Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 6, 9 February 1900 — KA PUA LILIA O FARANI [ARTICLE]

KA PUA LILIA O FARANI

Mahope iho o ka pau ana o ka hoike ana ae o fca Naita Hugo i ka moo!e!o e pili ana ia Gereturuda ame ia Lho nohoi ua pane aku la k.e Kahunn Mahometa o na Kuahiwi: "E 'kuu makamaka opio, he oiaio he moolelo pahaohao. loa kau i hoike mai nei ia'u. Ua aneane e hiki ole ia'u ke haawi aku i ka manao io ana i na mea au i hoike mai nei no ka mea e pili ana i ka ikaika ame ka makaukau ma ka lawelawe ana i na mea kaua i kupono wale no ke la>welaweia e na kane, aka, me ka oiaio loa, e hai aku au ia oe, o ka loaa ana o ka ike ame ke akamai iaia elike me kau i hoike mai nei ia'u, na ike au me ko'u mau maka' ponoi nei i ka loaa ana oia ike ame ia akamai i na wahine he nui a na kanaka koa 1 hoea mai i ka Hikina nei mai ke komohāna mai. Ua ike pono au me ko'u mau maka nei i ka hakaka ana o ka Naita Robata Guisaka me na koa o ka Emepera Aleixus, a ma kona aoao e paio ana kana wahine, oia hoi, o Lede Gaita. Mamuli o ke koa launa ole mai 0 keia wahine, ame ke akamai lua ole hoi o kana hookele ana i ka'hi e naule aku-ai o kana >mau hauna koi ua lilo ia i uhane hou e hoeleuia ai na koa o kana kane i hele a ano palupalu ma ia hoouka ana. Mamuli o na hana wiwo ole a keia wahine i loaa ai ka lanakila 1 :ana kane maluna o ka Emepera Helene. 0 kahi a'u i ike aku ai i ike koa j lua ole o ua wahine nei, oia ka wa i nahaha ai na koa o kana kane, a e hoomaka ana lakou e auhee aku mai ke kahua kaua aku, oia kona wa i hooleie aku ai i kona lio kaua mamua ponoi o ua poe koa la, a oniu ae la oia i 'kana laau jhe, me kona kahea ana aku i ua poe koa la ina paha e aa ana lakou, na kane e hookuu hookahi mai iaia e hakaka no ka paiekana o kana kane ame ka hanohano hoi o ko lakou aina. Mamuli 'O keia mau olelo wiwo ole a ua wahine nei i hoeleu hou ia ai kela poe koa e anehe ana e haalele iho i ke kahua kaua, a huii hou ae ia lakou i hope, a hoomaka hou i ka hoouka itaua 'hou ana. He -wahine ui nohoi keia o kona mau helehelena. Ina aole au i ike mua i kekahi mea e pili ana i ka ikaika ame ka ike kaua i ioaa i na wahine mai ke komohana 'mai, alaiia, aoie ioa au e manaoio ana i kau mea i hoike mai nei ia'u no Gereturuda." "Ae. He oiaio no kau i hoike mai la ia'u .no ka Lede Gaita. He wahine ui io no ia ame ka nani nohoi, aka, e hai aku au ia oe, aole i heiuia kona ui i ko ka nani o Gereturuda a'u i hoike aku la ia oe. Ua ike no au i ka ui o Gaita, oia ka ui a makou i olelo ai, he ui puanuanu 'a kawau hoi, a ma kekahi oielo ana, he ui oolea ia i owiii ole ia' e ika waipahe ame ka oluolu; aka, o ka nani ame ka ui o Gereturuda, he ui ia e hiki oie ai ke kupaa kekahi puuwai, a he nani hoi kona e kaili koke ia ai ka hoohihi ana a ka makemake iloko o kawa pokole loa. Ma ka'u mau mea apau e hoike aku nei ia oe, e kuu maivaa, ke kahea nei au i kela Akua \ Kaneaia ai e kaua ma na inoa kaawale elua, e liio ia i hoike no keia mau mea apau au i lohe mai la mai a'u aku." . "E Hugo o Varemanadoa," wahi a Hasekini i pane mai ai,» "eiike no me ka'u i hai mua aku nei ia oe, ina he kanaka okoa aku ka mea nana c kamailio mai ia'u i keia mau mea au i hoike mai nei ia'u, aoie au e manaoio iki ana, aka, no kou hooia ana mai imua o'u, he Naita oiaio oe, a he kanaka opio wiwo ole hoi, a ua ike nohoi au, aohe wahahee iloko o kou naau, nolaila, ke hooia nei au i ka oiaio o na mea a/pau au 1 hai imai nei ia'u. 0 ka'u mea e hai aku ia oe, e kuu hoaloha opio, oia keia: Pehea ia ke ano e hookoia ai kou mau manaolana ma ka wa au i hoomaka ai e hele mai e huii ia'u; a pela pu hoi me ke ano o ka'u pane e hoike aku ai imua ou ma kou wa e halawai mai ai me a'u ma ko'u wa i noho aie oie ai, elike me keia a'u e noho nei i keia wa, aole ia he mea na kaua e kamailio ai i nei manawa. O ka. mea maopopo, aia he berita mawaena ou ame a'u e hoopaa ana ia oe ame a'u no ka wa mau loa. 0 kela berita, oia no ka nohona hoaioha mawaena ou ame a'u. Ke hai aku nei au me ka oiaio ioa e puai ana mai ka mole mai o kuu puuwai, e haawi mai oe ia'u i ke kauoha, a e hooko aku no au elike me ka hiki ia'u ke hana aku me ka mana honua a'u e paa nei maluna o ko'u poe kanaka. E hoomanao pu hoi oe ,e kuu hoaioha opio, o ke aiahele au e makemake nei e hookoia kou iini, he alahele no ia i piha i ka poino ame ka pilikia." hoomaopopo loa au i na pilikia au e hoike mai la ia'u. Aohe nae hiki ia'u ke aio ae i keia wa, o oe ame a'u e komo pu aku kaua iloko o ka alo pu ana i na pilikia o ke alahele a'u e heie aku ai. E haawi mai oe ia'u i kekahi o kau mau kauwa hoolohe loa, a oia ke komo aku iloko o na paia paa 0 ke kulanakauhale o Nike, no ka imi ana I alahele no'u e hoea maalahi aku ai imua o kuu aloha. E haawi mai hoi oe i kanaka i hiki ke hooko i na mea apau a'u i makemake ai e hookauwa aku iaia. E hele ae ia a haiawai pu me a'u ma ko'u haieioie ma ke kahua hoomoana o na koa Karistiano, a na'u no e hoike aku iaia i ka mea a'u i makemake ai. E komo oia iloko o ke kuianakauhale o Nike. a e hoihoi mai oia imua o'u i haina." "E kuu hoaloha, a e kuu keiki hoi, hooi aku no au i ka'u mea e hana aku ai nou. Ma kahi o hookahi kanaka au 1 nonoi mai nei, e haawi aku no au i eha kanaka no lakou na ola makamae loa i hoopakeleia ai e oe; a e manaoio iho oe, e hana ana keia poe i na mea apau au e kauoha aku ai ia lakou e

hana, a hiki i ko lakou haawi inaoli ana i ko lakou mau ola e make ina ia he mea e hookoia ai kou makemake." "Eia anei kela poe kanaka maanei?" wahi a Hugo i ninau ae ai i ka Elemakule o na Pae Mauna, me kona huli ana ae hoi a nana aku la iwaho o ka hale lole nani a laua e noho ana. Luliluli mai la ke poo o ka elemakule, a pane mai la oia me ke kuoo mau o kona mau hiohiona, a paa mai la oia i ka lima o ka Naita Opio, a olelo mai la: "E Hugo o Varemanado, o kela poe kanaka a kaua i kamailio iho la i nei wa, ka poe hoi a'u e hoouna aku ai e hoolawelawe nou, he poe lakou e hoolohe loa ana i kuu leo. Ina no au e kauoha ia lakou e lele a e kiola iho ia lakou iho mailuna iho o ka piko o kekahi kuahiwi kiekie loa a haule i kona kumu malalo iho, e hooko ana no lakou ia mea, oiai ua paa loa ka manaoio iloko o lakou, ma ka \va e haalele iho ai ko iakou mau uhane i ko lakou mau kino, e hele koke aku no ko lakou mau uhane iloko o ka Paredaiso nani i ikeia ai e ko lakou mau maka ime ka !hoohewaihewa ole. Aka, e kuu hoaloha opio, a keiki hoi, ke hai aku nei au, o ka Paredaiso a lakou i ike ai me ko lakou mau maka, elike nohoi me oe e ike nei i keia wa, oia no keia wahi au e ike nei i kona mau nani apau. Ina paha lakou e ike ana i keia wahi, a haiia aku hoi ia lakou o ka Paredaiso keia o ka nani e hauoli ai lakou, aole paha elike ana ko lakou kupaa imamuli o ka'u mau olelo elike me ko keia wa e paa nei iloko o lakou. Iloko o ko lakou wa i hiamoe ai, a ala ae, oia ka wa i ike ai lakou i keia wahi, elike nohoi me oe e ike nei. Ua hoao lakou i na nani apau o keia wahi a ua paa loa ka manaoio iloko o lakou ua ike ko lakou mau maka ma ke kino i ka Paredaiso o ke Akua. Nolaila, o ko lakou ike hou ole ana i keia oia ka mea pono loa e hanaia ai no ka hoomau ana i kela manaoio iloko o lakou no ko lakou hoea ana aku i ka Paredaiso o Alahe, ke Akua, ina lakou e make ana mamuli o ko lakou hooko ana i ka'u mau kauoha. Ua ike iho la oe e kuu hoaloha i ke ki gula e paa nei au i ka paulele ana mai o ko'u poe kanaka maluna o'u. Ke ikeia keia wahi, alaila, ua pau T<o'u mana, a ua lilo aku ko'u waiwai, a lilo pu aku nohoi ko'u ola. Ke hoike aku nei au ia oe 'he 'iua-ihuna >keia. Aohe imaka kanaka i ike i keia wahi, koe wale no na kauwa e lawelawe nei maanei, eia nae o laliou apau, aole loa iakou i ike ia waho aku nei o keia wahi. oke alahele e hoea mai ai i keia wahi, aia ia ma kekahi mau puka i hanaia iloko o na mauna, a he pohihihi loa hoi ko iakou ikeia ana a loaa ana hoi i na kanaka mai waho mai. O oe e kuu hoaloha opio ke kanaka mua loa a'u i lioike aku la i keia mea huna pohihihi, nolaila, elike me ka berita i hoopaa ia ai mawaena ou ame a'u, e ae mai oe, e hoohiki mai oe imua o'u, aole loa oe e hoike aku i kekahi kanaka e aku no ke alahele e hoea mai ai i keia wahi, aole nohoi oe e hoopa kamailio mai ia'u ma ko'u wa paha e halawai ai me oe mawaho aku nei o keia wahi. Ua hiki nae ia oe ke hookani ae i ka nani 0 na mea apau i ikeia e oe maloko o ka moeuhane." Me ka eleu loa ua kau ae la o Hugo 1 kona lima iluna ,a hoohiki ae la ia: "Ma ka inoa o ke Akua Mana Loa, a ma ka inoa lioi o ka'u mea i aloha ai me kuu naau apau ame kuu puuwai apau, a,ole lo?i au e hoopuka i hookahi wahi huaolelo no na mea a ko'u mau maka i ike iho nei ma kahi o kuu makamaka nui a maikai hoi. E ola ana au, e hele ana, a e kamailio ana, aka, ke olelo ae nei au ma ka hoohiki ana ma o ka'u oihana Naita la, aole loa au e hoopuka i hookahi wahi huaolelo no keia wahi, aole hoi no na mea a'u i ike ai. Aole nohoi au e hoohuoi a hoomahui aku ia oe ina e halawai ana au me oe ma kekahi wahi mawaho aku nei o nei wahi." "Ua lawa e kuu hoaloha opio. Hookahi hora mahope iho o kou hoea ana aku i kou kahua hoomoana, e hiki aku ai na kanaka a'u i 'hoike aku nei ia oe i poe kauwa nau. E hoike aku ana lakou imua ou i ke ano o ka lakou huakai o ka hoea ana aku imua ou, a oia kou wa e haawi mai ai ia lakou i na kauoha apau au i makemake ,ai." I kela wa i ku ae ai ua Hasikini nei iluna, huli ae la ia ma kekahi wahi pakaukau uuku. Lalau aku la ia he omole waina hooluu gula, a ninini iho» la iloko o na kiaha aniani kaekae wai gula, alaila haawi mai la oia i hookahi kiaha ia Hugo, a lawe ae la nohoi ia i hookahi kiaha, a ia wa oia i olelo mai ai iaia: "Ke hoopaa loa nei kaua i ka berita a kaua i hana iho nei ma o ko kaua inu ana i na mea o loleo o keia mau kiaha. O kou hoaloha ana no'u ame ko'u hoaloha ana hoi nou, eia ia ke ninini pono ia nei e keia mau kiaha iloko o ko kaua mau puuwai, aka, e ae mai nae oe ia'u e inu aku oe me ka manaolana maikai e hookoia ana kou makemake apau me ka oiaio loa. E mau ana hoi ko'u noho hoaloha ana nou a hiki i ko'u mau la hope." Alaila, kaikai ae la ua Elemakule nei o na Pae Kuahiwi i kona kiaha, oiai hoi ka Naita Hugo iloko o ka ulumahiehie maikai o kona mau noonoo i inu ae ai i kona kiaha me ke koe koena ole. 0 ka Elemakule o na Pae Mauna, aole oia« i inu ae i kona kiaha. Ua waiho hou iho la no ia maluna o ke pakaukau i ua apu laau la ana i hoomakaukau ai no ka Naita Opio. Iloko hoi o ka wa pokole loa, ike iho la ka Nai<ta Opio i ka hoholo ana ae o ka ikaika o ka waina ana i inu ai iloko o kona kino, halii mai la hoi ka ihoonoenoe maikai ima kona mau maka, aia wa oia i ku ae ai iluna a hoi aku la noluna o kona wahi moe, oiai hoi o Haaikini i haawi mai ai i kona aloha me ka olelo ana mai he mea pono iaia ke hooluolu iaia iho. E kuu makamaka heluhelu, eia ka kaua Naita Opio malalo o na hoonipoa ana a ka waina i paipai pu ia me ka laau hoohiamoe, a ua kokoke mai hoi ka hora o kona haalele ana iho i ka mahinaai hookalakupua a Hasikini, ke kamahao, a huli hoi aku oia ma ke alahele ana i hele mai ai no ke kahua hoomoana o na koa Kerusade, a hooko aku hoi i ka imi ana i kahi e loaa ai kana ipo aloha, oia o Gereturuda, Naita Wahine o Farani, a o ka mea hoi i kapaia ka Pua Lilia o ua aina kamehai la o Europa. (Aole i pau.)