Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 7, 16 February 1900 — Popoi ka Mai Ahulau ia Hilo MAKE O MRS. A. G. SERRAO. IKEIA KA ANOANO O KA MA'I MA HONOLULU NEI. [ARTICLE]

Popoi ka Mai Ahulau ia Hilo

MAKE O MRS. A. G. SERRAO.

IKEIA KA ANOANO O KA MA'I MA HONOLULU NEI.

(Mai ka oupepa "Ka Elele Hawaii mai, Feberuari 10.) I ke kakaliiaka Poaono aku nei i ihala i hoopioo nui ia ai ke kulanakauliale nei, mamuli o ka lono i laulaha ua loohia ia o Mrs, Serrao i ka ma'i i hookuoi wale ia o ua bubon.ika nei. Ua ku 'kiai ia ae ka halekuai ame kahi noho ma alanui Ponahawai e na makai. I ka auina la ana ae, ua paniku ia ae la ka 'halekuai e ku nei ma ke ki'hi 0 na alanui Alo me Waianuenue a paa 1 ka pa, a pela nohoi ma ka pa noho kahi o ka mea ma'i e waiho ana: Ua nana na kauka a ua ike lakou he ma'i •koleo ino, ak-a, aia no nae he lioohupi ana o a helehelena o ka ma'i bubonika imaluna o Mrs. Serrao. He mau la kona kaaaiai ana >me keia ma'i uana i lioopuhili aku i ka ike o na kauka, a ano kuihe no hoi 'ko ka lehulehu mau noonoo. I ke kakahiaka nui Poaiua nei make aku la oia, a i ka iiolio ana o ka Papa Ola ma ia la, ua 'hoolioloia e nana ia ke kino o ka mea i make. Ua ihooko koke ia keia hana a o ka mea i ike ia aohe 'he mau aweawea o ka ma'i eleele maluna o ke kino o ka mea make, a ua hoike ae o Kauka Moore i kona manao he koko ino ke kumu o ka 'make. A i ku'mu nae hoi e maopopo pono ai ke ano o keia ma'i mai kekahei ano ma'i e ae, i mea hoi e hooluolu ia ai ko 'ka lehuleliii mau noonoo, e hoouna ia ana i Honolulu kekahi mau apana piii i koua kino i oki ia o ka nana ia ana hoi e ko laila poe akeakamai ma ka oihana kauka. Iloko nohoi o keia wa e mau ana no ka hoomalu ia o ia mau wahi ae la. Ua hookomo ia ke kino make o Mrs. Serrao iloko o kekahi pahu i lu ia apuni me ka puna, a kānuia no iloko o ko laua. pa noho a hiki i ka wa e loaa mai ai ka hoike a ko Honolulu poe loea <ma ia hana. A ina hoi e kulike ana ka ike a 'ko laila mau kauka me ka 1 ak'ou nei ihe koko ino, alaila e hoihoi ia aku ana kona leino lepo a hoomoe pono ia iioko o ka ilina o ka poe make. A ina hoi e hooia mai ana ia poe ioea 0 na hiahiona 'hiki mua ia o ua ma'i la oia. iho la nohoi. [ kona make ana ua haaleie iho oia 1 'kana ame 'ka laua ohana ke'ki aloha, a 'he puupuu ikaika loa keia i kauhola i'ho maluna o kana kane, i ka ike ana aku i kana waihine aiolia pela iiho la ka <e 'hiki mai ai koa hopena mfc ka manaonao ui, ka mea ana i kuko 'mua ole ai e kipa mai ana <ma ko laua home alolia. 0 na makamaka ame kona mau hoaloha iloko o ia haawina ho iuuluu. KA NANA IA ANA kA HONOLULU NEI. Ma ke ku ana mai o ka mokm-hi "Kaiulani" i Honolulu nei, ma ka hora 11 o ke kakahiaka Poalua nei. i loaa mai ai "ka lono i Honoluiu nei, no ka 'hoohuoiia ana, ua laha aku la ka Mai Ahulau Bubon:ka ma ka apana o Hilo, a o ka mea i hoohuoiia, ua make i ua kupUeu la, be wahine o Mvs. A. <3. Seirrao, kai make ma ka Poa m o keīa pule aku nei, elike me ka lono kuikawa i loaa mai a makou mal Hilo •mai, mai ka nupepa "Ka Elele Hawaii" mai, elike me ia i hoike ia maluna ae nei. Ua hoea pu mai la hoi j Honolulu nei, he wahi pahu me na omole aniani' i hoopipiliia oa i'o i laweia noloko mai o ke kino o kela wah'ne i make, ma ke ano he waiwai ia no ka Papa Ola, Ua halhaola keia anau omo e iloko o kekahi tini piula, a ua ho-o ia hoi keia tini iloko o kekahi pahu laau. Ua nana koke ia keia mau i'o i hoounaia mai la miai Hiio mai e Kauka Hoffman (Hopemana) a ua ikeia na anoano o ka mai ahulau iloko o ua mau i'o la. Ua olelo ae o K-auka Wood, ka Peresidena o ka Papa Ola, ua manao loa oia he ma'i ahulau bubonika kela. A ke huipu ia keia mau anoano i loaa i-ho.la me na ouli a hoaiīona o ka mai i ikeia mamua o ka make ana o Mrs. Serrao, ua hlki holo' lea ke oleloia, he "Mai Fiva Eleele" ia. Ua hoike >mai hoi o Dr. W. L. Moore o Hilo i ka moolelo e pili ana i keia mai. A penei no ia: Ua ihoomaka ka -ma'i o Mrs. Serrao •ma ka la 25 o lanuari. He nalulu a he flva nohoi. Ua kauohaia o Dr. Rice e hele mai e nana iaia. Ua lapaau oia iaia ma ke kulana mai flva. Ua maikai ka hele ana o na lawelawe ana no kekahi mau la. He 103 degere ka ikaika wela o ke klno, a he ano uluahewa. Ma ka la 31 mai paha, hoomaka mai la koaa ike i ka eha ma na puhaka, a 'hoea i na kapakapa. Ua manaoi.a ua loaa mai keia eha iaia, ma•muli o kona hapai inau ana i na mea kaumaha. Ma ka la 2 mai o Feberuari, ua hele loa mai la ia i ka inoino. Ua pehu mai la na anoano o ka aoao akau o ka a-i. Ma ka wa i ike ai o Dr. Wetmoore i keia wah-ine, ua loaa ka ha-ha'i ma na kapakapa. Ma ka Poaono, Feb. 6, make iho la ia. . O ka mea pilikia loa mai}oko mai o nei mea he anu ame ka ma'i la grippr ; J oia no ka huli ana aku a komo iloko o J •ka ma'i i kapaia he numonia (pneumo- | nia). Ina e maīama pono ia me ka j maikai, a, e inuia hoi ka Laau Kunn a i Kamalena, e kaipaeia ae ana ia pilikia, E ola ana ke anu, a i ole o ka umil ana mai a ka la grlppa iloko o ka wa pokole i oi aku i ko na īaau lapaaa e ae. He ono ke inu aku, a he pilekana nohoi. E kuaiia ana e na poe kuai laau lapaau apau. Benson Smith & Co., na agena o Ko Hawaii Pae Aina.

NA AO HOOHALIKELIKE ANA Heluheluia imua o ka Aha o Maui Oct. A. D., 1899. O ke Kula Sabati ua pllipaa loa fa me ka hoomaamaa ana o ke Kēiki ma na meheu o na hana pono. Milaila ke kei'ki e manaoia ai ua ao ia oia ma na mea e pili ana i ke aupuni lani. 0 ka BaibaJa ka Buke e ao ia ai, osa wale no ka buke e loaa ai ia me3. Maloko o laila e loaa ai na ike oiaio e hoike mai ana i ka oiaio ame ka nani 0 ke Akua, o ke kanaka, o Karisto, o ka hewa, o ke alo, o ka pono, ame ke ola mau loa. O keia iho la na oiaio pookela loa e 'hiki ai ke a'o ia i na kanaka. Oke kanaka i a'o pono ole ia i keia mau mea, aole oia i ike pono i ke ano maoli o keia ola ana ame kulana oiaio iloko o keia ola ana. Oke kanaka e hoohemaihema ana } ko ike ana i keia <mau oiaio, 'he maunu maaJahi oia no ka haule ana iloko o na hana hewa. Ina aole oia e hoolilo i ka oiaio o ke Akua i kahua no kona ola ana ma keia ao. ua lile koke oia 1 hoioholona © nohoalii ia ana e na manao 'haahaa o ke kulana holoholoa a e alakai ia aa eia mau iaea. TTa nalohia oia mai ka oiaio inai, mai ka Nani mai a mai kona Akila mai, a e like me ke Keiki Ulhaufha a kakou i lohe ai, auwana hele aku oia mai ka Hom>e aku o kona Makua a ai iho la me ka ai a kona Mkua e lianai &i i kana mau puaa. Ina e makomake ke kanaka e loaa iaia 'ke kulana kanaka maikai, ma kona nohona kino a whane hoi, ina oia e iini el ilo i kanaka aole hoi i holoholona, e pono oia e a'o la i keia mau oiaio mai kona wa opio mai, a na ia mea e kokua mai iaia e ulu ae i kanaka maikai a ike pono hoi i ka nani o ke Akua. 6 ka wa opio oia ka wa kamehai loa iloko o ke ola ana o ke kanaka. O kona wa ia e ulu ai aole wale no ma ke kino, aka, ma na liana pono a maikai. Ma keia wa e hoomahele ia ai ke kanaka a hoohua mai i na hua e pomaikai ai oia, a i ole e poino ai oa, a ia wa oia e paeli ai i kona alahele e alakai aku ai iaia ma kahi ana e koho ai, —ma ka pono paha a i oJe ma ka hewa paha. Ku kakou ka piha eehia ke hoomaopop;.' pono iho i kela wa oi)io no ka hopena aku o ke keiki, no kona iiio aku i kanaka maikai > ole i mea lapuwale. O ka wa opio oia ka wa e 'hookahuaia ai'na kahoaka no ka hopena aku o ke keiki. I keia wa e hoomahele ia ai i na hana maa mau iaia a e kuluma aku auanei mahope ia mau iiana. I kela wa e hoomaopopo ai ke keiki i ke ano o kona kulana a pela auanei e aai ai ia mea iaia i lta hopena aku o kona ola ana. B paa ke keiki mlaio o na 'me-a b hoopuni ana iaia ame kona mau ku-mu a'o. Ina oia e noho iwaena o na ea maemae a nani, ia lie po-e kumukula -hanoihano kaa, e ulu pu auanei me ia me kona hoomaopopo ole, na hana maemae a maikai, oia hoi ke kulana oiaio o ke kanaka ame ka wahine. 0 keia ilio ke ano nui o ka hoonaauao ana i ke keiki. E loaa auanei i ke keiki he iini no ka oiaio a o ka manao hoihoi no ka hana ana ma ka oiaio e hoaia ia. 0 ka oiaio wale o oia kona ku■lana ®au. O ka hoonaauao ana aole wale no no na mea i ikeia, aka, e hanai iaia me ka manao hoohie no na hana pono, a e hoomaemae ae hoi i na mea a ke kanaka e kilo*hi aku ai. Ina e makemake e ike i ka hana a kela ame keia kanaka i na la apau, ha mea ia e hooniohi ai 'ka iunalkehala o ke kanaka, a e hoomahuahua 'hoi i ka hoomaopopo ana o lee kanaka i na kanawai laahia a ke Akua. 0 ka naauao oiaio oia ka mea nana o a'o i ke kanaka e kaohi i kona mau manap pilikino, a e hiki auanei iaia ke kaua me ko keia ao a lanakila «mau oia ma na hana hoowalewale lapuwale o keia Ao. Na ia mea e kokua ikaika mai iaia e paio aku no ka paio oiaio o ka pono a e lanakila auanei oia. O keia ano hoonaauao ia ana aole e loaa ilolio e na iha-lekula aupuui hele-'a, aka, e loaa no keia mau ano hoonaauao aua iioko 0 ko kakou mau kula Sabati. 0 keia iho la ka hoonaauao i ioaa i na Haumana mai a Kristo mai. \ ua hoomaopopo kakou i k« kulaaa kiekie o ka pono ame ka mana no kona pono i loaa ia lakou. He poe lawaia wale no keia poe Haumana, a aole hoi i a'o pono ia e like me n» Rabbi; aka, ua Hlo o Karisto i Kumu a'o na lakou; a malalo o kela a'o ia ana ua loaa ia lakou ka ike oiaio © hookiekie ana i ke kulana o ke kanaka Na na a'o ana a Karisto i kuhikuhi aku ia lakou i ke ala no ka Ola mau loa. Ua hookpkoke loa ia mai ke Akua i ko lakou 'inau noonoo. Na ia mau a'o ana i 'hoomaopopo lea mai ja lakou i ka hohonu kulipolipo o ka hewa; na ia mea i kokua mai ia lakou e paio aku me na hoowalewale me kn wiwo ole. Na ia mea i hoohanini mai iloko o iakou na manao ohohia no ni ' hana pono, a koi ikaika mai ai iakou e hana no ke Akua ame na keiki a Akua. O keia poe Haumana, keia poe lawaia hoi i hoonaauao ole ia, na iilo lakou i poe haiolelo kaulana na lakon 1 hoonaue ka puuwei o ka lehulehu, a hooplha me na manao kahaha 1 na pop naauao oiaio oia mau la,—'he po« noonoo kuhohonu keia poe lawaia na Ukou i kakele ka Buke a ke Akua a kikoni i ka puuwai o ke kanaka, n-i lakou nohoi i kakau na buke e oli mau ana aole nalohia, i kekauia he ma na olelo like ole me ka lakou. Heaha ka Karisto i a'o ai a ?ebca Oia i a'o ai i loaa al na ao ana o ke kulana oi kelakela elike me keia. E pili ana keia mau ninau apau i kela ame keia kumu kula Sabati. E like me ka pili loa o ka kakou hahai ana mahope o Karisto ma keia mau mea, pe!a auanei e hoomahuahuaia ai ko kakou holopono i ka hoopili ana i ke kii > ke Akua maluna o na poe apau a ij kou e ao ai. Aole i lehulehu na oiaio kumu a KariBto i a'o ai, aka ua hookahua Oia he mau oiaio e pilipaa ai me oia uhane mae ka hookumu ana i kulana oke kanaka. Ua boomaikeike mau Oia i kana mau ao ana ma ano kahoaka, ua kamailio Ota ma n:> olelo ao hoolikelike; ua kamailio 0 i <ma na mea mau e -waiho ana a oia, ame na hana maa mau, i mea * ku'hikuhi ai i na kanaka i ke Akua 3 e hoike ai hoi i *ka nani o ke ola uham'Ua hoopili oia I kana mau a'o ana n:e a 'mea e lioopoaipuni ana iaia. i ku ai ma ka lanai o ka haiepu'e, ■>* kuhi aku kona mau lima i na iho;V-' kukui gula maluna o ke kuahn e p o ol« ana, a i ae la: "Owau ka malama o keia Ao." 0 keia iho la