Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 4, 26 January 1900 — KA PUA LILIA O FARANI [ARTICLE]

KA PUA LILIA O FARANI

Ma ka Mokr.n i i ae. noi, i ikoia ai ka hoehaia ana o ka Naita Hi?go ; mamuli o ka nauie ana iho o kekahi pohaku m.iluna nna, mai iuna mai o ka pali pohakw a ka'ni ana i hakaka ai «ne na Tureke. Ihea la oia i laweia aku ai mahope iho oia hoehaia ana on&; a owai !a ka poe nana oia i halihali aku i kalii e laaa ai iaia ka palekana? Oia na mea e nanaia ana ma keia moknna, me ka hui pu ana hoi me kekahi mau mea ano nui e ae i pil: iaia. Ua loaa iho la he moeuhane i ua KeIkialii nei o Veremanadoa. Ike iho la oia ma ua moeuhane ia ia Gereturuda, ka mea hoi au, e kuu makamaka heluhelu, e homanao iho al, oia no ka me» i kapaia o ika "Pua Lilia o Farani." Ua liaawi mai la ka hoi ua Ui nei o Farani i kona lima akau, a e mareia ana ka hoi laua. Ua lanakila ka hoi ua Naita Opio nei mluna o kona mau enemī apau, a o kona <poe hoaio<ha hoi he nui, ke ike aku la oia ia lakou e kuknli w>«f ana imua ona, me ka haawi aaa mai i ka lakou mau hoomaikai ana iaia. Ua hui ae la ipe ke Kauna Raymood, ka luaui o kana mea i aJoha ai, ma ke kuai ana i kekahi aina nui, m« kekahi haie-kakela nani, a haawi mai la laua iaia ame kana wahine, ma ke ano oka laua makana ia ia laua. He hale kakeda nani keia, a o ka aina i ku iho ai ia me he mea la ua like kona ui ame kona nanl me ka mahinaai o Bdena. Ike iho la ka hoi ia e hele holOholo ana ia ame kaoia Pua Lilia, mo ke kuiee ana o ko laua mau lima i kahi ame kahi, mawaena o na pua nani loa, e opuu a e moOiala mai ana, ma kaihi a ko'iaua mau kapuai wawae e hele aku ana. *Aia ke ala onaona o ua mau pua ia ke moani palanehe mai la ma kela ame keia aoao o laua. Aia na manu leo lea ke kami mai la me ka hauoli ma na wahi apau a laua e hele aku ana, me he mau anela la e mele ana } na halelu o ke kakahiaka. Oiai hoi laua e hele ana me ka piha hauoli o ko laua mau uhane i ka nani o na mea apau e hoopuni ana ia laua, a i ko laua hoea ana aku ma kekahi punawai pipii, ka mea hoi nona na moali wai maopu e kapio ana me ka nanahe loa, a i ko laua huli ana ae ma kekahi aoao o ua punawai nei, ia wa i ike aku 'ai laua me ke pihoihoi nui i ka owa ana mai o ka honua mamua pono mai o kahi a laua e hele aku ana, punohu ae la hoi mailoko mai o ua wahi nei o ka honua i owa ae ai, he owili uahi nui launa ole mai, a ma ia wa hoi i ike aku ai laua me ka weliweli nui i ka oili ana ana mai o kfrkahi kanaka i kapaia. he pilikua, a i ole, he akua lapu mai ka po mai. He kanaka kino nui keia i hoohihimanuia kona kino apau me na fheleheAena ame na hiohiona apau i ku i ka weliweli loa. E paa ana hoi ma kona lima he pahi-wakawaka, a ku mai la oia imua o laua nei me ka papa ana ana mai, ao'e laua c heie aku 35a ia wahi.

"Owai ka uhane daimonio nana i haawi aku ia oe i ka mana e akeakea aai i ka hele ana aku a kekahi'Naita Karistiano ma ke ala ana i makemake make ai e hele aku?" waihi a ka Naita Opio i pane aku ai imua o ua Giniai nei o ka lua hohonu. "E ke keiki i hanauia e ka wahine o ka honua/ w'ahi a ua Giniai nei 1 pane mai ai, me ka 'hoomau ana mai nohoi i ke kamailio ana mai. "Ua ho«a mai la au imua o olua ma keia wahi, aole no ka paio ana aku me ke Keikialii a Hooilina Moi hoi o Farani. aka, ma ke ano he elele au i hoounaia mai e na KauJa Hoano iloiko o na Sila Ehiku o ke komolima kupaianaha o Solomona, ke Pookela o ka Naauao, a o ko Alahe Kakaolelo Noeau hoi ma ka Honua, no ka hai ana aku ia oe, e makaala loa oe no kou poe enemi. Aole oe i lanakila loa maluna o lakou i keia wa, elike me kau i manao ai. He nui na la pouli e poi mai ana inaluna o olua; a e haawe aku ana hoi olua i na haawe kaumaha he nui. Aka. a hala ae ia mau la, a k&alo ae hoi ia mau *wa o ka popilikia, e olino mai no na kukuna o ka la, e ihauoli ai olua; a e mareia no olua iloko o ka hanohano ioa. E ihoea mai ana ka la e ku aku ai olua ma ke kahua ikaua e paio like ana olua i ko olua mau enemi i huiia. E o ana na maka o ka Pua Lilia o Farani me ka hanohano ioa ma ia 1&; a 0 ka Naita 'hoi o ke Kapakila Eleele, he Weli ia no kona poe enemi. E ka Pua Ldlia o Farani e! E ka Naita Eleele o na kuahiwi! e makaala loa olua no na hoahanau Burebona! E kiai me ke akajhele, o ke ki gula no ia o ika palekana." Me ka ulumahiehie launa ole i loioku iho iloko o ka houpo o ka Naita Oplo, no na mea ana i lohe aiku ai e kamailioia mai ana e ke Giniai o ka lua hohonu, ilele aku Ja ia me ka manao e hopu akn a paa ua elele nei o ka nuhou maikai, aka, iaia i hana ai pela, ua puiwa ae la ia, a kaakaa ae la kona mau maka, a iike ae la ia i ka malamaiama o ke kakahiaka, a hoomanao iho la ia he moeuhane ka, kana i ike ai. He m«a oiaio oiae, ua maopopo iho la ua Keikialii nei o Varemanadoa ua ao, aka, aole nae e hiki iaia ke hoomaopopo iho i kona <wahi e moe ana, nokamea, iaia i nana ae ai maluna l>oao ae o ka'hi ana e moe ana, ike ae la ia 1 ka hulili olinolino ana ilio o kokahi mau mea ma:lF malama, me he mau kini hoku la e oaka ana i ka poiuiu o ka lani. Auwe' 'lie lani anei keia ana • ike ana? O ka ihonua puanuanu anei kona bela e hiamoe ana i haluku ae ai ka ninau iloko iho ona. Eia la au ihea k-ihi i moe ai; he hihio lani anti keia a'u e ike nei?

Ia wa ihoi, ala mai la na hoomanao ana iloko ona, me he mea la, aia no la "iloko o ke kulipolipo o ka aina moeuhane a ike iho la ia o Farani kona aina a e hele ana ia ma kona kula maa e hele ana ia ma kona mau kula matitt uliuli. Olino hou ae la he hoomanao ihou ana iloko ona, ua haalele aku ka hoi oia i ua aina 'hanau nei ona, a hele mai la oia me ka huakai o ke Kaua Memolele, a hoea 1 ka aina o Ilalia. Ua Aoho oia ma Roma, ua leiia k& hanOhano e ia mal ka Pope mai o Roma, ua kau hou ola maluna o ka maku, mai la oia i ke kai, a ua ili anaha-

haia kona moku, a p&e olulo mai la oia i na kapakai o ka aina o Epirusa. Ke ike la no ia ilo*ko o kana mau hoomanao ana, i kona hoklpaia ana me ka hano-hano loa e ka Emepera He.ene ma ke kulanakauhaie o Konekakijja. Ke ike !a np(J,a i kona hoomoana ana me kona m. : hoa o ka huakai o ke Kaua Kerusada, mawaho o na pa o ua kuianakauhale la o Konekaitina. Ke hoomanao ia ia i ko lakou haalele ana aku i ua wahi la no ke kulanakauhaie 0 Mike, ko lakou hoomoana ana mawaho aku o na pa-pohaku oia kuianakauhale, ke ike la nohoi ia i ka la a lakou i hoouika kaua ai me na kanaka Tureke o loko o ua kulanakauhale la. Ke ike la hoi ia me ka poina ole i kekahi helehelena ui loa o ka maalo ana ae imua o kona mau onohi maka, oiai ia e paio ana me' na Tureke maluna o ka pa-pohaku heiu elua e hopuni ana 1 ua kulanakauhale la. Ia wa no ala koke mai la na hoomanao ana iloko ona, no kona haalele ana aku i ke kahua hoomoana noloko o ka ululaau, kona alualuia ana mai ma ke ano ihoomakakiu e kekalii mau Naita eJua, kona haiawai ana me ka Elemakuie o na Mauna, kona komo ana ilo-ko o kekahi paio ihahana loa me na kanaka Tureke, a o ka mea hope loa ana i hoomaopopo iho ai ia wa, oia ka pau ana o k nia iki ame kona iohe, imamuli o kona pa ana i kekahi pohaku i oiokaaia mai luna mai o ka pali. Hoao ae ia ia me ka ikaika e houlu ae i na mea e hiki ai iaia .ke ike i ka hopena mai oia wahi, mai ka wa 1 pa ai ola i ka poihaku a na Tureke, aole nae he wahi mea ona a ike iki ia mea, a 'hiki wale i kona ike ana i ka moeu'hane ana i ike ai, a i puoiho ae ai, a pili hou iho ia kona mau lihiiihi maka no ka hoonoonoo ana iaia iho.

Kaakaa hou ae la kona mau maka, a ike hou ae la no ia i >ka oaoaka hou o na mea kino makalii ana i hoomaopopo ai -ma Jta wa mua ana i ala ae ai, ma ,ke ano he mau mea kino lani e hoomalamalama ana i ka upoho o ka lani, a ninau iho la ia iaia iho. "Eia anei au ke ola nei maluna o ka ili o ka honua? Ua make anei au, a o keia mau mea a ! u e ike nei, eia ia ma keia huli o ka honua, kihi noi e niki ai ke ike ole ia e kekahi maka o ke kanaka? I kela wa hoi, lohe ae la ia i ka owe nanahe ana mai a ka makani mawaena 0 na lau laau, a iohe maopopo aku la ia i na' oianu e kani mai ana me ka olioii n.ui. Ke ike la ia, aia ia ke honi la 1 ka ea e papuhea oluo;lu ana iloko <o kahi ana e moe ana, he ala onaona maikai e hoomama ana i kona mau ano apau, a me ihe mea la, ma kana lioomaopopo iho ia wa, aia oia iluna o ka apau, a me he mea la, ma kana hoomaopo<p ilio ia w r a, aia oia iluna o ka eheu o 'ka lewa kahi i kau ai. Hoomau aku la no ia i ka nana ana i keia hiohiona (hoopaliaoihao ana e ike nei, a Ihala 'he wa. loihi, ike maopopo ae ]a ia, o kahi ana e ike nei i 'keia mau mea olinolino e oaka ana maluna pono iho ona, ihe upoho ia o kekahi hale-lole i ihanaia me ka noiau loa. 0 ; na mea ana i manao ai he mau hoku i ka poiuiu o ka lewa, 'he mau hoku ia i hanaia noloko mai o na pohaku guia ame na pohaku makamre eaeo na aina hikina. Haha iho la kona mau lima, me ika hoopapa ana i kahi ana e hiamoe ana, aia >hoi, ike iho la ia, he beia hulu manu nolunolu ioa ia. Oni ae la kona kino, aole ike ona ī ka eha. Hapai ae la ia i kona mau lima, a hoomoe hou iho la ilalo, aohe no he loloku mai o ka eha. Huli ae la ia ma kahi aoao, a mahope huli hou ae la mai ia*a«ao mai, a kahi aoao hou, aole no wahi mea a umii mai oia mea he eha. » "Ea,' wahi ana i hooho ae ai, ' Ua ola 'ka au! Ua pau ka kuu eha. Maimaikai ka hoi au. Aole no ka paha au i ka 'honua? Bia ka paha au i ka lani? He kino uhane ka paha keia o'u?" 0 keia na huaolelo mua loa ana i pane ae ai ma ia kakahiaka a kona neonoo i hoopahaohao nui ia ai. Ma ka wa hoi i pau iho ai ke o ana o kona leo, iaia i hopuka ae ai i ua mau huaolelo la, lohe ae la ia i ka nehe ana 'aku a kekahi mea mai ka aoao aku o kona moe. I kona nana pono ana aku ma kahi a ua mea nei ana e lohe ana i •ka nehe malie, aia hoi me ka houpo i hoopihaia me ke kapalili ajno e, ike aku la ia i kekahi mau waihine opio nani loa, e oill ana mailoko aku o kahi ana e moe ana. 0 iko laua mau ano apau ma kana (hoomaopopo ana aku, 'he mau oiwi laua i 'haheiia iho me ka ui ame ka nani, i like dku me ka oiwi o kana Pua Lilia i hiipoi ai <me ka hiwahiwa. Ia" wa i ala ino ae ai oia a noho ae la iluna ,a pahola aku la ia i kon&lima ma ke kukulu a ua mau "opua" nei i maalo aku ai mai kana ike ana aku. Ua nalo, a ua hala aku na ui eloa oloko o ka hale kupaianaiha ana i waiho ai. '0 <n<a anela kiai anei kela na laua i malama iho nei ia'u, īna Ko'u wa e liiamoe ana maluna o keia moe nani lca? M Ik6na ihoomaopopo ana, aohe wahi eha iki o kona kino, a ua loaa hoi iaia ka ikaika ame ka oluolu pono o kona kino holookoa, ia wa i 'haalele iho ai ia luna o ika moe, a hooholo iho la ia i kona imanao, (he mea pono iaia ke 4ke pono i ike ano o kahi ana e nolho nei. • 0 na lole ana e aahu ana ia wa, ke mau lole ia i aahu ole.ia eia mamua. Q ka palemai e pili ana i kona ili, he lole lilina palupalu loa ia, oia no oe o 'ke silika i hohoaia a pepe maikai. 0 ke kapa 'iho mawaiho, e uhi ana i kona kino a ;hoea i kona mau kuii, he lole sika ia e loli mau ana kona wai hooluu, elike me 'ke ano o ka pa ana o ka malaimalama o ka Ia maluna ona, e loli ana iioi mai ka liooluu melemiele mai a i >ka hooluu omaomao, a ola palia ka mea i kapaia he silika wailiula. I alawa iho ikona; hana ma na wawae o kona moe, ma ka aoao mahope ike iho la ia he mau kamaa pale-wawae silika. Aia hoi ma ka pale o hope o kona moe, e waiho ana kekahi kapa veleveta loihi, i milewa kona mau he nui me na opuupuu gmla ame ke elala. Ike iho la ia, o ua aahu veleveta v a, oia kekahi hapa © hool-ama pono loa ana i kona paa lole (holoholo a noho Ihale lioi oia kakmhiaka, elike me ka makemake o ka <haku aiona*ia wahi nani ama e noho ana. Nolaila, lalau aku la ia i ua aahu velevefca la, a komo iho la. Ike aku la ia maluna o keka'hi wahi pakau-

£:'sz&rrkau eboni, »he wahi papale muouou uuku i hanaia me ka maiau loa, a ua omauia hoi kona ipu poepoe me na pohaku makamae a nani loa o na aioa hikina. Lalau aku la ia i ua papale nei, a kau iho la maluna o kona poo. I ka nana ana aku i ua Naita Opio nei, ua ku maoii no ia i ka nani ame ka hanohano.

Ia wa haalele iho la ia me ka hoohewahewa ole ia loko o kahi ana i'moe ai, a puka aku la ia iwaho, a ike iho la ia e ku ana ia ma kekahi kihapa4 pua ana i ike ai maloko o ka moeu'hane. 0 na alanui hele e waiho mai ana imua ona, he mau alahele mabala ia i ihana ia me ka nani nui. Aia hoi ma hai o keia mau alahele, e ulu ana na pua nani o kela ame keia ano; no lakou na moani aala kupaoa e puia ana iloko o ka ilewa. Aia ma na wahi he leihulehu loa o loko o ua kihapai la, e ulu ana -na kumu-laau hua ona ano he nui. Aole i liuliu loa kana wahi oka hele ana aku, ike aku la ia 1 kekahi punawai pipii e ku mai ana. He lelehuna wale no ka wai e pipii ae ana ia wa. Aia hoi ke ka'he mai la ma ke alo ponoi mai o kekaihi auwaha pohaku uuku he wai i Jike ke ano o kona hooluu me ka halelolelo o ke gula. laia i hoea aku ai ma ua waihi punawai nei, honi aku la ia i ke ala mai a ua wai halelolelo nei elike me ka wai gula. Puia mai la ka ono i kona puu. Ike aku la ia e pili ana <ma ka aoao o ua punawai nei he wahi kiaha gula. Hele aku la ia, a lalau aku la i ua wahi kiaha la. Kukulu ae la ia i kona wa'ha ma kahi a ka wai aliali hooluu gula e ka'he iho ana, a inu ae la, elike me na kono 'hialaai ana a kona puu. Auwe! He lua ole ka mikomiko naaikai a ono hoi o ua wai nei ana i inu ae ai. Ua ihoeleuia ae la ka ikaika kuloko o kona kino, maau maikai ae la hoi ka mahieihie hoonoenoe anuhea ma knoa mau ano apau, a, eia ka auanei, he waina nani loa kana o ka inu ana ae; a, o ua punawai nei ana i manao ai he wai maoli Ja ia, eia ka o ka waina ala loa ia i ihanaia noloko mai o nahuihui waina kaulana o Enegeti, ma ka aina o Palesetina. Ukuhi hou aku la ia no ka lua o ka manawa i kahi kia<ha gula ana e paa ana, a inu hou ae la no ka lua o ka manawa i ua waina nei o Enegeti, ka mea ana i lohe pepeiao ai ma kona aina hanau, a o ka īnea 'hoi ana e inu maoli nei» a e ike paka nei i kona nani. Oiai ia i 'ku i'ho ai, a nana pono aku la kona mau onhi maka i ua wahi punawai kupaianaha nei, ua hoopuiwaia ae la ia mā ka pa ana i-ho o kona kipoohiwi akau i ke kaomi palanehe ana iho a kekahi lima, a e pa-e ana hol kekahi leo oluolu ma ko'na* mau pepeiao: "E homaikaiia o Ala'he no ka ihiwahiwa launa ole mai o Kona lokomaikai.'

I ka huli ana ae o ua Naita Opio nei, ike ae la ia me ka ihoohewahewa oie, i ka elemakule ana i ike ai ma ke kuahiwi i loaa ai iaia ka ihakoko ana me na Tureke, a o īke kanaka poahina hoi ana i manao wāle ai aio ma ia wa ana i ike mua loa ai, o Hasikini, ke alii, a o ka Moi kaulana loa o ka poe Isamaeia, a i ole, o na kanaka h6i ā kapaia e ka poe Tureke o na Powa o na Mauna. Ike ae la ua Naita nei e aahu ana Elemakuie >nei he aahu silika eleele loihi, a he kaei guia hoi ma kona puhaika* i omauia iho me na pohaku nani makamae loa. Aia hoi kona mau umiumi hina keokeo ke maewa la me ka maikai ma kona umauma, a o kekāhi mea kela i hooi ioa ae i ka hiehie kapukaipu o kona kulana. O kona mau ano apau ma >ka (hoomaopop ana aku a ua Naiiba Opio nei, me kulana hoano kona a kilakila oohol. "Ae;' wahi a ua Naita Opio uei i pane mai ai imua o ua Elema'kule nei." A ke ole au e kuhihewa, 'E hoonani pu ia Ihoi p Hasikina, ka puuwai lokomaikai no ka nui o kona aloha i ka mea poino! Ua pololei aku la anei kau hoopuka ana aiku la i kou inoa?" " Manao au, e pono au e hooho ae me ka hauoli. "E hoomā,ikai nui ia -Jce Koa Kārietiano no ka nui o kona ika ame kona koa lua oie ma ka hoopakele ana i ke Elemakule Poohina o na Pae Kuahiwi o ka aina o Kouma. Ua pololei aku la anei ka'u koho ana7 Aole ka hoi. O oe ka ke Keikialii o Varemanadoa, ka Naita Opio» kaulana loa o Farani. A ole anei?"

"No kau imea i pane mai la no ka waiwai io o kau waihi apana uuku o ka'u mau 'hooikaika ana, aole no o'u makahehi nui i ka hoohiwahiwa ana iho ia mau mea iloko iiho o'u, a i ole ia, o ka mahaloia ana mai paha e kekahi poe okoa aku, eia nae. lie mea oiaio ioa, Ina paiha aole au i hoea mai i ka wa pono ma kela manawa e paio hoomanawanui ana kana mau keiki aloha me na poe Tureke, ina paha ua anai ia oe e ko lakou mau lima, a lilo aku kou ola mai <a oe aku. O ka inoa. au i hoike mai la, lie oiaio o ko'u inoa io no ia," waihi a Hugo i pane aku ai i ua Elemakule !nei. 'Aole paha lakou e lawe ana i ko'u ola. O ka lakou mea i manao ai e hana, oia ko lakou hoao ana e liopu pio ia'u, a lawe aku ma ia ano a haawl aku ia'u iloko o na lima o ko lakou haku, oia hoi, o Kilidge Arslan. A o kela nohona pio ana nae e kau mal ai maluna o'u, he ihopena poino ia i oi aku ka eihaeha mamua o ka make. Aka, e kuu hoaloha opio, aole maa®ei kaua e kamailio ai, e hoi aku kaua noloko o kou hale-lole. Ua lawa iho la keia hele holoholo ana au i keia wa," E kuu makamaka (heluhelu/ he mea pono ia kaua ke nana iki i kekahi mea e pili ana i keia Elomakule o.na Kuahiwi. -i 0 ka inoa maa mau o kela kanaka, a i kaulana loa nOhoi mawaena o na koa Kerusade, oia oio o Hasikini, aka, o kona imoa maoli nae, oia no o Hasana Sat>a, a 'he ®aamo piii pololei loa hoi oia mailoko mai o Mahomeda, ke kaula. Ua noho a'o oia ma na ike o loko o ka oihana kalhuna Mahomeda, a mamuli o kona hooikaika nui ana i ka 'huli i ka ike ame ka naauao ma ia anahele hana, ua liio oia i <poo no ka oihana kaliuna o loko o kekahi ahahui hoomana maloko o ke kulanaJfauhale o Bagedada. Hamuli o kona lilo ana i poo no ia mahele o ka oihana kahuna Mahometa, ua kaa iho la malalo o kana mau alakai ana na hoahanau i pili iloko oia aoao hoomana. Ua lilo kona leo i mea mana loa mawaena oia poe. O kana kauoha he kanawai paa loa ia

mawaena o lakou. O kekahi manaoio ano hou loa i hookomoia e ia iloko o ko manaoio hooimana, a i loaa ole hoi na mahele e ae o ka hoomana, ma ona ponei wale no e loaa mai ai ka Alahe mau hoopomaikai ana i ke kana.ka. Ina makemake kekahi kanaka e loaa mai ona mau pomaikai mai a Alahe mai, alaila, he mea pono i kela kanaka ke nonoi mai iaia—Hasikini — a nana e hea aku ia Aiahe i mea e loaa mai aMie pane, e hoike ana i ka hookoia ana mai o ka mea i makemakeia, a i ole ia, o ka hooko ole ia ana paha 0 ua noi ila. Iloko o kekahi mau makahiki kaikaikahi wale no o kona alakai ana i ua aoao homana nei ana i noho poo ae ai> ua ihoea aku la ka nui oka poe e ihahai ana i kana mau a'o ana i na tausaini o na tausani kanaka. Ua lilo .maoli oia i Moi maluna o keia poe apau. Ua hoonaauao 'aku la oia i keia poe i make loa ko lakou mau manao maimuli o kana mau ao ana, e lawelawe nui lakou i ka oihana powa, aole nae i ka poe ili'hune, aka, i ka poe waiwai wale no, ame ka poe apau e noho alii ana maluna o na kanaka. Ma ka wa hoi e loaa mai ai laia o na waiwai he nui mai ka poe kuonoono mai o loko o ka aina, ame ko na. wahi ea € a kona poe kanaka i maau hele.aku ai ma ia 'hana, e haawi aku ana oia i ka akalhi hapakolu oia mau waiwai no ka ha-nai ana i ka poe ilihune mawaena o kona poe kanaka, ame ka malama ana hoi ina wahine-kanemake. 0 kekahi ihapa-kolu hoi e haawi aku ana ia no ka malama ana o kona poe koa; a o ka ihapa-kolu i koe iho, no ka waihona waiwai holookoa i pili i&ia iho. No keia kuiana hana a ua kanaka nei o na Mauoia, ua 1110 oia i mea makau loa ia e na alii he nui, a i mea uoi e l?au ole mai ai kana mau hana powa maluna o .lakou ua hookupu aku la Jakou iaia i kela ame keia makahiki i na waiwai he nui, a ma ia ano ua hoomahualhua loa ia ka pii ana o ka nui o kona waiwai, a ua lilo 'hoi ia ame kooa poe kanaka i poe na lakou e malama maoli a e kiai maoli ka palekama ame ke ola o ka poe i hoowi mai i ka lakou mau hookupu ana ia lakou. Ua mahelehele nohoi oia i kona poe kanaka iloko o na ma'hele ekolu; ka mua, na poe mahiai; ka lua, ka poe koa, a oia hoi ka peo elilo ana i poe kiai kino n:o na alii 1 hokupu auhau mai iaia; a o ke kolu, oia 'ka poe i kapaia, 'he poe Fidei. O keia poe kanaka o lakou ka mahele ano nui loa o kona poe makaainana oiai, he poe kanaika opiopio wale no lakou apau, i aoia a i homaamaaia i ka lawelawe ana i na mea kaua inai ko laJcou lilo ana 1 poe kanaka nunui a ui nohoi. Ua 'hookupaaia Ihoi iloko o keia poe ka manaoio naue ole, aia i ko lakou haku alii na ki hemoleie o na ipuka pa e komo aku ai -i ka Paredaiso o ko Akuā, nolaila, o kona leo ia lakou, 'he mea hoano loa. ia. 0 ka han'a mua e hohanaia aku ai maluna o keia poe kanaka opio, oia ko lakou hoonaauoia ana ma kela ame keia maheie o ka na&uao mawaena o ka poe Mahometa, me ko lakou ao pu ia ana, ua'liiki i ua Alakai nei o lakou ke hookomo aku ia lakou iloko o ka Paredaiso o ke Akua.

0 >ka wa hoi e lawelaweia ai keia hana maluna o kela ame keia kanaka opio 1 komo maloko o keia mahele, oia no ka wa e ike ai ua riasikini nei ua makaukau ke kanaka no ka lawelawe ana i na mea kaua e lilo inaoli ai oia •koa k'iai kino nona. O keia ka wa e ike ai ua kanaka opio la i ka nani 0 ka Paredaiso, a o kona wa hoi keia e ike ole ai oia i ua wahi la. Ika hiki ana mai o ka wa a ua kanaka nei e olelo ai ua kupono kekahi kajia;lca opio e lawelawe i ka ike o na mea kaua, ia wa oia e laweia aku ai iloko o keka'hi ana pohaku pouli,, ma ka aoao o ka maima. Malaila, ua Hasikini nei e iKe ai 1 ke kupono, ame ke kupono *ole o ua kanaka la no ka oihana kiai kino nona. A ma ia wa no oia e hoaholo ai iloko iho ona i kona ae ana e lilo ua kanaka opio la i koa nona, a ma ia wa nohoi oia e hoole ai. 0 keia ae, ame keia hoole ana nae ona, aia no 1a iloko ponoi i<ho o kona noonoo, me kona hoike ole ana aku imua o ke kanaka opio. Ma keia wa a laua. e noho ana iloko o ua ana pouli nei, e noke ana ua Hasikini nei i ke kamailio aku i ke kanaka opio i na mea apau e pili ana. i ke ano o ka hooko ana i na kauoha powa apau e haawiia aku ana iaia, pela 'hoi me ka nui o na pomaikai e loaa ana iaia no kona hooko pono ana ia mau kauoha. Ma ka' wa hoi e haalele iho ai ua Hasikini ne>i i ua ikanaka opio la iloko o ua ana pohaku pouli nei, a mehameha hoi, e pane aku ana oia i k£ia mau huaolelo:

"E kuu keiki, maanei oe e hiamoe al i keia po, a mamua o ka hoea ana mai o ke kakahiakanui o ka la apopo— ae—mamua ae nohoi o ike kani ana mai a ka manu *o ka «pili o ke ao, e hoob 010 ai na anela o Alahe i kou 'kupono, ame kou knpano ole e lilo i hoa no ka puall kiai kino o kona kaula ma ka honua nei. Ina e ike ana o Alahe la oe, 'he kauwa hoopono oe nana, alaila, e ike ana oe me kou mau maka i ka nani o 'kona Paredaiso. Aka hoi, ina maimua o ka <puka ana mai o ka malamalama o ka iia apopo, aole e loaa ia oe ia haawina nani, alaila, e ku ae no oe, a e hele aku oe, e kuu keiki, ma ke alaihele au i «makemake ai, oiai, ua lioike mai la o Alalie aole oe i kupono i kauwa Nana. Eia no kau ai, a ke waiho nei ihoi au i pahikaua nau. E kuu hoaloha opio e noho me ka manaolana maikai.' i' Ma ka wa e pau ai keia mau huaolelo i ke kamailio ia ae e ua Kaula Mahometa oei, e haalele iho ai oia i ke kanaka opio. Ma ia la hoi mai ke kakahiaka mai, aole i komo wahi ai iki iloko o ke kanaka opio, a nolalla, ma kona wa e hoomaopopo al he wahi ai kekahi ,i waihoia iho nana, aole e nele ana ika hae 6 kona puu i ka ono a ka ai. 0 keia.ai nae i waihola iho, ua awlli pu ia ia me kekaihi laau hoohiamoe, e lawa ai kona ikaika no ka hoohiamoe ana i ke kanaka no hookahi po okoa. Ina e ae ana ua kanaka nei o na kuahiwi i &e kanaka opio e lilo ola i koa noloko o kona puali kiai kino, alaila, ma ka wa a ua kanaka opio la e liaule aku ai iloko o ka hiamoe kulipoiipo loa ma/muli o kona ai ana i ka mea ai i awiliia me kekahi iaau hoohiamoe, e kaikaiia ana kona kino mailoko aku o ke ana pouli i hoonohoia iho ai oia, e kekahi poe kauwa i hilinaiia a ua kanaka pahaohao nei a komo iloko o kekahi o na kihapai nani loa o kahi i kapaia o ka Paredaiso, elike m« kau, e kau heluhelu,

i ike ae la i ka Naita Hugo e noho ana. Maloko o keia kihap«i nani e ihoauauia ai ua knnaka opio la iloko o ka wai i hoaaiaia me na wai ala kaulana loa o alaila, e hoaahuia iho ana ia me kekahi aithu nani loa. A i ka hoea ana mai o ke kaka'hiakanui, ina aole oia e ala maoli ae ana, alaila, e hoalaia aku ana ie e kekahi poe kaikamahine. ui oloko oua kihapai la. A ma kona wa e ala ae ai, e ike ae a.na ia me kona mau maka i ka nani o na mea apau e hoopuni ana' iaia. Maloko o keia kihapai nani e 'hele holoholo ai ua k«.naka opio la, e makaikai ana hoi i kela ame keia nani ku-paianaha i ike mua ole ia e kona mau maka. Mft ia wa 'hoi ana e hele ana iloko o ke kihapai, e 'hoopuni -mai ana na wahine opio ui loa ma kona mau aoao apau. B «mele mai ana kekahi poe o lakou i na leo mele maikai loa, e hookani mal ana hoi kekahi poe i na mea kani, a o kekahi poe e lawelawe mai nona ma ka hooko «ana i kana mau kauoha, a e kamailio pu mai ana nohoi me ia elike me kona makemake. Aia ma na wahi 'he lehulehu loa o loko o ua kihapal la ua kukuluia kekahi mau punawai i hoopihaia me ka waiu, ka hone-<meli, ka waina o Enegeti, ame kekalhi mau <wai hooikaiika kmo e ae i kawiliia me na wai-ala maikai loa. Nolaila, i ka ike maka ana o ua ikr.nak opio la i keia mau nani ana i ike ole ai imamua, ua paa loa iho la kona manaoio, ua komo io no oia iloko 0 ka Paredaieo o Alahe, a> ua hoao !hoi oia i kona nani ame iko laila <mau ono apau. Ika ihoea ana aku hoi i ke ahiahi o ua la ala, ua. hoohainu 'hou ia oia 1 ka waina i paipai ipu 'ia me ka laau hoohiamoe. A ma ka wa e haule aku ai kona kino iloko o *ka hoonipo ana a ka 'hiamoe, ia <wa e ae ai na aahu ana i komo ai <ma, ia la. a hookomo hou ia iho la no kona mau aahu mua, alaila, napai ihou ia aku la kona kino e na kauwa na lakou i lawe mai iaia mailoko mai o ke ana, a hoea hou no ia wah'i, a malaila oia e waiho ai a hiki i ke ao ana, I kona wa 'hoi e ala ae ai, e -xe ana ia ia Hasikini e noho ana ima kona aoao, a ia wa e olelo mai ai oia iaia: "E hoonaniia o Alahe! la'ii i lioea mai nei 'maanei i keia kakahiaka, ike iho la au i kou kino, ua hele a puanuanu a nele i keola, me 2ie ala ua make oe. Ua 'ike koke iho la au, ua haalele mai kou uhane ia oe, ame ke pahaohao loa au i nalu iho ai iloko iho o'u. ina paha e ihoi hou mai ana ke ola iloko ou. Nolaila, e kuu ikeiki, heaha kau mea i ike ai me kou mau maka?"

I keia wa e hoike aku ai ua kanaka opio la 1 aia mea i ikeia e ia, elike no me na mea i 'hoikeia ae nei, a ma ia wa hoi e lalau aku ai ua Elemakule la i kona lima, a haawi aku la i ka hoomaikai 'ana ime ka olelo ana aku iaia, ua ae o Alaihe iaia e lilo oia i Jtanaka no ka pualikoa kiai o kona Kaula ina oia e make anaoli iho ana, aole hoi ma ke kahua kaua, e komo ana ia iloko o kahi hoomaemae, oia ikahi e hoopaaia ai kona uhane no kek-ahi manawa pakole mamua o kona aeia ana e komo iloko o ka Paredaiso; aka, ina oia e make ajna nialuna o ke kahua kaua, e komo koke ana ikona u'hane iloko o ua Paredaiso nani nei ana l ike pono ai me kona mau maka. Nolaila, aohe.e hookaulua aua keia poe i ka hooko ana 'i na kauoha e haarwiia aku ana ia lakou no ka lawe ana i ke ola o kahi leanaka i makemakeia e ua Hasikini nei. Eia keia wahi nani o ua Elemakule kamahao nei o na Mauna maloko o kekahi owa iloleo lilo loa o na kuahiwi, a 'he wah.i hoi ia i 'haaaia me ke akamai loa, a i kokua pu ia hoi e ke kulana leamehai o na kuahrwi ma ia wahi o ka aina, ua lilo ia wahi i wahi e hiki ole ai i na kanaka o waho aka nel : loaa ole na kuleana e komo ai īlaila, e ike ai i ua Paredaiso honua nei o Hasikini ike kupaianaha. t (Aole i pau.)

Ma ka atiwina_ la Poalua nei, Jan. 23, i puka ai hookahi mai "Fiva Eleele" ma Makiki ae nei. He Pake keia o Ng Gee. a he kauwa hana hoi na Mrs. S. Roth. Ka ikaika o kona pana he 102; he pehu "ha-hai" ma ke kapakapa hema. Ua haawi manawalea aku nei u Kapena im Murray i ka Papa Ola, e hooiiloia o luna ae o kona hale amara ma alanui Moi, me alanui Kamika i wahi e malamaia ai kekahi poe i hookuuia mailoko mai oka hoomalu. Ua aeia kana manawalea.