Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 3, 19 January 1900 — KE KINOWAILUA KE KULU AUMOE [ARTICLE]

KE KINOWAILUA KE KULU AUMOE

I { MOKUNA 11. i KA OPU 0 KE ALOHA OLE MA KA ) PUNANA 0 KA MANU XUNU. O Ketawina Pa, ka home noho o ka • Haku Opio o Ketawina, elike me !a i hoikeia ae nei ma ka mokuiu. .i haH, oia kekahi o na pa kaulana loa ī ka nani ame ka maikai ma ka apana aioa o Svseka. 0 ka nui o ka ili aina i komo iloko o keia wahi i kapala o K<»ta- ? wira Pa. via hiki aku no la i ka elua Uusani eka. • Ua mahelehele a ua okiokiia hii keia mau eka he elua tau?ani iloko o na aTJ3na aina mahiai, iloko o na apina niulaan oka, ame kekahi Paka hoikeik? a mai keia Paka mai i he3ia ai ka kakela o keia ohana alii Pe!ekane o Keeawina Pa. Aia keia wahi ka o Ene'anl e hnli ana i ke Kowa o Peritania. He ka.ikuono kahi i ku . ai kela wahi. I 0 ka Hsle Kakela e kn ana ni\ kei.i aina, ka home noho hoi o ka nhnna alii o Ketawina no na Keneturia lehnlehu loa i hala ae, he hale hihimanu ia o ka nani ame ke kilakila o kona k»'lara. E ikeia aku ana na opuu hale lehulehu e pili ana ma na wahi he nii o ua hale la. Aia hoi na towera kiekie e kupu kelakela ana ma na wahi he nui ona. Ma kekihl nnu wahf e ae ooa he nni, ua hiki no ke ikela aku na eheu hale hou i pakuiia aku I ke kino mua 0 ka hale. He mea oiaio ua hana la na hnna o keia ano, e kela ame keia poo ohaea o kela ame'keia hanauna alii . hou o loko o ua ohana alii la i noho malaila iloko o na haneri makahiki leheluhelu loa i hala «e. j M?anei, e kuu makaiWka. heluhelu, e waiho ai kaua i ke kamailio ana no kn Hakn Opio n*e kana e hull ae kaua a nana aku I ka Hale keH o Ketnwlna. j Ma kekahi auina la o loko o ka niahina o Okatoba ikeia aku la kekahi i wah'ne helehelena hiehie. a hiohionaj maikai nohoi e holoholo ana ma ka H-! nai mahala o ka Ketawina Hale, e huli ' pono ara i ke kalkuono. Ua aahuia o'a 1 kekBhl aahu silika ulaula, nona noi ka hu'a e kowela ana mahope mai ona , me he hai ana la na ka wai-liula. Aia I maluna iho o kona poo, he wahi panale Ipu haahaa me na hulu loloa | A o ke ano o kana hele ana, i oni ana a nana ana ae ma j o a maanei elike me kona makemake, ua hiki loa ke ikeia aku, he oni ana ia ne i ka pelo ame ka awahua Ina e hooko oel ia kona makemake a o kona ii ni paha. ( i 0 keia wahine opio, aole ia he mea e ae, aka, o Silivia Moneka no ia, ke kaikuahine kolea o ka Haku Oplo Roe. He mea oiaio no nae, aia no he ui maluna ona, aka, e hiki no nae k9 hoo-j j?iji£4lsticia aku, aole' ia ui i*4ikej ae me ko Beintce o Sana Kilidea Aila- j ua. He mau kuekue maka nunui kona, - he ano mukoki ka lae a o kona mau onohi maka, he ano molowa ke nana mal, aole hol hē oaka mahlehiA walpa-j he elike me ko Bērnice, kahi pupu haalele wale ia o |ia kaha one o kahi mokupunl ana i noho ai a kupa a kama-1 aina, elike hoi me kana i kapa ai iaia. iho. He oiaio nae, he kaikamahine ke--j ia i kamaaina loa ma na loina apau o| ! ka noho ana o ka poe klekie a hann-' hano loa o ka aina, he akarusi a ho noeau ma na hookaau olele» ana. | i Oiai oia e hele holoholo ana ma keia I lanai o ka hale, aia mau kona mau maka ke nana mau la ia walia o ke kaikuono, me he mea la e ake aku ana I oia o ka ike aku i kekahi mea nni a kona noonoo I kau nui ai e Ike. Ae—e nana ana ua Silivia nei o ka ike aku i ka oili kohu epua mai a ke aiai a kekahi pe'a maluna o ka ili o ke kai, a hiki aia ke hoomāopopo ae, o kuu Haku Opio ae keia e huli hol mai ®ei, a o ka- ' u aloha hoi, ke kanaka hol a'u e mare aku aS, a lilo no au i haku-wahine no keia Hale Kakela apau. | laia e ku ana, aia hoi hoea mai la kekahl kanaka oplo mal ia wahi, & pane , ' mai la iaia: i "Eia. hou no oe, e kuahine ke nana ' nei la Silivia moku. Hemakehewa kau kial maU ana nona. E hai aku au ia oe, e Silivia, he makehewa loa kou hoo- ' meemoe-a ana no ka laki e loaa ana ia oe. Mai noho oe a hoolilo nui i kou noonoo ana i ke ao ame ka po no ka Makuisa?" ' "Nokeaha ko'u mea e haawi ole al i >ka'u mau hoomaijao ana nona? wahi . a Silivia i huli ae ai a nlnau aku la i kona kalkunane, me ka hooma<f ana 1 aku nohoi I ke kamallio ana. "Aole ' anei owau kana wahine hoopalau? Aole anei ou e GiUhetB, ma ks wa i aneane ai e make kona makua- ' hin#; oia ko inkua wa i hoopalaula. ai, '"'".'a ua paa oia ia'u, a.ua paa hoi au iiiiaf j Heaha iho la ko*n mea e kiai ole ai nol na a e kali ole al nohoj o kona hoi mal, 1 e huipu me a'u nei, me kana Silivia , aloha, ka mea hoi nona ka inoa e hea - la maluna o kona moku? O Siiiv!a, he inoa haule o?e ia laia, aole nohoi oia e poina ana lala. Aole anei e hikl ia oe, e Gilibeta ke hoomaopopo, o ka mare waie ana no mawaena ona ame a'u i hoopaaia ma ka hoopalan oia wale no ka pahu hopu e hoea aku ai ua man I ta." i ; "Auhea oe e kuu kaikuahine naanpo nhi wale, e hoolohe mai oe. He olaio l ua hoopalau io ia no oe me ia, aka, ua 1 pan nae keia hoopalau o oiaa. No more. Aole anei ou hoomanao, eono mahina i kaahope ae nel, na nuku aku , la oe ia Haku Ketawina eo kona ano | pnannanu ia oe, a no kona a&o a-he ! mai a oe aku, a ma ia wa hoi I uln mai ai he wahi hoopaapaa ana mawaena o olna, o ka hopena oia hana nnpo au i hana ai, oia ka hoopaiL ioa ana o ka Hakn KeUwina i kela hoopalan ma--1 waena ou ame ia? Aole ou hoomanao | keia mea. Mahope iho o ka pau ana o kela hoopaiau mawaena o olna, na ho- i lo aku la o KeUwina no Norewal Nolalla, mamuli o ka pan ana o keia hooI paian mawaena ona ame oe, oa hiki \ loa iaia ke mare me ka mea ana e ma* kemake ai, a e aioha ai hoi kona naan. A heaha oe e nana mai ai ka Haku Keiawina, oiai ua hupo haaleie loa oe i koo hooniu aaa i ka h&na maikai ole imna oaa. Aoie o'u hoahewa fa Roe

ma kela mea. o oe no ka'a hoahewa nuL M,xi iiio io nohoi paha oe i Hakuwahne no KeUwiaa Hale nei ina aole ee i komola e kela uhane pupuie eiike kela au i hooulu hakaka ai me Ro*. me he mei la aa mareia ee me ia. Ina l k*li hoomanawanul ia e oe, me kou law® ole ae i ka aoao a ka hookiekīe nui wale, a mare oe me ia, ina peh eei ua leaa ia oe he hale nani i mea> ! a he haie hoolaola i mea, a he nohona hanohaao nohoi me ka waiwai. A nou la hoi ka poniaikai. e ke kaikuahine, ola hoi au kou kaikunane ne!. Aka» no ka nui o kon hupo e nele ana kaua. 0 ka*u ia ? hai aku nei ia oe aue ka maopopo loa." "Ua kuhihewa !oa oe. e Gllibeta." wahi a S:iiv:a i kamailio aku ai i kona me ka malie ame ke kuoo. "Ua ike no au ua paa loa o Roe iioko o kuu paho iima. Aole hiki iaia ke hemo mai a'u aku. Na'u I malamaia i kona makuakiee., aole auanei oia e hoopoina ana ia'u nei no kona aioha i kona makuahine. He mea oiaio, aoie no o Roe 1 aioha mai ia'u me ke aloha i oi aku i ks aleha o ke kaikunane i ke kaikuahiee, aka, o ke kauoha paa nae a kona makuahine iaia e mare mai oia ia'u, a ua ae akn nohoi oia imua o ua makuahine la ona ma ka minute hope loa o kona ola ana ma keia &o/ e mare ana hoi oia ia'u. He oiaio nohoi elike me kau i olelo mai nei, no kona hoopau ana mai i kela hoopalauia ana o maua, aka, aole oia e kapae ae ana i ka olelo kauoha a kena makuahine i kauoha paa loa ai, owau kana wahlne, aole hoi oia e mare aku i kekahi wahine e aku." "Peia paha," wahi a Gilibeta i pane mai ai. "Pehea hoi, ina paha ua ike aku la ia i kekahi ui o Norewai, a i ole, o Suedena i)aha a haawi aku la kela iaia iho e mare me ka ui nana i kaili aku i kona hoohihi ana a o oe hoi, e kuu poor sister, kapaeia ae la oe mahope, mamuli nohoi o ka nui o kou naaupo, pehea iho la ia. Heaha ke kumu nui o keia Doho loa ana ona ma Noret wai, a hala he eono mahina okoa? E l I mai nae paha oe ia'u, e Silivia, ua nanea ia oia 1 ka lawaia. Peia paha. He keu ha keia a ke kanaka opio puni lawaia i eono mhina okoa e lawaia ai. , Hoekahi wale no a'u ano i'a i lohe ai | no ka hele ana o ka moku a ma ka mahina, oia ke kohola. E, auhea oe e Silivia, malia he lawaia o-hulu ka ka | Haku o kaua e noho mal la I Norewal." ' Ina paha i Hawaii nei, lna paha ua hiki ia oe, e kuu makamaka heluhelu ke hooheno ae, aia ua Haku Opio nei 0 Ketawina Hale i ka huki ulua i Sana I\ilidea Ailana. I ka lohe ana o Silivia i keia mau olelo a kona kaikunane i hoopuka mal a iaia, ua puai ae la ka ula ma kona mau papalina, a kaanlni iho la kona uhane iloko o ka huhu. "0 kau hana ioa no keia, e Gilibeta, e hana mau mai ai ia'u, o ka hoonaukiuki ame ka hoouluhua pu mal nohoi ia'u. Aole ioa au i manao iki o ' kela hoopau ana mal ona i kela hoopalau i hanaia ai me ka hoano ioa e kona makuahine ma kona wa e haalele iho ana i keia ao, ua pau ia hoopalau mawaena ona ame a'u. No. no, my ' dear brother. Aole 100 oja aku 1 kekahl Ipahine okoa aku. Aka, e Gf- ! libeta i na he oiaio kau e houpuupu mai nei, ua mare oia l kek&hi wahine ma Norewai a ma kekahi wahi e ae paha o Europa, alaila, aole oia i ike i ka nul 1 o ka mana a'u e paa nel lloko o kuu i lima maluna ona ame 'kana.' K | I kela wa i hokiokio ae ai o GUtbeta : ma ke ano hoonaukiuki 1 koiia kaikuj ahine, a pane mai la: • oiaio hoi ia. He mnna io ka 1 hoi kau e paa nei. Ae. 0 ka mana nae paha ia o kahi kahu hanai Inia o | kaua ea? E m.nnao ana no piiha oe ia Ragi, kela wahi wahine annana ea? Hele pela," Nana aku la o Silivla i kona kaikunane, a me ka hoike ana ae i ka ukiuki ma kona mau pane aka la ia: "Aole oe I Ike i ka mea hiki ia R*gl ke hana. K kali oe a hoea mai ]ka wa a'u e lawelawe aku ai, a ike i»£a ihō ou mau maka I ka oialo o maa ī holke aku la ia oe. E hai aku au Ia oe, e Gilibeta, ma ka wa e hoen mai ai 0 Roe i ka hale nei ke hoi Tnr** oia t l e | kamailio koke aku ana au iaia mea e piU ana i ka hoopalau miwaena ona ame au; a e hookifcina &ku ana au j iaia e awiwi aku oia i ko maua mare ia ana." ; "Ua pono ia, e awiwi afc't oe i ko oiua mare ia ana. O kou pono aea e kuahine, o ko'u pono ana nohoi ia. Eia au !a ua'he'e au a piha aie. Ua makemake au e loaa ona wahi dala i keia la, a ola ko'u nm \ i imi maoli mal nei ia oe. haawi mai oe ia'u I kan mau wahl da!a au?" "Dear brother, ua pilikia maoil kaua 1 kela wa. Aole no a'u wahi <Uh ma ka waihona. Ua pau loa, eka, e loaa aku ana no nae ia oe he mau wahi kilioa e lawa iki ai paha k6u makētaakf. B kali kgua a hik! I Imu mare ?iia iā ku Ketaw!na, a Hlo au I haku-w*i*i»e e. nkn -'aI ' ia oe V ukn hoowāu nou 1 kvia &tnf* keia mak*hiki. Ua ike no oe, e- Gillbeta, o ka'n mau wahi dala ponol no fa a kaua e hoolilo like nel. Ia oe nohoi kekahi a ia'u nohol kekahi." I kela wa i lohe ae ai laua I ke pohapoha ana mai o kekahi mau kapuai 110 roa ke alanui. Ia wa I hull aku ai o Oilibeta ma kahl a na kapuai lio e pohapoha mai ana. a hnli m*l Ia ia a kamalHo iral la i kona kaikuahi|ie. "E Silivia. ua hoi mai la ke kuene a i kakou me ke eke-leta. Ua ika,aku nei au i kona wiliwili ana mai nel i kona papale. a ke ole an e kuhihewa, na loaa palapaia mai ia oe na Roe. Ea ke haawi e aku nei au ia oe, e kuahine 1 ka'u 4nau hoomaikai ana no kou lakl. E holo ae au a lawe mai I kau palapala. Naui wale no ko kaua pomalkai. Good iuek to yon my dear alßter." Me ka eleo fauna 010-ame ka mama nohol hole aku la o Gi)lbeta a halawai aku la me ke kuene. Lalau aku 3a ia 1 ke eke ieUL a hoi mai la. oh hoi ke ikueee I hof loa aku al no ka ha*e-110. Hoi mai la hol ō Giiibeta a loaa kona luUknahine. Ma la wa nae e noho ana o Siiivia malnna o kekahi wahi noho mawaena o kekahi mau kumu alanf. elua i hoouln ia maloko o kekahi mau Ipu lepo elua, a e kali ana oia me ka hiona ulukn plhoihoL I ka hoea ana a]n o Qiliheta ne ke eke-leta/ na wehe koke ae ia o Silivia i na eke-leta la. oiai laia no ke ki kahl i paa ai» a hoomaka koke Iho la i ka hnii ana ia !oko.

Kemo U po« *m* kekshi mau let& i kak&ai». ma U iaoa o GilbeU Mooeka. « klola ito ta $* m« mea maluna o ka manieaie, aoka l«t» hop« loa l loaa laU ilo\a o ke ek® Mbfc. oia no ka palapala mai ka H»kn Ojdo mal. acs hoi { 2tooaca mst *i m«i kulanak3uha!e tati o Ed?atfbom elikt* ir.e ka mea i ikeia ma k& moknn* i b3la. * ofa hoi ki paiar*la ?u e hoomae&o iho ai e koa akakamika hehahe oila?a!a ia e hoike mal ana la SUhri& I ka marela anou Kaku Opio Ia l ka wahlne. ī ko loaa a»a ae o keia palap\!a 1* SiHv!a. eana iho la ia mawaho o tes. wfthi leta. a Ike iho la la l k?i ltma kakan o ka Haku Opio ia wa. hapai ae la ia i ra palnpnla lsa r»i!i i kona m#a 1«hetebe, a mnki iho la. Alalla, pan« •* ta ia me ka hauoli: "O ku« iuoa eo koia ana i a> mawaho nei o keia wa-hL Alr*h* wal* no ka hoi. Mii Flv??neboro m>! keki palapala i hoo«PE\!a ma! r»L Eh no ka la l hoounaia mai re!. E*a k\ eia ko hoi ma pei. O, Roe, tua aloha, kuu hi wahiwa." "Ta, la. ta." trah? a GU?bet« i hoomaka ak\i ai e kam?illo l ko*s hiee. "Alia pnhn ka pau e la o ka ohiia o ke aioha a iko poPo'Cf> i a» me.a mnloko o kem palapala. E wile hoi paha oe l ana ae i ken» hoi p-*hn ko'u e ike ina paha ® io ana BtJ 1 k 3 ** o " eke rona. Come sWter„ hurry up wltt that lelter. (E awiwi hoi pnha o* eku ahine i ka w?he ana ae i kera p^Upala, Ia ira i haehie ae ?.! o Silirfa I ka wa hi leta,. a hoomaka iho la e heluhelu. A peiiei na olelo mua l loaa mua Iho iaia i kana heluheln ana iho: "E kuu kalkuahine ame kau pokii/ "Pehea," wahi a Silivia i hooho ae ai me ka hnikea pu ara ae o kon* mau heleheleea. E kuu kaikuahine ame kuu kon pokil? Heaha ke ano o keio. "E hoomau aku hri paha oe i ka heluheln sra. a mnlia hoi e akw ka manao mahope ak«. O ke ano nae o kera kakau ana mai. he ano o!e ia, ua ili ia paha kahi moku?" wah» a Rillb»>ta i noke aku ai i ke kamailio i kona kakuahine. "E knu katkuab*ne ame knu pokii/ wahi hou no a SUivia i heluhelu hon iho ai i na huaolelo mua. a pane ae la. "He keu maoli ka boi ka mea knpalanaha. I wahi knikuah!re wale Jho no ka hoi au laia. Aole ka paha ona pao owau kana hoopalau? Pehea la nei ano hana a nei ano kanaka? ! "E S!Hv!n, e haawl mn! re nVt> e heluhelu ! kena palapala, po nel la, a ao noi po, oole loa e pau ana ke!a palapala i e kin*. Haawi mai oe na'u e heluhelu. Ua kakauia mti nel i uo kena palniuihi ia os ame au» nolaila. ua kuleana Uke no k<nia ma na mea « pau o loko o kena pa?apala." Ia wa lalau okoa aku k no o Oliibeta l ua palapala la, a huki mal 1« tt?l ka lima mai o kona kaikuahlne, alalla, hoomaka lho la ia e heluheul: 1 "I T a hnopr»h°ohao Joi ia olt» no ka loaa w?hi r->i*~ii«» ~V\» mai a'u aku no kokahi wa loihi l bahope ae oell *,vi& inele ana 4 oKiia i ka palapala mal a*o aku, oia ko'u kaomle loa ana mali kahi maa mau o ka hoot»na!a ana alru o na leta maloko-o ka; eke leta no EnelanL la'u rt»a Norewai. na k«kau palapala mai no au ia olua. e hoike mal an& o I i ko'u wahi e noho ana la wa. ■ Mahope iho hoi o kn'u h<*alel* • ara ia ; Norewai, ua holo makaika! ake ila au i%a Mokupunl o Setalnna; a oial ' hoi au malaila, ua hookamaaina ilio i» au me ko laila kahu ekaleala. He kan?ka Pekotf« oia. Tla kono mai la hoi keia kahunepvle ia'u, e holo nwkaikai pti i kahi moknpuni o Sana Ki!idea. He wahi mokupnn! kohaoa kela Uoko o ka Moana Alelanika Akaw. He hreane Kookahi haneri mile kona marrao m» ke komohana aku o ka Pae Aina Heb3rafcli. 0 kela kahunapule hoi, ua loa oia me kuu mv mn kora wa e oia ani%, Ha*w| mai la fa I kekthl P«l««aN e.hoola»ma aru la'n i kona. kaikuahlne am© kora kaikoeke. osa hoi o Mrs. Pavid CuaUr»na, ame k »*:i kar»e o Rev. David rtuaJii»»»a, a oln hoi ke k»h*»na pule o s KiHde#i. No ko*ti p'ha ho?hoi loa i ka ho\o moana ana, ut holo io aku la au i Sana KUidea. a ma ka mar o An<«ife hr*f& *kt? 1a au ilaila. īlalla no ko'n w»h! o ka f>oho »oa » hoei wale i kela pnle aku nel. aka. e 8111vla, mamul! o keia hana ana a*u, na hana au i ka hana, aloha ole la oe wahl a kou manao. Aka. e f?!Hvia, mamnli o kou haawi loknmaik*i nna mai la'u, oia ho!, mimnli o kou holho! hou ana ma !s*n I ka be»ita hoopaleu o kana i hoopaaia al o lnia m*kuBfclro. me kou olelo pn ana mal nohoi, aole loa km t hohn Hke ana ke noho a kare a wah'ne pn i»a ina kaua e mare*«» ani, nolaila. wa dm»p*o iho la a\!, ua llke a*i me ka manu i. hemo mai}oko mai o kah! halef i h4orvqtfa| M ola, a na loa« hoi JaH ka lanskllft e hele a p naan bele af o!a ma *%ela w*»hl keia vshi « koiia naau « makemains m a! e A o ka me*£tetaj>ō Vi keia. Ma kft heHia oka mare, !it wm* !e ka«a. A—" t A"i»» ho! I holo iaalkai akn ia wahi o ka Gilibeta heluhehi ana ! ka palm?* ua nane ae la o Silivia me ka nnal aaa o ka ula ea kona mau papalloa. "Auwe, ke hoike mai nei la» i»a kaar • wale maua, a ua pau ka lra l«rfta hoo- ; palau I hoonaala ai ihfwaana on* aine au. Aole loa au eae fki >na i Ve ? a. w hoomau aktt n<J 6 <31tibeta I ka heluhelu ana: "A he kalkamahlne hanal hoi ka keia Kev. Dav!d Guailanft — w M Aha." WBh! no a Sllivia i h<wrfto hou ae ai. "He kaikamahine ka koa kanaka. A ua alalha uku la ka iwha ia f kela llmo hehi wawae la oke kai? a na lani e, e kokua mal oe ia*u. Aole Wa oia e t kela wah! kaikamahipe. Ke hoohiki nei au, aole loa o!» e mare ana iala. Aole. E ike ana ia. Nana akn«l* o G!libeta i kona kalkuahine, a Ike aku la ia ua kahu kaeaa il na maka o ua ka!kuah!ne nei ona, lalaila. hocm«» aku )a no !a I ka heluhe1q ana I oa palapala nel: (Aole i p&n.) He halawai ka na kaaka o nel ma ka hora 8 a ol o ka po Poakahi nei, uo ka noonoo ana no kekahi maii loina hoopemopono e waiho aku aS Imoa t aku ai imua o ka Papa Ola, no Hoaololo nel.