Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 8, 23 February 1900 — KEIA AO KELA AO [ARTICLE]

KEIA AO KELA AO

l nei wa i lohe aku ai au i ke aheahe aaa ae a kekahi wahi kikiao ma leanl, a kau mai la ke ano hoolai malif oMiloko o ka rumi holookoa apau. Oi ai hoi keia eheu lai malie e pohu aniloko o ka rumi, ia wa i lohe aku a au 1 ka ne hone ana mai a kekahi ler mele nani loa. He leo mele keia a'i e lohe aku nei, me ko'u piha ilihla < ko'u noonoo. He ku i ke anoano alo ha ke ano o ke kani ana mal Nee mal la ua meloeiia nei a kokok loa 1 ka'u wahi e noho ana me ka fli hla, alaila, nee hoomamao aku la i mai a'u aku. I ka wa i kokoke mai a ua melodia nei i kuu wahi e noho anma ka ogana, oia. ka wa i piha iho s me ka ikaika launa ole kona kani an? A ma kona wa i nee aku ai mai a'u ak ua hele liilii aku Ia ia mai ka ikaik a ka lHlii a hoea i ka nanahe, a puai nawele aku la kona kani ana, a hiki kona nalowale loa ana mai a'u aku Ela nae. ua paa pono loa ua mele la ia u mai ka mua a ka hope. Oiai au e noonoo ana me ka ilihi' nui o ko'u mau hoomanao ana, aia ho : tia hoopuiwaia ae la au i ke kaomi an iho a kekahi lima ma ko'u kipoohiwi I ko'u nana ana ae, ike ae la au i Heliohaa e ku ana ma ko'u aoao, a no na hoi ka lima i kaomi iho ai ia'u. Ni uau mai la oia ia'u, ina paha ua pa; naau ia'u ka leo mele a'u i lohe aku a' Ua ae aku la au iaia, me ka hoike a na aku iaia, aohe hookahi hua-mele •' ua leo mele la i poina ia'u, aka, ua pa; la fa'u mai ka mua a ka hope, a u' hiki loa hoi ia'u ke hookani i ua le( mele holookoa la. "Aka, ua nui nae ko'u minamina," wahi a'u i pane aku ai imua ona, me ka hoomau ana aku nohoi i ka olelo ana. "He ku maoli kela mele i ke aloha; a ua hookupouliia hoi ko'u puuwai e ke aloha d ka mea nana i hookani mai la 1 kela mele nani." A i kela wa i halol ae ai na waima ka ma ko'u mau maka. He mea oiaio ua piha maoli kou naau i ke aloha. Nana mai la o Heliobas ia'u me nr hiohiona aloha, a pane mai la: "0 kela ame keia mele e hiki ana khoeueula ke aloha iloko o ka puuwai e ke kanaka, he mele ia mai ka poiuii mal o ka iani; a ua kapaia kela mele he uhane kona. 0 ka'u mea e ninau aku nel ia oe, ua pau iho la anei kou hoomaloka?" Me na waimaka no e haloiloi ana ma ko'u mau maka, ia wa i ku ae ai au iluna, a paa aku Ja J ka iima o Helioba«, a olelo aku la hoi au iaia: "Ke manaoio t»ei au me kuu naau apau no na mea au i hoike mai ai ia'u. Ke ike nel au, he mana kou e hikl ai i na mea ola ike ole ia e ka maka o ke kanaka, ke kahea aku ia lakou e hooko mai i kou makemake. E hai aku hoi au ia oe, he wahine au i ole loa i na hana ninau a kahea i na uhane o ka po. Aole o'u manaoio i na hana nohoia o ke kanaka e nei mea he uhane. Ua hele au i kekahi mau aha halawai a ka poe ninau uhane, a ua ike au i ka huli ana iho o na pakaukau ame na noho ilalo, ke kakauia ana mal o kekahi mau palapala malun'a o kekahi pakaukau i kokoke ole aku al ke kanaka; a ua olelo mai keia poe, he poe uhane ka poe na lakou e hana ana ia mau mea." Ike aku la au i ka mino aka ana mal o Heliobas ia'u, a pane mai la ia: "0 na hana i oleloia, he mau hana hookahuli i na pakaukau ame na noho mamuli o ka lawelaweia ana a na uhane, he mau hana ia na na uhane o ke kulana haahaa loa, Aole o'u hoole ia mau ano haua kamalii a na uhane kamalli a pupule. 0 <ta uhane lani, na uhane maemae maoli, o ke kulana kiekie, aole oia ka lakou ano hana. A no kau mea i nonoi mai nei Ja'u, e hookuu aku au ia oe e hele oe mailoko aku o kou kino. r fca la apopo e hooko aku ai au i kou makemake. I keia wa e hele aku oe a huipu me Zara." I keia wa i haalele iho ai au ia Hellobas, a hoI aku Ja au no ka rumi a Zara e noho ana, me ke kali ana mai hoi o ko'u hoea aku. I kona loaa ana aku ia'u, ua noho pu iho la maua, a kamailio iho la no na mea a'u i lohe ai me ko'u mau pepeiao, a no ka ae ana mai hol o Heliobaa e hookuu ia'u e hele makaikai aku au ma ka poiuiu o ka i€wa. "Ua paa loa no anei kou manao ma keia hana?" wahi a Zara i ninau mai ai ia'u. "Ua paa ioa ko'u manao. Aohe o'u wahl kanalua iki ma ia mea."' "Aole anei ou hopohopo, a makau mai liel?" "Aole." Ike aku la au i ka olino ana <roai o ka helehelena kuoo apau maluna o Zara, a ia wa ola i kamailio mai ai ia'u: "Oiai ua paa kou manao ma keia hana, nolaila e ae mai oe ia'u e hoike aku au ia oe i kekahi mau mea e pili ana i nel hana au e makemake nui nei, e hana aku o Kisimira maluna ou. Ua lohe no paha oe i ka mea i oleloia he hookulna uwila?" "Ae," wahi a'u i pane aku ai ia Zara. "Ma ka mahele akeakamai o ke ao nei, he elua wale a lakou mau mahele o ka hookuina uwila i Ikeia e la-

cou. O ka mahele mua, he laau lapaau i hoola hoi; a o ka lua, he mea hootoino i ke ola o ke kanaka. Aka, ma ca Heliobas mahelehele ana 1 ka waivai io o ka hana a ka uwila maluna ' ke kino o ke kanaka he mahele keahi i > kapaia, he malule kuoko. O ka mea oiaio nae, he e ia o mahele i ikeia ai na paahanalo na o ka uwila, ka mahele kuwaho, aīe ka mahele kuloko. "0 ka m>ahele pili kuloko a ka uwila •la ka Heliobas e hoohana aku ai ma una ou. E ike ana oe, ma ka wa < \oohanala ai keia mahele kuloko ma una ou, i kekahi mea e hookul ikalk oa ana iloko ou, me he mea la e hol maoli ae ana 1 kou hanu. 0 kei uwila i hoohana kuloko i ku la la oe, oia ka mea e hookaawa' e i kou uhane mai kou kino aku. I va e kaawale aku ai ka uhane mai k' ino materia aku, a o kela uhane aur 'ei ou ka mea e hele aku ana maile 'eo aku ou, oiai hoi kou kino e waib nalie ana maluna o kona wahi i wa' loia iho ai. E hele ana keia uhane ■ liki i ka wa e hoi hou mai ai iloko 'eou kino i hoomaula aku ai ke ola an 3 kou kino." "Pehea la; e hoi hou mai ana no ane kuu uhane i iloko o kuu kiao?" Ae; nokamea, ua kaupaiena no k Akua I ka wa e pau ai ke ola ana < kela ame keia kanaka maluna o k honua nei. Aole make wale iho k kanaka, ina aole i hiki mai kona wa aeia ai e pau kona ola <ana ma ka ho nua nei. Aoie hiki i ke kanaka ke ka pae i keia kanawai paa a ke Akua kau ai. Ina iiooiioio ke Akua no k< ano e hoopauia ai ke ola o kekahi ka naka, aiaila, e ola ana no keia kana ka a hiki i ka wa e ko ai ia mea a kf Akua i hoopaa ai no ka loihi o ka wa e ola ai kanaka. Ina ua hoopaa mua ia ka wa e make ai kekahi kanaka ma ke ano he make kona ma o ka uwila la, alaila, e heie ana no keia kanaka a hoea kona make ana ma o ia mea la; īole hoi oia e make ma o kekahi ano e ae. Ina ua hooholo mua ke Akua e make keia kanaka ma o ke plholo ana la iloko o ke kai alaila, e hele ana no oia a hoea ilaila, a o ka pau iho la no ia o kona ola ana. Ua hoopaa mua ia mai e ke Akua ka hopena o na kanaka apau ma ka wa i hanau mua ia mai e ke Akua ka hopena o na kanaka apau ma ka wa i hanau mai ai lakou i keia ao. 0 ka mea hiki ia Heliobas ke hana, maluna ou, oia ka hookuu ana i kou uhane mailoko aku o kou kino no ka manawa wale no. E hoi hou mai ana no kou uhane iloko o kou kino, oiai paha ia e makemake oie ana 6 hoi hou mai i keia ao. O ke kaawale mau loa ana aku o ka uhaae mai ke kino aku, mamuli no ia o ka hoea maoli ana mai o ka Make ma o kona wa i hoopaaia ai maluna o ke kanaka. M 'Pehea la ka poe e kaawe ana ia lak°u iho, a e law e ana hoi i ko lakou mau ola ponoi iho, na ke Akua anei i hooholo i ko lakou make ana n}a ia ano?" wahi a'u i ninau ai ia Zara. i "Ua manao kekahi poe kuhihewa na ke Akua i kau f ka make oia ano pela maluna o ke kanaka, aka, o ka mea oiaio loa, aole. 0 ke kanaka e hana ana pela, he kanaka uhane ole kela. 0 ko kanaka hana ana pela, oia no kona kapae ana i ke kanawai a ke Akua i hoopaa ai malima ona. Aole loa i ae ke Akua e lawe ke kanaka i kona ola iho, aole no hoi i ke ola o hai aku. Ua oi aku na holoholona mamua 0 kela kanaka i lawe i kona ola iho. Aole pepehi na holoholona ia lakou iho. E pepehi ana na holoholona i kekahi ame kekahl no ka ulu ana mai o ka pololi iloko o lakoy, a i kekahi wa, no ke pale ana i ko lakou mau ola iho, aole na£ Jakou e pepehi ana ia lakou iho, oia hoi, aole lawe ka holoholona i kona ola iho. 0 keia hana lokoino lua ole, aia wale no la i ,ke kanaka. O ka ona nama, oia kekahi mea paahana lawe ola pilikino ponoi e hana mau ia nel e na kanaka inu rama apau." I nei wa ku iho Ia au a noonoo i keia mau olelo apau a Zara i hoike mai ai ia'u, a liuliu pane aku la au iala: "Iloko o ka nui o ka hewa ame ka ino mluna o ka honua; piha na kanaka i ka hewa ame ke aloha old i ke Akua, ua hoomau mai no nae ke Akua 1 kona aloha i ko ke ao nei. He oiaio he kakaikahi ka poe e hooikaika ana e aloha aku lala, a nokeaha Ja Oia J hoomanao mai ai, a hoomau mai nohol l ke kiai ana i kela poe kakaikahi loa i paulele a i aloha aku laia? Aole pa- | ha i piha ka poho lima i ko lakou nui." ! 0 keia poe kakaikahi au I olelo mai nei aole paha i piha ka poho lima i ko lakou heluna nui, ke hoohalikelike ae kaua ma na mea i hlki ke paa ia ae I e ko kaua mau poho-lima, he poe kela 1 makamae loa ia e ke Akua," wahi a Zara i pane mai ai ia'u. "E kuu hoaloha, mai oielo kaua pela no ko ke Akua mamina ana i ka poe kakaikahl 1 h.aawi i ka lakou paulele ana, a, aloha ana hoi laia? E ninau iho oe ia oe iho, nokeaha la oe i hana ai i na hana apau e pono ai, a e oluolu ai paha ka poe i aloha mai ia oe me ka uhane oiaio, oiai nae he mau miliona o na kanaka o ka honua nei e hoowahawaha ana ia oe?" Olai au e nana aku ana ia Zara, ike ■aku Ia au i ka loli <ana ae o kona mau helehelena, a olino mai ia kekahl malamalama ano e loa maluna ona, a he ku i ka eehia kona ano i ka'u ik« ana aku ia wa. Ma ia wa nohoi i ike aku ai au i ka oaka olinolino ana ae o kekahi malamalama nani loa iloko o ka

a Zara e lei ana ma kona a-i, v ko'u wa i i ninau aku ai iaia: "E Zara, heaha hoi kela pohaku au < ei mau nei ma kou a-i? He pohak .upua anei kena?" "He pohaku kupaianaha no keia. M: ea moolelo e piU ana i keia pohaki a ole.oia he alii kahiko loa no k likina ka mea nana keia pohaku. U 3aa keia pohaku maloko o ka pah eupapau o ua alii la. Ma kekahi ole-< na hoi,he Magoi ka mea nana kel: ohaku, a mai ka wa i loaa mai ai ke a pohaku i ko makou ohana i paai; i ia e ko makou ohana no na hanaun: \e lehulehu loa. Olelo o Heliobas h ohaku uwila keia. O kahi e loaa a eeia ano pohaku, pela ka oleloi.a ai< naioko o na kai i mamao loa mai : ;akou aku nei. A e hai aku au la oe lia ma kekahi mau mokupuni o k loana Pakipika kekahi mau materi eupaianaha loa i like no ke kupaiana īa me keia pohaku au e ike mai īa. U īeluhelu o Hellobas i kekahi mau me kakauia no keia mau ano laau, a uke oia he mau laau kela i hoopihai ne ka uwila maoli, alaila, ua hik 'ee hoounaia ka elele o ka make i ke eahi mea okoa aku. A elike rae ka'u īoike mua aku nei ia oe, ua papa lonai ke Akua, aole loa kakou e lawe . 'ie ola o ka hoa-kanaka, ke ole e loa: kumu kupono loa, a nolaila, o kf aweia ana o ke ola p ke kanaka m; ea hana hoounaia ana o ka make me ) n<a huna la o kela laau, he hana pe-oehi-kanaka ia; a o kela hana >la, mai ke diabolo mai no ia. He met 3laio, aia iloko o na materia apau he iwila, eia nae, aia i iloko o kekahi ma i materia kakaikahi loa o ke ao nei. 'ie mau auwaha e hiki holo lea al "ka iioouna ia ana o ka uwila mai kahi waīi a kahi wahi; nolaila, o kela laau a'u i hoike aku nei ia oe, he laau ia i hookuponoia kona ano no ka hiki holo lea 3 laweia ka uwila mailoko aku ona, aiamuli o ka hoohana ana a ko, mana o ka pouli. Aia hoi maloko o» na kai ({polipo loa o ka Moana Pakipika kekahi laau i olelo ia he laau lawaia. ' Mamuii o ka ike ana o ka ia iloko o ke kai i kela laau e hiki ai lakou kē hopuia a paa e ka mea i loaa i ua laau He mea oiaio kela. Aia iloko o kela laau ka uwila ume i kupono i ka hoopunini ana i ka ia. Ua makemake loa o Heliobas e loaa kekahi o keia mau ano iaau, aole nae J loaa JaJa. Ua makemake loa o Heliobas e loaa kekahi 0 keia mau ano laau, aole nae i loaa iaia. Ua makemake loa ola e huli i ko lakou ano oiaio maoli, He uwila maoli paha aia iloko o lakou iho i hij ki ai ke hanaia na mea a'u i hoike aku la la oe, a i ole, he uwl/a hoopihaia aku paha e kekahi ikaika kuwaho. a e kuu hoaloha, no kou oiinau ana mai nei ia'u no ka mea e pili ana i keia pohaku, e hai aku no au ia oe, he pohaku leupaianaha no keia, o ko'u puuhonua keia, a i ole, o kuu maha keia. A ina makemake oe i keia poliaku, e loaa ana no ia ia oe ke make au. Pehea }a, mamuli o na mea a'a i hoakaka aku nel ia oe, ua hiki anei ia oe ke hoomaopopo i ka mea a Heliobas e hana aku ai maluna ou?" (0 ka laau mua paha i hoikeia ae la. oia ke kalaipahoa ia Hawaii nei; a o ka lua o n laau, oia ka Makalei, laau ona pii a ka ia'a. Mea unuhi.) Ua ae aku la hoi au. Ame keia maopopo no ou la, aa no oe e hoaoia oe e Heliobas ma ke aiahele au e makemake nei e hoonnaia aku?" Ua ae aku la nohoi au me ko'u ninau ana aku nae iaia: "Pehea (a e ike ana anei au i ka eha ma keia hanaia aua o'u?" "Aole oe e ike ana he eha maoli elike me ka mea maa mau i ike ia ai ia mea he eha. E ano poniuniu ana nae oe, no kekahi wa pokole loa a pau ae." I ka pau ana o kefa mau kamailio ana a maua, ua haalele iho la maua ia loko o ka ruml, a iho aku la maua no ke keena, hookipa malalo. I ko maua hoea ana aku malaila, aohe mea e noho mai ana malaila. Huli mai la o Zara a olelo mai la ia'u, e hele aku ana ia e hoomakaukau i ko makou paina ahiahi, a ua hele aku la ia, oiai hoi au 1 noho iho ai owau wale no. I kela wa i hu mai ai ko'u makemake e hookanl i ka Jeo mele kamahao a'u i Johe ai mahope iho o ka wa a *Heliobas i kahea ai i ka inoa o Azula. nolaila, haalele iho la au i ke keena hookipa, a hele aku la au no loko o kahi halepule. I ko'u komo ana aku, xia hele aku la au a kukuli iho la me ka lioomanao <ana me ka eehia. A J ka pau ana, ua hele aku la au a ma kahi a ka ogana e ku ana, a hoomaka iho la au e hookani i ka leo mele a'u i lohe ai. Ua hookani au i ua leo mele la mai ka mua a ka hope. A i ka pau ana, ua kulu iho la ko'u mau waimaka ma ko'u mau papalina, oiai ua ill mai Ja ka ilihia maluna o'u, a ua kau mai la ke ano halia o ko ke Akua aloha maluna o'u. Oiai au e hoonoonoo ana ia wa, aia hoi, lohe koliuliu aku la au i ke kani ana mai a kekahi leo mele i ka poiuiu o ka lewa, a nee hookokoke mai Ia ke kani ana a ua mea kani nei a hoopiha ae la ia loko o ka halepule. Hoomau iho la ke kani ana a aa mea kani kupaianaha nei, a hala he mau minute, ia wa i nee aku ai ia mai a'u aku, a hiki i kona nalowale loa ana mai a'u aku. Ma ka wa nae e kani ana keia leo mele iloko o kahi halepule, he nui loa na mea kani a'u e lohe aku ana. 0 ke ano nae o na mea kani no lakou ka melodia a'u i lohe aku ai he hapa. Aole au i lohe i Jcekabi puali o na mea kani i hookani mai i kekahi

e» mele nani elike me keia a'u i lohe ku ai. I kela wa i noonoo ae ai au i ka puali loheia ai ko lakou mau leo mele ma a po i hanau ai ka Hoola o ke Ao nei. . lohe ia ai ka loku himeni ana e na :ahuhipa ma na kula hanai holoholoa o Betelehema. "E hoonaniia ke Akua ma na Lani :iekie loa, A he malu hoi ma ka honua He aloha no i kanaka." I ko'u hoi ana mai no ka rumi hoo;ipa, ua ulu ae la iloko o'u ka manao | kekahi la ae e hoohana mai ai o Heli- j >bas maluna o'u i ka hana ana i olelo nai ai ia'u e hooko mai oia maluna | i'u. Kani mai la ka leo o kap ila kaīea no ko makou aina ahiahi, a hele | īku la au no ka papaaina, a ai iho la. j MOKUNA VI. j I kekahi la ae ma ka wa i pau aī ka makou ai ana i ko makou aina kaka-1 hiak<a, u haalele e mai la o Zara ia'u j ime He]iohas, a hoi aku la ia no kona <-umi. I kela wa i kamailio mai ai o Heliobas ia'u: "E kuu keiki, o keia ka la a'u i olelo aku ai a oe, ma keia la au e hooko aku 1 ai i kou makemake. Nolaila, mai keia I wa <aku a hoea i ka hora umikumamalua ponoi o keia Ia e noho ai oe me ka i ai ole ana i kekahi mea. Aole hoi oe j e kamailio aku i kekahi kanaka—aole no ia Zava. 0 kau hana e hana ai, oia j ka haipule. E hoi aku oe iloko o kahi halepule, a malaila oe e pule ai. E noho oe malaila me ka ninini ana i kou uhane imua o ke Akua a hiki i kou ike ana ua kau iho kekahi kukuna malamalama o ka 1 a maluna, pono o ke kea o Karisto, ia wa e hoomanao ae ai oe, ua hiki mki i ka wa e hele mai ai oe iloko o kuu rumi. 0 ka hora umikumamalua ponoi hoi ia o keia la. Aole oe e heluhelu i kekahi buke; aole nohoi de e hookani i hekahi mea kani." I kela wa haalele mai la ua kanaka kupaianaha nei ia'u, a puka aku la ia i waho, ā owau hoi lieia, ua hele pololei aku la au i kahi halepule no ka hooko ana i na mea i kauohaia mai ia'u. Aka, i ko'u hoea ana aku iloko 0 ka halepule ua halawai aku la au me Zara, a ike aku la au iaia e paa mai ana i kekahl lole nanahe maikai loa. 1 ko'u lalau ana aku hoi i ka wai hoano, a mahope illo o ka pau ana o ka'u hoomaikai ana ia'u iho, ua "hoouhi mai la o Zara ia'u i ka lole ana e paa ana. Honi mai la oia ia'u, a ua ,hiki ia'u ke ike ilio, ua haawi mai oia ia'u i kela honi ana nae ka oiaio o kona aloha no'u. Alaila, alakai aku la oia iia'u i kahi e ku ana ke kuahu. I ko'u maua hiki ana ma ke anuu mua e pii aku ai i ke kuahu, kaomi mai la oia ma kuu poohiwi me ke kuhikuhi ana mai o kona lima e kukuli iho au ma ia 1 wahi. la'u i kukuli iho ai, honi hou maivla oia ia'u, alaila, haalele maila oitt ia'u, a j?uka aku la ia iwaho. Lohe ae la au i ka paa ana aku o ke pani puka o ka halepule, a hoomanao iho la au, owau wale no ka mea kino uhane e noho ana iloko o ua wahi halepule nei. la'u i Kukull iho ai me k"e kulou ana iho o ko'u poo ilalo, a i aea hou ana ae iluna, ia wa I ike aku ai au i ka aa ana mai o na ihoiho kukui maluna o ke kua.hu. Aia na pua nani loa ke hoonan\ mai la i ua kuahu la, a iioni aku la hoi au i ke ala o ke ture (laau ala i lu ia iho iloko o na ipu ahi i kapaia he īpu ture.) Hoomau Iho 7a au ike kukuli ana me ka pule ana nohoi me ke kulipolipo loa o ko'u uhane. Ke ike tV a \i, Ua me u apau he nani wale no. I ka hele ana hoi a hiki i ko'u ike ana aku i malamalama o ka la i ke kaalo ana ae maluna pono o ke poo o ke sea e kau pono ana maluna o ke tabanakaJa. Ia wa nohoi i ike aku ai au lua kea la e olino ae ana kona mau aoao apau me kekahi malamalama nui, a pilia holookoa ae la ke kuahu apau i kg. malamalama. I kela wa i haalele iho ai au ia loko o ka halepule a hoi aku la au holoko o ka rumi o Heliohaa, elike hoi me ka na kauoha la'u. (Aole i pau.)