Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 7, 16 February 1900 — KEIA AO KELA AO [ARTICLE]

KEIA AO KELA AO

"Alaila, ike altu la i ka punoliu ae o kekahi mai'au hooluu ulauia auo hauMuli, a heomaka ae la e inilo ae konaooiau huna'huna ?pau,'a lilo i popn malhu maoli e lana pono ana laaluna ;ho o ke kio a pela nohoi a puni ke kino. Ke ike aku la n&hoi au ia wa, i ka naholo pioo o kela ame keia hunahuna makalii loa - o ua pun<stu mab.u aeo e'a'u i ike aku ai, a ua ll'ke loa me ka leie pioo ana ae a liun3(hunn lepo e ikeia ana ko lakou maalo ana ae ma kekahi wahi o loko o kekahi keena pouli e pa ia aea e k:k:h' kukuna oiinolino. A o kahi a Keia mau ihunahuna e lulumi ak'i ann, aia ia maluna pono ae o kahi a ke kino o wai'ho ana. "Ke ike aku la au i ka pii ae, a pii ae o ua 'mau hunahuna nei, a'u l Ike mua ai e punohu wale ana no i ka wa maiaiua iho, a hiki i ka lilo maoli ana i mea kino o ka ihelehelena kanaka, oiai nae, 'he punohu wale no 'keia o ua ohu hooluu- ulaula, a ano hauliuli uei a'u i ike āi. He'kino kanaka maoli keia a'u e ike nei ua punohu nei e ku pololei ae ana maluna ae o lee klno hanu ole o kuu 'hoaloha. "A 'mahope ike aku la au i ka hoomaka ana mai o ua punohu nei e moakaka, <a 'hale ae la ia i ke alai, a lii'ki i kona lold loa ana ae he mea kino aiai •loa elike me ke aniani. Ke .hoomau 'm no au i ka nana ana ime ke eehia nui, a hiki i ke ku ana mai o ua mei kino aiai neiimuao'u me ka helehelena apau o kuu 'hoaloha. Ke ike aku Ia au e lana ana ua 'aiea 'kino aiai nei ma kahi he ihookahi kapuai maluna ae o kr kino e waiho ana. Ike aku la au, aia ke paa la kekahi kaula aiai loa i ike kona 'hulaii me ko ka kala, mai ka pi'ko aku o ke kino puanuanu o kuu hoaloha ame ka piko o keia klno kupaianaiha launa ole a'u e ike aku nei. "0 ke ano apau o ua mea kino aiai nei a'u -e nana aku nei o ko'u «mau malia, oia no ke kino apau o kuu hoaloha. E pili ana nae na malea o keia mea leino a'u e ike nei. He helehelena kuoo ame ka anaemae ka'u e ike aku ana, me h« mea la e 'hiamoe ana. Aole i liuliu ike aku la au i ka hu-ila ana ae o kekalhi mea moalamalama loa, eli-k-e no ka anapu ana a ka uwila, a mo- I ku ae la ke kaula ka-Ia e 'hoopaa ana 1 mawaena o ke kino -hanu ole o kuu •hoalolia ame kona kinowailua a'u e ike ana e lana iho ana maluna ona. Ia wa hoi, ike aku la au i ke,kaakaa ana ae o na maka o ua kinowailua \a, a he ku i ka .nani kona mau ano apau. Ike aku la au i kona nana ana iiho maluna o ke kino e waiho puanuau ana, a pahola ae la he nanaina kaumaha maluna ona. Ike aku la au i ka o ana nuii o kona lima akau i ke kino e wai'ho ana, me he mea la e haawi mai ana ia i kona aloiha hopo loa i ka 'halelewa honua i noho ai oia, ala'la, huli ae la kona mau 'n:aka iluna, a hoomaka aku la kona pii ana aku iluna, me he <aa mama loa la e lana ana, a nalowale a'ku la mai ka'u ike ana. "Nelaila," wa:hi a HeiiObas i hoomau mai ai i ke kamailio ana mai ia makou,'.' o keia iho la ke ano o ko'u ika ana i ka haalsle ana o ka uhane i ke kino o ke kanaka. Ma keia ano hookahi nohoi e hiki ai lee hoounaia ka uhane o ke kanaka ola e komo aku i ka poiuiu o 'ka lani, a i ole, ma na walhi a'pau o ke ao materia nei i makemakeia ai oia e heLe aku malalo o na liooponopono a'ne na alakai ana a leekahi alakai kupo'no." I ikeia wa i ku ae ai maua me Zara a haalele iho la ia H r liobas ame ke Keikialii e inu waihi waina. I ko maua hoi hou ana aku no ka ru'mi a -maua i noho pu ai me Zara, ua olelo <mai la oia ia'u e kipa maua iloko o kahi keena haipule o loko o ko laua hal'e. I ko maua hoea ana aku ileko o ua keena 'haipule .nei, ike aku la a.u me ka pi>ha ilīliia i ka nani launa ole mai o na mea i hoonaniia ai o loko o ua waM keena nei, a he ku maoli nohoi i ka ilihia. Ke shoom i aopopo la au, he 'iau Katonta Roma laua. E ku mai a'ha he kuahu i 'hoonani'.a me ka nani loa. E a a'na he 6'h'ku mau ihoiho kukui ma kekahi kumu lieopaa ihoiho kukui, i hanaia nobko mai o ke gula maem'ae loa. Aia maluna pono i:hp o ke kuahu ke Tabanaka'a, oia hoi kāhi e waihoia ai ka ipu hotia (ki,no o ka Haku, "'a i ole, o ka pane I hoomaikai ia) Ua Tahanakala me na hoku gula nan.' loa. I Maloko o <keia wahi luakini i noho iki | iho ai maua no ka haipule ana. I ka pau ana ae o ka maua haipul l ? ana ua noi aku la maua no ka ruml •o Zara. Oiai hoi maua e hoi ana 'laila, huli 'iai la o Za.ra a kamail'.o mai la ia'u. ma kona olelo ana «mai 'hoi, aole he mea nui ia.ia ke ano o ka hou'maoa, oia ho', he Kalolika Rcma pa'ha, he Perosefana paha (Hoalepope) apela aku, o ka mea nui wale no iada, oia ka ike ?na i ka hoomana anā i ke Akua me ka oiaio maoli, aole 'hoi me ka 'hookamani. Ua 1110 keia mau olelo a Zara i kamaslio mai ai ia'u he mea ano nui loa, a ia wa i ninau aku ai au iaia *i ke kumu o kona holke ana «mai ia'u ia mau olelo. Ua pane mai la oia, he nui k* poe e kapa ana ia lakou iho he poe Kairis oia :hoi be poe e hahai ana ia Karisto, aole nae e hana ana i na hana a Karlsto i kauoha ma i ai. Ua hoea aku la maua i ka rumi o Zara, a malaila maua i nolio ai no ke'kaihi wa, me ke kamail'o ana ma na mea he nui. 0 kekahi, me a maua i kamailio nui loa ai, oia na mea a Heliobas i hoike mai ai no ke ano o kona ike ana i ka uhane ma ko-

na wa e haalele iho ai i kek ino. ( kekalii boi. oia' ka h ki ana ke :hooira: ia'ka uhane o ke kanaka ola e htle aki a:a ka'hi e makwn'3k£ia ai oia e hai ina p-iha ilo-ko o ka »ewa, a i ole, i k.° kaihā wahi e ae paha maluna o ka il 0 ka honua. Ua hoike mai la o Zai\ ia'u i na mea e hooia ana i k: oiaio o na mea a Heliobas i hoike ma ai. me kona olelo ana mai hoi e hik •mai Ja e ike panp ai au ia mea Mai ka rumi mai o JZara, hoi a«ku ir maua a ileko o ka rumi liookipa nui Maloko o'a keena i loaa aku ai o Hs iiobas a.me ke Keikialii Ivana e noho ana a e kali mai ana laua no maua Ua hoehala 'iakou he wa loihi ma ks kamaillo ana me ka maikai. A maho<pe ua hoi mai 'a au no hotel.9 Aka, mamua nae o 'ko'u haalele an'aku ia Heliobas ma, ua inu iho la au 1 'ko'u apu laau oia aihialii. I keka'hi la hou ae no, ua hoea a&u Ia no au i kahi o kuu kauka lapaau kupaiana'ha. I ko maua -hui kama lio ana, ua ike i'ho la au i ko'u uluhiaia ana e keka»hi manao ano e loi, "a la wa i pane aku ai au ia Heliobas: "Ma ka inoa o na uhane hoano apau o ka lani, makemake loa au e hoounaia au e ike i na mea kupalaaha maluna aku nei o keia poai lewa. E ae ma! oe i ka'u noi." • I kela wa oia i nana -mai ai ia'u, a olelo 'mai la oia: "0 kau i noi mai nei, "he mea pohino ia. I mea e hiki ai ke hookoia kou makemake, he mea pono ke loaa ia oe ka mea i hoikeia mai ma ka lalani meie a Shelley, oia 'hoi keia: "Aohe mea ku hookahi ma ke Ao nei Aka, o na inea apau, aia malalo o ke kanawai E hooliui ana i nd mea. kino <ma ka pa-lua." • Aohe ao, ina aohe po; aohe make, ina aohe ola ana; aohe ono, ina a:h n he a-waawa; aohe wela, ina aolie anu; •aohe akau. ina aohe iiema; aohe hikina, ina aohe komohana. Ina he kaie. ,'oe wahlne kekalii; a ina hoi 'h° wahine, alaila, «he -kane kekahi. Ke anu, •he wela kekahi; ka maikai, he ino kekphi; Tie ikaika, he nawaliwali; kauma;lia, 'he hauoli. 0 mau mea keia e "hoike ana i ka pa-liia, a i ole, •he "paa ma, kekalii olelo ana. E'.ike me keia kulana pa-iua ma ka .honm pela no ke kulana pa-lua ma na poai apau i nohoia ai e na mea i "hanaia eke Akua. Aia iloko o kela ame keia poai, 'he ku ana o keia kulana pa-lua. Ke maopopo aku la anei in oe keia?' ' Ua ae aku la au—"Ae," - Alalla, • •hoo'mau -n?ai la oia i ke kaiwailio ana mai: "No ka mea hoi e pili-ana i ka u"hane, he "mea ia i ku ana keia kulana pa-lua. Ke manao io nei no paha oe ia mea he ifhafte? "A«," -wahi a'u i pane aku ai. "O kela ame keia uhane i 'hoea i ke ao nei, he kokoolua no kona. I kahi wa e !hoea like ana lieia mau pa-lua ! ka honua nei, a ua kapaia 'he mahoe. 0 ka pilikia nae o keia kiilana palua i hoea ai i ka honua nei, oia ka hoea ana*ma ke kulana kulike loa o na seka (kama) lie mahoe kane, a i ole, lie ma-hoe waliine paiha. AoLe au i ike 1 lea ihoea <ana mai o ka malioe kane a malioe wahlne ma*Farani nei. Ua lo'he nae au ua* ikeia keia kulana hanan kanaka mia kekahi mau 'mokupuni e ka 'moana Pakipika. O 'ka uhane ih£ pili no kona, elike me ka liio ana e ke kane i pili no ka waliine. I kekaih; wa, /he waliine no ka pili o ka uhane 1 'komo iloko o ke k'mo waMne ma keia ao; a pela nohoi ke kane he Uhane kane no kona lioapni. 1 kekahi w-d ; he uhane waMne ka' pili o ka uhane iloko o ke kino kane nna lieia ao; a 'he uhane kane lioi ka pill o ka uhane iloko o ke kino waihine. Mawaho ae e keia. ku'ana palua i loaa i ka uhane he kulana hou ae no kekahi, oia hoi na uhane 'hoaloha, elike no me na kulana hoaloha o keiaaom3teria nei. Mawaena o na Katolika Roma ka hana nui loa ia o keia hoomakaimka ana i na uliane, a ua kapaia kela mau uhane, «he poe Paterona. He - poe uhane uwao a kokua keia. 0 ka hana hookahi no keia mawaena o na lahui i kapaia. he poe Pegana. E lioommamana ana lakou i na uhane o ko lakou mau kupuna, a o ka poe paha i»aloha ia e iapua, a o ka poe paha i aloha ia e lakou, a i hala aku ma ke'.a ao. Aka, •'ma ka niea e pili ana i ka'u mea e hoakaka >aku nei ia oe, o ke i pili ai ke kulana pa-lua o kou uhane oia ka mea* ioi aku. He kumupaa maoli keia no ke kanaka; a o ua u- ! "hane e ae. he poe ol aku. He kumunia maoli keia no ke kanaka; a o na uhane e ae, he poe kokua wale no. 0 ka ea e poai nel ia kakou, lie moanawal ia i pMia i na uhane e lana liele ana a i puni kakou, a ua oi aku ko lakou p'li paa ia kakou mamua o kap ili paa ana o na mea kino o keia honua nei ia 'kakou. He poe kumuao kekahi o ke!a poe na kekahi poe o kakou, he po'e liooko kauoha k-ekahi p->.° o keia. Aka, i o na uhane i hoouluia iloko o ka pono ! ole, o lakou na uihane e hooko ana i na kauoha pono ole. 0 ka hana h3wa oia ka mea kaupale aku i keia poe mai , a kakou aku, a o ka hana pono o!a ka imea hoopili paa loa ia lakou me kakou. O ke k£Hila e hoopaa ana i keia noe «me kakou, oia ka Hana ana i ka Pono; a o ka rrea ia lakou mai a kakou aku, oia ka Hana ana i ka Hewa. 0 ka ikaika hoeueu e hoo■hui ai ia la'kou me kakou, mahep* ihy o ko kakou hana liewa ana, oia ka mi'hi. O kakou ke mihi, a o 'ak-u kala mai. 0 ke kaula nui keia e heo paa ana ia kakou me lakou, am-e k" A"kua nona ka mana maluna o kakau apau. Ma ka wi e makemake ai kakou e ike i kekahi mau mea o ka nohona o ka prai i kaa aku mawaho o keia honua a kikou e noho n°i. he pono ke alakaiia kakou o k?ii po«, a i ole, e kou kokoelua i pili ai ira kē kulana parlua. He m'ea hihi paha keia a'u e 'hoike āku nei i<a oe, eia nae, bje mea oiaio loa keia: I ihoike no /&a oiaio o ka'u mea i ho'k'e aku la ia oe, e heie aku oe i 'ka p ano. a mai noho oe a hookani i wahi ki. E kali oe a hiki i ka wa e konoi*a ae ai o loko ou e hookani, a oia kou wa e hookani ai." I kela wa i hele awu ai au a noho iho la ma ka piano, a ia wa 1 nana mai ai o Heliohaa ia'u, a me ka helehelena eehia maluna ona, leha ae la kona mau maka iluna, a paae ae la: "Azala, e wnehe mai oe i ke pani puho ka 'lewa i lohe aku ai <maua i ka ieo mele lani." (Aole i pau.y

nalamalama a na kanaka e lasre nai a Karisto mai, i m£a e h iei ai ia. .akou iloko o ko lakou ola ana hooīani aku i ke O Kon.i aua ime koa oiaio he piha ia'a»alnna a. Ia Karisto e oho ana ma o ea luawai a lakoba, u& kamail.o aku Oia me ka wahine Samaria i kii mai n i wai, e piii ana no ka waī o ka ola; ka wai hoi e makewai hou ole aJ ka mea e inu ana ia wai, a he in.i\rai aoi ia iloko ona e pipii mau ana i ke 3la mau loa. He wahine kela e pano 2 loaa iaia i kulana e naho hewa ana oia. Ua haehao oia i ka kana-wai a ke Akua i kauoha ai i moa e kinakila ai a e 'hoopakelela ai ka n>lKma maemae o ka home. Ua ike o Karl»U> i ke ano o kona noho ana; B*l-3 Oix I hoomaka aku e kue a huhu piha aka, ua hoohuli ae oia i kona •3 hookahua pono iho maluna. © kei* w>ai o ke o'a ana i ka'na.lio niai ai. JJa kamaiiio Oia e i>:ii ana no ke|a laawai i mea e hookomo ai I oko o ka wahine na manao ohohia no ka ana iaia. e oho maemae. Ua kimailio aku Oia ia Nikodeino e pi'i ka hiki ana mai o ka uhane o ke Akx» iloko o ke ola ana o ke kanaka. ® m makani ike oJe ia e pa ana ma na !a* laau i o a ianei. E poo e loxa i ka kaaka he hoohanau hou ia. E pono oia e 'hahai ma na meheu o na hana uhae, aka, o kela hanau hou ana aia na hana o ka uhan« e hiki wale no me ke ko*kua «mai o ke Akua a e noho paa iluna ona. Ma ko lesu hoihalike ana me ka makaui, ua lio'ke aku oia a maopopo i ka noonoo o ke kati3Jia \ ka 'hiki ana mai o ka mana o ke Akua i ke ola ana o ke kanaka, i -mea hoi e hahai mau ai ke kanaka ma na kana maikai a oi ae lioi o ka nani anw ka maemae. Ma keia moolelo , ira 'kai o ke keiki uhauha, ua a'o o Kar'.sto i ka lapuwale maoli o ka no"ho hewa ana ame ka nui o ka hoomanawanul i ke kala ana o ke Akua. Ua hooh.a*ike o Karisto i kana oia'o me kekahi hua ke kanu ia iloko o ka lepo a malamaponoia, e ulu no ia a 'hoohua nu; mai; aka, o na a'o oiaio ana i a'o ai ua haule keka'hi ma kapa alanui, a lele mai la na manu o ka lewa a alapoho ae la ia inea. Ua haule kekalii ma na wahi piha pohaku aka aole ulu ko lakau aa, a ua 'inaloo lakou i ka nui o ka wola o ka la a nalohia wale aku la. Ua haule kekahi o na hua mawaena o na 'hua kakalaioa a i ka haia ana o kekalii mau la, ua lil'o no lakou i mei ol«. Aka. ua haule kekahi ma na lepo momona a ulu mahieiie ae la. Oia keia mau walii like ole apau i haule ai na hua kanu lie mau kahoaka no ia e hoohalike ana i ke ano o ke komo ana o ke a'o o ka ,olelo a Ke Akua iloko ona kanaka. Ūa hooia mai o lesu ma keia mau hoohalikelike aole wale o na poe i lohe i ka olelo a ke Akua, aka e •ka poe wale no i apo mai i kana oielo ime ka naau oiaio ame ke kuio ke lilo 1 'mau haumana nana. O ke aupuni o ka Lani a lesu 5 lawe mai ai e hoomaikeike i na poe o ke.'a honua, t» hoike piha mai Oia me na hoohallkelike he nui. ona hoailona ,like ana i a'o ai i ike ponoia ai ka nani ame ke ao io oia aupuni, he mau mea ia 1 ike ia a hoomaopopo ia no hoi v kona poe anaina. Ua a'o aku oia imun 0 na poe mahiai e 'hoohaiike aoa i ke ano o ke aupuni o ka Lani ua like no ia tne ka hua kanu maikai l haule ma ka maWna-ai malkai; imua o na poe lawelawe.i na pono ai o ka ua hoohalike aku oia e like me ka mea hoohu i 'hookomoia iloko o kana mau mea ai i 3iu ai a mahuahua, Imua o ke kanaka kalepa huli waiwai, ua hoohalike aku oia e like me kekahi apana aina waiwai nui, ame kekahi momi makamae loa lioi e 'hiki ai ke ilo 1 kona w&iwai apau i 'area e loaa ai 1 mea makamae loa. Imua o na poe lawaia, ua hoo'haime aku o lesu i ke aupuni o ka Lani e like me kekahi upena nui i hoox€iia iloko o ke kai & huki mai a paa na ano i'a he lfthulehu o na, ano apau. 0 keia mau ho> halikelike a lesu i a'o aku al l na kv naka he mau mea wale no ia I ohohia nui ia e lakou. Mamuli o Kona hoikeike ana aku me keia mau ano hooi komo ai ka ilni ame kt? oho-hia iloko o na puuwai o na kanaka e huli nui i ko aupuni o ka Lani, a komo hoi iloko o lakou ka imnao rnakee e lohe pinopine i ke aupuni o ke Akua. A o keia kekahi o na kumu nul I hahai nui ai na kaoo kanaka «• hoololie laia. (Aole i pau.)