Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 16, 20 April 1900 — HAWILA, KE KOA, A I OLE MAKALIKA KA UI [ARTICLE]

HAWILA, KE KOA, A I OLE MAKALIKA KA UI

-1 ▲oUe l lioUo ke kanl ana m&l * ka bai« muA, a hoomaha tbo la, &ote nohoi 1 kala be eiima minaie maiiope Ino J U hookui.ua ana o oa. be.e la, aia ooi kaai kApaiiii hoanoano mal la ua. t»e.e I* o B«aa Maleko 4 o kt helu e:ua u. U vi I boomaaao ae ai oa mea a pan, ma komo mai ke Aiil iCaaliLi me kooa mau ukaii haoohano iloko o ke kulaaakahale. a ia maaawa nohoi ka ioheia aaa ako o ka leo hurohuro o tia kaiaka. e hoopaiakuli ana boi i ka. a e hookapia&i ana hoi I oa pala hale, «e ka hooaaue ana i lu papaheie koana. Mm mai ta no ia maa leo palakuii, a hiki waie i ka ike ana o ka ahakaaaha. e ka aaa ma kahi kokoke i Mamioaa Kakala. he kaoo lio nui. e we1* haakeo ana na halu o na wai hooluu like eVe naluna o na papaie o na kaaaka e kaa ana m&iuna o na Uo, e hu* lali ana aa mea guia a me oa iuea daia maluaa • ko lakou mau um»uma ame na fooki«L Aote nohoi I opu iho kaalo ana ua kaoo lio la mawaeoa pono o lakou, a o ke Kiaaina Beoekona no ma ke poo o ka huakai. A aia boi na koa o Kokooekai e ukall ana mahope, a o ka meaehone mai nohol o kanaka ma ka pewa kla o ka huakal. I ka hnomaopopo nna aku o na m*a a pau. he kanaha ka nui o na kannkA malihlai I ukali mai ia Benekona Mamiooa. a o iakou apau, he poe kana.:a aoo wale no, aia ko lakou mau makahiki l ke 60 a malalo mai paha. Oiat, ka huakai e komo aku ana ma ka puka pa oui o ka pa e hoopuni ana i ka ha'.e kakela, ua hoi iho ia o Mikaiika ila'.o o ka ruml hookipa me ke kali Ana aku i kona luaul makuakane, 3une kona mau hoahele mai kahi mamao mai. Ia wa hoi, ua mikl mai la na keiki lawelawe lio o ua Klaaina nei, a kaiehu aku la lloko o ka Hale-lio o Mamiona Kake'.a; a o Benekona, ua komo e aku la oia no ka halawai ana me kana knlkamahlne. Aka, 1 ka wa a kona mau kapuai i hehi aku al i ka paepae o ka ruml hookipa, !a nekona no i apo mal al o Makallka ma kona fii % honi iho la. j "0! e kuu Mikal'Ka aloha, he lua ole kou nani i keia ia. E kuu kaikamahine, mamua o ko'u hoolauna ana aku i ko'u mau hoahele mai Roma mai, be pono la lakou ke komo e iloko o ko kaua mau keena hoomaemae aahu, oiai ua hele lakou a piha lepo ma keia huakai a makou i hele mai nei. Nolaiia, e hol oe l kou rumi 1 keia wa, a ka. wa kupono kli eku su ia oe a hoolauna m<*i au 1 ko kaua mau makamaka hanohano." i Ho o'.u nanaho kela i ko Makalika narao. olai ao!e ona wahi lihi hoihoi ;ki 1 ka hikl ana mai o keia poe a nui wale l mea e hoomaunauna wale ia al kahi mau hora o la po me ka po Poallma iloko o na iealea ku ole i kona holhoi, noknmea ala no kona hauoli ma ke kuwiliwili ana me kana ipo aloha, ka mea i eha ai o kona puuwai. Aka, ma kahi o kona hol ioa ana aku I kona rumi, ua pll hou ao la ia i ka aleo a nana malu mai la ma ke olepelepe o ua aleo la, me kona ake loa o ka ike aku la Hawila, ka mea nona ke aloha I hele a kakla I ka iwi o ua. Makalika la, eia nae, uohe wahl m«a ona a ike aku. | la wa hoi aku la oia no kona ruml, me ka manao ana iho aole no ka paha 0 Hawlla kekahi iwaena o la aluka kanaka, ela nae he kuhihewa ia manao ana ona pela, olai aia no kana Hawila aloha iwena o ke anaina kanaka, e kall ana o ka lohe aku ina paha e we-. he lealea hulahula ia ana la po n:aIoko o Mamiona Kakeia. Ua kani paha ka hora 9 o ke kakahiaka ia wa. A ia manawa 1 ike ia aku ai kekahi kanaka I oko o ka aahu o na kauwa o Mamiona Hale, e ku mai ana .na ka aieo a olelo mai la: "E wehe la ana he ahaalna i keia po hora 8:30, a e haawi la ana he mau aha huiahula me na niea kani ame oa hīmeni. Apopo, hora 9, ike makaainana aku ke A'.ii Kl.iaina, a ke kauoha la aku nel ka poe ike huia apau mawaena o ke anaiua o na kane ame ka pohal o na wahine, e hete mai l keia ahlahi." Ia wa hol haawi ae la na kanaka 1 na huro ana ekolu. a huli ae ia kahi poe hol aku la no ko iakou mau home a o kahi poe hoi kaulai iho la no ma na alanul, e like no me na mea maa tnau ma na la ohohia oia ano. I ke kanl ana o ka ftora 10, ia wa I hoi ae ai na hoa hele o Benekona a ma ka rumi hook!pa a luana Iho la. Ala mawaena o keia poe, hookahi keikl opio no ke kulana Naita o ka Papa Legeona Keokeo o Roma, helu elua o na Papa Naita Kiekle o la kulanakauhale. ) Olal lioi ua mau millhlnl la e luikaha ana me ka olnolu. oial ua pau na maka poniunlu. ia wa komo mai ana o Eeeokona me kaaa kiikamahine o MakaUka. nona na papa.ma l hele a nlaweo I na hue ae a ka wahine maikal, a ia wa I ku ae ai na mea apau i.una a kunou haahaa aku la iakou Imua o ua ui la o Mamiona Kakeia. A 1 ka noho ana Iho o ua Manu Nunu Ahiu eei ua roho pu Iho la nohoi na mea apau Ualo. A malalo o na rnln hookipa kahiko O ko Ualia poe, ua lawa no ke kunou aloha ana, no ka he'e maoli ana a halawal a lulu Ilma pa me kekahi lede a jnau lede paha. A me h« mea )a o ia «eo rula ka keia poe keonlmana UaUa j lwwe ae ai la wa. Oiai o Makalika e kamD!:io ana me kona luanl. * bul ae la hol ka aha la wa I hoomakaukau ia ai he papaaina o r» me* al mama. maloko o ka ruml aina o ka haie Kakeia. Aole I Uuliu ua hoike mai la ke kuene i»ui. ua ma-, kaukau na mea ap*u, a kahea mai la' o B«>ekona l knna man t\oa e uk*H aku Hl» • me kaua kalkamahine no ka papaaina. I Ia wa i ett Hke ae ai ua poe mallhlnl! li a ukall *kn la 1 ko lakou mau kt~i maaln*. olal ola e he> aaa mamna m«| kava kaikamahlne. Komo nul aku la lakon ma'oko o ke keena palna. ala bol kekahl papaaln» nul lolhi I hele a lu'un I pi ono o kela ame keH ai*o. #] Ilke tne ka mea m*a wn I na ItaU* ia m«ti 1* ! *u aku Iju A mamua o ka noho ana Iho o oa mea aoau ma: jro laknn man noho, ua noi akn la o 1 kona !o*nl e kala mai Uii. nal k* p*w»aina mai. Ae mai ia ko-| sa a ia wa 1 hiawi »e al ,t ii»kairka a«l ! ka«a aaaa knaoni «Aklehie ana. me ka pane ana aka: |

"E na keonimana maikai. aa malihlnl kipa o ka hale o ao'u makuakane, e hookuu mai ia'ou" i keia wa i kuonu like aku ai ua poe ma.ihini la imua o MakaHika, e hoike aku ana hoi I ko Ukou ae ana no kxna noi. A o ko Makaiika ha.l ae la no ia hoi i kona rumt me ka naau hauoii, kahi ana e heahea mau ai I na hiona waipahe o kana Havila. laia I hikl aku ai i kona rumi. oa uluka mai Ia oloko ona, no kona ike asa iho e haawiia ana he ahaaina I ka hora 8 me hapa oia po, a ma ka hora 9 a oi e weheia ai ka Aha hulahula. alaiia. he wahi hapalua hora wale no ka manawa e kamaiilo ai la me kana Ha*ila. Nolliia hooholo Iho la oia, Ixte e hui kamailio me kana Hawila ma ke kaula lopl si!ika. e oinau akn ana oia iaia, iaa he hiki iaia ke hnlahula. A Ina e ae mai o Hawila, alaiia o kona wa no ia e kono aku ai iala e komo mai I ka wa hulahula. I Ma keia wahi o ka kakou nanea, e |na hoa hoinainau, e waiao malie kaj kou i ka nana ana no Mamiona Hale, a e kamillo kakou no Hawila. | Ii ia i lohe ai i ke kukala ana mal 0 kekahl o na kauwa o ka Hale Kakela o Mamiona, e wehe la ana he ah&aina, a he aha hula I ka hora 8:30 o ia ahiahi, o kona wa no ia I huii hoi aku al no kona home iu ano ma na mauna, e like me ke kauoha a kona imakuakane iala. ! Hoea aku la oia i ka hal%, a hoike aku la i na mea apau ana I ike ai no ka hookipa ana o na makaainana o Rokenekai i ko lakou AJii Benekona, ame kona ike ana i na Xaita mai Roma mal. Hapal pu aku , !a nohoi oia, e wehe ia ana he aha j I hula ma la po, a I ka hora 8 me 30 j minute e hoomaka ai ka ai ana, a ma ■ ka hora 9 a oi ka hoomana ana o ka| hula. Ia manawa, ninau mai la o Lomeliano: Auhea oe e kuu keiki, he wahi ike no nae paha kou i ka hulahula?" j "Ae," wahi a Hawila i pane aku ai 1 kona luaul. ) "Ina pela ua pono, a ua komo hemolele loa oe iloko o ke ao malama- | lama o na hauoli ana o ka po lea o Mamiona Kakela," wahi a kona makuakane i pane mal ai, me ka ninau hou ana mai hoi "He ike no nae paha oe i ka hulahula Alehiona?" "Aole paha au i ike ia ano hula, e kuu makuakno. no ka mea, he inoa malihini o A'ehiona i ko'u mau pepeiao. 0 ka'u hulahula i ike a I noho alii al au maluna o ia ano hula, o ia ka hu|la hahau pahu o ko'u mau k<*puM. e like me ke akamai loa o kekahi hahau pahu 1 ka hookapalili ana i kana mau laau hahau maluna o ka ili o kana pahu, pela ka hikl ia'u ke hookapalill I ko'u kapu°l. aohe lua nana e uhai mni mahope. Me ia ano hula, ua hiki ia'u ke hula maluna o ka lole eilika lnlahi loa nona na kapuai kuea he 4, i halii ia ma ka papahele me ka omau o'e ia hoi o kona mau kihi a naa. a ia'u e hula al maluna o ia lole allika, ao'e , e ike ia ana kona alu ana, a nee ana paha mal kona kulana mua mai." I nane aku ai o Hawila I kona makuakane. Ia manawa akaaka Iho la ua I.<omeHano !a, a liuliu, ia wa oia i paoe ae ai ia Hawila: » "Oia ke ano hulahula Alehiona, a*u i ninau aku nei ia oe e kuu keiki. 0 ia ka hulahula lealea loa, a o ke kumu i kapa ia ai he hula Alehiona ia, no ka mea, nana ke Aupuni o Alehiona i hoomaka mua la ai ia ano hua." 0 na makamaka paha kekahi e pohihihi ana no ke ano o ka olelo a Lomeliano ia Hawila. no ia mea, he hulahula Alehiona. Eia ke ano: 0 A'e(blon&, oia ka Inoa o Beritania I ka wa kahiko. a nolalla, o ke ano o ki olelo he hulahnla Alehiona, o ia ka hula a ka Inhui Beritania, oia hoi he hulahula Pelekane, no ka mea. na ia poe I hoomaka mua la ano hula, a laha ioa ai ma Guropa holookoa. "Nolala," 1 pane hou mai ai o Lomeliano. "Ua ike no oe e kuu keiki i kou aahu e hele aku ai i keia po, oia no kela aahu o na mea guia ame na mea Aaimana. I hana ia ai e ke kanaka humu lo'e Senaka I kela mau pule mamua akn nei. Ua manao au aohe mea hookahi iwena o ke lealea i keia po e ole ka hoopahaohao la ?»na no kou knlana. A no na mea aku 1 koe, nau no la e noonoo aku." 1 ke'a wa, nonoi aku la o Hawi'a I kona makuakane, e hookuu mai oia laia e pll aku iuka o na ululaau me kana rlta no ka koomaamaa ana laia iho. Ua ae mal no kona mikuakane. a ua pll aku la hoi oia no kahl ana i makemake ai. A b*ki «ela iloko Uio o na wao laau, noho Iho la oia ma.ilo o kekahi kumu Uau. a o kona hoomaka koke ae 1a no h e hookanl I kana pita, a himenl ae la nohoi oia. A mahope hookanl wale iho !a no oia I kana glta. Pe'a ua. Hawila nei I hana ai a hala pah«i na hora okoa ekolu. 0 ke kumu o keia heomj»airaa o ua Hnwlla nei. I hlki ai Iwla ke haku I imu me*e knnono no ki butabi>'a o !a ro. a pela hol me ka , hlmenl. Ua lehulehu loa na mele l I pau pe !a i ka hoonohonoho pono l \ ma na we!elau manaawnaUma lawe palanrhe o ua HiwPa ael. Ia wa I hull hol mai la a pukn mswj»bo o ka ululaau, a ia mauiwa I hoohikPele loa la ee el kona houpo i kona lohe »na aku I kek*bi !eo e k.aara mal lut*« o k» weklu o kekah! rala p*ll nihHlhl loa, A penel na huao'e'o I kamalUo ia mai e ua leo la: "E Hawlla! E Hawila!! Ke holke mai nei na Anela Ma o'u nel kekahi o ka laknu mau | kauwa E hai aku an l ka lakeu holhe ana, Ola hoi, I kela ahlahl, Maioko o Mamiona Kakela. lw*enakonu o ko oukou mau lealea ana. E iho mal ana na Uio hae o na ululaau. A e te!e kaua mai ana lakou maluaa o oukou. A e hoao asa ho! e lawe alhue aku , I ka mea au 1 aloha al. ' 0 keia mau Hio hae, a lakou no kahl hapa o na powa o Mauna Alepa. A o ko lakou lehulehu ua hlkl aku I ka hookahi h»nert I Ano, e he!e koke oe a holke koke a- | ku I kela holke an»a na Anela. j Ii Benekona Mamlona, a e hoolUo m>l oia !> oe i alakal no koaa mau NaUa he 10(1 1 A ke hoo!e mal oia, ahlla, e hana ? aku oe 1 ka mea au I manao al he pono. Aloha oe.** | Ia wa i nalo ae al ka leo. a o ka mea \ ia Ha<ma. aole oii 1 4ke aku I ka mea oona ka !eo ana I lohe at , I kela manawa. huU hol aku la o Hawila me ka naau luu uu a piha kau- ' maha. a o kona mao helehe'ena I» wa I «a hele a hoohiu jw la • ka haikea. I Oial, na Ike Iho ta oia, aote paha e ho-

>4 ohe naal ana ke Klaaiaa Be&ekcm» i iana mea e kimaiiio akn &L I kooa hiki ana aku i ka hiie, oa ha :awai aku 1» oia me kona makaakaae ī ua hoomaopopo mai la oia i ke ano l* 1 -e l ***au heleheleaa, t ninau koke bml la ola: "E Hawia, beah.t ke kuma i ano c li kou helehe!ena?" la manawa holke aka la o Hawilana mea apau ana t lohe ai mai ka lee pahaohao mai. a i kola wa i Imlon ihr ai ke poo o tta e'emakale Lomelano 1' iialo a hioio makawalu fho la kon? mau waimaka, a leie mai la oia a puUki mai la i ka ai a kana keiki. a ba!a he wa loihi. ia manawa i wehe ae ai U3 i Lomeiiaoo Ia i kona mau lima mai ka { a-i mai o kana keiki, a hoomaka. mai ' ia oia e olelo: "Ua hiki koke mai ka hoi ko'n ho- , pena a i kela po e hala aku ai au mai keia ola ana. O keia mea ka'u i *reli . loa ai a i maka'u loa ai. Ua kauoha au ia oe i keia ka!tahiaka e e hooionolono ina e wehe iealea ia ana i keia po, tia hoi mai oe a hoike mai ia'u i ka oiaio oia mea, a ua mak!a koke ia ka hopohopo makau iloko o*u: no ka mea, e kuu keiki, ua waaana ia no'u i e haulehia ana au ma na paia o ioko 0 kekahi Hale Kakeia, oiai he aha lea- , lea maloko o ua Kakela la. ka wa hoi . a na powa o Mauna Alepa, e lele kaua menemene ole ai maluna o ke anina lealea o ua Kakela la, me ka mauao e i aihue i ka ipo o na ipo, i aiohaa e kahi i ipo. A ua hoikeia no hoi ma ua olelo wanana !a f ina e make ole au i kei* . hoouka kaua ana, alaila, e kapae ia ana ka olelo hoopai e pili ana i ka luahuna waiwai a'u i hoike aku a ia oe: | alaila, e ola ana au a piha na makahi-l , ki hou aku a oi mai keia la aku, ame he mea la e ike ana no au i kou mare! ia ana. Nolaila, e kuu kelki, ina oakemake au e ola a ike au i kou mare ia ana, a lululima pu hoi au m® ka'u hunona, alaila. e hAhao au ia'u iho iloko o ka imu ahi enaena, a i make akui nohoi ua hiki no ia make ana, Aka, e' kup keiki, ua ike no oe i ka nawaliwali o ko'u kino, a he aneane hiki ole no paha ia'u ke ku me ke oolea imua o na hauna koi ikaika, na pahuna ihe a nela aku, eia nae ao'e no hoi i hialele loa mai ka ikaika oniu koi i ko'u mau lima, a pe!a nonoi me ko'u makaukau alakai o na mea kaua hoeha ame na mea kaua pale aku. A ina hol e nana maka aku au ia oe e kuu leeiki, e kaukai wale do au mamuli o ka hoopai i wananaia ai no'u no ka mea e r»ili ana i ka luahuna waiwai a'u i hoike aku ai ia oe; alaila, e nele ana oe 1 ka wahlne. aka, ao'e nae pela, e mauna aku hoi au i ko'u ola nou e kmi keiki. Nolaiia, e lawe aku oe i kuu nalapala a oe la Nlkolao ke kanaka hookani'pele o ka' halepule o Sana Maleko, a nana e houiuulu ae i ko makou poe hoa Nalta o na hoouk-> kaua o lerusalema, a me he mea la ho ko T"<»kou nui e ola nei ma Rokenekai nei/ I keia wa 1 kakau iho ai ua Lomeliano la i kekahi palapala a haawi aku !a u Hawila, me ka olelo ana: "E hele koke oe a e haawi i keia palapala ia Nikolao, ke kanaka Uuki bele o Sana Maleko, oia kekahi o na kan.ika lkaika a akamai ma ka oniu ana ia mea he koi kaua. A ina hoi e ae mai ana o Moneka Paulino, e komo mai, alaila, aia ma ona la he lima kokun ikaika ma ke kuipalu ana i na poo o na enemi me kana laau uewa. E heje koke oe, a e hoomaamaa ae hoi au ia'u iho." Komo aku la oia iloko o ko lakou keena kula o na mea Kaua me kana mau keiki, a lalau ae ia oia i na eke one e lewalewa ana, ī liiki aku na paona kaumaha o ia mau oieo i ka 200, a hoolewa aku la ola ia laua, he oiiio ua nee no. a me he mea la nae he 100 paona koikoi i hoonee la e ka ikaika 0 ua elemakule Lomeliano la. Ia wa hoi ialau aku la oia i kana pahi a liolo poai puni ae la ia me ka hou ana i kana pahi ma na rina hao poepoe, a me ke okl ana ma na poo pulu, a he oiaio, aohe ana maka pahi i haia. Hoi mai la ia, a kaha ae la ia i rina poepoe raa ka papa-eleele aneane he 4 kapuai mai ka papahele ae, a hoo-pl-o iho la oia i kana pahikaua a pi-o maikal, !a wa 1 hoomahiki ae ai oia 1 ua pahi la a ku aku la o waenaKonu pono o ka rina poapoe, a hene iho ia ka aka a ua Lomeli&no la, me ka olelo ana, "Kai no ua poina au, eia ka aole." Ia wa lalau aku ia oia i kana kakaka, ame ka pua a puka aku la i7vaho, a nana ku la oia iluna o kekahi puu aneane he 200 iwilei mai kana wahi e ku ana ike aku la oia he kao kane e ku ana maluna pono o ua puu la, ia wa oia 4 i omau iho al i ka $ui i ke kakaka, a o kona wa no ia i lena mai ai 1 kana kakaka apau kona īkaika, me ke kaulona ada i kahi a ke kao e ku n*ai ana, laia i hookuu ai i kana pua ua ku aku la ua kao la, a hau.e make aku la. Paii ae la kela. , Huli hoi aku la oia a komo hou iloko o ke keena kula, a lalau aku la 1 kaua koi kaua, a ia wa oia i kake«e ae ai i kona akamai hahau koi maluna o eha mau eke iiV laau mama loa. la wa hoiu ae la na muka koi a ua Lomeliano maluna o ua mau eke ia me ka haia ole. oiai lakou e paiaiewa ana i o ia nei me ka h.kiwawe loa, ua h.ki no ia Lomeiia&o ke hahau haia o.e 1 ua mau eke ia ma ke kai ia.ani iike o kana mau hahau ana, mai ka 1 mai 0 na eke a hiki aku i ka eha. I ka ike ana o ua Lomeiiano ia, aohe i poina kana mau hauna koi iaia, hele aku la oia a mamua pono o ke&ahi pookU iaau nui i po'i ia iho me kekahi papa'.e kila, ia wa haa.e.e pau iho la oia 1 ka Ikaika o kana nmka koi a aau.e pono iho la maluna o ua papaie ki.a »a, he mea oiao, ua mahae pu ia ae !a ua papale ki.a ia iloko o na apana elua, a o ke poo kii laan ua pokopoko iiiiii ioa iho la. A ia wa i hooki ae ai ua LolueLiano ia 1 kana Uoomaamaa ana me na mea kaua, a hoi aku .a oia no koaa rumi, a ma.aiia oia i uonoi aku ai i ke | Akua, e hoopakeie mai iaia ia po, oiai' o ka huakai a kona kino pa up.ilu e komo pu aku al he miīiona ia no ke( kinal ana i kekahi hana ino loa, aka, ata Uo nae ia i kou makemake e ke Akua, ao:e hoi o ko'u ke hooko ia. la wa me ka hlkile.e ioa o kona manao a piho ho! i ke pahiohao ike aku Ia oia i ke ku asā mii o kekahi akaku maluna o ke pakaukau mabala ana ! kukuli ai a haawi i na huao.eio puie. O i ke ano o ke'a akaku ua hoomaopopu oia he ohu pohina e Hke me ka ohu o aa kuahiwi. aole hol i liulu ua nalohia aku la ua ohu la, a e waiho ana maluna o ke pakaokau he opuu pua rose me kona au no ame hookahi laa $ aa paa na kui 00l i ka haihaiii. Ia manawa nooneo nui iho ia ua Lomeliano ia I ke ano o keia haawina i ioaa mai iaia mahope iho o m»n huapule. Eia kana olelo: 1 ko'u wa I hooinoipo a! me ka'o wahlne, «a hooholo ia ko maua mau ma-

i wa ma ka paoal aua o a p a oiai he ano no hoi ko oa ..■■a oae he mea. ia Oia no paha ke^" j va ta.au ae la oia i Kiiu wihi no ka mea e pLi ana ka o.e*o a oa pw a ioaa iho ta iaia ;e ano o ka opuu rose e oaa ana ke au. M e e paa ana. a ua pau vOkaia i ka haihai ia. "He aui no ka auuiaolaoa." Hooho ae ia ua Lomelia.o ia me ka hauoiL "OI O!! he nui manaolana no ko'u pake.e ana mai ia haaa weiiwe.i mai o keia po. Auwe ae aloha keia maī ke Akua mar, a e "looaaniia ka Makua, ame ke Keiki, a. ka Uaane Hemoleie. Amene.' E kuu hoa haihai ieo, kaiii olelo o ke .hiahi ano e ae mai oe ia'u e pa leo oluolu pu aku au me oe. Oia keU, he aiona pahaohao hou ko ka kaua nanea e komo aku nei. ho ouli hooaaue puu- , *ai, oia hoi e komo aku ana kakou a .ke ia Lomeiiano ka Elemaku.e o ka uka 4u aao o na mauna, ame kooa mau t noa Naiu o lerusaiema he 80 ko lakou ..ui, e paio ana me na powa o Mauna Aepa. Ano, e huli ae hoi kaua a nana aku ia . Hawila iaia i iawe ai i ka palapala i Sna Maleko. > I ua Hawla nei i lawe aku ai i ua palapaia la, ua kipa e aku ia oia me i ka Ha.e Kakeia Mamiona. A iaia i komo aku ai maloko o ka rumi hookipa, aia hoi na kauwa o loko o ua hale > a e hoohlwahiwa ana ia loko o ua keena ia. 1 A oiai oia e ku ana ma ka puka, heie mai la kekahi wahine kauwa a ninau mai Ia i ko ia nei makemake. Hai aku la hoi keia, he makemake oia e ike i ke Alii Kiaaina Benekona Mamloua. Ia vra hoi, pane mai la ua wa- ' hine kauwa la: "aole ke Kiaaina ma ka Halo Kakela ia wa, ua haia oia ma kela aoao o ka muliwai me kona mau ' hoa no ka hooluolu ana, aia i ka hora 5 o ke ahiahi e hoi mai ai lakou. Aka, ina he manao ano nui loa kou, alaila, e kii ae au i ka Hakuwahine Makalika. Ia manawa pane aku ia o Hawila me ke kapalili hauoli ana ae o kona houpo a o kona puuwai hoi ma ke sekona kona hauoli, oia hoi, hookahi sekona, hookahl a i ala pana hauoli ana. "E ka lede maikai, he manao ano nui ka'u 4 lawe mai nei, he mea e pi.i ana i kona ola. A ina e oluolu oe e kii aku i ka Hakuwahine Mak3lika, alaila, e lawe pu aku oe i ka*u hoomaikai klekie ana nou." Ia wa eleu aku la ua wahlne kaula la. a pii aku la i ka rumi o Makalika, a halawal pu aku la me ia, a kamailio aku la oia a . "B kuu Hakuwahine. e kala mai oe ia'u ina ua komohewa mai nei au i kou wa i komohia kuhohonu la ai kou noonoo e kuu haku. "Aole, e kuu Rosa, aole a'u hana nui e noho nei I keia wa, hookahi no mea nui a'u e noonoo nei"—ia wa mino aka iho la ua Makalika nei. a pane hou aku la—"a o ua hana nui la ua ike no oe, oiai, o oe hookahi iwaena o ko'u mau haiawahine ka'u i hoike aku ai." "Ae, e kuu Hakuwahine, me he piea la, oia kela ma ka rumi hookipa i keia wa, ua makemake loa oia e ike i ke Klaaina, a ua hoike aku ne au laia, ua hala ke Kiaaina me kona poe hoa no ka hooluolu ana, a ua hai aku nei nae au laia e kii mai au ia oe e kuu Haku. Olelo mai nei oia he manao ano nui kona, a ua makemake oia e ike a oe, e kuu Haku." I kela wa lele mai la na hiona o Hawila a kau pono ana i na lihilihi o ua Makalika nei, me he aka kino wailua la. O ko Makalika ku koke ae la no ia iluna, a iho awiwi aku la ilalo a hoea i ka rumi hookipa, a aia nohoi o Hawila ke ku nei ma ka puka. Ia wa me na kapuai mama, me ka houpo i kipuluia e ka ua noe o ka hoomahie a na hooheno ana a ka ipo, hele mai la ua Makalika nei a lalau mai la i ka lima o kana ipo aloha, a ninau mai \\ oia: "E Kuu Hawila. he manao anei kou? "Ae," walil a Hawila i pane aku ai. "He manao ko'u e hoike aku ia oe, a he mea hoi e pill ana I kou ola." I kela wa, mai la o Makalika; "Ea, ina pela; alaila, e komo mai oe me a'u a ma'oko o ke keena hooluolu 0 ko'u makuakane, a malaila kaua e kamaillo ai." He mea oluolu wale no keia ia Hawila, maiia o kahi ano malu iki a o ke kula, aohe pueo lele," alaila, ua loaa he mau minule no na hana a ke aloha. Ia manawa he'e aku ia ua la mamua, a ukali aku la hoi o Hawiia mahope, a o Rosa hoi ua hu'.i ae ia ia a laulima pu me kona mau hoa paahana. O ka rumi a Makalika I alaleai aku ai ia Hawila, he rumi a aa ma ke kihi akau o ka hale kakela e pili ana i ka muliwai, a malalo iho hoi o kona keena moe. Ia laua i noho iho a, ua lele koke mal Ia no ua Makalika nei a kana puni, kuwiHwill iho la. A pau] ka laua wehe mua ana i pani o ko laua mau makemake, ia wa hoike aku la o Hawila i ke ano o kiliuakai i hikl mai. ai Ilaila, eMke no hri me ka k»un I i-| ke ae nei e kuu m»»kamaka. I ka iohe ana o MikaMka i ka mea e pili ana iaia, ame ko na powa le'e kaui ana mii maluna o lakou ia po, ua piha loa oia 1 ka makau, a ua haikea ae la konaj he'ehelena, a pane mai ia: "E Hawila. e kuu aloha e! E hoo-! pakele mai oe ia'u mai keia polno nui weliweli e k?u mai ana maluna o'u a me ko'u makuakane. He.mea makehewa wale no ko'u hoike ana aku i keta mea, ao'e oia e hoolohe ma» ana i ka'u mau olelo. E Hawila, e hoopa--ke!e mai oe ia'u. ina he a'oha kou no'u, a Ina nohol aole ou wahl a!oha i'au, | owau kn hai ka mea a!oha i ka hau'.e aku lloko o na lima o na powa. a perehi malnoino i*» pah** »u*nei aō'w maAuwp! Nani ki manaonao 0 keK inau hir»>»iopa e mai nei.. No!?I!a. e k'Mi a'oh*». e iml Pku oe I mea no*n. *me Ve Alli Klaaina Benekona. e r«»kPle ai." I Ii wa, hahal aAu la o HawHa la Ma-" 1 'i!ka: "ua makaukan ola me na Naita | he 80 ka nui e paio aku f na powa, a ua «hiki iaia ke hoopake e i kana fp«> a!o--?ha, a pe-a hoi me kona makmkane. i A ronoi aku la hoi oia la Makalika. e I hookt»u maf iaH, oiei e hele ana ia I ki ha!ero-(p o Sina Maleko. a me ka olelo lion ara akn hri o H»Tila. i ka horaB poooi o ia ahiahi e hui kamailio ai iaua ma ka lopl si!ika, ame na Ipu ole'.o da!a a malai-a eia e holke mai ai ,taia. lna he poe powa lo ko la po. aole paha. ame kahi mau mea e ae ana i manao a! e hai mal A pau ka iaua nei mau kimai'io ana. la wa. haawi na aloha mukl lehelehe, a puka mai !a laua Iwiho. a he!e loa, aku la c> Hawi'a eo kana huakal no Sana E hookuu kakou la Hawila e he'e ana oo lalla ,a e nana ae kakou ia Makallka. Ua kahea koke aku !a oia 1 aa wahi> ne iawelawe o loko o kona rumi hoo-1 kipa e akoakoa mai, a i ko iakou akoa-' koa ana mal nohol, ua holke aku Im o

Makalika I na mea apau aoa l lohe ai I mai ia Hawi.a maL j I ka lohe ana o ua poe wahlae la i keia mau oieio we.lweli ua hoopio.oke koke ia iakou. a ua kau koke ka hopohopo ame ka makau maluna o ko lakou mau helehelena. Ia wa i pane mai ai kekahi wahine iawelawe: f "E ko makou Hakuwahine, he aaeane paha he hapalua hora okoa mamua aku o ka hoea ana mai nei o keia keo- j nimana opio, ua Ske au i kekahi kana* ka loihi i aahu ia me kekahi ko.oka | e-eele loihi e ku mai ana. a nalowaie ( aku ia. me he mea ia, o kekahi keia o ua poe powa ia. A nolaila, e ko makou haku, ina e hiki io mai ana keia mea weliweli, pehea la auanel oe e pake*e: air ! "E o*u mau haiawahlne, akahi no: au a hai aku ia oukou i ka mea huna i lolhi na ia o kona moe kapu ana me ko oukou Hakuwahnie nei. Ua ike j oukou a ua hoomaopopo hoi, owau ka mea l oleloia e ko Hokenekai nel. he Manu Nunu Ahiu, aohe kia maau e hei ai; a e o'u mau haiawahine, o ua manu nunu ahiu la, ua loaa he kia ma-' nu e hei ai oia, a oia paha o I "Ike ia Kaukini he Lawaiamanu, He upena kuu ika noe ko Pokahi. j He uwahi ke kapeku e hei ai, Ka ia manu o Rokenekai," 0 ke kupaa o kuu puuwai, ua hlna ia i keia wa, a o ka naue ole hoi o kona manao* ua haulehia i kela wa. Noiaila, o ko oukou Hakuwahine i kela wa he pio maopopo oia na ia mea he aioha. Ae, ua ike au i ke aloha, a ua mahalo i kona mau papalina, ua hoao e inu i kona momona, he oiaio he ono e like me ka meli. A e o'u mau haiawahine, e maiiu mai a e hoolono hoi, na ka mea nana i hoohina i ke kupaa o ka puuwai o ko oukou Hakuwahine, oia mea hookahi no auanel ka mea nana e hoopakele ia kakou apau mailoko mai o keia poino weliweli, a o ua oiwi la nana kakou e hoopakele, oia no kela keonlmana opio a oukou i ike iho nei i na minute mamua iho. A nolaila ua lohe aku ia oukou i kuu mea huna, a ina he aloha ko oukou ia'u, alaila mawaena ia o oukou a me a'u nei." 1 kela wa i kulike ae ai ua poe kauwa la iluna, ame na waimaka e hiolo ana ma ko lakou mau papa>ina, aioha i ko lakou Hakuwahine, he'.e pakahi aku la lakou a kukuli iho la mamua o ko lakou haku wahine, me ka paa ana aku i kona lima akau, me ka olelo ana aku hoi a kekahi: "0 ka mea l aloha ia e ko kakou Hakuwahine, aole ia he oiwl i kupono ole no kona hanohano. He ui ia i piha i ka waipahe, he nani kona i uhai ole !a e kahi mea ola uhane e ae. A, e kui: e hilinai mai oe ia'u» a e nalohia no kau mea huna au i hoike mai nei." A pela wale aku na ano olelo he nui a ua poe kauwa nei I hoike ai imua o ko lakou haku wahine Makallka. O ke ano nui o ko lakou manao, e mahalo ana no lakou ina e mare io ana o Makalika o Hawila ke kane, oiai ua ike maka maoli lakou he kanaka ui maoli no o Hawlla, aohe paha e loaa kona lua ma Europa a puni, me ko lakou hoike oiaio ana i ko lakou mau manao ma ia ano. Aka, i kela wa ame keia wa a Maka.ika e hui ai me ke'a ame keia o kana mau hala wahine i hele ipai ai e ike iala, a mamua o ka hol ana aku o ia kauwa, ua honi aku la oia l kona papalina me ka olelo aku. "I nui ke aho, umiia no a paa, o kaulai wale ia no auanei na iwi o ko oukou Haku." (Aole i pau.)