Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 17, 27 April 1900 — PUA LILIA O FARANI [ARTICLE]

PUA LILIA O FARANI

i' y\o'. ho," wahi a ka Naiia <imar; iLalia i hooho ae ai me ka leo i b «uoli, m? ka pa'ipa'i ana ae hoi •: a lima a hoo:nau ae la nohol i ke , u.io aaa," hookahi o na moho ha- , o keia la i hoohauleia mal luna ; o koni U'o. Aia la! Aia ke KeiOpin k<> la m« ka lanakila .-n." oiaio ia." wahi a Robata i - f . ai mp ka piha hauoM nohoi. .... it> po ka Naiia Opio Hugo ke hev m'» ka lanakiīa. O ka Naita Gu- \ k 1 i o!dkaaia i'una o ka honua!" o';ai ua Naiia Robata nei e ka--0 ana ia wa, ua poipu mai la ke uh: o kana nui kino apau, ii n .u ia hoi ka naluea hoopapai'oko o kona opu. ~<va »3, na puia ae la ka lewa ho«a i m huro o na kanaka e war a :.i w.v, no ka loaa ana o keia k:a h w.iJi.wa i k" K(-ikialii o Va"3 ' . 1 • : < iia, elike me ka ka Naita ; t ; i>'(- o r.ku ;ii ia Tanaseroda, e ( i V i laau ih-? a ko laua hoaloh:i . r i ]t i;iale-kaua kila o kona hoa , ; .1 no i lawi'iawe aku ai ua' 1 «>v i 'a i kana laau ihe ma keia . 'i ia ana o ki hakaka mawa- • i .'.n.e kona hoa-paio. Ua ku i .» maka ihe a Hugo i i. <Ji!na o kona hoa ma ka aoao ; k.)r.a prvo, e komo ana hoi ua 4 . r !i mawaena o ke a-mi o ke , n i papale-kila ame ka niao o ka v •: i p?.pa!o la. A mamuli o keia . ioa ana o ua maka ihe la v?jhi. ua kaikai maoli ia ae Ia N : i • • Giii.-r-ka nei e ka laau ihe ooi k a hoa paio, mailuna ae o ka . <. kona lio kaua. a kiola maoli . , u ilaki, elike me ke kiolaia ana r. :',i pauku laau waiwai ole. > : ..»„kf ia o!okaa menemene ole ia > ua Naiia Giiiseka nei iluna o ka ■ i e loaa ai iaia he ehaeha, a : h 'i kona kino holookoa apau. - : wa i a!a ae ai a ku ae la ilui ikeia aku ai kona ku ana V. i n.Hue ana ae o kona kino, me i ;:r » ia na kokahi moku iiuna o kai "kauhaa." Aka, he wa • - k:> u;i Naiia nei lupeaia ana e . <> ...i pahuna ihe haia ole ā kona > oi»io, aia hoi. ua pohala hou .1 a nalohia ae la ke poniuniu : '■'.■.;it'!ia i hiawe iho ai maluna t. •i o kona ku ana i ke klina <■ ik iniai a kona hoa paio opio. j "J, ua !i!<> ae la kpna papale- ;'.;•:»!♦» ana ia wa i mea paahana ■ < nolailn, ua kii aku la kana ■ . : %e!aw - i p.;paU* hou, nona. i-; xia i kana koi kaua u paa i T! j );or.a lima. ; i o na. rma hakaka o keia :- :.t m.i;i la. ua hiki no ia llugo, ; a.una o kona lio kaua, .i paio a hoa j»aio e hele wawae mai •. ij i ona. oiai ua kiolaia aku oia • i aku o ka hokua o kona lio e mu' ihe; aka nae, aole oia i hana kona wa i ike ai i ka hele ii o kana hoa paio me kani koi m.t ko:?a lima no ka palo ana me v !'.-!c iho !a ia mailuna iho o kona 'Hi iiio la ia i kana koi kaua a un la iwa.ena o ka rina hakaka, . ] ..U> ana me kona hoa hakaka; i wa hoi, ua wehe ae la ia i ke • 1 ua papale kaua klla, me he , c hoomaha ana oia i kona ha- " ako loa ana e loaa ona wahi -:ii makani huihui maluna o kona :r.aka. k 'l.oke ana mai hoi o Guiseka « <oia ai iaia he kulana e hii ke haawi mai i na paio kol ' i i ka Na.ita Opio, ia wa ua : n;>io nei i popoi hou iho ai oia o kona papale kaua, a o kahl ; i:: iohao loa nae, ma ka hoomao- • aku a na mea apau, oia kona ■ • • ' oie ana ae i na pihipihf o ua ■'» kona papale, elike me ka mea' : a papale kaua o ia ano. Aole i-.;* iki lakou i ke knmu nui i !;-H)hcmahema ai ua Naita Opio Kvia mahele ano nui o na mea .1. e hoopuni ana i ka palekana i kino. He poina maoli paha no ; a Opio la ma ia hana ana, a i oaopalaleha maoli no paha, aohe hooaiaopopo a i ike i ke'kumu o 1 ana ana a ua Keikialii nei pela. ka wa hoi i haule iho ai ke poi o : -7 ; a!e kila nei. Ia wa i paa pono : ;a Keikialii la i ke ku-au o kakaua, a hapai ae la ola i ua koi : ka ili mai o ka honua. Hoala • •» me ka manao ana e oniu ae i 1 kvja la ana maluna ae o kona '•■Ke me ka mea maa mau iaia,| ■ pii wale ae la no ua kol la ana,! ' 1 ka hoonee ana a ka ikaika o' - e onou ae ana iaia, a hoea ko-' i maluna iki ae o ka papale-ki-| i Koiklalii nei; a ma ka wa hoi ~Mnao ai e oniu ae I ua koi laj aa kulana hope mai la ia, a ha--1 i iho la maluna o kona kipoo;.kau. '■ k ;u Akua," wahi a ua Naita Opio • -">oaiaha ae ai iloko o kona hoka naka haalulu ana ae hoi o ■* kino holookoa," e hoomau mai '■ ;i 'kalka iloko o ko'u kino, i ma-

kia ia ai hoi ka pono o ka mea i paulele a * makee 1 ka pono!" Ma o keia mau hua pule la ana i puana mama ae ai, ua olapa hou ae la ka uwila o ka ikaika i kona mau aa lo!o apau ame na i'o huki o kona kino; aka, aia ke poluluhi ma kona kino apau. Me he mea la, aol oia i ike iki i ka hopena e hoohana aku ai i ka ikaika hou i hoouwila ia mai ai iloko ona.

O kana mea i hoomaopopo, ua ike ae Ja ia i ka oni o kona kino —ke poipu mai lii kekahi pouli nui maluna ona— ua ike ae la ia i ka niniu ana ae o kona kino—ua oia i ke o apa o kekahi mea kila—na ike oia i ke anuu ana o kona lima—a ia wa i hohola holookoa mai ai ka pouli maluna o kona kino, malule mai Ja kona mau lima, kunewanewa ae la īa, a ike aku 1;. na mea apau i kona kulana ana aku i hope oiai hoi, ka Naita Guiseka i ala mai ai mai kona hlna ana ilalo mamuli o ka loaa pono ana o kona lima hema i ka papallna o ke koi kaua a ka Naita 0pio i uhau aku ai me ka maopopo ole. ana i hope, mahope iho o ka pa ana aku o kona hoa paio i ka papalina o kana kol kaua, ua pahemo iho la ua koi kaua nei mai kona lima iho, a ke hooho la hoi ka Naita lima-kahi o Itaiia me ka olelo ana:

"E na akua o ka pono ame ke kauiike! Auwe! E nana aku i ka Naita Opio e hikaka la i liope me kona loaa o!e ana aku I kekahi hauna koi mai kona hoa paio aku! E nana akn ua pahemo pu iho la kana koi kaua mai kona iima aku! Auwe! E nana—e nana aku paha! Aohe oua wahi ikaika i koe—ua hoomaluie maoli ia oia—Auwe—a hina oia—a hina oia—Aloha i■;io. E kokua—e kokua!' He mea oiaio, aia ka Naita Opio ke' kunewa la i hope, a ma ia wa hookahi nohoi ke o ae ia no ia i kona palekaua me kona lima hema maluna ae o kona kino. Aia hoi ka Naita Guiseka <Ie Grillon ke nee aku la imua o ua Naita Opio la, me ka hapai ana ae i kana koi kaua maluna o kona poo, me ka makaukau loa ana e haalele pau iho i kona ikaika apau me kana koi kaua maluna pono iho o ke poo o ka Naita Opio. īa wa nohoi ua kahea aku la oia i ua Naiia Opio nei: "E Hugo o Varemanadoa,, e haiiwi pio mai ana anei oe ia oe iho? E ae mai ana anei oe ia oe he kipi oe i ka pualikaua hemolele o na koa Kerusadp?" He elua mauawa a De Grillon i hoopuka aku ai i-keia mau huaolelo imu.i 0 ka Naita Opio, aka, aohe nae he leo 1 pane ia mai e ua Naita Opio nei, ka ' liei ūaimana a ka Pua Liiia o Far<ani; aia hoi oia ke aluhee aku Ia e hina kua aku no ka nui o ka i ioaa i kona kino. A oiai hoi ia e henee iho ana ilalo, me ka onou oie ia ana aku e kekahi hauna koi kaua mai ka Naita Guiseka aku, oia ka wa i hoala ac ai ua Naita nei i kana koi kaua no ke oki apahu pu ana hoi maluna pono o ke poo o kona hoa paio opio i hoopal upaluia e kekahi ikaika mawaho aku o kona ikaika i hoohaahaa palua ia ai e kona hoa paio opio. eM ka ikaika apau o ua Naita Guiseka nei e puia ana e koiia mau lima ma ke au o kana koi kaua a uhau aku la oia maluna pono o ke poo o kona hoa paonioni me kona ikaika apau. Ma ka wa hoi a uā maka koi Ia e iho iho ana me ka paukiki launa ole, e ahai ana i ka make ma kona maka weliweli, oia ka wa i kuia aku ai ke kuekue wawae akau o ka Naita Opio i kekahi pohaku mahope ona, a hma aku la oia i hope eia nae ua loaa lihi aku la ka lala kila o kona papale-kaua i ka ma-ka-koi aka Naita Guig e ka, a moku lihi ae la. Me ka hikiwawe Joa unu hou mal la ua Naita De Grillon la i kana hoala hou a e la iluna a kaa ae la maluna o kona poo, me kona manao ,t^,? aUkU Wahio " maoli ak « i ke Keikialii o Varemanadoa i hina aku lū a , wa ,| ho 1 lal °- Ia wa i puia mai ai na leo hooho inaina o na kanaka apau mai kela a mai keia kanaka mai e hooPiini ana i na wahi apau o ka rina hakaka a po ha mai l a hoi ka Jeo ok, pu-puhi e kauoha ana iala (Ouiaeka) e kaobi oia i koaa 1Ima) ka uhau ana aku i kana koi kaua.

Ua manao hoi na mea apau, ua make loa ke Keikialii Opio i ka hauna makaol mua a kona hoa paio, a o ka poe i hoea aku ma kahi 1 hina iho ai 0 ' ua loa ia ko iakou mau noonoo, i ko iakou ike ana, aohe wahi poino o ua Keikialii la, koe wale no ka moku lihi ana o ka iala o kona papale kila. Aole nohoi he wahi eae o kona kapakila i poino, a pela nohoi kona kino, eia nae o kona ano apau i ka nanaia ana iho, ua like loa kona mau helehelena me ko kekahi kanaka ua kona aho, a ua pau hoi kona ola. Aole hiki i na "kauka lapaau" i hoakoakoa ae ia lakou iho ma ia wahi ke hoomaopopo pono, ua make loa io paha oia, aole paha.

I kela wa i hele aku ai na Naita Ekolu, oia hoi, na poe na lakou i hoopii hoahewa ka Naita Opio no ka hewa klpi, a ku aku la mamua pono o ka aleo e noho ana ka Naita Godefere o Buliona, me kona mau hoa-kuka, a nonoi aku Ia e haawila mai ka pono o ka olela hooholo ia lakou, a pane ae la hoi ka Nalta de Drillon: "O ka Manamanalima kela o ke Akua maluna o ke kanaka hewa," Ma la wa hoi i ku ae ai o Robata o Noremana, kekahi o na hoaloha o Hugo, a nonoi aku la i ka papa lunakanawai © kaohiia ka hoopukaia ana o ka

>le!o hooholo ma ia wa, me ka olelo ana ae: "Owau kekahi e ike nei i ka manamanalima o ke Akua lokomaikai ma keia mea. A e hoike aku au i ko'u ike ana i ko ke Akua manamanalima ma keia hana. Ina he kanaka ka Naita Hugo o Varemanadoa i hewa maoJi, eiike me ka olelo hoahewa i hoopiiia mai ai oia, ina la ua ike maopopo kakou i ke alina manaonao o na makakoi a kona hoa paio maluna ona, i ka mua o kana hoouka ana i ke kaua me ka nawaliwali o kona kino, a peia nohoi i ka lua, ka wa i kiolaia aku ai ka mua loa o kona mau hoa paio mailuna akn o kona lio; a pela nohoi i ke kolu o na hakaka ana. B o'u mau haku a hoa Naita hoi o ka laau kea, aohe a'u mea hou e kamailio aku ai ma ka aoao o ke Keikialii o Varemanadoa eia wale no, ina e oluoluia ana o ka Makua lokomaikal e hoilioi mai i ke ola iloko o ke kino o ke Keikialii ma keia mua iho, alaila, e hiki ana iaia ame a'u nei, ame kekahi mau hoaloha e ae ona mawaena o kona mau hoa Naita o keia puali Kaua Kerusade ke hooiaio aku imua o keia Aha hanohano, he liana powa eleele loa kai ohumu ia a i hanaia mawaena o kekahi poe o kakou i mea e make ai oia. E hoea mai ana ka la, e o ia ai kela ame keia puuwai o kela ame keia kanaka mawaena o kakou « ka weliweli lua ole o nei mau hana puuwai eleele."

Ma ka wa hoi a Robata e kamailio ana, ua hoomaopopo mai la o Guiseka de Grillon i ka helehelena nananakea launa ole o ua Naita Noremana nei, a komo iho la ka hoohuoi ana iloko iho ona, ma ka uinau ana iaia iho, "Oia ka paha kekahi i inu waina pu me Hugo i keia kakahiaka?" A ma ia wa i hoh°'o koke ae ai ka haikea pu ma kona mau helehelena npau; aole nae i liuliu ua mohala hou mai Ia kona mau ano apau, a nonoi hou ae la no ia imua o Buliona e haawiia mai iaia ame kona mau hoa ka pomaikai o ka olelo hooholo. Ia wa hoi, i kau aku ai na maka 0 na mea apau maluna o ka Naita iimakahi o Italia, oia hoi o Tanasareda, me ko lakou manao nui ana e hoike mai oia i kona manao no keia hakaka ana. Ua huli p U a ku la nohoi o Bulion a a nana pu aku la iaia, a no ia mea ua ku ae la ia iluna a pane mai la:

E kuu Haku o Uuliona, a ia oukou | hoi e o'u mau hoa Naita hanohano, e ninau aku au ia oukou, 0 ka hanal hea i hanaia d ka aoao e koi mai nei 1 ka pomaikai o lea olelo hooholo kai hanaia eia aoao maluna o ko lakou hoa paio? Heaha la hoi ke kahua nu] i ku ai keia paio ana mawaena o keia mau hoa Naita o kakou? Aole anei o Hugo 0 Varamanadoa i haawi mai i kona kino i luahi ia na ea mea kaua a kona. mau hoa paio? Aole auei i olelo mai ua Keikialii ]a imua o kakou apau, a pela pu hoi me kona mau hoa paio', o ka loaa kna o na palapu maluna o kona kino mai na mea kaua aku a kona mau hoa paio, e hiki ai oia ke ike, ua ae ke Akua e hookomo iaia iloko o na iinm o kona mau hoa paio? Heaha ka kakou mea i ike ma keia hakaka ana? A°le ] oa au i ike iki, ua hooiaio iki na mea kaua a keia poe NaiLa ekolu maulna o ke kino o ko lakou hoa paio Aole loa hookahi pahuna ihe, a hauna koi kaua a ka Naita Ouiseka de Grillon 1 pa aku maluna oka Naiia Opio. Mai ka mua a ka hope o keia hakaka ana aole loa au i ike, ua hanala e ka hoa paio oua Keikialii i a he hana e Joaa kona maJ iaioxa mai a kakou aku a mai ka lehulehu mai hoi apau i nana, a i ike pono hoi i na hana i iawelaweia nei e na moho hakoko elua. Eia ka mea.i maopopo ia'u, elike nohoi me ka ka Naita Rohata o Noremana i hoike ae nei, oia hoi, iloko o fea nawaliwal e umii ana maluna o ke kino o ka Naita Opio, aia hoi, ua olepeia aku la oia i kona hoa paio mai luna aku o ka hokua o kona lio. Ma ka wa hoi i e P a{ ° m e ka laua mau koi kaua, ua ike kakou apau i ka hapai ana a e oke Keikialii i kana koi kaua a uhau aku la oia i kona hoa paio a aina aku l a oia ilalo, eia nae, ua ike no kakou apau, aole kela o ka hauna koimaa mau i k a oniuia ena lima o kincf tt >!' ma Wa malkai ° kona kmo. Ua hina ke Keikialii iialo, aole mamuli oka pa ana aku i kekahi haumal f kona hoa !>**<> aku, aka, ii » v ° ka nui 0 ka na waliwaLi kau iho maluna o kona kino a i ole mamuli o kona umiia ana e ke'kahi mana kamahao loa i hiki ol e ia'u, aia kakou no paha apau ke hoomaopopo ia mea. o ko u manao, ua loohia ka Na--opio 1 k ekahi mana kuwaho i hiki ole iaia ke pale ae, a, oia ke kumu o kona hoonawaliwali ia ana. Nolaila, ke manao nei au, e hoopaneeia ka hoopukaia ana o ka olelo hooholo no keia hakaka ana e hiki i ka wa e loaa ai ka ikaika kupono 1 ke Keikialii. Ma ka wa i hoopalupaluia ai na lima o kekahi Naita i paa malalo o kekahi hoohiki e hooko i kekahi hana ano nui loa ana i aa ai me kona puuwai apau,.alaila, malalo o na rula o ka oihana Naita o Europa nei, ua hookuuia keia Naita mai kela hoohiki aku, oiai o ko ke Akua manaopaa iho la ia ma ia wa, oia hoi, aole oia i ae e hoopoinoia ke ola o ke kanaka 1 aa e paio no ka hanohano ame ka palekana o kana olelo hoohiki."

Ua like keia mau olelo a ua Naita iima kahi nei i olelo liooholo e hoopauia ai ke pohihihi i kau iho maluna o ka aha lunakanawai e noho ana ma ia wa. Nolaila, ua haawi ae la o Bulion i ka olelo kauoha i ka elele, e kukala aku a

īoopaneeia ka olelo hooholo a hiki i ka ■va e hooukaia he hakaka hou maluna i na aoao elua. Ua hoihoiia aku la hoi ka Naita Hu--30 i kona hale-lole, a malaila oia i naaa pono loa ia ai e na "kauka iapaau'' akamai loa o loko o ka pualikaua Kerusade. Ma ka wa i luai mai ai ke Keikialii, ua luliluli ae ia na poo o ua poe kauka la i ko ialiou ike iho i kekahi mau mea ano e maloko o ka luai. He ekolu mau kauka e nana ana ia wa i ua Keikialii la ia wa, a mawaena o keia poe kauka ekolu o Aiberie 0 Montrillon kekahi, ke kauka lapaau ponoi o ka Moi o Farani no kekahi mau makahiki. Mahope iho o ko kukakuka kamailio ana o ua Aberic nei me kona mau hoa kauka, ia wa i huli mki ai ia a peahi mai la ia Walaka, ke kauwa a ka Naita Opio. Ma ia wa i ku ae ai ua kauka nei iluna, a puka aku la ia i waho, me ka ukali ana aku hoi o WaJata mahope ona, a i ko laua hoea ana ma kekahi wahi malu loa, ma kahi hoi a ua kauka laj manao ai, he wahi ia e ia mai ai ka laua mau kuka olelo ana, ia wa i huli mai ai oia, a kamailio mai la Walata:

"E Walata maikai, ua ike no au, aia kou mau manao paulele aloha apau maluna o kou haku. Ua hoomaopopo no au, e hana ana oe me kou ikaika apau e paleia ke komo ana aku 0 kou haku iloko 0 ka pilikia i ike ole ia e ia, a i ikeia hoi e oe. Aka, 0 ka poino nae i kekahi wa, ua like no ia me ka moo nahesa e moe hoohalua mai ana ia oe, a ma ka wa maopopo ole hoi ia oe, e lele mai no ia a hoopoino ia oe. Nolaila, e Walata, e pane mai oe i ka'u mau ninau e ninau aku ai ia oe. Mai nehinei mai, ua ike anei oe ua hoea aku kekahi o na hoa paio o kou haku alii iloko nei o kona hale-lole?" "Aole. Ua maopopo loa ia'u, aole hookahi i lakou i hoea mai ia nei." 'Ua ike anei oe i kekahi 0 ka īakou hookahi o iakou i hoea mai ia nei." "Aole." "Maopopo loa -anei keia ia oe?" "Maopopo loa ia mea ia'u." "Alaila, e Walata, e pane mai oe i keia. Mawaena 0 na kauwa ponoi, 0 ke Keikialii, oia na kauwa e lawelawe ana i kana mau mea ai, mea inu paha, kona mau aahu paha, ame na msa like oia ano, he kauwa anei kekahi ma~ waena oia poe, au e hiki ai ke hoohuoi iho iloko o kou noonoo, ma ke ano, e haQ a ana oia i kahi hana e hoopoinoia ai ke ola o kou haku alii, ina e kipe ia ana oia e hana ia hana?"

N° keia ninau a ua kauka lapaau nei ua.hamau iho la o Walaka, aole oia i pane aku i ua kauka lapaau nei, a ia wa i ninau mai ai oia (Alferic). "Heaha hoi kou mea e pane ole mai nel, e Walaka maikai." Aole hiki hou iho ia Walaka ke au'o. iho iaia me ole ana aku i haina no ka ninau ake kauka. I kela wa i kau okoa mai ai imua o kona mau maka kahi keiki lawelawe nona ka inoa o Rolana, a manaoio loa iho la oia ° mn T,r hi ke ; Mka mea nana i hooulu mai i keia poino maluna o kona hakuno:aiia, ua pane aku ia ia imua oke kauka ma ka hoike ana aku i na mea apau ana i hoohuoi wale ai no ua wahi keiki la. Alaila, ninau h ou mai l a hak u ai i k iaia ' iDa Paba Ua inu kona ka waina mamua o kona hele aku ī k rina hakaka. va ae aku I a o Walaka, me ka olelo ho ' ° K ° bata 0 kahi i inu walna pu me la. AoJ e I kaln ma ka pioo o na helehelena o ua kauu 'aPiai nel i kona lohe ana n mana?" ° ° all<>i kcia au ' 6oike i hoike U a V ikCka ° iaiookela i noike aku nei ia op x. *°yhe leheienaeikemana^. 0 ' 3 ' 00 i k^e e ,,r ahi koena anei kekahi

uuku loa koe' wa hi . ka rumi waihona mea inu o ke Keikilii, a haawi mai la o Walaka i ka o mole wawa i innia a,* tr kona uwepa hoopaa. Apopo hoea hou mai au no ne'i nei." Mahope iho, ua komo hou mai la ua kauka Alberic nei noloko o kahi e waiho ana ke Keikialii, a hala kekahi mau minute o kona noho ana malaila, ia wa oia ame kona mau hoa kauka lapaau i haalele iho ai i ka hale lole o ke Keikialii a hoi aku la. (Aole i pau.)