Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 7, 16 February 1900 — KA BILA KANAWAI SENATE. [ARTICLE]

KA BILA KANAWAI SENATE.

Ua hoala hou ia mai ko makou noonoo e kamailio hou ma keia wahi o ka makou p&pa, no ka mea e pili ana i ka Bila Kanawai Hawaii e waiho mai 1j iloko o Ka Aha o ka Ahaolelo Nui o Amenka Huipuia i koia wa, ka Bila Kanawai hoi nona na manao ano nui a makou i 'hoike aku ai ma ko makou pepa o ka pule i hala, a oia hoi ka Bila Kanawai a Mr. R. W. Wileox i hoike mai nei ma kana palapala i ka hoaloiha nupepa "Ke Aloha Aina," elike me ia a makou e hoolaha aku nei ma k£ka'hi wahi o ka makou pepa o keia la, ma ke ano he Bila Kanawai ia i loaa ole ai ka po'maikai 1 na kanaka Hwaii, ina oia ke Kanawai i hooholoia inai ana no kakou. Ke ole makou e kuhihewa, e lokahi mai ana na Hawaii noonoo kaulike apau, maloko o ka poai kalaiaina hookahi me makou nei, a mawaho aku palia o makou, ma ka olelo ana, ua oi aku ka pono noiho pili Aupuni i loaa i na kanaka Hawaii ma o keia kanawai la i ka mea i loaa ia lakou iloko 0 ke au noho Moi o Kamehameha, V. ka Moi Hawaii mua loa nana i hooka'huli i ke Kumukanawai o Kamehaimeha 111., ina e nanaia ma ka mea e pili ana i kek ulana koho balota luiiamakaainana:. ka'hi pono koho wale no a na 'lii i haawi mai ai i na makaainana oiwi o ka aina, oiui, nak a Moi ponoi e koho i na hoa Ahaolelo 1 kapaia na "Lii o ka Hale Ahaolelo," a oia poe hoi ka poe e 'kapaia nei i keia wa, 'he 'poe Senatoa. 0 ka pono kai lawaia o na kanaka ma na kai konohiki, i kei?. wa, 'he pono ia i hoolaiiei loa ia, mamuli o ka liLo nui ana o na kai konohiki i ka hooli'malimaia e na Pake, na lapana, a Hawaii ame kekahi poe e ae; aka, maloko o ka Bila Kanawai a Cullom i hoomakaukau ai, elike me ia i hoololiia, a e waihp <aiai la iloko o ka Aaa Senate, eia kela Bila Kanawai ke haawi mai nei i ka pono lawaia akea i na kanaka o loko nei o ka aina, mai Hawaii a Kauai, maloko o na kai lawaia konoiiki. Ma ko makou manao, he pomaikai nui no keia e loaa ana i na kanaka Hawaii mikiala ma na lae kahakai, -ma na kai koho-la ame na kai lawa'ia apau i hoohaiki loa ia ai ko lakou mau pono lawaia, elike hoi me ia e ikeia nei i keia *wa, a i na wa nohoi i hala ae noi. Cy ka pono koho balota e loaa ana i ua kanaka Hawaii, ma o ka Bila Kanawai Senate, no ke koho ana i na Lunamakaainana, he pono koho halota ia i like me ka pono koho balota i ka wa e 'paa ana ke Kumukanawai o Kaimehameiha III: oia ke Kumukanawai o ka maka'hiki 1852, ke oI« nae makou e kuhihewa. Ma keia pono koho balota e loaa ana ma o keia Bna Kanawai Senate, e oleloia nei, he tvanawai waiwai ole no na kanaka Hawaii, ua hoopau loa ia ke ana waiwai, ame ka loaa makahiki o ke kanaka. Aole anei keia he pono nui e loaa mai ana ia kakou na Hawaii? anei keia o ka koho balota i ikeia, lawelaweia a hanaia nohoi e na Hawaii o ke au nohoalii o Kamehameha III; a pela mai.nohoi i ke au nohoahi o Kamehameha IV.? Ma ia mau au o ka nohona o ke Aupuni Monakia o Hawaii nei, o ka pono koho lunamakaainana wale no ka mea i loaa i na •makaainana. e ka hoop.ha ana i na hoa o ka hale o na'lii, aia no ia ma •ka liaia o ka Moi e no~o ana ma ka noihoaiii. Aole wahi kuleana iki o na poe koho balota ma ke koho ana i na ihoa oia Hale. Pela mai no ma ke au Alii o ka Moi Kamehameha V., a noea wale i ke au o ka Moi Kalakaiua I. A ma ka maka/hiki 1887, akahi no a haawiia ke kuleana o ka hoonono aaa aku i na hoa oia Hale, ma ka lima o ka poe koho balota a mamuli hoi o ke koho maoli ia ana e na kar\aka i loaa na kuleana hookupono no ia 'hana. O ka wa mua loa keia i •hooheleia mai ai ia pono iloko o na Hawaii. Aole mamua aku i ka wa o na Moi mua o Hawaii nei. He mea oiaio, o ka Hale waiwai Joa o ka Ahaolelo Hawaii, oia no ka Hale o na Senate, noka'mea, oia ka Hale nana e apono i na hookohu luna Aupui e kohoia ana • ke Kiaaina o ke Teritori. O ka hoopiha ana i keia Hale' ano nui loa o ka A-haolelo me na kanaka Hawaii, i maa mau i ke koho;a e na Hawali punihei ma ke akamai kamailio, a ma na mohal a ke aioha paha, elike me ia i ike mau ia ai ma na kau Ahaolelo he nui i hala ae, he keeh'na hana ia e 'hooi loa ia aku ai ka pilikia o na kanaka oiwi o ka aina nei, mamuli o ka lōaa ana he poe kanaka* noonoo nui ole i ka pono holomua o ka aina ma ka waiwai ame ka nohona lako, aka, 'ma ko lakou mau noonoo nui ana ma na mea e 'hoopilikia loa ia ai ka waiwai o ka poe waiwai, a e hookoia ai hoi ko lakou mau lili pilikino kuloko iho. Aia maloko o ka Bila Kanawai Senate, ua ikeia ka noho ana aku o na unakanawai o ka Aha Kiekie no kekahi heluna makahiki wale no, aole hoi, elike me ka na Moi Hawaii i haawi ai e noho ka Lunakanawai Kiekie ma ia oihana a na ka make e hoopau iaia, a ole na ka hoopii luna nui ia ana pa&a.

Elike no -me ka makou i hoakaka aku ai ma ko makou p&pa o kela pule aku nei, he Bila Kana-wai mai"kai loa keia i hoomakaukauia ai e ke komite ?ei)nte, a pomaikai 110 na Re«pubal ka Hawaii ina no o ke kauawai ke-ia e haawila mai ai no ka.kou. Aka, aohe nae he hewa ina no e 'oaa nui mai ana ka pono ia kakou. Oiai hoi, eia ka hana a kakou iloko o ka Ahao'elo Nui o Amerika Huipu'a, a wahi hoi a ka 'hoaloha Mr. R. W. Wilcox, e hooholoia ana ke kanawai e hooponopono ana i ke kulana Aupuni Teritori (aole Aupui Moi) iloko o hookahi ma'hina mai ka la 27 mai o Tinuari aku nei, ka la hoi i kakau ai oia i kana palapala ma Wasinetona, a Uoouna mai la i ka hoaloha nupep.i Aloha Aina." Nolaila "E kali a e manaolana." — •