Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 13, 30 March 1900 — KA HAAWINA DALA NO LILIUOKALANI He $250,000 Ke Kumu o ke Aloha e Pono ai! Paio na Hoa o ka Aha Senate. [ARTICLE]

KA HAAWINA DALA NO LILIUOKALANI He $250,000

Ke Kumu o ke Aloha e Pono ai!

Paio na Hoa o ka Aha Senate.

0 keia «i makou e panee aku nei, oU na mea a makou i unuhi mai ai mailoko mal o ka moolelo Ahaolelo o loko o ka Ha!e o na Senatoa o Amerika Huipuia ma ka wa i noonooia ai ka haawina o Elua Hanerl amo Kanalima Tausani Daia ($250,000) no ke M Alii" LiliuOkaīani. Ua ulu mai ka hoopaapaa ana a kekahi mau Senatoa o loko o ka Aha Senate, niamuli o ka hoololi a S«natoa Clark o Waiomina i waiho v ai imua o ka Aha Senate no ka Bila Kanawal a Kuloma. CIARK o Waiomina. K Mr. Peresidena. he eha hora o ko kakou paio ana iho nei no ke kanawai ame ke kumukanawai. A i keia wa. ke walho aku nei au he hoololl i hookahuaia malu na o ke kaulike ame ka noonoo maikiii, & he hoololl hoi t pono ke aponoia, ka mea hoi a'u, e manaoio loa nei e apono iaanaia. Pereaidena no ka manawa. He hoololi ka ke Senatoa mai Waiomina mai, e heluheluia aku ana hoi ua hoololi la. KAKAUOLELO o ka Aha. Ua manaoia, e hoololi i ka Pauku 101, ina ka pakui ana aku i keia mau oleo penei: "A ma keia, ke hookaawaleia nei ka hutna o $250,000, mal loko mai o kekahi huina dala maloko o ka Waihona i hookaawale ole ia, no ka uku ana aku ia LlHookalani, ka Moiwahine mua iho nei o ko Hawaii Pae Aina, no na pono, zra kuleana ame na koi apau i loaa iain, & e loaa aku ana paha iaia mloko o nq ahaa lei alii i olelpia ae nei, a e ukula ftku hoi ia hulna <iala e ke kakauolelo o k* Waihona Waiwal, ma ka wa e hooko pono ia ai na palapala kuai hoolilo a haalele kuleana mai a Lllluokalani I oleloia ae nei. A eia hou hoi. E kaklla hoi ua huioa la o $250,000 maluna o na loaa o m mau aina la, a e uku hou ia mai hoi ia mau dala mal loko mai o ia mau loaa ia Amerika Huipuia, iioko o na huina iike e hookaala ana 1 kela ame kela makahiki. I HR. CaLA.RK o Waiomina. E Mr. Pe- j resideni, aole o'u makemake Iki e kamailio iki ma keia wahi; aka, i kuu | ike ana nae, o ka Pauku 101 o keia Bila Kanawai, oia kekahi o na pauku lau na ole mai o ke kamahao, piha nohoi i! ka, uahoa, a o kekahi hana kau kanawal lapuwale loa nohoi ia i hanaia ana 6 kekahi Aholelo Nui o Ameiika Huipuia nei. Aole hiki iki ia'u ke manao io, ua hoomaopopo pono na keonimana na lakou i haku i keia Pauku 101 o nel Bila Kanawai. Ala wale no a makemake na hoa o kela Senate i mau olelo hoakaka mai a'u aku no ka mea e plli ana i kela hoololi, alaila, aole au e kamailio maluna o keia hoololi. A ina hol e haule ana keia alaila, he hooloii hou no ka'u e waiho nei ma ke pakaukau o na kakauolelo, e koi iltaika aku ai aa no kona hooholoia ana. MIL BACON. E ninau aku au ī ke Senatoa mal Waiomina mai. Heaha la ka waiwai lo o na Alna Lei Alil? MR. CLARK o Waiomina. He pohihihl no ka hoomaopopo ana i ka waiwai io o keia mau alna. 0 ka waiwai o kekahi mau alna, ua hikl aku i na tauaaui daia no ka eka hookahi. M* ka wa I hookahuliia ai ke Auponi Jloi, e olelo aku an l ke Senatoa mai Oeokia j mai» o ka Hna hoollmalinoa no ka makahiki hookahi mal loko mai o keia mau aina. he $50,000, a e aneane ana no paha. ilalla r a mai ta wa mai hoi , mamnll o ka hoopaali ana o Ikoollmallmae paa ana. wa, ame kft hana hor t* aai he mau hoolimalima hou

inaluna o ua mau aina la, e ka Repuballka e ku nei i keia wa, ua 'hoea aku na loaa ma kahi mawaena o hookahi hanerl ame hookahi ame kanalima tausani dala no ka makahiki. Ua pau mai keia mau aina apau i ka hao ia mai (confiscated.) MR. TELLER. Nawai? MR. CLARK o Waiomina. Xa ka Repubalika o Hawaii, ma ka wa i hookahuliia ai ke Aupuni Moi, a hoohuikau pu ia mai la nel mau aina iloko o na lawelawe laulaha 1a ana o ua aina Aupuni. * MR. TELLER. E hiki anei ia'u ke uinau aku i ke Senatoa i kekahi ninau? Ua hoomaopopoia no anei he mau aina ponoi kela mamua aku o ia manawa? MR. CLARK o Waiomina. Ua ikeia, o na loaa apau o na Aina Lei Alii, e lilo ana ia no ka nohoalii, no na lilo o ka Moi e noho alii ana ia manawa. MR. TELLER. A ua hiki anei iaia ke hoolilo aku ia mau aina elike me kona makemake? MR. CLARK o Waiomina. 0 na loaa o ua mau aina la kana e hoolilo aku ai elike me kona makemake. 0 keia hoololi, ua hookahuaia no ia maluna o ke kauiike ame ka noonoo hoopono maoli. MR. BATE. Pehea na loaa hoolimalinia he $50,000 no ka makahiki? MR. CLARKE o Waiomina. Ua komo mai ki ia iloko o na' pahu hao o ke Aupuni Hawaii j keia wa, a, aia no keia mau dala malaila i keia wa; a o ka manao o ka hoololi, e ukui mailoko ae o na loaa o kela mau Aina Leialii, i ka Molwahine i pau, mamull o ke kuleana i loaa iaia ma kona ano he Moi e noho ana ma ka noho-alii mamua aku o ka hookahuli aupuni ana, a he mea pono hoi oia e ukuia i $250,000 no kana mau koi apau maluna o na Aina Lei Alii. MR. BATE. Ua ae anei oia (Liiiuokalani) i keia. MR. CLARK o Waiomina. Aole hiki ia'u ke hai aku i ke Senatoa, ina paha ua ae a ua hoole paha oia i keia. Ina aole oia e ae ana, alaila. aole no e hoohanaia ana keia haawina. MR. BATE. Alaiia, ke lawe nei keia Bila Kanawai i keia Aina a haawi aku ia iloko o na iima o ke upuni Hawaii? MR. CLARK o Waiomina. Na keia Paukn 1011 hoonele loa iaia ma o keia hooholo kanawai maoli ana a keia Aha. no kela ame keia koi ana e koi ai no kona pono imua o ke ao rei, a iloko paha o kek&hi aha hookololiolo . MR- BATE. Aohe paha ninau ana no kona kuleana ma la mau aina ma k& wa mamua aku? MR. CLARK o Waiomina Aohe kanalua iki i lkeia maluna o ke ao holookoa nei no kona kuleana maluna o ia mau aina 20& ka wa mamuā a&u. MR. CUI«LOM. Aohe ona kuleana. MR CLARK o Waiomina, Ko noi aku nei au i ke kaīa ana mai a ke Senatoa; he kuleana kona. HR. BAT7. nei au e heluhelu hou mai Va ke kakauoielo i ka hoololi.) MR. BATE. Alaiia, ke ike nei au mai keia hoololi mai, e uku ia keia daia mailoko mai o ua ioaa o keia mau Aina Lei Alii. Aole hoi e ukuia aku ia mailoko aku o ka Waihona Walwai o Amerika Huipua. MR. CLARK o Waiomina. E hoihoi houia mai ana aa dala o ka Waihona o Amerika Huipuia mailoko mal o na loaa o tkela mau aIM e paa nel i keia wa malalo o k* Iwolimalima. 1

MH. BATE. Manao aa, he lala paha k»;- n»i Waiomina mai no ke K>>mhe o ko na Aina E. MR. CLARK o Waiomina. Ae. MR. BATB. Aole no i maopopo ia'u keiu hana, oiai ao!e au noloko o kela Komile, a «a ioaa mai ia'u keia mau mea i hoikeia mai la, elike me na mea i hoikeia mai ma ka wa e noonooia nei keia Bila Kanawai. E hoomaopopo anei au i ka olelo ana mai nei a ke Senatoa, no ka Moiwahine ponoi maoli na Aina Leia]»? MR. CLARK o Waiomina. ohe ninau ana ma ia mea; oia hoi, ma ka wa e ku ana ke upuni Moi. MR. BATE. Alaiia, ua lawe nohoi 'iakou i na Ioaa hoolimalima o kelh mau aina i kela ame keia makahikī, a hoolilo no lakou iho? MR. CLARK o Waiomina. Ae.

MR. BATE. A o iiei wahine, ueie ia i kela maa loaa hooiimalima, a nele pu nohoi i na aina? MR. CLARK o Waiomina. Nele ia i na aina a nele hoi i na hooiimalima. MR. BATE. eK manao nei hoi ke Aupuni o merika Huipuia e lawe mai i keia maū aina apau malalo o kona mana, a paa iho la i kela mau aina, ma ke ano he mau waiwai no Amerika Huipuia? MR. CLARK o Waiomina. Ae; oia niaoli ka manao o keia hoololi. MR. BATE. Alaila, e haawi aku iaia (Liliuokalani) i $250,000 no keia mau , aina, ma ke ano he uku makana. ! j MR. CLARK o Waiomina.* Alia la MR. BATB. I uku hoi ha. Aka, aoi« nae oia (Liliuokaleuii) i niuauia aku no keia mea? I MR. CLARK o Waiomiuu. Aole i maopopo fna paha ua kukakirka pu a- i . ku ke Aupuni me ia. Ina ia 'e make ! make ana e lawe aku i keia puu dala elike me ka manao o ka hoololi; o ka pau iho lī 'no ia o kana mau koi apau maluna o k"4 Aupuni o Amerika Huipuiii, a maluna paha o ke Aupuni eritori 0 Ha"<vaii. MR. BATE. Ma ka'u hoomaopopo aku, ma o keia mau mea la i hoikeia mai nei, he mea pono loa i keia Aupuni i keia Aupuni, 'ke hanaia keia hana. i MR. CIARK o Moniana. Ma ke ano nana nae e hanaia nei i keia wa, aoie ia he mea e hanohanō āi ke Aupuni. i ilR. KYLE. E ae mai anei kē Sonatoa mai Waiomina mai? He waiwai lewa anei keiano ka Moiwahine? MR. CLARK o Waiomhia. Aole ia he mau waiwai lewa no ka Moiwahine ina e manaoia ana e hiki ana iaia ke hoolilo aku ia miu mea mai a iaia aku. Aka, he man waiwai lewa no nae ia no ka Moiwahine, a o ka Moi paha noho alil ana ia wa, ma ke ano e lilo ana na loaa apau o keia mau aina no ka Moi e noho alii ana. MR. KYLE. Ua hookaawaleia na loaa makahiki o keia mau aina e ke Aupuni Moi no ke ola o ka Moiwahine. Aole anei oia wale iho la no kana hana? MR. CLARK o Waiomina. Ae. 1 MR. KYLE. Alaila, ua like loa keia me ko Beritania Nui? MR. CLARK o Waiomina. Ae; pololei kela. MR. KYLE. Aole loa ia he mau waiwai lewa pono nona? MR. CLARK. Aole ma ke ano e hiki. ana iala ke kuai aku ma ke ano "alo- i dio." I t MR. KYLE. Aohe ona kuleana mao- j j li ia mau aina i oi aku i ke kuieana o ' kahi wahine e noho ana maluna o ka aohoalii ma ke ano Molwahine. MR. CLARK o Waiomina. Ua poloie i ke Senatoa. MR. KYLE. Aoie keia he mau waiwai ponoi nona, pela ka'u hoomanao. 1 MR. PETTIGREW. Heaha na loaa mailoko mai o keia mau aina? , MR. CLARK o Waiomina. Aole hiki ia'u ke hoike aku i na huahelu maopopo, aka, o ka loaa nae o ua mau aina la i keia wa, ala no ia mawaena o ka . hookahi baneri ame hookahi haneri a- : me kanalima tausani dala i ka inakahiki. i MR. PETT1GREW. Heaha ia na loaa ma ka wa l hoopauia al k& Molwahine ma» ka eohoalii aku? ; MR. CLARK o Walomina. He kana- , lima tausani. { ! MR. PETTIGREW. Ua hookahuliia eku oia mailuna aku o ka nohoalii ilo-1 k oo 1893. I > MR. CLARK o Waiomina. Ae. < ■ MR, PETTIGREW. Ma ka*u hooma-! lopopo, aole hiki ia kakou ke hooholo 1 keki Bi!a Kanawai me ko kakou haawi ole ana aku i kekakl mea e pono al ka Moiwaklne, oial na kakou no i hookahnll i ka Moiwahlne loallana aku o 1 ka nohoalU. Aohē mea e ae nana i

hana •; keia hana. .\\i Amelka Huipuia nei i hana i ua hana ia. l'a aku kiikou i ko kakou mau koa maiaiia. ME. CLARK o Waiomina. * Po!o!ei ioa ke Senatoa. ■ MR. PLTTIGREW. Ua kailiia mai e kakou kena Aupuni. Aohe poe koe e ae na lakou i hana ia hana, aka, na ka poe koa wa!e no o Amerika Huipuia nei. Aiaila, hana iho la kakou he kuikahi me na wahi kanaka kii hukihuki kaula a kakou ponoi no i kukulu aku ai no ke kuleana maoli iloko o kela Aupuni. Nolaiia, ma ko'u manao he hana hilahila maoii ka ana i keia Bila Kanawai me ko kakou hooholo ole ana i kekahi haawina daia MR. JONES o Arkansae. Mr. Peresidena— Peresidena no ka manawa. E ae anei | ke Senatoa mai Waiomina mai e ae aku i ke Senatoa mai Arka-nsas mai? MR. CLARK o Waiomina. Jna eia ia'u ka papa. PERESIDENA no ka manawa. Eia ka papa i ke Serutoa mai Waiomina mai, MR. CLARK o.Waiomina. Ke haawi ™ nei 1 ke Senatoa mai Arkansas mai. ! nohn,'h ONES 0 Arkansas - Hookahi 211'7 e ike nei " ,a keianoho. a ala mai l a keia moa iloko o ° kela pauku e ku nei ' 0 ° ke a Bila Kanawai, me he mea la, wahi a ka'u ike iho, e hoike aku ana kakou o ka Moiwahine io no ka ona o . . ™ au aina - A ma ia ano, ke hana nei kakou i kekahi hana kaiepa me k05250 $250 000 T,' m 6 h3aWi akU hoi iaia ' «50,000. Nola.la, ina aole oia e lawe 'ke e L P h" to ' a ' 6 h ' ki ana 110 nae īaia ke hoi hou nmi, a olelo mai, ua hooi» aku kakou oia io no ka ona o keK flfa h«>kahi miiiona pX UO^ P, .V °' e ' be elua miiiona P? ioaa 81 ka waiwai io o nei man ZT N T"»- ina "e mau mLZT keia n ° ka Moiwa hine, he mea okoa ia. I na hoi he mau aina k eian 0 ka 'eialii, he mea okoa ia. ke au „ , ARK ° Waioraina - Makemaau e ninau aku i ke Senatoa e hoooia 1 o'e mawaeanokTS k erma K ;tear ikeo,e ~ naO MR CLARK o Waiomina. Ao'e he MR JOXP« ena 019 maU mea eluaua niliia v Z Arkansas - Hookahi , P . a 1 ka olhana, ua kukulula ia p Ke Au p , ku ana ffialaiiai Ue O ia Ia mea e maiamaia ai ka hano- ,®° iilana a keia P»e kanaka i ' a ho °Mauia mai la ia haL i f ke ai e hoopau « «a oie 6 m ° bou 801 ' waiwa l kUaaaikekahioiliana CLAR Ko Waiomina. E ae mai no | ka Moi e noho ana i alii ke koho i hooilina, a I panihakahaka paha nona ma ka nohoalii? MR. JONES o Arkansas. He mea ole no la. Aole i haawi aku Ja mea i ka noho ona maoli ana i ke kanaka ponoi iho, ma ua walwai la, aka, aia ia iloko o ka oihan e paa ia ana e ua kanaka la. Aole loa he kuleana ko ka Molwah:ne maluna o ua mau aina leialii )a, elike nohoi me ke kuleana ole ana o ka Peresidena o Amerika Huipuia maluna o ka Hale Oihana Mana Hooko, oiai ia e noho oihana ana iloko o kona maiiawa. MR. MORGAN. A pela nohoi me na aina o in lehulehu. MR. JONES o Arkansas. A o na aina nohoi o ka lehulehu ma Amerika Huipuia nei. 0 ua aina o ka lehulehu ma Amerika Huipuia nei, no na )ianaka ia, no ka lahui hoiookoa ia. Ina no ua hookaawaleia aku ia no kekahi hana, no lakou no nae la, no ka lahul no ia waiwai, Aole ioa e lilo ia I waiwai no ka Moi, ina e noho Moi ana kekahi mea ma Amerika Hulpuia neL Aole nohoi o Peresidena ka ooa o ia waiwai, ina he Pereeidena ko kakou. Ma ko'u hoomaopopo, he mea pono )oa i-ke Senatoa ke akahele loa ma ka lawe aea ae i kekah ikeehina hana ma keia mea. Olai au e kue loa ana i keia haaa kau kanawai e lawelaweU nel, atte ka manaoio ina nohol, he ha£ia kuhihewa loa keia mai kinohi mai. a kuikahi pu aohoi ko' umaaao me Lo ke Senatoa mai Dakota Hema mai (oia o Mr. Pettigrew) no ka hana a keia Anpuni ma ka hookahuii anai keia Anpu-

ni (Mc| o i oia nae, r.u , he niea pouo ia kakou ke akahele ma-1 nma ae o ko kaknu hoohele ana «ku i i ko kakou mau w.iwae ma kekahl hana; elike me keia. ! aloha ino ao kihoi oe emama me kau MR. CLARK o Waiomina. EMr Peresidcna. aoie o'u niakemake i keia wa e hoopau i ka manawa ma keia nmau; aka, ua manao nae au, he hana hewai kai hanaia. MR. JOXES o Arkansas. O ko'u manaoio no ia. MR. CLARK o Waiomina. Ua Ike no kakou apau, ina e lanakila kekahi hookahuli Aupuni, ua pono ia hana, ua ku iho la ia hana i ke kanawai. a o ka ika-

ika i lanakila, ua hiki iaia ke hana elike rae kon makemake iho. Aole no i kuikahi pinepine loa ko'u manao rae ko ke Senatoa mai Dakota Hema mai, ma na ninau kalai Aupuni t aka, aole nae hookahi kanaka maloko o nei ke« ena, e hooia ole mai ana ma ke ano, i holo pono wale no ka hana hookahull Aupuni ma Hawaii, mamuli o na mea kaua a Amerika Huipuia, ina e laweia aku ua kanaka la a maloko o kahi keena waiho koloka. Ano, aole anei he mea pono ia kakou ke loaa he wahi manao kaulike a hoopono hoi ma keiai hana? Ua laweia mai e kakou kela mau mokupuni. E)fJo ana kela mau. mokupuni i kekahi wahi. Aole hoi o'u; manao kaumaha iki, ua laweia mai ia mau mokupuni e kakou. Ua hauoli loa a uno ia mea, nokamea ma ko'u manao mawaena o na aina apau loa i welo ku ai ka hae Amerika i keia la, o na Mokupuni o Hawaii ka oi aku o ka ui, a e loaa ana hoi iaia na holomua maikai loa ma lieia mau mua aku. Aka, e Mr. Peresidena, he hana hewa kai hanaia. Aole paha he mea hou 1 na Senatoa na mea a'u e hoike aku nei, oia hoi, ma jca i jiookfl4£k ai ka hana hookahuli Juipunl nna i hookaawale aku i ke Aupuni Moi, a hookaawale aku hoi i ka Moiwahhie, aole ioa hookahi wahi mea i koe iho i nele ole kona hao ia mai, aole wale no o ua Aina Leialii, no lakou hoi na loaa i kuleana af ofa, aka, o na mea no apau 0 loko o kona haJ€, mai kahi pa aniani uliuli ma ka pakaukau aoao a hoea 1 ke kiaha piula iloko o ka hale kuke. MR. KYLE. Aole no o'u kue i ka hookaawaleia ana, ae o kekahi haawina no ka Moiwahine. Aole keia o ka'u kumu kue, aka, ua like ko'u kulana ma keia mea me ko ke kulana o ke Senatoa mai Arkansas mai (Mr Jones.) oia hoi, aohe ona kuleana iki ma keia mau aina leiaiii. MR. CLARK o Waiomina. Aole ona kuleana? MR. KYLE. Aole. A he kumu okoa no ka'u i hookahua ai no ia manao. MR. CLAR Ko Walomina. Ua kukulu au i keia noi maluna o ke kahua o ke kaulike ame ka manao maikai, a ua hiki no i ke Aupuni nui ellke me Amerika nel e lawe mai ana a paa i kela ke hana i kekahi hana iokomaikai, kaulike a hoopono hoi, Aole au ke ku nei ma ka ikaika maoii o ke kanawai i pono ke koiia imua o ka Aha Hookolokolo, ma ke ano i.kahua ia no keia ioi. Aka, o ka aoao hooko kaulike o ka Aha Hookolokolo ka'u e ku nei. Ua lawe mai nei kakou i keia mau aina, a ma ka minute e holo ai

ke:a BUa Kanawai « loaa ana ia kakoa hc hc»okhi hnerl tuasni a i c!e la, bo hookahi haneri aaie kanalima tausanl dala no ka makahiki hookahl maiioko mai o keia mau aina. MR. PLATT o Konetikuw. No ka pomaikal hoi o na kanaka o ko Hawaii Pae Aina. MĪL CLARK o Waiomina. Heaha auanei ka hewa oia mea. Malia paha no ka pono io no ia o na kanaka, aka, , e hiki ana anei i ke Senatoa mai Kone- | tikuta mai ke olelo raai. mamuli o ke kauiike maoli ame ka noonoo hoopono maoli nohoi, aohe he mea pono e hanafa kekahi hana maikai no ke Aupuni i

hooulu maoli ia aku ai ka hana hookahuli Aupuni? MR. PLATT o Konetikuta. Ina makemake ke Senatoa l pane no kaaa nlnau, alaila, © olelo ae au, o ka haawl ana aku i kekahi wahi haawina mak&HA no ka Moiwahine, he ninau okoa loa ia. Ak, o k ninau no ko kakou ae maoll ana aku i kona kuleana maoli lloko oia I mau aina ,a ae pu hoi o kakou ke kumu i ulu mai ai o kela hana hookahuli Aupuni, he mea <$koa loa ia. Aole o'u manao e hana pela. MR. CLARK o Waiomina. Aole i komo na olelo hoakaka a ke Senatoa I hoike mai la iloko o ka manao o ka'u hoololi, oke ano wale no o ka'u hoololi, e uku'aku kakou iaia i $250,000, ma kona wa e hookuu mai ai 1 kona mau kuleana apau iloko o kela mau alna. Oia wale no. (Aole i pau.) <