Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 10, 9 March 1900 — KE PIO ANA O KENERALA CRONJE [ARTICLE]

KE PIO ANA O KENERALA CRONJE

O ka haawi pio ana o keia Kenerala kaulana o na Bua me eha paha tausani poe koa Bua iloko o ka lima o na koa Pelekane, he lanakila hanohano loa ia i loaa i na keiki o na Aupuni huiia o Beritania Nui. Ua papahi ia hoi he hanehano nui loa maluna d Kenerala Roberts, ke kanaka i hiiinai nui ia e ko Enelani a puni ma ka makaukau nia nel mea he kaua aina. E hoomanaoia hoi, o kahi heluna o eha tausani koa e alakaiia ana e Kenerala Cronje, he heluna no ia i hiki ole ke aa e paio mai ia 30,000 a 40,000 poe koa Pelekane e uhai aku ana ia laikou malalo o Kenerala Roberts. Aka, ua oleloia nae, aia ma ka hoomaka ana o keia -Kenerala Bua, e kuemi hope aku no na kalaulu o kona Repubalika, e ukali ana iaia he 7,000 poe koa, a me he jnea. la ua hiki no paha i ka 8,000 ko lakou nui. A ma kona wa i haawi pio mai ai iloko o ka liina o ke koa Pelekane, he 3,000 wale no ka nui o kona mau koa i ikeia; a he heluna mahuahua aku no o kona mau koa kai koe aku, aole i ikeia ko lakou wahi i nalowale aku ai. E manaoia, eia paha ka huina o keia poe i ka 3,000 a 4,000 paha. Aia la ihea keia poe?

0 kekahi mea ano nui e noonooia ai ma keia ha-awi pio ana mai o ua Kenerala nei, oia ka heluna uuku loa o na wahi pukuniahi i haule pio mai ma ka lima o na Pelekane. He elima wale no pu nunui i iilo pio 'mai 1 na Pelekane mai ka aoao mai o na Bua o ka Repuhalika o Transvaal; a he elua hoi pu mai ka poe mai o ka Repubalika Alani Kuokoa, ke Aupuni i noho alihikaua ai o Kenerala Cronje. E manaoia anei, o ka huina wale iho la no keia 0 na pukuniahi i iawelaweia e keia alihikaua kaulana o na Bua iloko o keia wa kaua mai nei mawaena ona ame na Pelekane a hoea i kona paa pio ana mai la? 0 ka mea oiaio, aole. Aia he heluna o na pukuniahi i oi loa aku mamua o keia heluna ae la kai nalowale honua aku mai ke kahua kaua aku; a o na pu i lilo mai i na Pelekane 1 keia wa, he wahi huina uuku loa ia o na- py i ike ole ia ko lakou wahi i laweia aku ai. 1 ka nana ana aku i ke kulana o. ke kaua, ma keia anuu o ka nee ana, me 'he mea la, aole no i hoea aku na Pelekane i ka hopena o ke kaua. E hoomaopopo ia, he elua keia mau Aupuni Repubalika e kaua nei me Enelani Huiia, oia ke Aupuni Repubalika Alani, ame ke Aupuni Repubalika o Transvaal o B!oemfontein ke kulanakauhale poo aupuni o te Aupuni Renubalika Alani KuokQ3.; a'o Pretoria hoi ke kulanakauhale poo o ke Auouni Repubalika o Transvaal. 0 ke pio ana o keia mau kulanakauhale elua i na Pelekane, oia ka hopena o ke kaua, ke ole e ae na alakai o keia mau Aupuni e haawi pio ia laua iho mamua o ka ae ana e hailukuia ko laua mau kuianakauhale poo e na poka a na Pelekane. Ma ka mea e pili ana i ka ae ana o keia noe e haawi pio, aole a makou kamailio ma ia mea. 0 ka makou mea i makemake ai e hoaiai ae i ko makou manpo ma keia wahi, eia ke kaua ma Aferika Hema, ma ke kulana oi loa aku o ke oolea. Ma ko makou manao, eia na R«;pubaHka elua ke manao nei e mahele i kn. ikaika kaua o na Pelekane i keia wi ma Aferika Hema iloko o elija mahele. Oia 'hoi, he mahele koa e nne ana e hoonio i ke Aununi Renubalika Alani; a he mahele koa Pe'ekane e nee ana e kaua i ke Repuhalika o Transvaal. 0 ka AMhikaua Nui nana e alakai nei na koa Bua o ke Aununl Transvaal oia no o Kenerala .Toubert. Oia Kenerala i keia wa a.me kona poe koa, aole ia i pio i na tone: a oia hoi »me kona poe koa ke kue mai la ia Kenerala Buller e nee aku la no ke kulanakauhale o Ladysmith. Aole e hiki ke manaoia, ma ka wa 1 nee mai ai keia poe Bua no ke kahua kaua i ku mamao loa mai ko lakou mau kulanakauhale poo Aupuni mai, ua hoonoho ole lakou i na lako. ame na makaukau kupono apau no ka malama ana 1 ka palekana o ua mau kulanakauahale la? Ua maopopo mua no i na alakai o keia mau RepubaMka kela mau kulana elua: (1) Ka pau wale ana o ke kaua ma ka wa e uwao ai na Aupuni o ke ao nei; (2) Ka nee ana o ke kaua a hoea i na ipuka hale ponoi o kela ame keia Repubalika. Nolaila. me keia mau mea maopopo, aole neie ka hoomakaukau «na o kela ame keia o nei mau Repubalika i ka ikaika kaua kuwa?ho ame ka ikaika kaua kulo-

ko. Aole no paha i poina iki ko makou poe heluhelu i kekahi mea a makou i hoike aku ai mamua, 110 ka t>lelo kaena a Kenerala Joubert, oia hoi, mamua o ka hoea ana aku o na Pelekane i ke kulanakauhale poo o Pretoria, ma Transvaal, e pau ana he 10,000 a oi poe koa Peiekane i ka wule ma ke kahua kaua. Ua hookoia keia o!e!o a nei Kerrerala i keia wa; a o ka hopena aku, o ia ka kakou apau e kali nei. Ua oleloia, aia ke ke kiai la i keia wa he 30,000 a oi poe koa Bua ma na kaiaulu e kokoke ana i ke kulana&auhale poo o Bloemfontein, a ua makaukau lakou no ka halawai mai me na koa o Haku Roberts. O ka mea maopopo loa, e,ia na aoao elua iloko o kekahi wiliau ikaika loa a ke kaua hooka'he koko weliweli loa. Ma ko makou pepa o keia la e ikeia al na kii o ua Alihikaua kaulana loa elua o na Bua. Kenerala Pietrus A. Cronje ame Kenerala Joubert. •