Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 9, 2 March 1900 — KA PUA LILIA O FARANI [ARTICLE]

U POA LiLIA O FARANI

MOKUNA. VI. Ma ka wa i komo mai ai na elele i iiooimaia mai ai e Hasekini ka Elemakule kupaianaha o i\a Pae Mauna iloko 0 ka haJe lole o ka Naita Hugo, ua manao iho ia kana kauwa, o Walter e haale'e iho i kona haku, no kona kannailio pu ana me na malihini i komo mai ai, elike nohoi me ka rula mau i maa m.iwnona o na haku ame na kauwa; ak.i, ua kaohi mai la nae kona laku iaia, me ka olelo ana mai hoi: "E Walter, aole au e ae e hana mai oe pela. L'a ike au, a ua kamaaina hoi au ia oe, a ua hiki la'u ke hilinai aku i ka palekana o kuu ola nei iloko o ka poho o kou lima. He oiuio, o ka hana au e ike koke ana i keia wa, he ijana ia na'u i makemake loa e hunaia ia me ka malu loa, me ka ike ole ia ana hoi e kekahi mea e ae; aka, ma kou ano hoi, e kuu hoaloha, o oe ko'u hoapili ma na mea apau e loaa ai ia'u ka maha ame ka paiekana, nolaila, aoie au e ae e hookuu aku ia oe e puka aku i waho me kou ike ole ana i keia mea huna. E noho mai no oe, a e ike Ina mea apau. 0 ka'u wale no i makemake ai oia kou hooia ana mai ia'u, ma kou hai ana mai hoi imua o'u, aole loa oe e hoopuka aku i hookahi wahi liuaolelo i kekahi mea e ae no kou ike ana ame kou lohe ana hoi i ke ano 0 ka huakai a keia poe i hoea mai nei ia nei i keia la."

Ua haawi koke aku la o Walter i na hooia ana imua o kona haku, aole ia e hoike i kekahi mea hookahi o na mea ana i ike ai, a i lohe ai hoi mai ia wa, i kekahi mea ola e ae, me ka ae ole ana o kona haku. Ma ia wa -nohol, ua nui loa iho la kona aloha i kona haku, no kona haawi ana aku i ka paulele ame ka hilinai ana maluna ona, ma kē ano ola kekahi e komo pu me ia iloko o keia mea huna i hoomaopopo mua ole ia e ia. Mahope iho o ko Walter ana aku i kana mau hooia paa ana no kona malama loa ana i na me-a a kona hku i kauoha mai ai iaia, ua kauoha aku la ua Naita Opio nei e hookomoia mai ua poe kanaka Isamaela ma kahi ana e noho ana me kana kauwa. I ka hoea ana mai o ua poe nei imua ona, ua liaule koke iho la ko lakou mau kuli ilalo, me ke kulou ana iho hoi o ko lakou mau poo me ka haahaa loa; a mahope ala ae la lakou, a ku ae la iluna. TTa ninau aku la hoi ka Naita Opio i ke ano o ka lakou huakai o ka lioea ana aku imua 6na, a ma ia wa i pane aku ai kekahi o ua poe kanaka Isa.maela la. mahope iho o kona kukuli ana iho. i ka i ana: U E ke Kelkialii kiekie loa o Farani, ka mea hoi i kapaia, o ka Naita Hugo, ua hoounaia mai nei makou imua ou e ko makou Haku, e hele mai makou a e loaa ia makou kekahi kauoha mai "kou lima alii mai. Eia makou imua ou, e ke'alii, a, aohe a makou hana e ae, aka, o ka hoolohe wale aku no i ke kauoha e haawiia mal ana e oe ia makou nei, a e hooko aku hoi makou me ko makou ikaika apau. Ua hikl ia inakou ke hana aku I na mea apau au, e ke alii. e hoike mai ai ia makou, ina mae ia he mea I hiki ke hanaia e ke kanaka, koe hoi ko makou kauohaia ana e hapai ae i ko makou mau lima e kue aku i ko makou mau hoahanau o loko o ka oihana hookahi e ku ana a e lawelawe ana hoi imua o ko makou haku.

I kela wa i huli ae ai ua Naita Opio la a kamailio aku la i ke kanaka leamaela i 1110 i alakai no na kanaka e ae:

"E na hoaloha, mamua o ko'u hiai ana aku i ke kauoha a'u i makemake ai e hookoia aku e oukou, e oluolu oukou e hai mai ia'u. ina paha e hiki ana oukou ke komo aku iloko 0 ke kulanakauhale o Nike?"

"E ke alii, he hana maalahi loa ia e lianaia aku ai e makou i kela ame ke--3a wa au e makemake ai e hooko aku makou. A ? moa hoi e pau ai kou pohihihi, e ke alii, ma keia mea, e hoike aku au ia oe i keia mau hoakaka pexiel: Mawaena. o na kanaka Tureke 1 make ai ia oe. ma kela hoouka kaua ana a knkou i-kela la i hoea ai oe ilo--1«) o na maiina, he aliikoa Tureke kekahi, nona ka inoa o Abadula ben Akema, he kanaka ia i like loa ka nui © kona mau makahiki, a pela nohoi ke Wekie aire na ano apau o kona kino elike me ko'n nei. I kekahi wa ua hoomaopopoia ko maua ike ana i kahi ame kahi, a me he mau mahoe la maua, aka, o ka mea oiaio nae. he kanaika ,okoa loa ia. a he knnaka okoa nohoi au. Eia ia'u na aahu koa ame na lakoii katia apau kela kanaka Tureke. I ko f u komo ana iho i kona mau aahu, ame ko'n kakoo ana ae hoi i ko'u puhaka i kona kaei ili, e hiki ai ia'u ke komo maalahai aku iloko o na pa pohaku o lee kulanakiuhale o Nike. 0 ko'u mau hoa nel nohoi, ua loaa no ia lakou ha lole o na koa Tureke i pau al nohoi i ka make ia oe, ane keia mau aahu i loa-a ia makou e hiki ai ia makou ke leomo aku iloko o Nike. A e ke alii, e ae mai kou kiekie ia'u e hoike aku au ia oe i ko'u inoa, oia hoi, o Hasana." "Ua lawe pu mai nei no anei oukou i keia mau ?o!e me oukou?" wahi a ka Naita i ninau aku ai. e kuu haku." "A e hlki ana no anei ia oukou ke iomo aku i'oko o ke kūlana kauhale o Nike i keia po?" "E kuu haku, ua hiki loa ia makou Ite komo aku iloko o Nike i kela ame "keia wa a makou i makemake ai, a ma ke ano hoi a makou i ike ai, o ka iLana pono loa ia a makou e hana aku ai. 0 keia mau wahi aahu a'u i kamailio aku la ia oe, e ke alii, aole ia o lo makou mau palapala ae wale no e hiki ai ia m&kou ke komo aku, aka, no-kekahi poe koa kiai o loko o ke kulanakauhale, ua lawa ioa keia mau aal»n no ka hoopoeleele ana aku i ko la*ou mau maka, a loaa ia makou ka hele palekana ana aku ma kekahi nnau ■wahi. Ke hala mai ia mau waiii a mafcon e hele aku ai me keia mau wahi, aahu, ua hiki loa ia makou ke hele «ku ma na wahi e ae o loko o ke kulanakauhale me ka pilikia ole. E hai akn nohoi au ia oe, e ke alii, maioko e ke kulanakauhale o Nike he nui ka aaana i ioaa I*a makou."

"E Hasana," wahl a ka Naiia Opio I yane mal ai imua o ke kanaka Isamacta, me ka hoomu ana mai hoi i ke iamailio ana. "E hoolohe mai oe i ka moolelo a'u eh oike aku ana ia oe. Ma *o'n wa i haalele aku ai i ko'u aina !fcanau, ua hele mai la au no ka Hiki*a nei, maltintf o ko'u moku, me kekahi' wahine ui loa i ike hou ole ia e a*n kekahi nani e ae elike me ia. 0 4a*u wahine hoopalau nohoi ia. Ua paa

ka maua aelike, ma lerusalema maua e mareia ai. I ka holo ana mai o ko maua moku, ua ili iho la a nahaha ua moku la. o maua ma oa kapakai o Epirusa, a mahunehune mai la hoi au ame ia. Ma ia po iho nohoi ua aihue malu ia aku oia mai ia'u -aku, aole hoi au i ike i kona wahi i laweia aku ai. Ua maopopo no nae ia'u he mau enemi no ko'u mawaena o ko'u poe hoakanaka o ka hele ana mai i ka hikina nei, a me he mea la na keia poe i lawe malu aku iaia mai a'u aku. He mēa makehewa hoi ia'u ka hoike ana aku ia oe ame kou mau hoa nei i ka nui o ko'u pilikia nr> keia nalowale j ana aku o ka mea hookahi a ko'u naau i aloha ai. Aka, hookahi pule i hala ae nei ma ka wa a'u i maluna o >na pa pohaku o ke kulanakauhale a ' oukou e komo aku ai, ua ike aku la ! au iaia iloko o na lima o kekahi mau | kanaka Tureke eha, a e kaualako hele ; ia ana oia e lakou maluna o ke alanui j o luna o kela mau pa pohaku e hooi puni mai la i kela kulanakauhale. 0 keia wahine a'u e olelo aku nei ia ou- ; kou, oia -no o Gereturuda ke kaikamaj hine a Kauna Remone o Tolusa. 0| I ka'u i makemāke ai ia oukou, oia keia, makemake au e ike iaia. E lawe mai oukou iaia a hoea i kuu hale-lole nei." Ua luliluli ae la nae ke poo o Hasa'na, alaila/pane hou mai la ka Naita: "Alaila, he hana hīki ole anei ia ke hanaia e oukou? A i ole, ua kanalua' anei oe, e Hasana, i ka olaio o ka'u mea i hoike aku nei ia oe ame ko'u mau hoa?" "Aole o'u kanalua iki i kau mau olelo i lioopuka mai nei imua o'u. 0 ke kumu nui o ka luliluLi ana ae nei o ko'u poo, a ia kou kauoha ana mai nei ia makou e lawe mai makou i ka Lede a ui makemake ai ei ke imua nei ou i keia po, oiai aole ia he hana hiki ke hanaia me ka maalahi. 0 na poe oia iano i hoopaaia maloko o ke kulanakauhale o Nike, he poe lakou e kiai ia ana me ka makaala loa. Aia he mau maka lehulehu wale e pana ana maluna ona i kela ame keia wa, i ke ao ame ka po. Ke ole au e kuhihewa, 0 kekahi o ko makou poe koa ke kiai >ana iai'a me ka pili ole o ko lakou mau maka. He lehulehu loa o keia poe o makou i īioolimalimaia e na alii Tureke e noho ana maioko o ke kul'anakauhale. | "A ina pela; alaila» e lawe mai oukou imua o'u i kekahi lono e pili ana iaia," wahi a Hugo i pane mai ai. "E kuu haku, oia ka mea hiki ia makou ke bana." Nolaila, ua maopopo iho la i ua poe Elele nei o na Pae Mauna ka lakou hana e hooko aku ai; a ua hele koke aku La lakou e hooko i ua hana la. Aka, mamua nae o ko lakou haalele ana mai i ka Naita Opio, ua hai mai la o Hasana i ua Naila Opio nei i ke kakahiaka nui o kekahi la ae e hoi hou mai ai ia, a hoiKe mai i lea hopena o kana huakai. < E kuu makamaka heluhelu ke ike nei kaua, eia ka Naita Opio lje huipu nei me na Elele i hoounaia mai ai e ka Elemakule Haeikini o na'Pae Mauna, elike me ka mea i ikeia e kaua i keka--Ihi wa i hala ae 'nei. Ua haawi aku oia i i ke kauoha i ua poe Elele la, a eTa lakou ma ke al'ahele hooko aku \ ua kauoha la a ke kanaka nana i h'oopakele ia lakou mai ka lilo ana i poe hpana kupapau na ka poe Tureke. oka loaa ana mai he lohe 5 ka Naita Opio Hugo no ka mea e pili ana i kana aloha, oia hoi o ereturuda, e paa pio ana maloko I o ke kulanakauhale o Nike, oia ka ua Naita Hugo nei i makemake loa ai. Ua haiia mai hoi iaia, o kekahi l«ekahiaka ae, ka wa e hoea hou mai ai o Hakana, ke alakai o na Elele Fielei. E hoomanao pu hoi oe, e kuu hoa uhaiaholo o keia nanea, aia io no o Gereturuda, ka Pua Lilia o Parani maloko o ke kulanakauhale o Nike kahi i paa pio ai. A ma keia nee ana aku o ka kaua nanea e hoomaopopoia ai na mea apau e pili ana i ka hele ana aku o na hookaau olelo ana, a hoea i kahi i halawai pu ai ka Naiba Opio me ua iipo aloha nei ana maloko o ke kulanakauhale o Nike. I ke kakahiaka o kekahi la ae, mahope iho o ka pau an>a ae o ka paina kakahiaka a ka Nita Huge, ia wa i hoea mai ai- o Hasana, a ku ana imua ona, me ka hoike mua ole ia ana aku 0 ka lohe iaia. Aole nohoi lie mea 1 ike i kona w.ahi o ke komo ana mai iloko o ka hale-lole. "Auwe' 0 oe mai la ka ia e Hasana!«" "Ae; owau keia, e kuu hakn. I hoea mai la au imua ou elike me ka'u olelo hoonaia i hoike mai ai imua ou i ka la 1 nehinei. Elike hoi me ka anela mai ka lani mai, e lawe mai ana i kekihi nuhou i kekahi raea ma ka honua nei, pela no au i lawe mai la imua ou i kekahi lono no ka mea au i makemake ai." Ia wa hoi, l'alau iho la ka lima akau o ua E'ele nei i k°k?hi mea i okomoia ma ke kowa o kekahi o kona mau manamana ma ka lima hema, a haawi aku la ia he wahi popo silika makalii loa. I kela wa i wehe ae ai ka Naita Opio me ke pihoihoi nui, i ua wahi popo silika la, aake iho la ia, he apann lo'e silika ia i like ka nui ame ke palahalaha me ka poho o kona lima. Aia maluna iho o keia apana silika, he mau huaolelo ] kakauia maluna o ua lole silika nei, a oia hoi ka ua Naita Hu<ro nei i heluhelu iho ai me ke ohohin nui: "I ke Keikialii Hanohano o ka Naila Puuwai Haokila o Varemanadoa, aloha, aloha kaua. Ano me na wiamaka e hlolo ana ma kuu mau papalina, na mea hoi i hoonulu iho i keia apana silika a'u e kakau nei me ka awiwi nui, he pio au, a he naahao hoi na ka Em'ira Abu Hasa. Aohe o'u pilikia, ma ke kino. 0 kuu puuwai ka» loohia i ka pilikia a ka nawaliwili nui. 0 ke alahele e pakele ai au mai keia noho pio ana, aole au i ike. Ina hiki ia oe, e kuu aloha ke hele mni i o'u nei, e maha no au, a e hoomamaia mai hol ka ehaeh'a o kuu uhane nou. oka le nana e lawe aku nei i kela palapala mai a'u aku, ua hai mai nei no ta h'u, ua hiki iaia ke alakai mai ia oe iloko nei a hoea i kuu wahi e paa pio pei. Ina h'iki ia oe ke hele mai e ike ia'u, me ka loaa ole ana hol he pilikia ia oe ma keia hele ana mai, alaila, i noi aku au ia oe me kuu mau waimaka e he'e mai no oe. Owau iho no o kau aloha poina ole. "GERETURUDA." I Ike iho la no ua Naita Hugo. oei, o ka Mm i a kakau ponoi no ia o kana mea 1 aloha •ai, e moali ana ma na huaolelo i hoopaaia iho maluna o ka apana silika; nolaila, hapai ae la ia l ua palapala nel a kana aloha a honi Iho la me ka nui o ka walohia e haehae ana i kona puuwai. Alaila, huli ae ia la, a pane aku la i ka Elele: "Ua Ike aku nei anei oe i ka lede opio?" "Ae, e kuu haku."

"A pehea la ke ano o kona noho ] ana?" j "Aole ona pilikia ma n-a mea apau e pili ana i ka ai ame ka i'a. Hookahi ( wale no ona pilikia nui, oia ka nui o' kona kiai makaala loa ia ana e na ki- 1 ai." "Ua ike anei oe i keia kanaka o Abu 1 Hasa kona inoa?" ] "0 kekahi keia o na alihikaua ika- . ika loa o ke Su;etana Kilidge Arrs!an. I He kanalima paha ka nui o kona mau ! makahiki i keia wa, a he keu kela a ] ke kanaka kiekie o ka ino ame ka ia- ; puwale. Oia ka alihikaua o na koa ua lakou e kiai nei i kahi e noho nei ka ohana o ke Suletana, ma'oko o ka kulanakauhale o Nike." "Manao ho anei oe e hiki ana no ia'u ke komo aku iloko o ke kulanakauhale?" I "Ae." "I ka wa hea?" \ "I keia po." ' "E hele pu ana anei oe me a'u?" > "Ae." 1 "E hi'<i ana anei ia oe ke alakai ak'.i ' ia'u a hoea imua o Gereturuda?" i "Ua hiki ia'u ke alakai aku ia oe a hoea i ka halealii 9 Abu Hasa; a oia wahi aku, e kaukai ana kaua i ka ulia pomaikai e loaa mai ana ia oe ame a'u 0 kuu manao paa no nae, e ike ana no oeiaia." Ua hoomau aku la nohoi laua i ke kamailio ana a hala kekahi wa. A ma ia kamailio ana a iaua, ike iho la o Hugo; ua noho aku no na hoa ekolu o , Hasana iloko 0 ke kulanakauhale, a he ' mau mea ano nui e ae nohoi kekani ana i ike ai mai ua Elele Fidei nei. : .1 ka maopop ana ma ia po iho e ala~ kai aku ai ka Elele i ke Keikialii Hugo no loko o ke kulanakauhale o Nike no ka halawai pu ana me kana aiolia, ua liio iho la ia la holookoa, mai ke kakahiaka mai a hoea i ke ahiahi, 1 la e hoouluhua nui ia ai ka noonoo o ka Naita Hugo. A i ka hoea ana mai hoi o ka hora e hele aku ai ua Keikialii la me kona alakai, ua huli mai la oia a kamailiio mai la i kana kauwa hoolohe, oia hoi o Walter, i ka i ana mai: "E kuu hoaloha maikai, 0 ka hoohiki mua loa a'u i lawe ai maluna iho o'u, ma ka wa a'u i hooliloia ai i Na;ita, a loaa mai hoi ko'u mau kepa gula, no ko'u hoohiki ana, aole loa au e kaihi mai i ka lima hoopakele mai kekahi wahine mai i komohia iloko o ka pilikia; aka, e haawi holookoa 110 au ia'u iho iloko 0 na hana apau e hoopakeleia ai kela wahine, ina nohoi he hanaia e komohia aku ai au iloko o ka pilikia, a lilo aku paha kuu ola. Nolaila, e kuu hoalohā maikai, o ua hana la a'u i hoohiki ai, oia ka'u e hooko aku nei. E haalele ana au ia oe, a e ■ hele ana au no ka imi ana i mea e hoopakeleia ai ka wahine a'u i alo'na ai. E noho 'oe, a e kiai oe i ka hale o ka- • ua," I ka hele ana. a konouli loa ka pouli ! maluna o ka ili o ka honua, ia wa i haalele iho ai ka Naita Opio ame Ha- • sakana i ke kahua hoomoana, a hele aku la ia.ua ma ke alanui a ua Elele nei o ka Pae Mauna e alakai ana no- ■ loko 0 ke kulanakauhale 0 Nike. He mau hora ko laua nei hele ana, aneane aku la laiua e hoea i ka kapa o kekahi 1 lokowai; a ia wa i huli mai ai o Hasa- • na, paa mai la i ka lima o ke Keikialiii - a hawanawana mai la, he mau kmaka kekahi e hookolo mai ana ia laua. "Nolaila, e kuu haku," wahi a ua 1 wahi Fidei nei i hoomau mai ai i ke - kamailio ana. "E uhai mai oe ia'u me ka awiwi loa. Mai noho oe a hoaiualu aku i hope." 1 I kela wa i oehu aku ai, ua wahi Fidei nei imua, oiai hoi 0 Hugo e hahai aku ana iaia me na kapuai wawae ma--1 ma elike me ka hiki iaia ke hoohana. Aole nae i Muliu ka laua heie ana aku, aia hoi, nalowale emoole loa aku la ua 1 wahi Fidei nēi mahope aku 0 kekahi ' opu laalaau. Awiwi loa aku la keia 1 a huli ae la ma kekahi aoao 0 ua opu laalaau la, aia hoi, ike aku la ia i ka hamama pono mai a kekah'l wahi puka pouliu.i mamua pono mai ona. Ma keia wahi i komo aku ai aa Naita Opio nei, a hele aku la. Aole lioi i : liuliu, puka aku la keia ma kekaHi 1 wahi, a ike aku la keia i ke kihi 0 ke- " kahi pa pohaku kahiko, a ike pu aku 1 la nohoi ia i ka huli ana ae o Ha&ma | ma ua kihi la 0 ka pa pohaku. I kona ' hoea ana aku malai.a, ua hiki pono ]oi aku la ia ma kekahi ahua ' hele'.ei 0 na ano apau e mau mokaki ana ma- 0 a maanei. Ke ike aku la keia i ka hele o kona aiakai mamluna o 1 na pohaku, a iho aku la ma kekahi : aoao, a pela aku ana. A i kona hoea ' ana ma kekahi ahua pohaku, ua kali mai la oia o ka hoea aku 0 ka Naita Opio. I lawa nohoi a hoea aku o Hugo ma kahi a ua wahi Fidei nei e ku ! ana, o kona wa ia i o'.elo mai ai, ua hoea aku laua i ka ipuka e loaa ai ko laua alanui hou. I nei wa i kulou iho ai ua wahi Hasana nei, a lalau iho la i kekahi pohaku, a kaikai ae la. I kona hana ana peia, lohe aku la 0 Hugo i ka nakeke ?,na aku 0 kekahi mea maialo 0 ka honua, a hanee aku la ka pohaku o ke ahua aa a laua eku ana. Aia malalo pono iho 0 kahi a laua e ku ana, e hamama ae ana kekahi puka. "Eia ka ipuka o ke alahe'.e a kaua e hele aku nei. Nolaila, e uhai mai no oe mahope o'u, e kuu haku. 0 kahi a'u e hele aku ai, 0 kau wahi ia e hele mai ai. Mai kanalua, mai kuihe, a in-ai hopohopo oe, e kuu haku. Owau mamua, o oe mai no mahope." ' y (Aole i pau.) HE LAAU KUNU MAIKAI NO NA KEIKI. "Aohe o'u wahi kanalua iki no ka hoomaikeike an? aku i ka LAAU KUNU A KAMALENA (Chamber'ain's Cough Remedy) wahi a F. P. Moran, he kanaka puhi palaoa kamaaina a kanohoi- no Petersburg, Va. "Ua haawi aku maua ia mea i ka maua poe keiki i ko lakou wa e loohla ai i ke kunu inoino loa, a pela nohoi me ke kunu kalea. Ua hoikeia mai keia laau ia'u e kekahl kanaka kawili laau lapaau, ma ke ano he laau Kunu maikai ioa ia no na kamalii, oiai aohe opiuma a mau mea hoopalikia e ae maloko oia laau lapaau. E kuaiia ana e na poe ku 5 »! 'uau lapaau apau. 0 BENSON SMITH & CO., na Agena no Ko Hawaii I*āe Aina. Wahi o ka heHkeia mai io makou nēl, ua haha hou ae la na lima o ua kupueu bubonika nei ma Kahului, Maui. 0 Maraki keia, a he mahina lakl ana keia no kakou apau. Ke ole makou e keia mahina e hooholo loa ia ai ke kanawai kumu 0 ke kulana aupuni hou 0 Hawaii nei. Ia wa milenio kakou apau. 0 ke ahi hoomaemae mamua, a mahope mai ka nohona kuikahi o kakou apau.