i ola mai nei, inai ka hoomaka ana mai nei o keia makahiki a ioaa ka Makahiki ?lou. Aloha uo ka poe o kakou i hala aku ma kela aoao 0 nei ola ana, e moe i ka hiamoe no ka manawa iloko o ka opu o ka honua, a hoea hou mai ke ala hou ana, ma ka wa e hookoia ai ka leo kani a ka aneia 1 hoike e ia mai ma ka olelo hemolele a ke Keiki Hiwahiwa a ke Akua. NO MAKOU IHO. 1 Mai ko makou helu mua mai o ka puka ana ma ka pule mua o keia makahiki 1839, ua haawi makou i na hooikaika ana e lilo na kolamu o lea makou nei pepa i mea hoolawa aku i na pomaikai heluhelu o na lioaloha apau i pili paa mai me makou. A ke lana nei ko makou manao, o iakou no na lioike o ka oiaio o keia a. makou e hoike aku nei. Ma ka mea e piii ana i na Mea Hou mai na Aina E mai, ua hoolawa aku no makou ia mau mea, elike me ka hiki ke hanaia e ka holo I ioa o ke kanaka e hana ana ma ia mahele hana iloko o ka manawa i aianaia ai oia e lawelawe aku. Ma ko makou j mau manao alakai, ua kukuiu aku makou, ma kekahi hapa nui o ka manawa, i na manao e paipai nui ana i ka lahui oiwi o ka aina, e imi i ke alahele o ka hookuonoono ame ka hoomahuahua i ka nohona uiakolako. Ma na mea e piii ana hoi i ko kakou noho ana maloko o ka malu o Amerika Huipuia ke Aupuni a makou i nana aku ai, oia ke Aupuni Makua no Hawaii Pae Aina, aole loa makou i alo ae mai ke kulana a mai ke alahele mai hoi i hoopaa ai makou ia makou iho, e alakai aku i ka lahui oiwi o Hawaii, e hookuio i ka noonoo, a e hookanaka makua ae hoi, • ma ke ano, aohe Aupuni e ae a kakou I e kiola aku ai i ka kakou mau pulama ana, aka, o ke aupuni wale no e haawiia mai ana e ua Aupuni Makua la no kakou. Ke ole makou i kuhihewa, ua haawi aku makou i ka makou mau kakoo ana i na kahu Aupuni e noho n6i i i keia wa, ma kela ame keia manawa a makou i ike ai he pono; a ma na wa i hoi i hookakanalua ia ai ko makou mau noonoo ana no kekahi mau keehina hana pili aupuni a pili nohona lahui hoi, i kulike ole me ka makou mea ana kaupaona o ka Pono Kaulike ame ka Pono io maoli, aole loa makou i kapae ae i na hoike akea ana aku i ko makou mau manao alakai. Aole hiki ke nalowale ka Pxuio i Jca Eono ole; ke Kaulike i ke Kaulike ole. He oiaio e hiki ana i ka pono ole ke huna iho i ka Pono io; aka, aia no nae ke moe la ua Pono la, me he pio la a paahao e hoopaaia ana e Pono ole. Pela hooleahi no me aKaulike io e uhiia ana e Kaulike ole. Aka, he wa, he mau wa, a he hapa no ka wa, a lanakila no ka Pono ame ke Kaulike, a e loaa ai he

uku panai kupono a pololei no na hana i okoa ae ia mau haawina makamae. Na keia kulana i laweia e makou i kahi wa, i loaa mai ai ia makou na ieo mahalo mai kekahi poe hoaloha mai o makou ,a loaa mai la nohoi he ahewa ar.a, mai ka poe i kulike oie ko lakou mau neeneo me ko n\akou. Ua kupaa nae makou ma ka moto a makou i hoike e aku ai imua o ko makou poe heluhelu i ola honua, e kokua ana mnkou i ka Pono. a e kue ana makou i ke Kaulike ole. Ma keia wahi o ka makou kuka olelo pu ana me oukou e ko makou poe heluhelu, e hoike ae makou, ua lilo ke kulana kuokoa a niakou i lawe ae ai i moto no makou, a pela pu hoi, me ko | makou kapae a kiola loa.ana mailoko } aku o na kolamu o ka makou nei pepa i na olelo hoino pilikino, a nema manaoino wale i kekahi mea hookahi, oia na mea nui loa na laua i hapai i ko makou nee ana mai ke kulana o eha aoao heluhelu a hoea i ka eono; a ke lana nei no ko makou manao, ma ka hoea ana taai o ka makou helu mua o ka Makahiki 1900 ae nei, e haiawai ana ko makou ppe heluhelu, me ke kino i hoomahuahuaia ae ka nui o kona mau aoao heluhelu. Iloko o kela mau pule pokole wale no i kaa hope ae nei i hoike ia mai ai kekahi haawina hoohauoli manao ia makou nei, ame ko makou poe makamaka, no ke koe koena ole ana hemau \ kope o ke Kuokoa ma ka hoea ana i ka Poakahi o kela ame keia pule. Ua pau iloko o nei o ke kulanakauhale iho nei ma ke kuai maoli ia he aneane ehiku haneri pepa a oi. He lioike maopopo keia no ke ohohia nui i loaa mai I ia makou mai ko Honolulu poe ponoi ae nei; a he haawina hoi ia i ike mua ole ia e keia pepa, mai ka wa mai o ko makou lawelawe hana ana. A ke lana nei ko makou manao, e hoomau mai ana no ko makou poe hoaloha a poe makamaka nohoi i ka haawi ana mai i ka lakou mau kokua ulumahiehie ana elike me ia e ikeia nei i keia wa, ma keia makahiki ae; a ina no e oi aku na kokua e loaa mai ana ia makou mai ko makou poē hoaloha mai, aole nae ka haawi wale mai, aka, ma o ka makana i panaiia aku nohoi e ka makana, aiaila, e hooi loa ia aku ana ko makou hookikinaia ana e imi i na mea e hoowaiwai like ia ai na aoao elua, ka aoao kuai aleu ame ka aoao kuai mai. I ko makou hookuu ana i keia mahele o ko makou manao hoakaka no ka makou mau mea i hana ai nō'ka pomaikai o ko makou poe heluhelu iloko o keia helu o ka puka ana o ka makou pepa, i kela ame leeia pule, a 0 keia helu hoi e puka aku nei ma keia la, ka helu hope loa o na nee ana a ke Kuokoa no keia makahiki 1899, e puana wale ae makou. Ua lilo na moolelo hoonanea a makou e hoopuka mau aku nei i mau ikaika kuloko no ka pepa, e loaa ai iaia he ola ulumahiehie ana iloko o na puuwai o kona poe puni heluhelu mooleio. A ke hooia aku nei makou imua o ko makou poe heluhelu, e hoomau aku ana makou ia mahele hana maikai, e maikai ai oukou a maikai nu hoi knkon. vn KAK°TT KTTT,ANA AUPUNI. % Iloko o keia makahiki, i ikeia ai ka loa an?> o rta hana lioomaemae nono ana i na alanui, na uwapo, ame na hana e ae o ka lehuiehu, elike me ka mea e h'ki «ni ke hanaia ma ka wa pon'o. Ua Hlo ke'a mau hana hou a ke Aunun i hana ai i.mau kia hoomanao poina ole, a i man mea hoike p hon?a. aku ai imua o ka lahui lehulehu i ka makou nen-a ne', ua makee ke Aununi i na hana kuloko iho nei o ka aina. hoi o k« mai o ke Keena Waiwai no ka huina waiwai nni. ma ke (īala. e ne' iloko oia W«ihnna i hik' akn i ka mMiona elala n oi. he mw hoike no ia e maopopo ai ke kiai makaalala - ana o n« loaa ame na in o aku o k° a"nnni. elike me na alaka? ame na hopkaka ana a na kanawai. a neia nu me ke alakai ana ana a ka noiau o k«hu n«nn e kiai a *> rrn'p'-na ana ia Waihona Waiwai o ka Lehnlehu. 71*. * maonnnn ke kn nei ke Aupuni ma kPkahl kniana "kamehai" loa, no ka mannono ole o ka wa e loaa ai kona honhana k"?oko f«i ana, ma ke nno n"i'lahni. oia hol. ka nee ana o ke Aummi ma v alo o ka Ah'«*'olelo i ■knknluin-e ka Knho Balota o ka lahni, mai Hawaii a Kauai. A ke kaulona aku ne» na e hoonauia ana. keia kulana "kamphM" o ke Aunnni ma ka wa e h<">ohf>lo mai ai ka Ahaōlelo N"i o AmeHka Hninuia i ke kanawai Hoononooono Aupuni Kulokn nn Hawaii ne». īlnko o ke'a o r>ekemaha nel, 1 kau mai ai he hakoko kanmaha ma ka aoao o ke Ai'niini. a pela nohoi me ka noe -makee palekana apau no ka nohona ohana, ma ka onou pooia ana aku o ke Aunnni, ame ko Honolulu nei noe makaainana; e hakoko me ka ikaika. no ke k?na' ana \ k* Ma'i Ahulau. i kapaia. he Fiva E'eele O keia mahele, ua ike makon ua pili no īa i ke nla o ka lahulkanaka; a ma ia wa hookahi no nAe, ua komo pu mai no ke aupnni, mamuli o ka lilo ana o ka Papa Ola, kekahi mahele hana o loko o ke Aununi. i kahu klai a malama i ke ola o ka īehnlehu. kb ola o ka lahut. Ma ka hapanui i ikeia no ka mea e piii ana i ke ola o ka l»hnl ma na maliina mua o keia makahikl, a hoea mai nei i keia mahina hope o ka inakahiki, he mau mea kekahi e pono ai ke noonooia me ke kuoo maoll, ke hoomaopopoia na make iloko ponoi o ka Apana o Honolulu nei. 0 ka oi loa aku o ka wa i poi pu mai ai na paulu-a weliweli ana a ka make, maluna o ko' Honolulu nei anaina, oia mahina o Dekemaba nei. Eia kakou ke ku nei he alo, a he alo me kekahi o na mai luku i weliweli loa o ke ao nei, oia ka Fiva Eleele. Ke lana nei nae ko makou manao e lilo ana na hooikaika ana a ka Papa Ola, ame ka poe apau i mākee i ka palekana o ke ola lahui, i kokuaia e na lokomaikai

lani, i mea e kaohi a e kinai kokeia ai keia mai. I ka nana ana iloko o na heluna o ka poe o kakou i kaualupeia aku ma kela aoao o ola ana. ua lehulehu loa na mea aloha i kailiia aku mai a kakou aku. Aloha no ia poe. KO KAKOU KULANA. KALEPA. Aia no ka naa ia ana o keia hana ma ka lima o ko na Aina E. a he wahi Mioai wale no ka na wahl Hawaii kak ukahi e onou poo mai nei. I ka na"a ana nku i na haole, na Pukiki. na Pake ame na lapana. Ke lioike mai nei na inuka hnmama akea o ko lakou mau hale kalepa waiwai, aia keia oihana maloko ponoi o ka lakou nw\i hookele ana. A o na oiwi mnoli o ka aina, aole i heluia a he mea hoike kaumnha keia 110 ka hoomaopopo ana mai, aole ka i loaa ia kakou na Hawaii ke talena lioowaiwai ia kakou iho ma ka oihana kaiepa. O keia haawina no anei i keia makn.hiki iho la. oia ana no ka kakou e hana aku ai i keia makahiki ae? E Hawaii aloha e! E haawi i ko kakou hoopalaieha ana. ma keia oihana ano nui a koikoi o kn aina, ma na eheu o keia makahiki 1899, a ma kona wa e kaawale aku ai mai a kakou aku e kaiehu aku kakou mai a kakou aku i keia haawina maikai oie. A e ala koke ae kakou a hopu i keia makaliiki ae, me na manaolana iloko o ko kakou nvau houpo, o kakou pu kekahi e ( kati aku ma ka papaheie o ka lawe- ' laweia ana o ka oihana kaiepa. ' I ko makou hooki ana i ka makou mau kanaenae manao ana no kekahi ma umea ano nui e i pili iloko o keia ' Makahiki 1899, e hapai ae makou i ka olelo ana: He mea pono ia kakou apau ke ku ma ka hora 12 o ka po o keia La Sabati ae. ke kane ame ka w'ahine, na makua ame na keiki, ka hoaloha ame ka hoaloha. ke kupunu ame ka moopuna. ka makamaka ame ka makamaka, a haule iho na kuli ilalo, leha aku na maka i ka Lani, a puana ak\i i ka leo o ka hoomaikai i ko kakou Makua Lani, no ka nui o Kona lokomaikai i ka ae ana mai e ike kakou i ka maalo ana ae o keia makahiki 1899, mai a kakou aku, a e ku aku hoi kakou, mamuii no Kona lokomaikai nui wale, ma ka ipuka i weheia, oka Makahiki 1900. E liaawi pn aku laia i ka hoomnikai ana no na Pomaikai i loaa ia kakon iloko o keia makahiki, a no na popilikia i oluoluia ai e Ia e hookaawale aku mai a kakou aku, a i oluolu pu ai nolioi la e hoopa iki mai maluna o kakou, me ka oielo ana, O ko'u makemako no ke hanaia ,aole o ko makou. Ke haawi aku nei ke Kuokoa o keia Makahiki i kona aloha i kona poe makamaka mai Hawaii a Kauai, me ka hooia ana. aku lioi imua o lakou, elike m(|?na oielo a loane, ke kapa ili kamelo, ma na waoiaau o ka aina iioano, ika i ana: Owau no kai hoohm aku ia oukou iioko o ka moana-wai o na kaiaimanao akea ana o kela ame keia ano, aka, o ka me e hele mi ana mahope aku nei o'u, a iho hoi i ko'u wahi nei, hen ui aku kona mana i ko'u. Ae; o ke Kuokoa e puka aku ana i keia makahiki ae, e heie aku ana ia ma ke kulana i oi aku i ko ke Kuokoa 0 keia makahiki 1899. A ke puana ae nei nolioi makou i keia mau huaolelo a ka puali ānela i hea ai ma mauu o Palesetina 1 ke kuluaum'qē o ka po i hanau ai ka Hoola o ke Ao nei: "E hoonaniia ke Akua ma na lani kiekie loa; a he Maiu hoi ha ka honua; "HE ALOHA NO I KANAKA."