Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 4, 26 January 1900 — NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU [ARTICLE]

NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU

MOKI'NA XX. 0 KA HUA 0 KE KUAWA. O KA'U AI lA—O KA LAl'-LAKI, 0 KO'U KAPA lA—O KA HO\i'A Pl'ANUANU 0 KO'U BELA lA. I i;:v.M no u k;:ni ka m;um o k > ao (skykuk) i ku iu o ka kwa, e ue !;ouo ana hei I ka w;ui;;;io o kekahi !a ae. ua haalele aku o auie ko kaur.ka Opio i ka hale o 3,r o,iva; akn, jmamua uae o ko laua oili ana aku maijloko aku o ka ha'.e, ua luawi i'.\o la n& kamahele i ko laua aioha i na kamaaina o ka 'lmle. l'a puili mai la ko kanaka Opio i kana aloha a pili uia kona poli, me ka hookililK'ho ana iho i ua maawe pakolu o kona nloha iain. Hoea aku la laua nei i ke kap;i muliwai, a hoolana aku la i ka waa iluna 0 ka ili o ka wai. Kau aku ):\ laun m;?luna o ua wahi waa la. a nee aku la no uka o ka muliwai. Oiai ke knnaka opio e lioohaiia ana i kona īuau lima 1 kana hoe, aia ka hauoli ke huai la ilo ko o kona umauma me ka ikaika loa, a o ke aloha Jioi o.kona makuahine, aia no ia ke opuopu .la iloko onn. I ka nele ana lioi a puka mai ka malamalama o ka la. ua hoea aku la laua nei 1 ke awa pae. Ka hele ia a kau kahi waa o laua nei i uka, o ko iaua nei pii aku la no ia no uka o kauhaie.

0 ko kanaika opio no k'a hiki mua i Ita palena pau mai o ka ululaau, a kau mai la imua o kona mau maka ko laua wahi pupupu hale, me kona luaui inakuahine. Nana aku la ia >ma ka mala pua, rae kona manao e ike aku i ua wahi luaui nei ona e lawelawe mai ana i kana hana maa mau loa mawaena oia kihapai i kela me keia kakahiaka elike mc ka mfea 'maa mau loa iaia i na kakahiaka apau, eia ivae aoie oia i ike aku iaia ma ia wahi. E pua mai ana no na pua, e uiu mai ana 110 na mea ulu 'hooweliiwehi e ae apau maloko o ua kihapai la, aka, o ka uhane nae nana. e lioohiwahiwa maiau i ko lakou ulu ana, aole ia malaila. I keia wa l lele e wale mai ai no ka haull hopohopo iloko o ua opio nei no kona imakuahine, aka, kaomi v»*ale iho la no ia ia mea iloko ona. Hele aku la ia me na kapuai awiwi a komo aku la iloko o ke kihapai pua, mai iaila aku hoea 1 ke.alo o ka 'liale, a iaia i lalau iho ai i ke poheoheo o ke pani puka, lohe aku jla ia i keleahi leo e uwe ana. Me ka malie loa, wehe aku la ia i ka puka a komo aku la iloko. lke aku la ia i kahi kauwa wahine yvaele o noho ana inaiuna o ka'hi pahu iaau. a o noke ana hoi oia i ka uwe.

I ka lohe ana mai hoi o ua wahi wahine kauwa nei i ka.halulu aku o na keehina wawae o ke kan-.ika opio, liuli mai la ia a nana mai la. Ike mai la ia i kona haku opio. la wa ku ae la la iluna me ka hikiwawe loa. a liolo mai la oia ma kahi a kona haku opio e heie aku ana, a pane mal la ia: "E lioomaikaiia ke Akua. Ua hoihoi 'h'ou mai Oia i kuu haku opio me ka palekana. Aole oe i make—aole ka lakou i pepehi ia oo! E hoomniia ka Haku e!" "Aka, auliea la kuu makuahine?'' 'Auw'e kaua!" wahi a ua \vahi wahine paele npi i hooho ae ai me ka leo nui.. 'O kou mama—o kou makuahi|ne, e kuu haku opio, aole ia iv.aunei. Aole au i ike iaia.' ; *l T a make anei ia?" i ninau aku ai ke kanaka opio me ka haalulu ana ae o kona kino apau. "Aole au i ike. Ua make paha kuu haku, aole palia; aole au i ike. Aole oia i ka hale nei me kuu ike ole. Ua huli nohoi au iaia nia na walii apau A'u i maa mau ai iaia i ka hele, aole nae ona loaa ia'u.' ' , "I.ika 'wa 'hea kou ike ho}>e loa ana iaia?' wahi a Hurama i ninau aku ai i ua wahine kauwa nei, a o kona wa nohoi ia o ke komo ana mai iioko o ka haie, a ku iho la mn ka aoao o ke kanaka opio. "Ma ke kakahiaka o ka la irK*hinei puka aiku la ia mailoko aku m i o ka hale, a helo aku la no ka ma'u-'pua. elike no me ka mea mau iaia i na kakahiaka apau. E kuhi ana nolioi au e hele ana no ia hoi ia e nana i pua. Aka, a hala ae la nae hookahi hora, elua 'hora, a pela aku, kiekie loa ae ia ka la iluna, oole oia i hoi mai i ka hale nel'. Ua hele aku la au e imi iaia iloiko o ke kiaapal pua, aole nae ona loaa ia'u. Haaleie iho la au i ka hale nei, a 'hele aku la au iloko o ka ululaau e huli ai iaia, aole no nae ona loaa ia'u. Aole au i ike i kona wahi i hele aku ai!' "Pehea lea hoi na ilio? Aole ka hoi oe i hookuu aku 1a laua e hanu heie ma ka meheu o kou haku wahine?" I ninau aku ai o Hurama. "Āuwe! Aohe pono i koe ana ilio. Mai.kā.wa i ualowale aku ai kuu haiku opio nei mai ka hale aku nei, ua lilo laua i mau iiio iapuwale loa. Aole o iaua wahi hoihoi iki ma kekahi ano i kela ame keia la. Aole laua i iike me ko laua mau la mamua, ka wa e noho iana kuu haku opio ma ka hale nei. | "He oiaio, he la pouli keia no kaua," i"E kuu hoaloha, mai poho ka manaolana. Aoie hoi kaua e pono e moe okoa iwale iho ma ke alahele, oiai, he wahi manaolana no koe/ | Alaila, me na waimaka e hiolo ana ma na papaīina, o ke kanak opio, pane aku la ia ia Hurama: [ "Ina ua make kuu makuahine, alalla mea nana e kaohi iho ia'u ma ao. He]e aku la ia, e hiele aku no ,au mahope ona. 0 ke ailoha onei ka jhauoli o keia ao, aole iilki ke aua e noho au maanei.' "Aole pa'ha, e 'kuu hoalaha opio," wahi a Hurama. "Aia no he poe e ae Imawaho o kou luaui makuahine i ku(leana maluna o kou ola ana, nolaiia, mai hoopale oe, e kuu hoaloha i keia ola ana. Mai paupauaho koke oe. E lana Ra manao. 0 ka kaua hana mua, e huli kaua iaia. Aia hoi a nele kaua ma keia huli ana aku a kaua, ola ko kaua wa e komo iho ai iloko o ka naa-uau-a." "Ae; e imi aku ana au iaia, I kuu makuahine, ka mea nana au i malama lioomanawanaui, mal ko'u wa uuku mai a nui. E huli aku ana au iaia ma na kumulaau apau o loko o ka ululaau. Ina kaua, e kuu hoaloha maikai/' ka leo nul launa ole ua kanaka opio nei i pane ae ai. a ua hele loa aku la ika pae ana ae a ia leo a lohe kana mau ilio e noho kukule ana ma-

waho. Aka, i ko laua lohe ana !tiai nae i ka leo o ko laua haku opio. ia wa laua i hae mai ai me ka lele ana aeioa ia nei. Hele aku la o Hurama a wehe mai la i ka puka mahope 0 ka rumi kuke, a ia wa i komo mai ai ua mau ilio nei iloko 0 ka hale, holo mai la laua a kaaninini mui ia imua o ko laua haku opio, me noke ana o ko laua mau huelo i ka oni Aole no i hoanoe ia na kino o ua mau ilio nei, oiai e mau ana no ka maikai o ko laua mau kino.

Ua ninau aku la hoi o Hurama i kahi kauwa wahine, ina paha ua ike o- | ia i kafyi a kona haku wahine i hele ' aku ai. Ua hoole mai la ia. He mea | makehewa ke h'ookolo i Kekahi meheu hookahi e moe ana mai ka pahaie aku; oiai, he lehulehu loa na moali ame na meheu oia ano. I kela wa, aia ka noonoo nui o Hurama maluna o na ilio, nolaila, huli ae ia ia a kamailio aku la i ke kanaka opio: "Ina e maopopo pono ana i na ilio nei ke ano o ka kaua huakai e hele nei i keia la; alaila, e hoea koke aku ana knua i ka paihu hopu hope loa o ka kaua imi ana i kou luaui makuahine. Ke mana nei au, he pono ke hoikeike mua ae ia laua nei i kahi moe o Moragiana, ailaila, mai keia wahi aku e hoomaka ai ka laua hanu ana. E lalau aku oe i kau pu raifela ame kau kahei pauda ame ka poka. E hoomaka kaua i ka kAua huakai. E makaala loa hoi kaua i ka hana a na i-lio.' Hele aku kanaka opio a wehe aku ia i ka.rumi o kona luaui makuahine, kahea ae la hoi i kona inoa— "Moragiana— Moragiana— Moragiana"— alaila, noke ae la ika hull maioko o ka rumi. Nana aku la malalo o ka moe, mahope, a mamua o ka mae. Aia ua mau ilio nei ke nana la i ko !aua haku me ke ano pioo. A aku ia ua mau ilio uei a hanuhanu aku Ia ma ka moe, a hoomaka iho la laua e hanu ma ka papa-hele, aole hoi liuliu ua hoio pioo ae la ua mau ilio nei maloko o ka rumi, me ka hanu hele ana nohoi ma na wahi apau o ka rumi. Ke kaihea la nohoi ke kanaka opio i ka inoa o kona makuahine. Alaila, haalele aku la oia ia.loko o ka rumi a puka aku la iwaho," me ke kuhikuhi ana noihoi 0 kona lima ilalo i ka papaheie. I kela'wa i holo pokaa ae ai ua mau ilio nei iloko o ka rumfi hookipa, komo aku la iloko o ka rumi kuke, a puka aku la ma ka puika, a holo pololei aku la laua iloko o ka mala-pua. Ma ia wa i huli 'mai ai o riurama a pane mai la i kona hoaloha opio. "Auhea oe, ua honi na iiio i ka meheu oko laua haku-wahine. O laua uo auanei mamua a o kaua aku 110 mahope. Ina kaua.' Hoea laua nei iloko o ka malapua, puka ua mau ilio nei ma ka puka pa, a liolo aku la ma ke alanui e 'hoea aku ai i kahi kahawai. Hoea laua nei i kahi kahawai, ua pau, iho la ka hanu hele ana a ua imau ilio nei ma kela kapa o ke kahawai, me ka pokaa hele ana, a huli aku la laua -omo iloko 0 ka ululaau. Ke lohe aku la laua nei i ka nakeke o na .lau laau maloo e hehiia ana e na kapuai o ua mau ilio ia, ka owe o na lau laau, oiai ua mau ilio nei e palamimo ana mawaena o lakou. Ma ka wa hoi i komo ku ai o Hur?rma ame ke kanaka opio iloko o ka ululaau, ma ka huli alahele a na ilio l komo aku ai, ua kamai.»o ae la ke ikanaka opio ia Hurama: "Manao wau ua kuhihewa loa nailio i ke komo ana mai nei maanei? Aole keia he alaihele maa mau i ka hele ia e kuu makuahine.' "He mea kupaianaha nohoi ina o keia kana alahele i auwana mai.nei. Aka„ e hahai paha kaua i na ilio," wahi a Hurama i pane aku ai i ke .kanaka t>pio: Aole i liuiiu loa ka laua hele hou ana aku iloko o ka nahelehele, ala noi, nooho ae la ke kanaka opio me ka puuwai I hoopiwaia: "Heaha la hoi keia? Auwe! 0 kekahi wahi apana keia 0 ke kuka lilin» o kuu ma.kuahine.' Lalau iho la ia i ua apana nei a paa ae la ma kona lima. He mea oiaio, he wahi apana io no ia no ke kuka lilina 0 Moragiana. a ua lilo i'ho la keia wahi apana i mea ho..ve maopppo loa, o ke alahele ia ana i h'ele ai, a ua pololei ka hanu ana a na ilio. Me na manaolana piaikai a ikaiika hoi, nee aku la laua nei uoko o ka hi-hi-pea o kii ulunahele. 0 ko laua nei hele ia a .komo lilo loa iloko o ka ulu • Jaau, ia wa huli mai la o Hurama a ninau mai ia i kona kokoolua: "E, ke lohe nei no anei oe i na ilio?" "Aole," wahi a ke kanaKa opio.. "Ua awakea keia a kaua e hele nei. "U.a lalau paha ka kaua hookolo ana o na ilio?" "Pela io paha!" wahi a ke kanaka opio i pane aku ai. I kela wa i anehe mai ai o Hurama e ikamailio mai i ke Kanaka opio, ia wa 1 lohe aku al laua i"ka hae ana mai o na ilio iloko o ka. ululaau. Me ka pioo aui, hooho ae la ke kanaka opio: | "Ira kaua. Ua loaa aku la o mama i na ilio. Aia laua ke kahea mai la ia kaua. E wiki, e wiki kaua." * Ua nee aku Ia laua no mua e hookolo I ana hoi i kahi a na ilio e noke mai ana i ka aoa. Oiai laua e holo aku ana elike me ka hikl ia laua, aia hol, k noonoo o ke kanaka opio ke pioo wale la no iioko iho ona. .Ulu ae la keia manao iloko iho ona. Ina paha e hoea»aku ana ia ma ka»hi e ku ana kana mau ilio, he mea okoa loa nae paha kana | mea aku ana» aole hoi 0 Jke 'k|no o kona makuahlije. Malia paha e ike ia aku ana ia i kona makuahine, aka, ) ua ihal "ke ola mai kona kino aku, a o kona klnōwailua ikana e hopu iho? Hoomau āEu la no ia i ka holo ana, a ioea. i kahl ana i ike aku ai - na ilio. Me ka hooikaika nui ana lioi, hoea pono aku la ia ma kahi a kana mau ilio eku ana. Ike iho la ia lke kino o kona luaui makuahine, a haule koke iho la kona mau kuli ilalo ma ka aoao o kona luaui e waiho oni ole ana maluna o ka honua.

Hoo aku la ua kanaka opio nei I kona lima hema mahope mai o ka a'i o kona luaui a hapai mai la a hoouka iho la iluna o kona kuli. Halia iho Ia kona lima -akau ma ka houpo o kona

luaul, aia hoi ike .110 ia ia i ka nape malie ae o kahi hanu. 'Eia no ka oe e mama ke ola nei! Nani wale kuu pomaikai i kou loaa ana mai la ia'u e ola ana. E Hurama. e kuu hoaloh'a, ke ola nei no kuu makuahine.' | Aole I liulin, ua hina iho la ia ilalo, oiai ua he.e ia a nawanwali. A no ko- ( na nn.a ana ua nioe pu aku la no me ia ke kino o kona luaui, a wa-wa.'ho pu i'ho la laua i.una o ka honua —ka makua ame ke keiki. A hala he mau minule loihi o ko ua opio nei waiho ana, ua ala ae la ia me Ka ihooikaika, : ana nohoi, a ma ia wa i ike īno ai ii i ka hoi hou ana mai o ka ikaika i ko- ' na kino. I kona nana ana ae nae, ike iho la ia e paa ana o Hurama ia Moragiana ma kona mau lima, a e peapeahi j ana hoi ia me kekahi eke ili-sila. Lalau mai la ke kanaka opio i kekaIkahi lima o kona luaui makuahine, a j ninau mai la ia ia Hurama: ( 'Manao no anei oe e ola ana ia?" | "Aia no he manaolana no kona oia, nokamea, eia no ke mau nei xa pana ana o kona puuwai. Ke ike noi hoi au ke hoomaka mai nei ka - mehana .ma kona lae. E wehe ae oe i kou palaka, a e paepae mai oe maanei, 1 walii e hoomoe aku ai i ko ia nei poo. E hana kaua* i moemoe no ia nei. A ma ia mea ikaua e auamo aku ai 1 ko makuahine, a hoihoi aku iaia i fca ,hale."

Ua wehe ae -laua kanaka opio nei i kona palaka, paepae mai la ma.ialo o ke poo o'kona luaui maieuahine. Alaila, kau iho la hoi o Hunama i kona kuka hulu maluna. iho o kona kino. Ia wa ihele aiku la laua a hana iho !a i moemoe, elike me ka Hurama i olelo aku ai i kona hoaloha opio. Unuhi ae la ia i ke koi lipi e paa. ana ma kona kaei ili, a me ia mea okioki aku la ia i na lala laau kupono no ka 'hana ana 1 moemoe. Me na kauia ili laau, hauhoa iho la laua i na laau e hoopaa ana i ua moemoe nei, alaila, hoonohonoho ih'o la i na lau laau ame na lau opiopio e ae o ka nahele, a hiki i ka lilo ana i hikiee moe nolunolu maoli. 'I.lea pau pono ana o keia hanafi ua hapai aa la iaua ia Morigiana a hookau iho la malun o n&i, a.-ila, hapai ae la laua i ua moemoe la a kau iho la ma.luna 0 So laua mau kipoohiwi. 0 ke kanaka opio mamua a o Hurama mahope. I ka hele ana a napoo ka la 'hoea aku la laua nei i ka Jiale. I k.i ike ana mai o kahi kauwa wahine L.ike kino o kona 'haku-wahine, ua holo aku la ia me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina, a lele iho la maluna o kona haku-wahine. Aka, ma kona wa nae i haiia - o ai e Hurama he mea pono iaia ke malama i ka--hi ola uuku loa e konini ana iloko 0 ke kino 0 kona <haku ua ihoomaopopo iho la ia i ka hana pono ana e hana iho ai ia wa. Lalau iho la ia 1 ke kino o ua haku nei ona, a liii ae la ma kona mau lima, a hoWioi aku la iaia iloko o ka hale, a komo loa iloko o kona mmi, alaiīa, waiho iho a ia iaia maluna o kona wahi moe.

Eleu ae Ia ua wahi wahine nei i ka wai wela, na laau hooma/hana ili, a hooikaika kino nohoi, a noke iho la ia i ka hoomahana i na wawae o ua 'haku wa'hine nei ona. Hamo nohol i na laau hamo ma ka lae, ma ka umauma a ma na lima. A <hala ihe wa loihi. ua kaakaa ae la na inaka o ua wahlne -iiei. Ike aku la o Hurama i ke ano e lor. o kona mau onohi maka. Ua hele a punia i ka ula enaena. Lalau mai la la a paa mai la i ka lima akau o kahi wahine paele, a pane mai la ia, me kona ala ana ae nohoi iluna: "A-ha! He keu oe a knhi wahine paele lapuwale nui wale! Nau hoi paha i lawe malu i kuu keiki ea?" Ma ia \?a i holo aku ai o Hurama a paa aku la kona lima hema ma ka umauma' o Morigina, a o kona lima akau hoi paa mai la i ke poo, a hoomoe hou aku la iaia ilalo. 0 ke kanaka opio hoi keia, ua noho iho la ia ma ka aoao o ka moe, ā uwe iiho la ia i kona luaui makuahine. He mea oiaio, ua hoi hou mai ka ikaika o ke ola ilo«ko o Morigiana, aka, 0 kona noonoo nae i keia wa, ua 'hele aina loa. Ae—aohe wahi koena noonoo i koe iloko ona. (Aole i pau.)