Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 18, 5 May 1900 — HE LEO KANAENAE NO HON. R. H. BAKER. [ARTICLE]

HE LEO KANAENAE NO HON. R. H. BAKER.

He hoomanao aloha no R. H. Baker,' oke one hanau o ka "Makani Kololio o Walkapu," a keiki papa hoi o ka "Malu U.u o Lele," i noho a kupa 1 ka pehia e ka "Ua aupili o Lahaina." E ke Kilohana Pookela o ka Lahui— Aloha oe: E ae mai oe ia'u, i keia wahi kanaenae aloha no kuu hoa uhalaholo o ua

aina kupolua nei i ke aheahe a ka makani la he "Ma-a-a." Ma kou mau kolamu a me na nupepa namu i ike iho ai au, a me ka lahui mai Hawaii a Kauai, i ka haalele aila mai o ua Hon. R. H. Baker nei i keia ola ana, a ike pu hoi i kona piii i ka laiani a.ii kiekie o ko kakou lahui, a ua lawa ko kakou ike ana ia meolelo. Aka, e kamailio a e hoike ana au i kona moolelo i lilo ai ia he kupa a he kamaaina no ka "Lai o Hauo.a.

Ma ko'u hoomaopopo ana, me he la i kona piha ana o ka manawa i ukuhi ia ai oia mai ka hoopa hou ana aku o kona mau lehelehe i ka waiu pumehana o kona mama knlana hie a ki.akila o ka ui o kona mau la a keia maka peni e hoike nei, ua kaa mai la kona malama ia ana i kona mau kupuna wahine me John Baker kana kane, ke kanaka Pelekane a ka waipahe a ka oluo.u launa ole mai, i ko Lahaina poe kamaaina mai kela pea a keia pea. Nolaiia, mamuli o kona hanai ia ana e kona kupuna Pelekane, nolaila, ua liio aku la ka inoa kumu o kona kupunakane i pani inoa ma kahi o kona makuakane Ikekeliiaiku. KONA MAU LA MA KA IMI NAAUAO Ma ka M. H. 1853, e noho kumukula olelo Beritania ana o Rev. S. E. Bihopa no Lahaina, a oia kekahl o na haumana opiopio loa no ehiku a ewaiu paha o kona mau makahiki, a owau hoi kekahi o na haumana ma ia kula, a pela makou i hoomau ai i ka heie ana ia kula, a hiki i ka noho kumukuia ana o D. D. Baldwin ma kahi o Rev. S. E. Bihopa. A ma ka M. H. 1865, ua hoala ia na kula kamaliikane a kaikamahine e ka aoao Bihopa Enelani. A o Rev. George Mason ke kumukula o na keikikane, a pela i komo aku ai na opio kane o Lahaina ia kula, a noialla, mai ka makaukau ike olelo Beritania o keia R. H. Baker, a me Sam Nowlein, a he nui aku, a haule iho la hoi keia i ka hope waa i ka iLo ana i ka oihana aupuni, a mahope o ka pau ana oia kula nui naauao, ua imi hou aku oia no ke kula Nui o Lahainaluna. A mahope iho o keia mau hoonaauao ia ana, ua noho iho no oia me kona mau Ttupuna, me ke akahai, ka o.uolu, kawaipahe, e holoholo ana i ka nani a "Halau Lahaina i ka Malu Ulu o Le)e-a." A ma ka wa i kau ae ai ke Alii Kalakaua I., ma ka noho Kalaunu, ua kahea ia mai la oia e ua lea alii la no ka "Ua Kukalahale o Honolulu." Ā ua ike pu kakou i kona lawelawe ana i ka oihana Oolonela no ke Alo Alii o ka Moi, a hiki i kona lilo ana i Kiaaina no Maui. Kona lawelawe ana i ka oihana Kiaaina. Oiai oia i hiki mua mai ai no ke kulana oihana Kiaaina no Maui, ua lawe pu mai oia i kona ohana, a hookahua i kana oihana ma ke keena Kiaaina o Lahaina i maa i ka noho ia e kona mau mua ma ka oihana a e noho kakauole'oia ana e S. E. Kaiue Esq., ka lima hei ma ka lawelawe oihaua ana, a me he mea la o maua na hoapili iea o ua alii Kiaaina nei no ka

"Lai o lele ke aloha, I ka haii'ali'a ana mai, 0 Maunahoomaha i ka wao, 1 ke kui Ohelo i ka Papa." Aloha no ia wahi a makou e uhaiaholo ai. Oiai oia e noho lawelawe ana i keia oihana hanohano, aole oia i puni ake hanohano, a kapae ae i ka launa ana me na hoa makaainana ona o ua aina nei ona i noho ai a kuapapa nui, ua ku mau oia ma ke ano oluoiu, a me ka lokomaikai piha, ua hanaia ka hana me ka maemae a hiki i ka hooka akupua o ka M. H. 1887, pau aku ia me ka maikai. Kona kahua Kalaiaina o ke au i kahuli ai ka noho Moi o Hawaii a Liloa. Mahope mai oia manawa, ua hiki hou mai oia e ike hou i ke koena o na "Uiu fi Lele" a ka mahiko i u'.upa iho, a koe ki na ulu i ka hapapa, a e hooponopono hou hoi no kona mau Apana Aina no ka hooiimalima hou me na Ona Mohiko, a ua pau ia mau hana i kd hanaia. A ma kekahi oia mau la, ua hoohalaia kekahl manawa no ke Kuka ana ma na mea pili kalaiaina e maua na ko'u home noho. A ma ka maua kukdkuka ana ma ke ano kaiajpni Aupuni o ke au Moi ame ke au o ka RepubaJika o Hawaii, Eia wa'e no na huao'elo kalaiaina ano nui i puai mai kona waha mal. "Ma kahi o ka uwahi, he ahi malaila." "Ma kahi o ka hana he ola malaila." He mea o'e ka noonoo. ke aloha aina, a he !tOōii'jiaiiia, ma kahi e hma ai ka makam, malail/» ka nwahi o kuia e kololio ai, a i ko'u na i kona mau manao ini keii ne Ip Tialuna maopopo iho la ia'u aia no kc ku mau la ka malamalama o ka ipukukui o kona lunaikehala, a o kona hehi hope ana ia i ka lepo o ka aina a ma-

kou 1 aloha ai, a hookuu mai la kona uhane i kela noho ana. He aloha ika ohaLa,—E Mrs. R. H. Baker a me ka ohana, ma keia hoomanao aloha ana ma na kolamu o ka nupepa Pookela o ka Lahul Ha\7aii ke komo pu aku neti au me ko u ohana no ke kaana pu ana i na iuu.uu a mo ke kaumaha i kau iho maluna ou aine ka olua ohana keiki a mau kalkuahine a pokii no hoi e noho mai <a i kana one hanau ona Waieha. Ake po.oai ae nei ka'u mau kanaenae ana i ka Mikua Lani, e hoomama mai i na luuiuu o kou noho ana, a me na manaolana maikii ana, aia no he la Nui e hiki mai ana, e hui hou aku ana no na mea apau ma ia la, a e ike hou aku ana no kou maka iaia, me na kino uhane lani, a ma ia manawa auanei, e maopopo ai ka hopena o kela ame keia mea kino Uhane a ka Lunakanawai Lani e hana mai al no kakou apau "A nana no 1 haawi mai a nana no i lawe aku." A e hoonaniia Kona inoa. D. KAHAULELIO, Lahaina, Aperila 23, 1900.

Ma ke ku ana mai a ka Mokuahi Nlppon Maru ma ka Poakolu nei mal Kapalaklko mai, a hala loa aku la no na pea ma ke komohana aku nei o Hawaii, i loaa mai ai ia makou na lono mai na Aina E mai no ka mea e pili ana i ke Kaua ma Aferika Hema ame kekahi mau lono ano nul e ae mai na kaiaulu mnmao mai. LADANA, Aperila 24.—Ua hoouna mai o Wlnston Churchill he lono uwaea olelo mai Kakkerstroom mai, ma ka Poakahi nei, e h-oike mai ana eia ka hoonee kaua ma Aferika nema ma ke kulana hoonee kaua akea a laula hoi, a, aia no na koa o Kenerala Rundle ke ku la no he alo a he alo me na Bua ma Dewetdrop. LADANA, Aperila 25.—Aohe oiaio o nal ono no ka haalele ana iho o na Bua i ko lakou hoonuni kaua ana i ke kulanakauhale o Wepener. O ka lele ka- ] ua ana aku a na Bua maluna o na koa 0 Konela D3l?ety, ellke me ia i hoikeia mai ai mai Mnsseru inai. he wahi hana hookiklna wale no paha ia a na Bua i mea e haawi pio mai ai ka poe i hoo-j puni pio ia e lakou, a i ole. i mea paha e loaa ai ia lakou he e puka maalahi ai lakou, aka, mamuli o ka holo lea ana o na kue ana mai a Konela Dalgety me kona mau koa, ua mnhii wnle iho la ia mau hana a ua poe Bua nei. Ua hoonoho aku nei o Haku Rohati 1 ke kulana e nee ai kona m-au koa he 40.000 kn nui, a oi aku me na pukuniahi he 150, ma ke kulana poenoe pio ma ke komohana aku rei o Weperier, oiai hoi i lilo mal ai ii Kenemla Htmi!etona ke kahua olhaiia wai nie ke kue ole ia mai e na Bua. 1 Aia hoi ke nee mai la ka Mihe'e Helu Ehiku malalo o Kenerala Tirker e kakooia ana e na pukunlahi malluna mai o na mok"kaua, mai kahi i kamia o Karee Sidlng, a ua kue «ku nohol na Bua ia lakou, eia rae ua li'o ka hj kou kue ana aku i mea o'e. Ma ia wa hook-ahi nohoi ua nee nmi kekihi mahele koa m?i Glen mai. a lawe ae la i ko lakou kulana malnna o kekahi mau puu ma ma ka akau aku o ka muMwai Motlder. Aole i hoopoinoia na mea paihana o ka oihana wai, koe wale no kekahi mau wahi pani wai i laweia Pku mai laila aku, aoel no nae ia he poino nui.