Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 5, 2 February 1900 — KA MAI FIVA ELEELE KANAHAI MAI KONA MAU NEE ANA KE AUPUNI HAWAII MA KA HAKOKOANA UA PAU AKU LA" [ARTICLE]

KA MAI FIVA ELEELE KANAHAI MAI KONA MAU NEE ANA KE AUPUNI HAWAII MA KA HAKOKOANA UA PAU AKU LA"

NA HOOJKAIKA A?.A A KK AI IM'NI. Mai ka wa i pahola loa ia ae ai ka ikea ana o ka nahola ana o ka Ma'i Fiva Ele€*]f-, ua nee koJie ae la na Jima lawelawe o ke Aupuni, e nee ana mai ka Peresidena ma ke poo o ke Aupuni, na Kuhina ma ka Oihana Hooko, ka Papa Ola, ka Aha Kuka o ke Aupuni, na luna aupuni, ame na pae wp-wai a kuonoono o lo}to nei o ke kuianakauhale, ame na 'Hawaii aloha lahui apuu, a ku ae la ma ke kahua no ka paio ana ku me ka nee mua ana mai a na holopu ana mai a ka ma'i mawaena o ko Honolulu nei poe. Ua hooloil koke ia ae la ke kulana o ka Papa Ola, ka olhana iaia ke klial ana 1 ke ola o ka lehulehu. Me Ka makee nui ana i ka pono oi aku no ke ola o ka lehulehu ua waiho mai la ka I>olo Kuhina Kupa i ka noho r.na i Peresid€na no ka Papa Ola, a hoonohoia ae la keka.ii o na Kanka makaukau loa o loko nei o ke kulanakauhalo oia o Kauka Wood, (Wahi p ) keka'ni o na Kauka i haawi nui 1 n-i hoopakele ana i na poe pilikia he bhulehu wate maloko o ka Halema'i Moiwahine, a he Kauka nohoi ia i hilinai nui ia e na Hawaii he nui Joa. Ma ia wa hookahi nohoi i waiho aku ai o Mr. Davi<l Keliipio i kona kuiana hoa no ka Papa Ola, a pani ia iho la ma kona wahi o Loio Hatch, (Haki) a ua piha ae< ia ka Papa me na kanaka kupono a ikaika no ka lawelawe ana i na hana e kinaiia ai ka ma'i ahulau.

I mea hoi e holo pono ai ka lawelalve ana a ka Papa Oia ma kana hana, ua haawi ae la ka Aha Kuka o ke Aupuni elike me ka mana i loaa iaia ma o ke Kumukanawai la, he mau huina dala mahuahua loa. Me keia kulana makaukau o ka Papa Ola, ua hoomaka mai la ia i kana lawelawe ana. Aia ma ia manawa hookahi nohoi, ua ala ae la o Mr. S. M. Ballou kekahi o na loio opio a makaukau o ka Papa Loio o Hawail nei, e kakooia ana e kekahi poe kuonoono o ke kulanakauhale nei, elike me Mr. L. A. Kakina, ame kekahi po6 e ae, a hoaia hou ae la i ka Puali Kiai Ola i kapaia, "Ke Komite Malama Ola," elike no me ke kulana o kela Komite i kukuluia ai ma ke kau ma'i Kolera v Ua kaheaia he halawai nui o na makaainana makee ola o Honolulu nei, a ua hui me ka Papa Ola, a ua noonooia ka hoonee ana aku i ka hana a keia komite, me konam au kokua. He oiaio, ua aeia na hana a keia Komite, a ua hoonee ia na hana kiai ola a keia Komite. A ma na hana ana a keia Komite, ua maheleheieia o Honolulu nei iloko o na apana kiaio la he | 40 ka nui. Ma ka helu ame ka hoomaopopo ana I o keia Komite i ka heluna nui o na kanaka o loko o kela ame keia apana, ua ikeia ka nui o na kanaka, penei na mea i loaa ia makou i keia wa: > x y . sr y a a «3 c » <c £ P s £ < 5" M S 2. 5s 2. r § S ® 5 . 2.. . . 146 185 11 1 .... 343 2. . 170 93 67 74 79 483 3.. . . 350 168 20 242 87 Bb7 4. .. . 275 83 54 15 18 445 5.. . . 873 245 222 96 87 1434 6.. . . 678 430 47 54 97 1306 7. . .. 698 278 124 66 70 1236 8. . .. 356 214 97 81 88 836 9.. . . m 109 44 26 142 483 10. . ..412 186 78 124 200 1000 11. .. 487 400 129 218 227 1461 12 294 545 103 23 80 1045 15.. . 160 4 3 19 94 280 10 398 114 73 339 178 1102 17.. . . 485 299 224 111 946 2065 18.. . . 133 222 142 75 648 1220 19A . .229 73 39 82 452 875 198 . . 19 18 5 2 15 59 20. .. . 225 31 16 1917 171 2360 21.. . . 377 110 88 399 472 14*6 22. . .. 320 106 43 28 397 894 23. .. . 223 96 39 4 93 455 24. . ..167 89 162 44 598 1060 25.. . . 356 93 118 142 312 1021 26.. . . 485 139 50 274 125 1073 27.. . . 814 82 115 336 126 1473 28.. . . 216 64 28 204 89 601 » 30. ..235 189 354 46 580 1404

:;i isr. 101 142 77 370 878 32. .. . 151 231 30 3 39 454 33.. . . .154 43 120 6 207 530 35. .. . 340 619 226 3' 17 1205 36.. . . 101 127 211 182 155 776 38 .. .. 31 40 22 93 40. .. . 27 1 11 .... 18 57 Huina 10642 5830 3358 5913 7267 33010 Aka, ua oi loa aku no nae ka huina mamua o keia, oiai he mau apana kekahi i koe, aole i loaa mai ia makou ko lakon mau heluna, elike me na Apana 13, 14, 34, 37 me 39. Aia nae ma kekahi wahi o ko makou pepa o keia la e ikeia ai.ka huina nui apau loa o na kanaka iloko nei o keia apana 0 Kona nei. Mailoko mai o keia heluna nui a mahuahua o na kanaka o ka Apana o Kona nei, e hele ana mai Maunalua a [hoea i Moanalua, he heluna uuku loa 1 Kaulupeia aku e ka ma'i Fiva "Eleele. j NA HALE HOOMALU KUIKAWA. Mamuli o ka pauahi mii o Honolulu nei ma ka la o lanaari aku iiei i haawi ai ke Aupuni Hawaii, ma o ka I Papa Ola 1 a e kukuluia ona mau hale nunui no ka malama ana i ka poe 'noomaluia. Ama na hana apau e pili ana i ka pono o keia poe "oluli pau-ahi," ua komo like na poe apau o Honolulu nei iloko o na kokua ana, mai na ' haole" a na kanaka Hawaii, ka poe walwai ame ka poe illhune nohoi. Eia ke hoopaaia nei ma na wahi hoomalu ma'i ma Kakaako ae nei, a ma Kalihi he mau tausani o keia poe i uUaia e ka popilikia. Aka, ma ka aoao 0 ke Aupuni anee na poe manawalea (t Honolulu nei, eia no ke hoomau nei 1 ka malama ana ia lakou me ka maikai.

Ua hai pono ia mai ka lunahooponopono o keia pepa, ma ka Poakolu nei, lanuari 31. e kekahi mea i pili pololei ia Mr. L. Ahlo, kekahi o na Pake kuonoono o Honolulu nei, a oia hoi kekahl i paa i ka hoomaluia makai o Kakiiako ae nei, rae ka ohana o ua makamaka a hoaloha nei o makou, he maikai a oiuolu ko lakou malamaia ana ma Uo lakoii wahi hoomalu. Nui ka a-i ame ka ia. A wahi a keia niea i hai mai al ia makou, ua maikai maoli no ka malama ana a ke Aupuni. KE KULANA 0 KA MA'I I KEIA WA. Eia iho ka hoike a ke Kauka Aupuni iaia ka malama ana o ka Halema'i o keia ano, oia hoi o Kauka Hopemann (Dr. Hoffmann). lanuari 31, 1900. C. B. Wooel, M.D., Peresidena o ka PapaOla: Aloha oe: —Ke nonoi aku nei au ia oe, e waiho aku imua ou i keia hoike 0 ka halema'i "Ahulau" ame ka poe i hoohuoi ia no ka mahina o lanuai'i. Ua paa ka halepia'i, a ua makaukau no ka hookipa ana mai i ka poe ma'i ma lanuari 10, a he eha poe ma'i i laweia mai, mai ke kahua kipu mai (Kakaako) ma ia la no ka halema'i nei. Ma ka la 12 lilo au i Kauka malama 1 ua halema'i nei. Mamua aku o keia la, e hele mau ia ana ia wahi i kela ame keia la e Dr. Bowman. He ekolu nohoi a'u huakai o ka la e hele ai iiaila. Hora 10 a. m., hora 3 p. m., ame 10 p. m.,* a ma kekahi mau wa kupono e ae nohoi. He 31 poe ma'l i lapaauia, o\a ho\: 9 Hawaii, 1 Geremania, 2 Pukiki, 14 lapana, 5 Pake. He 9 poe i make, penei: Ma'i Fiva Eieele 6; numonia 2; flva taifoida 1. He 3 o keia poe ma'i i hoea mai ia nei, ma ko lakou wa kokoke e make. I-Ie 7 poe ma'i i hookuuia mailoko aku o ka halema'i o ka poe i hoohuoi wale ia no, ma ke ano ua pau lakou i ke ola; he 7 poe e noho nei iloko o ka halema'i "Ahulau" maoli, a he 8 poe maloko o ka halema'i o ka poe i hoohuoiia wale no. Mamuli o keia hoike ae la, e ikeia ai he 13 poe ma.'i flva eleele i komo mai iloko o ka halema'i, 6 poe o lakou i ma- [ ke, a he 7 ke hele nei e ola loa ae, ua like ia me 54 hapa haneri Ina hoi e noonooia, he elua ma'i i make iloko o 6 hora mahope iho o ke komo ana mai I ka halema'i nei, alaiia, ua hoemi ia iho ka pahaneri o na make mawaena o na ma'i komo mai iioko nei o ka halema'i. O ke ano nui o ka lawelawe lapaauia ana o keia poe ma'i flva eleele, aia no ia ma ke kinai ana i na hiohiona ame na ouli hoea mai, i piii i ka ma'i, me ka loaa pono ana o ka ai maikai ame na laau Ma na ma'i i ikeia ai n pehu hahai a puu hoi i hoohanaia ai ka pahi oki. Koe wale no o Takauchi, ua oki mua ia kona kapekopa akau e Dr. Mitamura mamua o kona komo ana' mai i ka halewa'i nei. Me ka mahalo: DR. W. HOFFMAN.