Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 2, 12 January 1900 — KA PUA LILIA O FARANI [ARTICLE]

KA PUA LILIA O FARANI

0 ke ku!anakauha*K' o Ni<ce, oia ke Kapiiala o Bituala. a oia hol ke kuiana klai makamua o ka poe Tureke <♦ bu!i ana i k»? kai Bos<?pon2&a; a ina e maaao ana na Kari&tiano e loaa ona alaheie 'maaiahi e hiki ai i ko lakou inan !ako ai auie lako kaua o lakou k*- hoea pono aku i o iakou la, alaiia. fc« mea pono ke lilo pio mai keia kumalalo o ko lakou mana. 1 ka hoomaopoiK» ana o Kiiidegeke Suietana o Koum. ka aina i ku ai ke kuianakauhaie o Niee, e !*!© kaua la aku ana ia wahi e na koa o ke Kea Hemoiele, ua haawi ae ia ia i ke kauoha e heni ioa ia kau ka ikaika ame ki paa o na pakaua e hoopuni ana ia Niee, He mei oiaio hoi, ua hookoia ko.ia hana, a i ka huipu ana ae o keia mau hana hou me na paia paii pohaku pa&e b< arnt i k'-knhi mau aono o koni k-ihua i ku ai. mauka o ka aina. a ma Uona uo.io koiuohaia hoi, a pe!a hoi mo k:\ ao.io h n:.». ** haaie ana na wai ipnpii o kx I.oko o A&eeaniuāa, u i llio ia i kah: pohihihi no ka hoopio ana. I.;a eliia na auwaha nunui 1 hoopjhai;.i iue ka wai mai uka mai o na kanhiwi a e hoopftni ana ia mau auwaha ma ka akau ame ka nikina o ua kuianakiiuhale la. O na alahele maalahi wale no e hiki ai i ko waho nei poe ke hele aku * hm a i na pa pohaku nunwi a k!*ki\ me na hale-kiai kaua maluna iho, a e hoopuni ana i ka aoao mauka nei o ka aina, he mau uwapo lewa no ia, i hlkl ke huklla aku a kau ma ka huH o ka aina e piii ana i ke kuianakauhaie. 0 na pa pohaku e hoopuni ana i ke kuianakauhaie, ua hanaia me ka paa loa, a o kona kea hoi, oi no ka iaula o hiki maikai ai ke hoioia e kahi kaakaua. Aia maiuna iho o keia mau papohaku i kukuiuia iho ai na hale-kiai he 370 ka nul. O na koa na lakou e kiai ana i ka maluhia o loko o ke kuianakauhale, a peia pu hoi me kona palekank holookoa, he poe koa Tureke wale no lakou apau i waeie maiioko mai o na koa makaukau o ka alna. 0 ko Suietana hoi, ka mea nona ka mana » hoomaiu ana maluna o keia kuianakauhale, aia kona wahi l noho ai maluna o na mauna e poai hele ae ana mauka o ke kulanakauhale. A, aia hoi me ia he hookahi haneri tausani ka nui o na koa, me ka makaukau mau ana hoi o lele kaua aku maiuna o ka poe apau o īnanao ana e hoopio i ke kuianakauhale o Niee. Ue hookahi paha haneil miie i heiei«v kei.i poe koa o ke Kea Hemoiele, aia hoi, hoea aku la lakou i ua kulanakauhale la, a hoomoana iho la lakou ma na kaiaulu e kokoke aku ana i ua kulanakauhale ia. O» kalii a lakou i hoomoana iho ai, aia no ia ma kekahi kuia palahaiaha, i kekalii mau wahi oua e na kahawai mni uka mai o na kuahiwi. Ma ka wa i hoohoioia ai oia ka wa e lele kaua aku ai lakou maluna o ke kuianakauhale o Niee, aia hoi, ua nee aku !a kela ame keia maheie koa e aiakaiia ana e ko lakou mau alakai iho no ka leie kaua ana aku maluna o ua kuianakauhßle la. Me ka Ikaika apau i loaa i na koa Knristiano, ame ka nul liol o ko lakou makaukau ma ke kana, mai ke kakahlaka a hiki wale i ke ahiahi ana o ua la la a lakou i hoonee aku ai i ke kaun, aole loa i loaa ia lakou he wahi lihl o Ka ianakila maluna o ke kulanakauhale o na Tureke. TJa paio mai no keia poe me ka wiwo ole ame ka makau ole ma ka aoao kue mai i na Karistiano. 1 kekahi kakahiaka maiie maikai o ke kau o ke kupuaiu. oiai hoi na koa Kerusade e hoomaha ana mai ka iuhi mai o ke kaua a lakou t hoouka ai i ka 1* mamua iho, e ku ana kekahi Naita Farant ma ka aoao o kona lio kaua. Ela kela wahl mawaho toa aku o ke kahua hoomoana o na Karistiano. I ka hakilo pono ana aku i ke kuiana o keia Naita. ua hoike mai la ia l ke oolea ame ka piha ikaika. Aole wale nohoi o na haawlna keia i hoopiha iho iala. aka, aia maluna ona ka hiehie amo ke kt»!ana hanohano. O kona kapa kila. he kt!a no ia i hoohinuhinula me ka maiau loa. He hulu punonohu o mahu okarika lte hoowehiwehi ana « kona.papal® kiia. wehe ia ae hol ke poi o kona papale kila a waiho nmlaelae mai 1a kona mau miaka opio* pio a helehelena ul nohoi. 0 kda Na\ta oplo au, e kun maka- . make heiuhelu, e ike ae la oia no o Hugo de Vermandoia. ke kaikalna pOnoi o Pilipo. ka Mol hoi o Farani, kekahi hol o na NaUa kaulana loa iloko oia au. O ka iwakalua-kumamalima no kela \ a kona mau makahiki; aka» «amoli o f kona hoomaamaala anā mai i ka lawfclawe i na mea kana mai kona man opio mai, a hiki wale I keia wa ana e ~ nw nei no ke kaua Hemoleie. ua lilo ka.oahi kda i ka. ia&u ihe i mea paani j aawa, «. e/ ke kakeie suaa hoi i ke koi ■ fca&vt wat auau nona, a o ka lawelawe ana hoi i ka pahikana i mea paanl na kona makaukau. Otai ota eliu ana ma ka aoao o kona kona kuekue iima akau ke kalele Ia »aluna o ka poho i hauhoaia iho a paa maiuna o ke kua o kona lio hoolohe, a kookoemuii la hoi kona po-

!ho Uma i kona poo m? he mea la e haawi ana o»a iaia ih > iloko o kekahi [ noonoo nni ana. f keia wa ike aku ia * i kana kauw* a o ke kanaka nohol i haa« i ai oia i kaaa m&a paulek ana e heie mai aea ava kahi ana e k« ana. O ka inei o keia wahi kana ka. oia no o Waiter de Sana Vaieri." "Heaha kela, e kuu haku? E hele ana n?i lio ou i hea?" N'ana aku ia ua Naiia Opio ne; i kana kauwa a mino aka iho ia. alaila. j paee aku ia: { "l'a noopahaohaoia anei kou naau j i k«su ike ana mai Ia ia u nei i kou baI ku e ku ana n:o. keia makauk3u apau j' n»e he mea la e heie hou aku ana au i ! ke kaua. a i ole ia, e komo aku ana •paha au i ka rina hakoko?" ( Oia ko'u manao." wahi a i paue nsai ai imua o konu h*ik«'. me hiKimau ana mai nohoi i ke kamailio • ana. "I'a manao \o?. au e hooiilo ana la oe i ke:a la i ht nofi e hoomaha ai, °o??i ua īke no ee. e km» haku, ua nui j mioli no knu liooikaika ana ma ka H | ■■ inffc}n?i Eia ka. e he'e hou aku ana! ikj ka paha e hooi»hl hou i kou kino?" ' i'a akaaka ;;ku ia ua Naiia nei imua 0 kr>:.>a wah! kauv.a. aiaii;». pane akn la la: "K VVaifi-i% e manao ana anei oe, ue I v.:»hi kamalii v.aie no au. eiilo ai na h.ma o ka la inehinei imea no'u e hoot iuhiia ai; a e lawa ole ai hoi ka hiamoe ana o ka po nei no ka hooluolu ana ia'u iho? Aole pela, e Walter maikai. Aohe wahi maluhiiuhi iki o ko'u kino 1 keia la, a me he mea la ma kau hoomaopopo iho, aole au i iawelawe wahi mea kauk iki iloko o umikumauialua. m«lama i kaahope ae nei. | "A pehea. e hele aku ana anei oe, u ; kuu haku, no ka hakoko ana ma keka- : hi rina lealea?" j "Aole, e Waiier maikai. E heie aku ana au ma kūkahi huakai; a oiai au e hele ana, e makaala loa oe i kuu hale j lole nei." \ Me ka hoike ana mai o n'a heiehelena ; o kahi kauwa i ke pahaohao no na hu- - aolelo a kona haku i hoopuka aku ai I imua ona, aia hoi pane mai la oia: \ "O oe hookahi wale no ke hele ana?" I "Ae. Heaha ka hewa oia?" ■ "E kuu haku, wahi a Walter i pane mai ai, "aole o'u wahi nianao iki, he hana naauao nou ka hele hookahi ana j aku iloko o kela mau kuahiwi e waiho ; maila. Ua like ioa ia hana au e hana, ' aku ai e kuu haku, me kou kioia wale ana aku i kou ola, no kekahi kumu kupono ole. Ua ike no oe. e kuu haku, ; ua piha. kela mau kuahlwi i na kauaka : Tureke. Aole lioi oia waie no, aka, o i hoomanao oe. e kuu haku, i na kauoha ( i haav.'iia mai e Raymond ame Bohemond?" j "Heaha u; kauoha. e Walter" waiii a 1 ka Naita i ninau aku ai i ua wahi kau- , wa nei. "Oia hoi ka mea e pili ana i ka haalele ole ana iho o kekahi o na Naita 0 knkon nei i ke knhua hoomoaua nei, n hiki i wa e hoaulieeia aku ai o , Kilidsre-Arslan, a hoauhee pu ia hoi kona poe koa Pegana. ".Afn kn inoa o ke Akua," wahi a Hugo i hooho ae ai. me ka o ana iho 1 ke kumu o kana laau ihe iluna o ka honua. a nana aku la hoi me na onohi rcaka oolea i ua wahi kauwa nei "Owai la o Ravmond o Touluse, a pela 'iioi me nei Italia nona ka inoa o Bohemond o Tarentum, e lawe ae ai laua i na noho lunakanawai ana, a kau kainawai mai hoi maluna o ka hoahanau ' ponoi o ka Moi o Farani? 0 ka pololei | mioli, na Robert o Normandy, me Ro- ; berts hoi o Flanders, ame a'u nei e haawi aku i na kauoha ia Raymond. pe- ' nei a penei oe e hana ai. Aka, e Walter, aohe a kaua mea e noonoo hou ai (ma ia mea. No Raymond nae, e hai ? aku au ia oe, e Walter, he nui ko'u alo- | ha nona. Ua ike au he ehaeha kona ■ aka, ua oi aku ko'u eha imua o kona." j "E kuu haku," wahi a Walter 1 pane Imalie ma? ai i kona haku me ka leo j aloha, a hoomau mai la nohoi i ke ka- j Imamo ana» "Ua ike no au i kou puu-j | wai. Ina ua like na puuwai o na ka-: : naka e ae apau o loko o keia pualikau ! | Kenisade e nee nei no ka Hiklna, elike ' | la me kou. ina ua maikai loa, aka, aole < nae pela. 0 ka'u wale no e hai aku ia oe o kuu haku, e makaala loa oej , nou iho/' j ) "E Walter.'heaha la ka'u mea e ma- ■ kaalaai?" | ; "E kuu Haku, e Sir Hugo. He poe ' enemi kou. lla maopopo loa la roea 1 ia*u. Nolaila» ina e loaa lihiiihi ana ia lakon he wahi hana wale no i hana-: j ia e oe, ma ke ano .he hanaia 1 ku i I ka hoohuoiia, alaila, e hoolilo ana la- : I kou ia mea i kumu nou e hewa al oe, j a e poino al nohoi ee. Ua ike no oe I - ke ano e noho nel ke> aumeume noho; mana ana mawaena o na Naita alakai ; o kakou nei. Ko ole au e kuhihewa. j he eono ka nut o na poe e makemake loa nei e liio I poe aiakni no ka puali- : kaua holookoa nei, aka. mamuii nae o | kou kamaiiio hunahuna ole ana no Ikekahi mau ?nea elua, nolaila, ua ka--1 paeia ae laaa mawaho o keia poai o na alakai o keia kaua Kerusade. Aka. aole nae mamuli o ko laua kapaeia ana aku. oia ko laua mea e hooneleia ai i | ko laua noho alakai ana maluna o ko ;laua mau pualikaa ponoi iho, a e hooi manao op, he mau puahkaua ikaika a ! heluna nui nohoi ko laua." i "Ovrai la iwaena o x»a alihikaua e ! heie net no Jte knlanakauhale l&a l ht-: jki ke alakai aku ftkona puallkaua iue ' ki makaukau loa 1 ol aku imua o ka^u

' a!akal ana"" l ninaa; aku ai o Husro i i kana kauwa. 'Ua maopopo ia'u. a peia no'aoi i ike a na mea apau i ioaa ole ea maoao maikai oie nou. e kuu haku nei. aohe Naita hookahi i oi aku ka maīkai o kana aUkal ana : kona mau koa taamua o kati alakai ana. e kuu haka/ "Ina ptria. alaiia. o ka'u wale no e kamaliio aku ai ia oe. oia keia. e aiakai no kela ame keia i kona mau koa iho, a na ke Akua hoi e alakai ia kakou apau. No'u iho, aoSe loa au e kulou aku malalo o na kauoha a ke-kahi kanaka. ina no he kanaka oia i like kona makaukau me ko'u. Aka. e Waiter maikai. e hai maoli aku nae au i k-j*u manao ia oe, ma ka wa e kohoia ai i alakai no na koa apau o keia kaua hemolele a kakou e nee nei o Godf <y de Buliona auanei ua aiakai la.'" Ke ike aku la no nae ua Naiia la i ka mau mui o ke ano eona heleheiena i ' o kana wahi kauwa hoapono. a ; | iho o kona noonoo iki, ana, aia hoi. j pane hou aku la ia imua o kana k-iuwa. > me ka lalau ana aku i kona linn: "E Waiter. e hai aku au ia oe i ka ' mea a'u i manap loa ai e hoike o!e ao imua o kekahi mea kino kanaka: aka. mamua nae o ko'u hoike ana aku ia ' mea ia oe e ae mua mai oe ia'u, aole ; loa oe e hoike aku i hookahi wahi hua- = oieo o ka mea a'u e hoike aku ana ia f oe." .' ! "K kuii haku, ke hooh'ki nei aif imiia j ou, a imua o ke Akua Mana Loa e Lo- j oko pono no wau i na mea apau au, e j kuu haku, e hoike mai ai la'u. O i\a mea apau a'u e lohe ai mai a oe mai, e nalo no ia iloko iho o'u, a e paa nolioi au ia mea a hiki i kou wa/e kuu haku. e hookuu mai ai ia'u." "Alaila, e hoolohe mai ee," wahi a Huro i pane aku al imua o ua wahi kauwa nei ana. "Ma ka la inehinei, ma ka wa a kakou i hoouka kaua ai, ma ka wa hoi i hoea ponoi aku ai au iluna o ka halekiai i kapaia o ka Halekiai o ke Deragona, ua ike aku la au i kekalii poe kanaka o kakou e kaualako ana' i kekahi wahine ma ka pa pohaku maloko aku. I ko'u ike ana i keia wahine ame ke ano o kona hana ia ana, ua ulu mai la keia mau mea iloko o'u. Akahi: Heaha la ke kumu o kela wahine hele ana mai imua o ka maka ponoi a ke kaua e nee aku ana; o ka lua: heaha la ka mea i kaualakoia ai kela wahine e na kanaka ikaika he eha. ko lakou nui. lau nae e ku ana malaila me ka noonoo ana hoi no ka hana a kela poe kanaka pouoi o kakou nei me kela wahine, aia hoi, ua olapa koke mai la iloko o'u ka hauli manao, me he mea la ua hoomaopopo koke aku la au i na ano apau o ua wahine la e kaualako hele ia ana e kela poiJkanaka. a hookahi wale no ia wahine ma ia ano, a ua kamaaina hoi au iaia, a pela nohoi oe, e Walter. Nolaila, i mea hoi e ike ai au i ka oiaio o ka'u mea i koho ai, ua kahea aku ia au me ka leo nui, a ia wa i huli mai ai ua wahine la ma kahi a'u e ku ana. He wa pokole wale no nae ia o kona huli ana mai, oiai e iho aku ana lakou ma kela aoao 0 kekahi "alapii ma kela huli o ka pa pohaku, aka, ua lawa no nae ia wa ])0kole loa o kona huli ana mai no ka hiki ia'u e hoomaopopo aku i ka helehelena o ka wahine au ame a'u i manao ai ua inake. Ae; ua make ōia, a ua kanuia ia maloko o na ale apiipii o na kai o Epirusa." il Ma ka inoa o ke Akua Mana-Loa. e kuu haku, lie oiao anei keia au i ike ai?" wahi a kahi kauwa i hooho ae ai me ka piha pahaohao loa o kona noonoo. "K Walter. aohe oiaio hou aku mawaho o ka mea a'u i hoike aku la ia oe. Ma ka wa a'u i ike, aku ai i kela mau hiohiona nani, oiā ko'u wa i kaa%/alo loa ai mailoko mai o ka pui o ko kakou mau koa. a ma ia wa hoi i hoao r:i au e hoJo aku ma kahi e hiki ai a'u ke lele aku mai 'kahi a'u e ku ana, a kau aku ma kela aoao o ka lua o na pa pohaku, oia hoi ka wa L holo mai ai he kanaha poe Sarak'ena imua o'u mailoko I mai hoi~o ka halekiai. nolaila, aohe a'u inna e ae e hana ai o ka paio waie I | aku no me keia poe Pegana." | "Ola," wahi a Walter 1 pane mai ai me ka hoihoi, u a ka hoomaikai ae nei hoi au i ke Akua no ka ike ana o ua tausani he nui no kela paio pukahl: ana au me kela poe Sarakena i puka j mai ai maiioko mai o ka halekiai. He j • mea oiaio loa, aohe paio i oi aku ka j ; ohohia nui ia elike me kau i paio ai | | me ka wiwo ole ame ka mak&u ole no- ; hoi. Ua ike na mea apuu i kou ku hoo- ' kahi ana, e kuu haku. ua ike makou i 5 kou paio ana me keia poe Sarakena ! kanaha i puka mai ai mailoko mai ] o ka halekiai. Ua ike aku nohoi īuaIkou i ka hauiehia ana malalo o kau ! pahikaua lima pa-iua he iwakaluaku- j uKunakahi poe Sarakena, mamua o ka | i ihoea ana aku o Tancereda ma ia wahi j j no ke kokua aea ia oe. Ua haaheo ma- j ' oli eo au l kuu ike ana aku la oe, e ku- ! u haku. e paio ana elike me kau i ha- • ' na ai ma ka la i nehinei. Ua like loa ke ] 1 olinolino ame ka olapa ana o na hulali ] - ana o kiu pahi i kela wa, me he huila i ■ ana !a ea k% uwila # Hoko o ka poinUi! ; o ka lewa." ; '' | ; Ua mino aka iho la t> Hugo no ke;a raau olelo haanui a hookelakela o kana j wahi kauwa. aka, he mea oiaio so eae kana I hoike mal ai. Ua haawi aku \ H oia 1 kana mau hoemaUl&i ana iai ke ohohia ana i hoike mai ai, ia wa ' i hapat ae a! ia i kana laau ihe, a 1

heomakaakaa ae la eo ke kau ana aku mauina o kona lio. alaila. huli aku la 'ui a kamaiiio hou aku ia ī kana kauvra. "E Waher. ina e air.au mai kekahi poe ia oe no ke Keikialii Verman»k>6. e pane aku oe ta iakou. aoie oe i ike, a i mea hoi e ku ole ai oe ma ke kulana o ke kanaka e hoike ole ana i ka mea oiaio, alaila. e huna no au mai a oe mai i ke kumu o keia huakaJ a kou haku e hele neī. Aka. e kuu hoaloha hoopono, e hai aku no nae au ia oe i keia, o ke alahele a'u e hele aku nei, he alahele ia no hookahi kanaka waie no e pono ai ke maaio aku ma U alauui. E heie ana au e imi i lono e pili ana i ka wahine a kaua i manao loa ai ua kaawale aku oia mai a kaua aku :na keia ola ana, a o ka mea hoi a kaiia i kanikau ai me ka ehaeha nui." "Alaila, e manao ana anei oe, e kuu iKiku. e konio aku iloko o ke kulana-,u-hale?" ( "Aok' ia o ka'u wahi e makemake' iie- e heie aku, aka, aia ko'u alahele no ke kuahiwi, kahf hoi e loaa ai ia'u ! o kekahi kanaka nona ka mana hoouna i kona poe elele ma na wahi apau ana i makemake ai me he poe anela ia hoi ia poe imua o kona alo e hooko ana i kana mau kauoha." I "Auwe, alaila, e hele aku ana oe. e kuu haku, i kahi o ka Elemakule Pahaohao o na Kuahiwi?" "Ua oki, e Walter. Mai hoopuka wale ae oe i ka inoa o keia kanaka. Hamau. Ina e ike ana kuu poe enemi ; eia au ke launa pu nei me keia kanaka . i kauia ka weli o kona inoa e na Ture- j ke apau, alaila, e lilo auanel ia i mea | j no hikou e lili loa ai ia'u, a imi nui j j lakou i mea no'u e pilikia ai. E hele ! nna no au a hoi mai no aū i keia ia. I Aloha oe e kuu hoaloha hoopono. OiI ai hoi au e hele ana, e makaala loa oe i na mea apau o loko nei o kuu hale lole." I lawa no apau keia mau olelo i ka paneia aku e Hugo imua o kana kauwa o kona kau ae Ia no ia malnna o ka hokua o kona lio kaua, a holo malie aku la ia ma ko kula mauu palahalaha aku la ia ma ke kula mauu palahalaha e waiho mai ana imua ona. E kuu makamaka heluhelu, o keia j Elemakule a kaua i ike ae la elike me j ka mea i hoopuohoia mai e Walter | imua o kona haku, oia no o Ha-āikina j kekahi o na.kanaka mana nui o loko i o na Pae mauna o Nouma, a he kanaka i kamahao a kupaianaha hoi ma kana hana, a e ike aku ana oe e ka mea heluhelu, ma keia mua aku, i kana mau hana kamahao, a pela pu hoi me kona ano. * (Aole o pau.)