Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 4, 26 January 1900 — KE KINOWAILUA I KE KULU AUMOE [ARTICLE]

KE KINOWAILUA I KE KULU AUMOE

"0 ka nui o na makahiki o keia wahi kaikamahne a ua kahunapule nei, he umikumamahiku no ia. He kaikanaahine ui, nani a maikai nolioi. He maemae kona uhane ma na ano apau. Ua loaa iaia na hoonaauao maikai ia ana., Ma na ano apau, he kulana lede maolil no kona. Ua pono aua pololei kau iolelo mai ai ia'u e Silivia. Mamuli wale iho no o ka makemake o kuu makuahine i hoopalauia ai kaua, aole mamuli o ko kaua makemake ana i kahi ame kahi. Aka, ma ka wa i hoea mai ai ka mea oiaio maoli ua hemo ae la ka berita i hoopaaia me .ke apono ole ia ana e na uhane kukaawale I kahi ame kahi. I kela wa, o ke aloha wale no i koe mawaena o'u ame Silivia, oia no ke aloha o ke kalkunane i ke kaikuahine, a pela hoi ke kaikuahine i ke kaikunane. Oiai hoi e ola ana o Silivia, e hoolilo aku no au iaia i kaikuahine oiaio loa oia no'u, a 0 ke kuleana āme na pono o nei mea he kaikuahine oia kana e kaana ai iioko o ko'u naau. I ko'u hookamaaina ana me keia kaikamahine o Sana Kilidea, ua hoopulapula aku la au i na mea e hiki ai oia ke lilo i haku wahine no Ketawina Hale. Ike kokoke ana i ko'u wa e hoi mai ai, aole loa hiki ia'u ke hoi hookahi mai owau wale no, a haaleie aku la iaia i kona home kele i ke kai. Nolaila, e kuu kaikuahine, a e kuu kaikaina, aole anei e hiki ia olua ke ike iho ma keia wahi o keia palapala 1 ka mea oiaio maoli i hanaia e a'u? 0 Bernice ka inoa o keia lede*opio. Ua maie ia au me Bernice ma Sana Kilidea ma ka Poaha o kela pule aku nei, a eia pu oia me a'u ma Edeneboro nei, a ke huli ae nei au ma keia wahi o keia palapala a hana ae i kona helehelena ui apau e lamalama iho nei." "Aiiwe mare la?" wahi a Silivia i hooho ae ai me ka pioo nui. "Ua mare oia i ka wahine?" "Ae. Mare," wahi a Gilibeta I hooho ae ai nohoi, me ke ano kupouli o kona noonoo, a haalulu ae la hoi kona lima. "I mai nei nae ia ua mareia oia, aka, aole o'u wahi manaoio iki ia mea." "Oia hoi. Mare ka oia i kela wahi kaikamahine bebe wale no, he umikumamahilai wale no ona mau makahiki. He hana hoaHaaka wale mai nei no paha keia a Roe ia kaua. E hoonaukiuki wale mai ana no paha oia ia'u. Owau no paha kana o ka manao ana mai nei e mare, ma ka olelo ana mai, lia pu no ko'u aloha me ia me he wahi kaikamahine uuku la nona na makahiki 'he umikumamahiku. Aka, he mea pohihihi loa nae keia ia'n'. Ua mare ia oia—mare aku la oia i kekahi kaikamahine ai waiu—mare aku la oia 1 kekahi kaikamahine kuaaina haalele loa. Ku ae la o Silivia Moneka iluna me ka puai ana ae o ka inaina ma kona mau maka, a hoike holookoa mai Ia nohoi kona helehelena holookoa i ka weliweli o ka huhu e holoholo ana iloko o kona houpo. Huli mal la oia a ninau mai la i kona kaikunane: "Ao-he anei ana mau olelo hou ae i hoike mai la maloko o kena palapala?" "He mau olelo hou no kekahi," wahi a kon'a kaikunane i p-ane aku ai iaia, a penei ke ano nui o na mea i koe o loko jjjßi o ka palapala. Aia ola me kana walilnīl'ke noho ia.. nra, Ed««\eboro i kela wa, ē Ana laua ilal?a no kd makaikai ana i na wahi kaulana oia yfahi, aole hoioia wale no, aka, no ka hana ana kekahi i mau lole no ka waihine. Ehoi mai ana ia iloko o ho-

okahl pule mahope iho o kona kakau ana mai keia palapala. *.~a, kona wa 'nae e hoi mai ai, e hoouna e mai ana ia i lono telegarapa ia kaua. Ke kauoha mai nei oia ia'u e hele aku a loaa laua i Bdeneboro. Eia kana mau olelo ponoi loa ia oe. E hoolohe pono mai oe. Ke olelo mai nei ia, aohe ona wahi kanalua iki, ua pau no ia oe I ka haehaeia na palapala ana i kakau mai ai ia oe ma ko olua wa e hoopalau ana, a olelo mai nei ia, e hoopoina loa oe i na mea apau o ka wa i hala a e hoopoina pu hoi oe no kela oopalauia ana olua. Ke hai mai nei ia, aole loa oia i hoike aku ia Bernice no ko olua hoopalauia ana. Ua makaukau ka ua wahi wahine nei ana e haawi mai ia oe 1 kona aloha hoahanau, elike ka me ke aloha ana o ke kaikaina i ke' kaikuaana. Pela io ka hoi. 0 ka manao 'hope loa, ke kauoha mai nei ua haku nei 0 kaua, e hoomakaukau kaua i na mea apau o ioko nei o ka hale no ko laua hoi ana mai. E hanaia ona hookipa hiwahiwa loa no laua. E hoakohkoaia raa& na kanwa am<t na hoa-aina apau no Tka hookipa ana aku ia laua. 0 keia na hiiaolelo hope loa o kana palapala." I kela wa i ku ae ai o Gilibeta iluna me ka piena launa ole o kona noonoo, a lumilumi ae la i ka palapala ana i heluhelu ai» me .ka hoopuka pu ana ae hoi i kekahi mau olelo loa o ka lapuwale, alaila, ae la ia: "0 keia iho la ka hopena o ka'u kuko ana i kela ame keia po i kou mareia ana aku me keia kanaka lapuwale nui wale, ka mare hoi a'u i manao loa ai, he mea ia nou ame a'u e pomaikai ai. oka mea maopopo loa ia'u i keia wa, o oe o kaua ke noho iho ana ia nei, a o wau la, he noho hoopilimeaai wale aku no ka'u. E lilo ana oe i mea 1 nana e kula a e hoonaauao aku ia Lede Ketawina ma na ike paa rula apau 0 Pelekane nei, a e iilo pu ana nohoi oe i mea nana e hoonaauao aku iaia ma | na ike e ae e pono ai kona noho ana ! he na kekahi haku koikoi loa 6ka He keu paha. Na keia wahi kaikamahine hanai ka hoi a keia wahl kahunapule o kekahi mokupuni [ maopopo ole o kona ano, e ai hookano ka waiwai a kaua i hoopulakaumaka ai iloko o keia mau makahiki loihi i hala ae nei, na makahiki i noho hoomanawanui ia ai e kaua. He keu ka mea lapuwale nui wale. Na keia wahi kaikamahine heu ole ka hoi e noho alli mai maluna o kaua. Oia hoi. Na kela wahi kaikamahine o umikumamahiku wale no makahiki e noho haku ma ! maluna ou ame a'u. O kela poino naf 1 kau mai nei maluml o kaua mamu!i no ia o kou hupo nui wale e ke kaikuahine. E ike ana oe e lilo ana oe ! mea paani ia e keia wahi kaikamahinf puhi kole. 0 ka'u mau hoino ana ai? no ia maluna o nei wahi kaikamahinf Tausani o na tausini hoino ana malu na ona."

• Ua ku mai la kona kaikuahine me ka pioo nui, a nana mai la nohol maluna ona, me ka maopopo ole ana iaia o kana mea e kamailio mai ai iaia. A mahope nae pane mai la ia me kahi I leo nawaliwali. «, I "0 kau mau mea apau i olelo mai nel ia'u, ua oiaio no. Aole au e hoahewa j aku ia oe. Aka, ua manao la 'hoi auanei au, pela iho ia hoi ka haku o kaua e hana mai ai ia kaua? hoi paha kaua a ike pu ae la i kana hana aloha ole ia ltaua. E hai aku au ia oe, e kunane, aole oia wale no ka mea i ike i keia ano hana, pau pu maua a i ileko oia ike hookahi. Nani ia ua hoj oeele mai la oia ia'u me kona kino ame kona waiwai, a make wi)3 aku ia no'hoi oia i kekahi wahi kaikamahine haahaa, alaila, e ike ana ia i 'ka'u mea e hana aku ai maluna ona. Elike no me ka'u i hai aku nei ai oe. no ka mea i 'hiki ia'u ke hana, peia no au e hooko aku ai. E kali paha oe. e kunane. Ea, ua olelo mai nei nae paha oia maloko o ka paiapaia, aole oia i hoike aku i ua wahi wahine nei 'ana —o Bernice paha kona inoa—no ko maua hoopalauia ana, Heaha iho la hoi kona mea o ka hoike ole ana aku ia mea i ua wahi wahine nei ana? Pehea la ua wahi kaikamahine nei, ina oia e tohe aku ana mai a'u aku. ua hoopalauia ua kane nei ana me a'u, a he ipo mua oia na'u mamua o kona mare ana aku iaia? Nana oe, e kunane, ke weheia mai nei na ipuka e hoohamamaia mai ai ke alahele no ka hooko ia ana .o kuu makemake. Ua maopopo loa ia'u, ina e lohe ana oia i keia mea a'u e hoike aku a\ iaia a ina he wahine makee oia i kona kulana iho, alaila, e lilo ana ia i mea nana e hoomailo aku i kona oia ana, aole loa he mea ma ka honua nei nana e >hoopakele ae iaia mai ke olokaaia ana aku iioko o ka luakupapau. Ea, owau waIe no anei hoi ke ike i.nei mea he ehaelia, a o kela wahi kaikamahine nana i kaili aku i ka hauoli mai a'u aku, oia ke noho iloko o ka hauoii? Heie peia. E hana aku ana au i na mea apau e hooawahiaia <ai kona mau la o ke oia ana. Ina aole oia e iumai koke ia iloko o ka luakupapau, alaiia, e hana aku ana no au i kekahi hana e loaa koke aku ai ia mea iaia. Ua like no oe a like me a'u, e kunane, ua nele iike no kaua i ka home ole. Ina no e kipaku mai ana kela wahi kaikamahine ia'u mailoko aku nei o keia hale, alaila, e ku ae ana 110 au a hele aku, me ka hiki oie ana ia'u ke hoololohe hou iho. He mea oiaio, ua piiikia maoli kaua. Ua no oe, e kunane, o kalii loaa makahiki e loaa mai nei iau, he uuku loa ia e lawa ole ai kaua a i elua. E kali kaua e kunane a hiki mai ka wa a'u e hOQkO aku ai i ka'u hana. E hoomanawanui nohoi kaua, e kunane." "0 ka nui o ko'u hōahewa aia no ia maluna ou e Silivia. Nou maoli no ke kumu o ko kaua piiikia. ' O kena mau olelo apau au e olelo mai la ia'u no kau mea e hana ai maluna o Berniee, ke hiki m&i ka wa e ike ai e hooko aku, e hai aku au ia oe, he mea ole wale no ia ia'u. 01 loa ka pono e olelo mai oe ia'u, ifla e hiki mai ka wa e ike ai oe, aohe o kaua wahi pono i koe ma keia wahi, alaila, e hoi aku oe iloko o ka hale hoohiki o na virigine, a malaila oe e pee ai no ke koena aku o kou mau la. Eiike ana kaua me na kauwa elua i peku ia ko laua mau kikala mai keia wahi aku. Nolaila, manao au, o ka hana pono loa a kaua e hana ai i keia wa, oia ko kaua hooholo ana, ma ka wa a kaua e ike ai ua maikai ole ko kaua noho ana o keia hale Uoopin walp._aJto.kajua wa ia e liaalele iho ai -la uei, a hēle ke alahele e loaa ai ia kaua ua mea e pono ai ko kaua ola ana. Pehfea kou manao, e kuahine i keia?".

"Aole loa au e ae e haalele iho i keia wahi, a hiki i ka hookoia ana o ko'u makemake. 0 ko'u wahi no keia e noho ai. E hoaa mai paha oe i kou maka. aka, he mea nae kn'u e hai aku nel ia oe, e hana aku ana au 1 ka hana e hookaakaa loa ia ae al kou mau onohi maka. Aole loa oe i ike iki ia'u, i kou kaikuahine nei. E hai aku ia oe, aohe kaikamahine puana wale e hiki ke kaili aku i ka waiwai ame ka hanohano mai a'u aku. Manao anei oe, e ae wale aku ana au i keia wahi pupu haalei wale ia o kela mokupuni kanalea ole, e lilo ia i mea nana e akeakea a kaupale mai ia'u mai ka loaa ana ia'u o ka hanohano ame ka waiwai a'u i kuko nui ai? Aole. E hai aku au ia oe, eia iloko o'u ka manao eleele loa o ka inaina ame ka huhu, k& lili ame ka manaoino maoli." "E auhea oe, e ua kaikuahine nei," wahi a Gilibeta i pane aku ai i kona kaikuahine: "Heaha ka mea hiki ia oe ke hana? He kuhihewa loa kou manao ana maluna o kahi luahine Inia e hookoia ai kou makemake? 0 kana mau hana anaana apau : ua mana wale no ia maluna o na ano holoholona elike me ia ke ano. Aohe mana o kana mau hana ola ano maluna o ka ilf. keokeo?"

"Auhea oe, e kunane paakiki nal wale," wahi a Silivia i pane mai ai. "0 ka mea hiki ia'u ke hana, aole ia he mea na'u e hoike wale aku ai ia oe. Ua ike no oe, ma ia mau hana, elua wale no maua ma ia mau mea. Owau no ame kuu kahu hanai, ka mea hoi a'u i nana aku ai he kupunawahine oia no'u me ko'u nana ole ana l ka eleele o kopa ili. E hoomaopopo oe, aole i lilo aku ka waiwai ame ka hanohano mai a'u aku, aka, ua lua wale ia no ka manawa a'u e kaana aku ai ia mau mea. Eia ka'u mea hoike aku ia oe, iloko o umikumamaUma mahlna mai keia wa aku, a Wo no au i Lede Ketawina helu elua ījo keia Hale." . "t , ehea hoi paha e hiki ai ia Ulo io, i Lede Ketawina helu elua no kela wahi? E hai mai nohoi oe i kau mea e hana ai, i ike aku hoi au." Me na helehelena kuoo, pane mai la o Silivia iaia: "Mai hoomau mai oe i kau mau ninau ana mai ia'u i kena mau ninau, a'ea, e hoolohe mai oe i ka'u mau mea e 'iai aku ai ia oe. E hooko aku kaua i ->a mea apau a ka Haku opio i kauoha nai la ia kaua. E hana kaua i na ha>a apau e hanohano ai ka hookipa nai iaia ame kana wahine. 0 keia nau hana hana ana hoi apau a kaua, * hana aku ai, i mea ia e hoike aku na he manao maikai wale no ko Kaua ■•a na ano apau no ua Haku nei o kaua me kana wahine. E hele aku oe e juipu me laua, elike hoi-me ke kauo-

ha. E hookuu mai oe na'u e hoomakaukau i na mea apau o ka hale nei.

Me keia mau huaolelo ana i pane mai ai i kona kaikunane, huli ae la ia a komo aku Ja iloko o ka hale, oiai hoi o Gilibeta i huli ae ai, a hele aku la e hui me ke kuene o loko o ka hale, ame ka puuku waiwai o Ketawina Pa, a hoike aku la ia laua i ka nuhou maikai i loaa mai ia la mai%o lakou Haku Opio mai. Haawi aku la ia ike kauoha m%ppbpo i ka puuku, he mea pono iaia ke'nana i na hana apau e hooulumahiehie hauoli ia ai ka la e hoi mai ai Ka Haku Opio me kana wahine.

Mahope iho o ka loaa ana o na kauoha i na mea apau o loko o ka hale, i kekahi kakahiaka ae ua haalele iho Ia oia—Gilibeta ia Katewina Pa, a holo pololei aku la ia i Ladana. A mamua o kona haalele ana iho ia wahi, ua hoouna e aku la ia i kekahi telegarama ia Haku Ketawina, e like me ka mea i ikeia ma kahi helu i hala hope ae nei, alaila, kau aku la ia maluna o ke kaaahi, a no ke kulanakauhale o Edeneboro ka pahu hopu. laia e hookokoke aku ana i ka pahu hope loa o kana huakai ua olelo wale iho la no oia iloko iho ona: "Aole ati e hoike aku ana i ka maikai ole o ko'u mau helehelena imua o iaua. Ua oi loa aku ka pono o ko'u huna ana fho i ko'u- mau manao maikai ole iloko iho o ko'u umauiiia. E hpokuu aku nohoi au ia Silivia e hana elike me kona makemake. Mai oi loa nae hoi ka pono ina au i ike pono i ke ano o kana hana i makemake ai e £tsokau aku maluna o kona hoa paonloni. Ae; kona punalua. Aka, liookahi nae mea māopopo ia'u, mai oi loa aku ka pono ina i nohoia aku nei e kela wahi kaikamahine ma Sana Kilidea a make oia malaila, mamua o kona lilo ana i punalua na kuu kaiku ihine. Ua ike no a», wahi wihine auwe 00, kahi wahine laia e noho pu nei me ia. Ua lilo keia mare aua o keia wahi kaikamahino me ka Haku Ketawina i mare poino loa nona.-Aka, aohe no nae o'u nana aku i kona pono, o ka pono o ko'u kaikuahine ka'u mea na. 0 kona pono ana, o ko'u pono ana hoi ia. (Aole i pau.)