Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 23, 8 June 1900 — Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui. [ARTICLE]

Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui.

I ua mau opio la 1 haalele iho ai i k® kae o ke oawa a laua i Ike aku ai 1 ka puulu o na powa o na maona Alepa, a Oullona 1 hoouna mai ai e luku i ke kulanakauhale o Kokenekai, ua hikl aku la laua. | ke alanul Aupuni. la manawa I hapai ae al o Maiava*ia i kana pu puhl dala a hookani a>> la Ua kanl ae la ua pu la, nona ka leo i nel wawalo aku iloko o ka uluiaau e haehae ana 1 na papa ea e nee paa ana mawaena o na kumulaau ame na mea ulu e ae o ka nahele. Me he mea la, aole 1 mao ae na kupi* nai ana a ia leo, ua hoea mal la na kanaka koa puuwai hiena o ua keiki kaeaea 1o na waonahele. I ka hiki ana mai o ua poe kanaka la, me ko lakou lako pono I na mea kaua i lehia ai ko lakou mau lima I ka lawelawe ana. ua hoike aku la o Malavalia imua o lakou 1 ka manoa. . *E ko mua mau hoan&nau, ua kokoke loa mai kam inute e hoike ai oukou l ko ouk<fu mau puuwai koa a wiwo ole, ma ka palo ana aku me na kanaka o na mauna Alepa, ka poe hoi a oukou I lia mau ai e loaa ia oukou ka hanohano o ka palo a me ka hakoko pu ana mo lakou. Ela ka wa ua hikl mai, nolaila e hoomakaukau oukou la oukou Iho, e hawele oukou I ka wiwo 010 ma ko oukou puhaka, a o ka makau ole hoi a me ka hopo ole e hoopiha la mau mea lloko o ko oukou mau puuwai, a me ia mau haawina auanei e loaa al ia oukou ka noho'lll ana maluna oko oukou mau eneml. He oiaio, o oukou a me a'u, ua kaullke ia kakou ma ka papa hookahl me ia poe, aka, o na haawlna nae komohia iloko o ko lakou mau puuwai, aole loa i like me na haawina 1 loaa ia kkou, he poe lakou 1 llke me na manu koraka o ka lewa ame oa aeto eleele o na kuahlwi e kaukai walo ana no maluna o ka lakou mau pomalkai pilikino iho, e omo ana i ke koko o ka mea hala ole, a e ale ana I kahi walwai uuku o ke kanaka e noho aūa no ilokod o ke kulana o ka ilihune; aka, e ko maua mau hoahanau, aole loa pela kakou, e ki ana kakou I ka waiwai o ka poe waiwai no ka hanai ana i ka poe ilihune, na wahi-ne-kanemake ame na keiki makua ole, e leouka ana hoi kakou i ka poe pilikla a e kinai ana I na hewa nui e hanala ana maluna o ka aina, a pela hoi a punl na kalAulu t noho ia e ko kakou mau hoahanau o kei olhana hookahi. Nolalla, he enemi lakou no kakou l na wa apau, a oial ela lakou ke nee a« nel no ke polpu ana maluna o ke kulanakauhale o Rokenekai, a nolaila, o kela ka wa a oukou e hakoko al no ko oukou noho'lii ana maluna o lakou. I

keia wa ede « uku ai kukou no kulanakauhale o Rokenekai. u la manawa ua huro ae la ua mau kanaka !a ho elua tausani ko lakou nui, a pui- ae la ka lewa 1 ko lakou mau leo wawalo. Ua hoopiha !oa ia lakou i ka hauoll, olal ua ike iho la lakou ua hiki mai ko lakou manawa e hookuku al me na kanaka i kanlana loa ko lakou akamal ma ka lawelawe ana 1 na moa hana. 0 ko lakou wa no ia 1 lalna ae ai, a e like me ka makani heleuluuiuu e noe ana mai ke kukulu akau mai, pela ua poe kanaka la J holo aku ai mahope o ko lakou mao alakai, e ahai ia la « ko lau* mau lio. O ka mea nani i ikeia i keia poe kanaka, o ia ko lakou mama launa ole, e Uke me na dtai ahiu o loko o ka ululaau no ka mea, aole no I loaa he mau kaulahao he nui ko lakou haule o ko lakou mau alakal e kuupau ana i ka holo o ko laua mau lio. Ua hiki no paha i ko makou mau hoa hoinainau ke ike iho, o ke kumu nul o keia awiwi loa ana o Hawila ma. o ia no ko Hawila ake loa ana e hiki e 1 ka halepaahao i hoopaala ai na powa ana I haawi aku ai i ka olelo ao, e hookuu ia ana iakou mamua ae o ka napoo ana o ka la. Uoko no hol o hapaha hora, ua hoea aku !a ua mau opio la i lte kul makauhale o Kokenekai, a he mau mlnute pokole wale no hoi mahope iho ua akoakoa akn Ia ko laaa mau kanaka, a ua kai huakai aku la lakou iloko o ke kulanakauhale. Oial ka ia e kaalo ana ma kela huina aeuii, a e haiii mai ana hoi ua hoea aku la o Hawila kona hoaloha ame ko laua mau kaaaka ! ka ha lepaahao. a pau a* la na plo i ka hookuu ia. Ua nu! ke pahaohao o na kanaka o ke kulanakauhale i ka ike ana mai i keia puall o na kanaka i aahu ta me na aaho hulu hoioholona, me na kaka* amo na aa pua ma ko lakou mau hokua. Aole hikl ia lakou ke hoomaopopo i ka lakou hana a o ko likou ma» halehelena he Ku I ka hooweliwell 1 ka hookuu u ana ae o na pio, ua lai«a koke ae 1* Ukou ma ke ano o iakou kahi e komo pu aku ana no ka hakaka weliweli o ta po, aka. he okoa aao k* maaao o Hawiia ka mea nona ka puuwai hamama nana iakou i hookuu aa maiioko ibai o kahi paa. Kauoha aku la o Hawila ia lakou a pae • «kal! aku iakou mahope ona, a bal m U ho) oU 1 ka olelo 1 kona hoa, U lfaUvalU: "K haawi mai oe 1 900

k.an%ka. me a'u; a me oe ke ko«aa aku. oaa kasaxa a ha'ea aka oe e like iop k.v4 i ik? ai peno, a hiki iko Kaua' hui oou ana. Ina no e laaa !# oe s;. -a?.a poao e l€'e kaoa asa ai malu-j na o ea eeemi, e hooko aku no ee k«? kaJi oie ia'u." I n*«l wa ukali -ka ia aoahope o Haw..i iii- 300 kanaka mai waeaa eiai o ko Ma!&Ya!ia poe koa. a ua hele pu aku ?a nohoi na powai i hookuu lauak».a ia ae ai. Ua hoihoi aku la o Havi!a i keia poe kanaka l kona home mauna. a malaila lkoti e ku kiai ai no ka o ko laaa wahi papupu ha*e, k<? ki hol e heea aku ai i ka. lua huna rahaofcao. A o Ma»a*alia hoi ua huii hope ae la ia me kooa mau !<anaka a komo aku la iloko o kekah? ulu!a£.u <» ku kokoke ana ma ke Komohana oke kulanakauhale Kokenekal. Maane; kakou e nana ai I na hawa a Ma!avali.a ke kupueu o n*i uluiaau. ka hiena o aa waonahele. Komo aku la ua kaeaea ia me kona mau kanaka iloko o ka ululaau i hele iho Ja a aakl na ku'i o ka poeleele. Hoomnu aku ia hoi lakou i ka hele ana a hiki i ko lakou hoea ana aku ma kekahi kula palahalaha, a malaila iakou i hoomoana iho ai f a ia wa I hoouna 1 aku ai o Mlwli i 50 knaka e hele aku e kiei a e hakilo boi i kahl a na enemi e nee mai ana, I na kiu i hala aku ai, ia manawa no 1 lohe ia ae ai ka leo o ka pu puhi laau kodera a Hawila e kupinai ana iloko o na ululaau, a ia wa i ku ae ai o Malavalia a hookani ae la 1 kana pu dala. ma ke ano e hoike aku ia Hawila i kahi e loaa mi ai lakou iaia. Hookolo aku Ia o Hawila me ke puhi ana hoi i kana pu i kela ame keia wa ana i manao al he pono a pela no i panai mai ai ka leo o ka Malavalia pu, a iloko o keia wa a na leo kupinai wawalo o na leo o na pu a ua mau holoha la. ia wa i lohe ia aku a! he leo no kekahi pu ai:o malihini o kona kani ana.

A mamuli hoi o ko Malavalia maa mau i ka lohe i na leo o nā pu Kahea a kela ame keia o na hui powa. na hoomaopopo iho la oia o keia leo malihini e hoolale mai nei i ke' kulu o ke aumoe, he leo ia 110 k!a puali powa o na mauna Alepa. A oiai nohoi he mau mau pepeiao lolohe ko ua Malavalia la, a hiki no iaia ke hoomaopopo 1 ko kukuiu i oili mai ai ka leo kahea. la wa i hoolale ae ai oia 1 kona mau kanaka e uhai aku mahope ona, a o kona manawa no ia 1 hookele aku ai i kona lio. a ukali aku la no hoi kona mau kaaaka iaia e moe kokolo ana me he uahi la no Kula mahope o kona mau meheu. Aole l lluliu loa ka lakou holo ana aku, ua ike aku la lakou i kekahi maiamalama nui e wena mai ana iioko o kekahi ululaau. A ia manawa Ikou i nee mlie aku ai me kft hakilo pono ana i ke ano o ka maiamalama e ula wena mai ana mamua pono o lakou. Oiai lakou e hookokoke aku ana i ka ululaau o ka malamalama a lakou ike aku ana, ua halawai aku la me lkou o Hawila, ka oiwl i hoaahuia me ka aahu klla a i luhiehu hoi i na lako kaua o ka oihana Naita. A iloko nohoi o la wa i hoea m.ai ai kekahi o nak iu i hoounaia ai e Malavalia, a holke mai la, o ka malamalama e puai mai ana o ia ka malamalama o kekalii mau laina he mau haneri ka nui. a o ia wahi a ia mau laina e a ana o ia ke kahua hoomoana o na powa mai n Pe Mauna mai o Alepa, A mamuli o kana hakilo pono ana. ua hiki iaia ke ika e noho ana iakou

malaila a hlki l ke kanl ana o ka hora 10 o ia po, alaila kal aku la no ka luku ana i ke leulanakauhale o Kokenekai, a o ko lakou nul 1 kana hoomaopopo aku mē he mea Ia aia mawaena 0 ka 200 a 300, a e noho ana lakou iwaena o kekahl kipuka malaelae iwaena o ka ululaau. I ka lohe ana o Maiavalia a me Hawlla l ua olelo a ke kiu, ua kukakuka ae laua no ka hiki ia laua ke hoouka koke aku, I ke kaua maluna o na enemi. A mamuli o ka laua mau kuka ana ua hooholo like laua e hoonee aku 1 ko laua mau kanaka a hoao ae *> boopuni i ka ponaha a na enemi e noho nanea ana, & e hele kino aku hoi laua iwaena o na enemi a e koi aku no ko lakou haawi pio ana mai maiaio o laua, a ke ae ole mai lakou ia koi, aiaila ! ia wa laua « kahea ae ai i ko Uiua mau ' kanaka e iele k&ua mai maluna alakou Nolila, holo ae la keia manao mawaena o laua, a ia manawa o M&lavalia i ao aku ai i na kanaka e nee aku me he mau leopati ia ka paianehe maiie mawaena o na laau a e hoao hoi iakou e hoopuni ae i ka ponaha a na enemi e noho ana me ka nanea. E)ike zne ia kaaoha a Malavalia me Hawila a hoea pooo aku la i kahi a na powa o ua mauna Aletpa e hoomoana ana. A i ko iaua ike ia ana mai, ua pioo koke ae !a kekahi poe powa, & ua ku ae la kekahi poe o lakou iluna me ka oniu a wiliwHi ana ae i ka lakou mau mea kaua. Aka, Uoko o ia sekona ua poha mai la ka leo o ka pu puhi e kauoha m&i ana e ku na mea a pau iluna, a e hooki i na pioloke ame pioo ana. la wa hele mai la he wahi kanaka kuapuu poupou nona na hiohiona ano i ka hoomaka'uka'u ke aana aku, a haawi mai la oia i ke aloha ia iaua nei, a panai aku la nohol laua nei! ko laua aloha imua ona. "B na malihini, "He&ha ke kumu o ko olua hikl aa mai aa ka punana o na naio meii kopena?" i ninau ma! ai ua wahi kuauu )a: U wa paae aku !a o HawUa: w Ma ka inoa o kt Alii iUaaina o ke knlana-

kauhaie o Kokeaekal. ke kauoha a'&r t s#'l i i.i cf. a naa fi e rsai aku i ky.i po* kmaka. e bia«i pi> m&i oukou mn ar o h*? raaa paa'nao na na kanawai 0 ka 3:113. a i o!e onkou e ae i k£*a alai'a. e hoouka aku no a i 1 ke kiua «reHwcH maluaa oa'am? poe kaoaka me ki hakaiia o!e." "E ka raa!ibini hookiekie, aole hiki ia'u ame ko'u poe kanaka ke ae aku i kau kaaoha hookaao. oiai o aa kiiaina la nona ka inoa au i hoohiki mai la. a pela pu hoi me kona kulanakauhale. hem au mea laua i *makawe!awela loa ia e ko makou Alii Moi, ka mea i oleloia e ko Italia nei, ka Weii o na Pae Mauna. Ua hele mai nei makou j hooko i kaoa kauoha, a nolaila, o ka paio. ka hakaka ame ke omo ana mai i ke koko o ka poe e kue mai ana i ko ma-| kou alahele ame ka makou haa-i. oia' ko makou lealea. | Nolaila, e ka malihini. ina e aef mai oe ame kou kokoo!ua e liio i mau pio na'u, aiaila, oia ka oi aku o ka mr.ikai ame ke ku i ka mahaloia. no ka mea pehea la aunei hoi e hiki ai ia'u a me ko'u poe kanaka he mau tausani eiua ko iakou nui ke ae e paio me oIua: aka Ina hc manao paakiki ko oiua no kel kaua, alaila, e aho e hakahaka oiua me' na keiki ai waiu e moe ana iluna na' alo. ! I ka loae ana o Hawila ma i na-ote-| lo a kahi kuapuu ua hoopiha ia iho la: ko laua mau puuwai i na kuakoko o! ka inaina ame ka huhu a pane aku la o! Hawila: !

"E ka powa puuwai omoKoko, •> ike auanei oe iloko o ke sekona hookahi e ulupa ia ai oe ame kou poe kanaka e ka anela eleele o ka make." Ia manawa o ke puhi ae la no ia o Malavalia i kana o-le, a ia manawa no i oili like mai ai ko laua mau kanaka m« ka lokou mau mea kauf'ma ko lakou mau lima mailoko mai o ka ululaau. A mamua o ka hiki ana e na powa o na mauna Alepa ke hookuene pono ae i ko lakou mau kuiana hoouka ua kemo mai la na kanaka puuwal hiekaua, a laina pono ae paha ia lakou iho na o Malavalia mawaena o lakou a ke kuupau mai la lakou i na kakele weliweli ana a ka lakou mau mea kaua. O Hawila hoi a me Malavalia, aia Jaua ke lu la i na haawina ehaeha o ka make mawaena o na powa, a o ka niake mawaena o na powa i lumai ia e ka make mai ke koi kaua weliweli aku a Hawila o ia kahi kanaka kuapuu. Ua hooikaika ioa nae na kanaka o na mauihi Alepa ma ka paio ana, a h5 mea oiio, u puia ae la ka lewa i na puai leo ahiu o na kanaka o na aoao a i elua, e hailiili ana e hae ana e uwe ann. me ka ehaeha nui.. Ua hoomau ia keia kaua ana me ka hahana niawaena o na aoao elua a hiki i na hora liilii o ka wehena kai ao, a ia wa i ano akakuu mai ai ka hahana 0 ke kaua, a i ka maamaama loa ana ae ua haawl pio niai la na powa o na inauna Alepa l»e 800 ko laliou nui imua o Hawila ma. Ua ae aku o Hawila i keia haawi pio ana mai a ua poe !a, a i ua koi pu aHu hoi oia e hoike mai ke- j kahi o lakou i kp kumu o ko lakou he-| le ana mai a hoomoana ma ia wahi. j A e like no me ka Hawila i lohe mua ai mai na powa mua i paa pio ai maloko o ka halepaahao, pela no ke ano nwi o ka hoike ana a kekahi o keia poe. O ka nui o na kanaka \ pau i ka make ame ka: hoeha ia ma ka aoao o na powa mai na muna Alepa mai he 1,200 a o ka nui hoi o na kanaka i make a i hoeha ia ma ko Hawila ma aoao he 600 wale no. lU> mea maopopo loa ua kaa ke koikol o ka poino ma ka aoao o na enemi o ftawila ma. a he lahilahl wals nohoi ma ko laua aoao, a ua lilo keia lanakila kamahao ana ma ka aoao o ko laun I qiau kanaka i mea e hauoli ai ko iaua | mau puuwai a o ka oi loa aku ka puni ia I ka hauoii o ia no ko laua mau kanaka. Iloko o keia hoouka kaua ana, a kakou i ike ae nei, mawaenk o na kaeaea mai na pali kahko mai o Alepa ame na hiena o na ululaau ame na waonahele o Italia, ua hiki no ke oleloia he mau anela no ka luku weliweli o Hawila ame kona kokoolua. 0 Hawila me kana koi kaua e anai ana i na kanaka. a o Malavalia hoi me kana pahikaua oi lua e kakiwi ana i ka awabra o k make i ko laua mau enemi. Ua ku no i ka weliweli keia paio ana. Aole hoi e hlki ke haawi ole ia he mau mahalo ana i na enemi, oiai ua paio no lakou me ka Ikaika a tne ka wiwo ole hoi. a o ke kumu o ko iakou poino nui. o ia ko lakou hiki ole ana ke kukulu pono i ko lakou kulana hooili ana aku i ke kaua malnna o ko lakou mau enemi, a me he mea la ! na i loaa

pono i» lakou he kulana maikai, ina no aole o lke ia na ai a ua mau kelklkane la; akar, ua hala aku la na eheu o ka lanakila a kaa nia ko Hawila ma aoao a maarjei kakou p olelo ae ai pau ae la keia. A hoea ma! la na kukuna malamalama olinolino# ka la, ia ira i kai !a aku ai na powa o muna Aiepa no ke kulanakauhale o Hokenekal, a hoomalu ia akn la iakoa maloko o ka halepaahao, me ko Hawila hai ana akn ia la~ kou, malaila lakoa e noho hoomamawanui ai a hiki i ka ioaa aaa aku o na kaaoha mai iaia aku, a e !oaa ana nohoi ia lakou na mea apau e oluolu enaikai ai ko iakon maa ola kino. I A paa kana hoonohonoho ana i ua poe powa la, no lakou ka nui he 800, ua haawi ae la oia i na kauoha i ka lunapaahao nai e kii aku oia ame kona maa kanaka i ka poe i hoeha ia a e malamaia hoi iakoa a hiki i ka hoi ana mai o ke Kiaaina Henekona.

E ni makamak heluhelu, aian€t e; h»>3ki sj I« r.koa i ka kakou mau kama-', il!o aea no na mea pili ana i ko» Hi-i h3>pakee! ana i ke kulaoakaahale > o kooa one hanau. me ka eha ole o na, iH o na kanaka o ua kulaaakauhile laJ aka. i kahi e xto ka enemi pau lakou i ka uiupaia me he mau ipu iepo !a. a e' huli ae ana kakoa a nee aku imua noi kt kuianakauhale o Roma. I ka auiaa la o ka la Sabati. aa haa-l leie iho la o Hawila kona iuaui me! na kanaka powa i hookuuia ai mai loko mai o ka hale paahao: aka, mamua nae o ko Hawila hele asa aku na ka pahu hopu ana i makemake ai e hoea aku, ua hai aku la oia i ke kauoha i m'ia o na kanaka: "E na hoaloha maikai, eia au ke hele nei no Roma no ke komo ana aku ma na iealea apau o keia puīe ae a noiaila, e noho oukou me ko'u makuakane, o ko oukou home keia, a e noho hoi oukou me he poe hoahanau no loko mai o ka ohana hookahi, a e lilo hoi ko'u makuakane i makua no oukou. a o oukou hoi kana poe keiki. E hoolohe oukou iai?i e like me ko oukou

hoolohe ana mai ia'u.*' Maanei i huli ae ai o Hawila «/ naua aku la maluna o kona makuakane ,e, noho mai ana me n heiehelena kauma-! ha a piha hoi i ka walohia. E hioioj ana na waimaka ma kona mau papalina, a ua hoike mai nohoi kona hiona . holookoa aia ke haehae la ka moku- | mokuahua o ke kaumaha iloko o kona | naau. ; Nana aku la nohoi o Hawila a hauie j iho Ia nohoi kona mau waimaka, oiai ua ike aku la oia i ke kumu nana i hoon okumokuahua a i hoehaeha hoi i ko- , na n<iau, oia no na poino e kau mai ana | maluna ona e iike me ka hoike a ke i kilo wahine Sidia. j eM. ka hoomaeawanui ame ka hoao j ikaika ana o Hawila e kaomi iho i na j liu'e ikaika ana ae a na manao ehaeha e paila mao ole ana iloko o kona houpo, ia wa oia i kahea aku ai i kona luaui i hoehaehaia: "E kuu makua"—a ia wa huii mai ia na maka walohia o ua elemakule la a nana mai i la i kna keiki. aia lioi puapuai nui loa mai m kona mau waimaka, me he pii ana la no ka wai mapuna. Ua aneane hiki ole hoi ia Hawila ke kamailio aku iaia ia wa, eia nae me ka nui hooikalka; aia hoi. poha ae la kona leo i awili ia me ke ano haalulu a kamallio aku la oia i kona makuakane. "E kuu makua, eia au ke haalele nei ia oe me kuu naau i haawe ia e ke aloha makolukolu nou. Malia paha o kou hele ana keia, e kuu luaui. aole au e hui hou me oe, aka, aole ia o ko'u manaolana, oiai ua hoopaa e ia na alahele o ko'u ola ana ma keia mau la aku e nee mai nei. Nolaila, ia Oe e noho keiki ole ai, oiai ko'u mau la e kaawale aku ana mai a oe aku. eia kau poe keiki na lakou e hoonana mai i kou kaumAha, na lakou hoi e malama ia oe mai na poino mai na kanaka manao ino mai. ina nae e oi pa haheri a pa tusani aku paha ka poe e manao ino mai ana a lele mai maluna ou ame kau mau keiki hookama nei, alaila, e kii aku oe i ka pu puhi laau kedera e waiho la maluha o kuu pakaukau, a e puhi ae oe i elima manawa a o ka wa no ia e loaa mai ai na kokua kokoke ia oe. Nolaila. eia au ke heel nei"~ Ia manawa ku mai la o Lomeiiano iluna a hele mai la oia a apo mai la i ka a-i i kana keiki, a honi mau la hoi i kona papalina. Aole he huaolelo i puai mai iaia mai, aka, ua lawa na hoike ana a kona mau helehelena a me kona hiona holookoa i ka hiki ole ana iaia e pane mai i wahi huaolelo hookahi imua o kana keiki.

A hala paha he mau minute o ko. laua ku ana a hookuu mai la o Lomeliano i kana keikl, a o Hawila hoi hele as Ia oia a haawi aku la i kona ploha i kela ame keia o k poe ana i hpolilo aku ai i mau'hoahanau nona, me kona ha» ana aku ia lakou: "E noho me ka hoomanawanui malalo o ko lakou makua hou. a hiki i kona hoi ana mai." Ua hoopiha ia na puuwai o ua poe la i ke aloha no Hawila, no ka oluoiu lua ole o kana mau hana ame ke ku nohoi i ka hoalohaloha, i A pau ko Hawila aloha ana i kona mau hoahanau hookama, ia wa kau ae la oia maluna o kona lio, a i ka haawi ana i ke aloha hope loa ua hao aku la na polena o Haupu lilo ka mea aioha no ke alahele e hoea aku ai 1 Roifm. Oiai o Hawila e hoio ana ma ke alanui, e hoaiu iki iho kakou e na makamaka, a e kamakamaiiio iki kakou i kau mau wahi mea e pili ana i ka kakou hlwahiwa. O kona lio e kau nei i keia wa, aole ia o ka lio o loko o ka halelio o Mamiona Kakela, aka, o 110 ponoi no keia a kakou i ike ai iaia e kau ana i kela po ana ame kona makuakane i holo mai ai no ka hoopakele ana ia Makalika nia. Ua hoaaha ia oia ilōko o ke kapakila omaomao a kona makuakane i komo ai ua po la, a ua paa pono hoi o luna o kona noho lio ame kona kino i kana mau mea paahana no ke kahua lealea, o ia ka pana me ka aa pu. ke koi kaua, ka pahikaua he elua ano—he pahi na na iima eiua e hapai, a he pahikaua mama—ame ka laau newa. O ka hoiu maiuna iho o kona papale kila, he hulu keokeo, a o ka hoailona ma kona palekaua he Lala 01iva me ka manu nunu, a o na huaoielo e puai puni ana i oa hoailona la, oia keia, ua eml ka ino, ke omamaka mai Ia ka iaunahele: O keia ae la na hoakaka no ka mea « pill ana I ka kakou hiwahiwa, oiai oia e hele nei no Roma kahi a kakou i ake

loa ai e hiki aku oia i!ai7a. Nolaila. ej aana kakou i ua koa opio U j kakou m& kona alahele eo Koma. j laia e hele ana, aole oia \ hoauau !ki i kona lio. aka, ua hoohele aiaUe ieia oia iala( no kona ike he hana? nui kana e komo aku ai ia pule. nolaila hoomaopopo iho & oia he mea pono ke ku'i ka heei ana i ka uka o Puna. A i ka welona a ka la ma ka welau komohana o ka poepoe honoa. a nee halli mai la hoi ka aahu eleele o ka po maluna o na papaiina o ka honua, hoea aku !a oia i kahi h!e hookipa i waena o ka ululaau, a malaila oia I hau'e iho ai a hoomaha. « Oilai kona mau minute e luakaha hauoli ana me kona kiaha waina a ka mea hale i haawi makana mai ai iaia, a me ka panai ana hoi o na olelo hoonanea mawaena o laua, komo mai ana he puulu kanaka i like !oa ko lakou mau oiwi kino. ka loioa ame ka nunui maikai. I ka nana ana aku maluna o ko lakou mau oiwi he poe lakou 'i hoapiha ia me na haawina o ke oolea ame ke pukonakona, a o ko lakou nui he 20. a he mau puliki ki!a unahi-a-ia ke i\;opuni ana i ko iakou mau pauku | , Aia ma ko lakou mau aoao -! ! kaiewa ana ka lakou mau i ! nunul, ma ko lakou mau kua ::.t pana ame na aapua nunui, a ;a v Aou mau lima he mau koi kau i <onekonea, a o ko lakou mau ano r.o a pau ke nana aku, me he mea la, he poo pukani io no lakou ma na hoohele anaj o nei mea he ikaika. I I ke komo ana mai o ua poe la a ike mai la ia Hawila ua ku mai la iakou a liaka pono mai la ko lakou mau niaka maluna ona me he mea la e okiln a e kilohi ana lakou i ka loa i ka nui a i ka laula o ka Naita Omaomao e uoho aku ana. Kiiol# mai la lakou a liuliu. hele ae la lakou a ku ma ke pakaukau haawi o na mea inu, ā kauoha aku la kekahi o lakou i ka mea hale, e haawi mai i mau kiaha no lakou a pau he 20 kauui. Ala nae i waena o lakou mea hookahi e kau mau ana kona mau maka maluna o Hawila i na wa apau, a o ia mea e nana mau nei ia Hawila he kank opiopio ole paha i hiki aku • kona mau makahiki i ka 20, a he ui koiia mau' nanaian ke nana aku a he hiehie maikai hoi kona kulana. No kona nana mau mai hoi ia Hawila ua lilo ia i mea e kono mai ai ia Hawila e huli aku a nana i na kanak.i opio la, a mamuli o ke kike mau ana a ko laua mau onohi maka i kahi ame kahi, ua lilo ae la ia i ume mlmiki e hookokoke ana ia laua iho. Hele mai la ua kanaka oiuo ia a haawi mai la i kona lima ia Hawiia me ka olelo ana mi. "Ke hoolauna malihini aku nei au ia'u iho imua ou e ka Naita Maikai, ka mea nona na kii onohi 'maka ume aku i ka makemake o ko'u punwai aka, e ka Naita o ko'u inoa o ia o Oto eßriana.' Ia w, ku iie la o Hawlla iluna a aku >» ' kona Jima ia 0;o Beriana, ke kanako opio mallhini, me kona panal ana aku hoi i ka olelo«K hauoli nei au i kon hoolauna ana mai mo a u, oiai. o ka noho'mi hoaloha mawaena o kahi hoa kanaka anu > Uhi hoa kanaka, o ia ko'u hanoli ioa O kena e Oto Beriana, o Hawiia no ia a no ke kulanakauhale mai nei au o Hokenekai a e hele aku a.a hoi a(l no ke kulanakuhale o Roma. Ika ike ana mai ona hoa ae o Oto eßriana no kona hoolauna ana iaia me ka Naita o ke kapa kila Omaomao ua hoomaku'B koke iho la ko lakou mau kue maka, a heomaka ae Ia iakou e kamailio me ka nahunamu Milii ana mawaena o lakou. A o Oto Beriana hoi me Hawila, ua luakaha iho la laua maluna o kekahi noho laau loihi, a kukai ae la i ka laua mau kukai olelo ana. E like no me ko Hawiia ano mau ke ake no e ike i kahi i hoea mai ai o kahi malihini i launa mai me ia, nolaila, ua ninau aku ]a oia i kona kokoolua: ''Mai hea mai oukou?"

"0 Ko makou wahl i mai nei/* wahl a Oto. mai ka hokua mai makou o na ale hauliuli apiipii o ke Kaiwaena a o makou kekahi hapa o na luina o ka mokukaua liiohae U?aa!a (Red Wolf) e noho alii nui ia ana e Bir Nalta Apala, ka mea i kapa ia e na kanaka. holomoana ka Oia'.i o na Kai. "A l hea oukou c heie nei?" waht a Hawlla i nlnaa hou aktf ai i kona hox "E hele ana makou e nana 1 ka makuakane ame ka hoahanu mali o ko makou alii, e noho ana ma kekahi awaawa mawaena o na kuhiwi e kokoke ana i Hokenekai i pane mai ai o Beri-an-a. "Ua hai mai no anei ko oukou alii i? oukou i ka inoa o kona makuakane ame kona hoahanau muli?" j "Ae," wahi a eßriana, ua hai mai no oia. 0 ka inoa o ka makuakane o Lomellano, a o kona kaikaina o Hawila. Ua hai pu mai no hoi ko makou alii ia'u, oiai owau kona aliimoku nui a hoa kukamalu pu hoi me ia, he hanau mua kona ame keia kaikaina ona o Hawila, nona ka inoa o Buliona, a ua lohe ma> huihui wale oia, o ua Buliona la ke aiii a Moi nai o na powa o na Pae Mauna Alepa. j E na makamaka, ke ike ae la no ka-' kou i ka maopopo me ka poiolei o na hoike ana a Beriana no na mea e pili ana l na hoahanau ekolu a ke Ike pu ae la nohoi kakou, o keia poe kanaka he 20 ko lakou nui, he poe kanaka lakou malalo o Apala ka hanau mua iho o Hawila. Nolaila, ma keia wahi iho Ia o ka kakou nanea i hoike ia mai ai Imua o kakou na kulana a pau i pill i na hanau mua o Hawila, o ia hoi o Buiiona ame Apala. Ano e hoomau aku kakou i ka hoolohelohe ana i na kike kamailio ana mawa«na o Oto Berlana, ka mea a kakou i ike ae nei he aiiimo-j ku nui oia malalo iho o ka Naita Apaia a me ka kakou koa opio. | Nlnau hou aku ia no o HawiUu "He aha ko oukou makemake e ike i kela o ko oukou alii ame kona kaikaina, na mea hoi no laua na inoa au i hoike mai nei o Lomeliano ka makuakane a o Hawali ke keiki?* | "E lsuu hoaloha maikai," wahi a Oto Beriana i pane aku ai, o ka mea i kauohaia mai ia makou e ko makou aiii.' e hele makou e aihue i ka lua huna waiwai ana i lohe wale ai i kona raakuahine i kona wa uuku aia ka malalo o ka hale. A i mia e hiki al ia makou ke hooko aku i keia kuko, a'u e olelol ae ai he kuko lapuwale eleele loa ia o ko makou haku, a ola ko makou pepe-| hi ana 1 ua makuakane la ame ke keiki e noho la i kona alo. Uo'u iho e kuu makamaka, aole loa I ae iki ko'u naau e hooko aku i keia kauoha, a ua manao eu i ko makou wa e hiki aku ai iiailai a ike au i kela keiki ame ka makua-, kane, a ina he nanaina ume naau e llme kou, alaila, o ko'u wa no ia hoohaliu aku al i ka'u maka koi e kue &ku l ko'u mau hoa, i mea e hoopa-j kele ia ae ai ka olwi nana i ume aku i, ko'u naau. | Aka, e kuu makamaka, ia makou ij komo mai nei i ke kulanakauhale o. Roma 1 kela kakahiaka, ua lohe makou 1 kekahi wawa nui ia o na kanakal aia ka ma ke kulanakauhale o Rokenakei kekahi kanaka ui oplo i ikeia kona ikaika lua ole. a ua manaoia oia auanei ka mea nana e ahai i na makina apau o na lealea e malamaia ana ma' Roma I keia pule ae. 'O ke ano ame ka helehelena o ua kanaka opiqfikaika la o Rokenek.il a makou i lohe ai i kekahi keiki opio ka-. ukaualii mai Genoa mai, e kamai'io a-| na i keahi mau kNaita o Roma iioko ( o kekahi hale Holele I kakahiaka net,j ua like loa me kou, a o la ke -kumu oi ko'u nana mau ana mai nei maluna ou.j O kek&hi mea kupana nana i hooik.iik i loa mai ia'u e hull mai a nana īnni la' oe. ua like loa kou mau maka me na maka o ko makou alii. a ua kuhihewa mai nei au he hoahanau oe no ua aiiimoku Moi la o makou. A mamua liol 0 ko'u lohe ana iho nei I kou inoi <> Hawila, ke manao nei auo ae no ka hoahanau o ko makou Moi." j "E Oto Beriana, he oiaio he hoaioha oe no'u. Ke Ike nei au i ka hamama o kou puuwai, a ua hoike laelae mai oe 1 ka mea huna o ka oukou huakai imua o'u. Nolaila, ke hoike aku nei au :a oe me ka huna ole l kekahi wahi lihi hookahi o ka oiaio. | M 0 ko'u Inoa lo no o Hawila, a o ko oukou alii o ko'u hanau mua no ia, a o Buliona au i hoike mai nei o ko maua kaikuaana no ia, a o Lomeliano o ko makou makuakane no ia. He mau keiki ekolu makou na ka maku*h;ne hookahi. 0 ko makou makuahine nae «ole oia i kala i make ai, o ia ko'u wa e huli ana ko'u alo iluna, He mea oiaio «ia io no ko makou wahi pupupu hale ma kekahl o na oawa o na mauna o Kokenekai kahi i ku ai, a malalo a ua wahi pnpupu haie la ka lua huna waiwai nui hookahi o ke ao nei. A o ke ka&aka oplo hoi a oukou i lohe ai i ke ia kakahiaka maloko o ke kulanakauhale o Roma, e hoonuinui o!eh> ia ana • na aole ia he kanaka oplo • aka, owau no l*. M A hooki ae 1» 0 Hawila i kana mau kamailio ana. 1 ka lohe ana o ka opio Oto Beriana 1 na olelo a Hawila ua nui !oa kona hauoli, a ua laiau mai la oia i ka Um ° Hawiia a lulu iho ia me ka hoihoi n«l. a oielo aa la oia me ka ieo nui: loa e kau kekahi wahi lihi o

ka poino maīaiia o i,oine:iano r ka makua a iuaui o kuu hoaloha olaio ka o ke kapa k:la Omaomao." No kela leo heopaoho piha hoihoi a 0;o BerLana i hoopuka ae ai, ua lilo ia he mea hoo-pioo aku i kona aaau hoa aukai, a hu!i iike mai !a lakou a nana mai ia ia Oio ame liawLla oiai e hene ana ka laua aka ia wa. Ia wa nohoi i huli ae ai o Oto Reriana, haaiele iho la Hawila mahope iho o kona noi ana aku iaia e kala ae hookuu mai hoi iaia, i hiki ai iaia ke he e aku a hui me kona mau hoa aukai, kekahi hoi o na keiki kaeaea o luna o ka moku "Iliohae Ulaula," ke kaupu hehi ale o ke Kai^aenahonua. Hele aku la ua Oto Beriana la a hui pu aku ia me kona mau hoa, a ike ia aku la na hiona hauoli e olino mai ana ma an helehe'ena o poe kanaka la. no lakou na kue maka i hoomakuekue mua mai ai i kinohi o ko lakou nana ana mai ia Hawila. I Iloko o ko Beriana wa e kamailio aku ana ia lakou, ua ike ia aku la ko lakou huli ana mai kela wa a me keia wa ia Hawila, i na manawa boi a pau e loaa pono aku ai i na huaolelo waipahe a Beriana ko lakou aJii oplo i hoounaia mai ai. I ke'.a manawa, hapai ae la kekahi| 0 ua poe kanaka ia i kona kiaha a paa ae la, kamailio maia 1 hoi imua o Oto Beriaca: | 1 "E ka m©a i kapaia he Liona Opiopio e ko kakou alii, o oe hoi ka mea nona na lima i ku haalulu ai makou no na manawa he lehulehu. Hauoli nel ko'u naau no ka loaa ana mai ia*u he aanohano nui kilakila ma ko'u hoolauna ia ana aku me k Naita nona ke kaulana a kaoku i lohe ai e wawa ia ana ma Roma i keia kakahiaka. eK olioii nei nohoi au i ko u hoopake'.e ia ana mai ka make mai a'u i ike ole ai mamua, ina l halawai kino aku nei kakou me ia ma ke kahui hookahe koko a ko kakeu alii i hoouna mai nei ia kakou. | A i keia sekona ke kioia nei au i . ko'u aahu o ka noho &na he kauwa I malalo o ke alii Naita Apala, a ke haawi nel au i ko'u kino ame ko'u ola ana iloko o ka poholima o ka mea e hoolauna pu ia aku ai au. A o kona akuoao ko'u akua ia, ma kona wahi e ■ hele ai o ko'u wahi ia e hele aku ai. I ma kona wahi e make ai, o'ko'u wahi nohoi ia e make ai. A ke inu nei au i ke ola mau loa o ka'u hoohiki.' 1 I kela wa i huro liko ae ai ua poe kanaka la, a o Oto Beriana hol huli mai la oia a imo malu mai la ia Hawiln me he mea la e hoike mai aua iaia ! Aohe hana a Kauhikoa Ua kau ke poo i ka uluna. ] Inu ae la ua poe kanaka aukai la i ko lakou mau kiaha me ka piha elioli, a 1 ka hookuu ana iho i ko lakou mau kiaha, ninau aku la o Oto Beriana ia ( lakou: | "Ea, he oiaio anei i keia eekona e , w£he ae ai oukou i ka oukou mau hoI ohiki paa i hana ai malalo o ko kakou j alli mua a kiola aku mai a oukou aku, , a e aul ae kakou a e noho aku malalo | o ke kanaka i kau ia kona weii e ko , Roma mau Naita?" | Huro! I poha like mai ai ko lakou j mau leo me ka pane ana mai, "ua we- j . he ia ae la ia mau hoohiki hewa, a ke haawi nei makou i ko makou mau ki-, I no, ko makou mau uhane ame ko makou mau ikaika iloko o na llma o Hawila. ke alil o na mea kaua, ka mea lioi n makoif e haleluia mau ai, ke Pukonakona nana e kuiai i ka poe hana Ihewa apau." 1.1 manawa kauoha aku la o Beriana 1 ua poe kanaka la e he2e lakou e ike 1 i ko iakou alii h'ou. I ko lakou wa i [ huli like mai ai a hoeu mai e hele aia I hoi, ku ae la o Hawila iluna a hele mai la e halawai me na kanaka o kona ka- | ikuaana. i A e Hke no hoi ms kona ano mau [•ka pahee ma na hoohiolo o'.elo ana, pela no oia i hookuu aku ai imua o ua mau kanaka la, ma ka oleio ana. ! "l T a hoohauoli ioa ia mai au i ko'u halawai ana me oukou n kanaka e noho ana malaio o kekahi o ko'u mau haku mua. Ke hauoli pu nei hoi au I ko'u ike ana iho ua haalele aku oukou i na kapu laahia i nakiikii ia ai | oukou s hooko aku i na hana hewa ino loa i kupono loa na na keiki a ka Anela Eleele o Oehena e lawelawe. Aole au i moeuhane mua e haawi mai ana ke Akua mana ioa he hoohuli kupaianaha ana i ko oukou mau naau ma o'u nei, a ke hoike aku nei au ia oukou, o ka huakai a oukou i hoouna ia mai nei e ko'u hanau mua, o ia hoi ko oukou alii I na aekona mamua ae nei, he huakai ia i piha pono i na haawina o ka poino ame ka po plUkia . ma ko oukou aoao. ina oukou i hiki aku nei ma ke kahua e hookeel aku ai oukou I na kauoha a ke kanaka nona ka mana a oukou i kioia aku nei ina la aole hookahi o oukou e hoi ola mai, oiai o kahi > pupupu hale i hookohl ia ai na kuakot ko o ko makou hanau ana, ua paa po- . no ia i ke kiai ia e na kanaka puuwai , koa he mau haneri ko lakou nui. A no > u iho, ke haawi aku nei au ia'u iho i . pio iloko o ko oukou mau poholimi. a , e hana mai oukou maluna o*u. e like ► me ka oukou i makemake al" k A o ko Hawlla wa no ia i haawi aku | ai i kona lima akau imua o oa kanak ka. a lalau pakahi iho la hoi lakou me ( ka haawi ana iho i ke aioha ma ko lai kou honi ana iho i ko HawU lima. [ O kekahi mea kamahao i ike ia ai ia wa o ia ka ike ana aku o Hawiia ► ma i kahi kanaka nona ka hale hooki-

pa e Doho kuoaou aial aaa aia ke ki!i! o ka mml. a e awe asa oia. !*■» !{*o k€t r a cve nna a wahi kanaka. !a nona ka ha!e hoakipa i mei s huioiao 3i o KawLa aaie koaa laau hoa'.oha ho«. Aka i ki wa i h>olai Iho al ke a'aeahe malie o oa hauwaīaaa ana mawaena o Ha-wlla aia ku mai la ua wahi mea la eona ka hoiele, hele mii la hoi a mawaho o ke pakaakau haawi mea iau. Lalau ?e la oia i Jfca lima o Hawila a pane mai la. ' Ke hauie nei ko'u mau waimaka no ko'u iohe ana ke o!a nei no ka o Lorae!iaao ke kanaka hookahi nana i hoonaueue i na kukuiu o ka Hikina i ke au e hoomiu ia ana ke kaua Hsmolele no ka hoopakele ana ae i ke kulanakauhale o lerusaiema mai.oko mai o na iima o ka poe Pegana. 0 ko'u haku i3, a o oe ke kanka oj?Io ua hiki no ia'u ke olel? a.e o ko'u' haku alii opio oe, a nolaila ke aloha nei au ia oe, arae ka hai pu&ku hoi ia oe e kuu haku opio ua noa ko'u hale nei ia oe ame kou mau hoaloha. E kauoha mai ia*u a e hooko aku no au." Ia manawa lulu lima iho la ka kakou koa opk> me kahi kanak nona ka ha'2. a o ka wa no hoi ia i kena ae ai 0 Hawila i kona mau hoa e haawi aku 1 na koieie ana a ko iakou mau puu maluna o nak iaha waina, e like ka nui me ka mea i anoi ia e ko iakou makera::ke ai. 0 ke kono hoi ka ke mea waiwai, he u, he a.i wale no hoi ka lakou nei a o ko lakou hauoii aku la no ia maiuna o nak iaha waina huihui o ka ululaau 0 Emahela, a hiki wa'.e i ka poenoe ana mai o ka uakea liilii e hooninipo ai na lihilihi o ka mea e hoonuu ana ia ano ai a ka puu i ono ai. Pela ka lakou i lualai hauoli aua a hiki wale i ka po ana, a ua iho iho la hoi ko luna poe, aole nohoi e ole ka hikikii kaua-o-ena ae o ko ialo poe, a ua hiki ke oleloia ae, ua maikai like lakou apau. 1 keia wa i olelo ae ai o Hawila rae ka leo moakaka: "E o'u mau hoaloha, eia kakou i ke kulu aumoe, a ke hoolale mai nei naj koaheahe kiu o ka waonahele nei, o ko'u wa keia e hele aku ai no ko'u alahe!« e hiki aku ai i Roma. A ina hoi he manao ko oukou e na makamaka i ■ hookahi a kakou kaunu, i Waialoha, a«aila, ano kakou e ulu ai, oiai, apopo no hoolale ia na leaiea e ike ia ai o ka hawae io ame ka hawae io ole, a o ko'u makemake hoi o ka hlki kakahiaaka nui aku i Roma a loaa ha wa no'u e hooluolu ai, i loaa pono ai hoi i ko'u mau io huki ame na io koni ka wa ku-j pono e hoomaloeloe hou ia ai lakou iho a hiki i ka wikani ana; nolaila, i-e--hea kakou?" Hooho iike mal la hoi ua mau keiki aukai la, a pane mai la o Beriana: He'.e oe hele makou, noho hoi oe, noho no makou. Leel oe i ka pali, lele no makou, a o kou alahe'e hoi no Roma, nolaila, ilaila pu aku kakou. | A o ko lakou nei wa iho la no ia i liuliu ae ai, haawi aku la na lulu lima aolha hope i ka mea nona ka hoiele, a kamoe ae la ko lakou mau kapuai ma ke alahele e hiki aku ai i Roma. | Aia no o Hawila maluna o kona lio kaua, a o kona mau hoa hoi he koele wawae nohoi ka lakou, a oiai lakou e he'e anā, aia hoi hoomaka ae la ua' mau keiki aukai la e himeni, a ua hauoli ae la ia mau minute a lakou e bele ana. | A no ko Hawiia maikai nohoi, oiai na kilihune hoonoenoe a ka waina e lomilomi malie ana i kona mau aa 1010 a a hooulu mahiehie ana hoi i kona noonoo, ua huli aku la oia a olelo aku la i kona mau hoa. ! "0 kena mea hoohauoli a oukou i hoolealea mai nei ia kakou, he wahi mea ia i hoomaamaalea ia e a'u i ko'u : mau la kamalii, a ina e ae ana kahi o oukou e paa a-ku i kuu papale kila n.ei la, alaUa, o lohe mi ana oukou i ka lealea a mau la kamalii i punihei , ioa aV ' | 1 He emoole ia paa ana ka papale o ua Hawila nei ma ko Beriana lima a o kona wa nohoi ia i kookuu ae ai i kona leo, a h?shae pa'anehe uhauhane malle ae la i ke ahe a ke kiu o ka wao a o ke me'.e ana i himeni ae aioia keia: j "Aia ißoma kuu eha Ka ipo, ka nani a kuu maka He nobsa ia i iupea i ke onaona He onaona he aia kuu kihapai I Ka Edena alohi nani i ka manao l Manao au e lawe a pau pono [ Kaohi ia nae au e ka hoohiki 4 j He hoohlki ka'u he kanawai paa i He hoomoewaa nae i ko'u lakl i Aka, ua 'lakl no au ua muki iho ! Ua kaawiH pu me ia ma ka home wiIou." &c &c &c | Pela ka himeni ana a ua Naita la o > ke Kapakila Omaomao, a hiki i ka pau loa ana o ke me'e ana i hoomaka ai me ka nani kupukelakela o kona 'eo, me he ee ia na ke Kolohala, I ka hooki ana ae o ua puukani ia o Kaluuluu i kona mele ana, ua huro ae la o Berlana ma a no ka nui loa o ko lakou hauoli i awiii pu la iho tne na sanoe a ka waina, ua huro hou ae la lakou aole l kana mai o u& me& he uwauwa ana a ua pe* la. Hoomau aku la lakou ! ka hele ana me ka hoomau ana nohoi i ka lakou | mau lealea, o ka himeni, o ka akaaka ame ka papa leo ana nohoi, a hlki wale i ka o ana mai o na wena maiamalama o ka wehena kalao, a o ko lakou wa ia ! hoea aku ai i kekahi wahi I kaahal« uuku he aneane ekola niie mai Roma mal. A ia manawa i kipa aJra al ka ka- ' kou koa opio me kona mau hoahele

naloko o kekahi w-ahi hale hook'pa o i m wahi ku*an3kiuhate h. a malaila ic! iaAou i haa> iho a.i haoaiaha. A fce eaea ohu bo: » ka wa kahi*o o ko i:alia eoho aua, e milama inau iat ma ma ke!a ame 3ce;a ha e niaa klowai aaau. kahi hoi e hlki *i i aa kamahe e ke hooluoia ia Ukoa iho me ea huna wai huihui e puapuai ae &aa maialo a e kiiihune Iho Aaa hoi maluaa. Noiaila, i ka ike aoa mai o ka mea ; hote-e ia Hawiia he Naita me koaa; j kuiana hiehie, ua elea mai ks oia a la- | welawe mai ta ma na mea e oiuoiu ai | ka Naua ame kona maa hoa. ! Noiaila, komo ae ia o Hawila ame ; ! Beriana kek oa opio o ka moku •'l.io-! | hae Uiauia," maioko o kekahi rumi| I mehameha, a ma'aiia i wehewehe ae ai o 3eriana i ke kapakiia o Hawik*. A mahope hauei aku ia iaua auau maloko o ke kiowai, a i ka pau ana o ko iaua auau ana a maemae na oiwi o ka pua makahala, ua auau aku ia na hoa e ae o laua. ;

A mahope iho komo iho la lakoa i ko lakou mau aahu. O Hawila nae nole oia i komo hou i kona kapakila. aka, kii aku la oia a kekahi o kona mau paa lo'.e veleveta omaomao iloko o koca opeope e kau ana nahope o kaDa lio a o ia kana i aahu iho ai. j A i ka ike ana aku o kona mau hoa iaia aole i kana mai o ka haiamu o ka ui noheahea maluna o kona mau hiona a ua hiki no ke oleloia ae oiai lie huapaia maopopo e hina ai ke kupaa o ka hau hookapuhi i hoomoainoa ai. | Alaila, haule aku la lakou maluna o ka papaaina i hele a ohuohu pono i ua 'mea ai o kela ame keia ano, a me na kiaha waina nohoi e kuku ana. la wa noho iho la iakou hoopiha i na iua o ka inaina. Oiai iakou e ai ana, ku ae la o Hawila iluna me ka hiehie nui, kunou mai la ia Beriana a pe!a hoi me kona mau hoa e ae, a pane mai la: "E o'u mau hoafi ua ike oukou I ko'u inoa, a o ia ike ana o oukau, o ia ka'u e olelo aku nei ia oukou, mai noho oukou a hoopua ae i ua inoa la i ko kakou wa e hiki aku ai i Roma, a pe!a pu hoi ms ko'u ano a oukou I ike ■ ai i ka po nei. 0 oukou a me a'u nalo ia mau mea. ; "Ke apo aku nel hoi au ia oukou a pau i poe kanaka iaweLawe no'u, oiai ko'u papa lealea ana me koonei mau noho. "A eia k«kahi mea hoike aku a\i ia oukoū, a—"aole i pau pono 105. aku ka ■ manao o ua opio la i ka hoopukaia aia hoi komo ana o Malavalia, me kona aahu hulu keokeo. Ia Maiavalia i komo mai ai, ua ike koke aku la o Hawila i kona hoaloha 0 ka ululaau, a nolaila, haalele iho la oia i kona wahi ma ke pakaukau a hele aku la oia e hui me ia. A o na kanaka aukai hoi o luna o ka moku Iliohae | Ulaula, ua huli ae la a nana ' aku la ma na onohi maka hiaalaai o ka piha haohao maluna o Malavalia, me ka nune ana iho iloko o lakou, owai la hoi nei kanaka opip me ka aa- | hu keokeo, me ke apo gula halelolelo e kaei ana ma kona puhaka a he huiu aiai o ka manu okarika ke pulelo ana ma kona papale hulu. ' "Nani ka palanehe o kou mau ka- ' puai e kuu makamaka. Aole au i moemoea mua e hanu mai ana oe mahope | o ko'u mau meheu. Ano, e ae mai oe, e hoolauna aku au ia ae me keia hoaloha o kaua," wahi a Hawila i pane aku ai. A ia wa i huli ae ai oia a nana aku la 1 na keiki o na ale hanupanupa o ke I Kaiwaenahonua, "e oluolu mai ko ou- - kou hanohano, e hoolauna aku au ia oukou me kekahi o na kanaka opio kaulana loa o keia mau la, ka mea nona ka inoa i o aku maluna o na ale 11po.ipo o ka moana, a ma na welelau ae nui o Europa nei ame he mea la aole oukou i ma.ihini i kona inoa, a kona helehelena paha ka oukou i ike ole. | I kela wa kuku like ae la o Beriana ma iluaa, a hele aku la hoi o Hawila me kona hoa me Malava!ia, a o ka mua loa o na kanaka aukai i hooluna ia mai me Ma.avalla o ia no o Oto Beriana, a pela ka hele like ana a pau pono ua poe la. j 0 k-a mea nui i ikeia ma keia hoola- ! una ana mawaena o Beriana ma ame | Malavalia, o ia ka hoopiha ia ona o ko Beriana ma puuwai i ka kauoli no ko lakou ike. kumaka maoli ana i na helehelena o ke kanaka nona ka inoa i kaulana loa ma ke Kaiwaenahonua. _ ma ke ano o Ka Powa o ka Malu Make : o na ululaau o iulia, & pela nohoi o 1 Malavaiia ua hoopihaia no hoi kona naau i ka hauoli no kona ike aita Ia 010 Beriana f ka mea ana i lohe ai o ka > Lima Akau Wikani o ka Ohili o ke i Kaiwaenahonua. i Ua lilo keia hoolauna ana I mea nui , i ka puuwai o kela ams keia o ua poe la, a oa hoopaa ae la hoi lakou ia la- » kou iho iloko o ke apo gula o ka noi hona hoaloha. ► A pau aa kike kamailiag?ana mawai e&a o iakou iho, ua komo aku ia o Hai wila ia Malavalia e komo pu mai oia • iloko o aa hauoli ana o ka lakou wahi papaaina. A ua ae aku la hoi o Makil valia i ka poloai ana a kona hoaloha. i Aiaila, haule iho ia lakon a hoonuu i aku la I na mea i hoolako ia mai no - lakou, a hala he mau minule ku ae la - o Hawila me ke kono ana i kona mau - hoa e inu iakou i &a klaha waina no ke i ola o Malavalla. Ua holo maemae ae i la ia poloai ana mawaeoa o lakou a pao, a inu ia ae ia na hoomanao oho- - hia ana no ke oia o Malavalia. » I ka noho ana iho o na mea apau

i",ak\ e ku ana no o H&wila liana. a hocx4ka mal k\ ola e iuue&lHa ma ke aao e hoom&u aal asta qlz i ka hapena d kar»a inae olelo i kamaillo maa al. msEiiil o iei hik< aaa oaai o M4laraHa: ! "E na keoeimaea o ka tnakaV.la, o ka mei a q i maaao nui ai e baiie a&a imua o oukou, raamua o ka lioea an-a mai nel o ko Kakou makamaka. a o ia ksia, ma ko'a hotele e noho āi malaila pa kakou. a ke kono akn nei nohoi au i ke aUi Mjuavaiia oia pu kahi nte ko kakou anaina ma Roma.*' A hookl ae oia i kaoa mau kamaUlo ana. a ua ku iike ae la hoi o MaiavaUa ma Uuaa me ko Ikou mau kiaha ma ko lakou mau iima. a pane ae \x o Maiavaiia: j "E iuu kakou i ua hoomanao hauoli ana no ko kakou alakai nui o keia mau maa aku. ke Ahikanana a hiapaiole hoi nana e hoonaueue ko Europa nsi mau mana nui ame na mea ikaika.' 1 Inu ae la lakou i na kiaha. a hookuu iho la ia lakou iho maluna o ko iikou. mau noho» a hoomau aku la i ko lakou; hamu ana i na mea ai. j

Hoomau iho la lakou i ka ai ana & hiki wale i ka piha ana o ka lua o ka inaina. oia hoi ua puipui m&ikai ae la ko iakou mau houpo lewalewa, a ua hekau mai 1& na hiona o ka ui malu- | na o ok lakou mau he'ehelena. A hookuu ae la lakou i ka lakou paina ana. Hauie aku la lakou & maloko o ke keen-a hookipa luana Iho, a ia wa i olelo m&i ai o Malavalia: "E kali iki oukou maanei a huli hoi hou mai au." | oka oili aku la no ia oua puhi pakelo la o n& ululaau a nalowale aku la, & noho iho la nohoi o Hawlla ma me ke kali ana nona. Aole paha i hala he 25 minute, aia hoi. lohe a,ku !a lakou nei he halulu nui nee mai ana, a liuliu lohe pono aku la lakou i ke pohapoha o na kapuai lio he nui. A i ko lakou puke ana aku iwaho e nana ai no keia mau kapuai lio, ku ana o Malavalia me ke-, kahi pua lio, he iwkalua ko lakou nui. A uap ioo ae la lakou no keia hanai kamahao a ko lakou hoaloha, aka. ua| hoopau koke ia nae ko lakou pahaohao i ko Malavalia hoike ana mai no lakou ia poe lio ana i lawe mai ai, oiai ( aole oia i makemake e hoohaahaaia ; ke kulana o ko lakou Alii, oia hoi o! Hawila. Ua haawi ae la ua poe kanaka la i na huro ana ekolu no ka lokomaikai i loaa mai ia lakou mai ko lakou makamaka mai. A he mea nul ia na lakou j e hiipoi ai. Ua hele pu mai la no hoi me ua kaeaea la o na ululaau he 5 kanaka lawelawe, a o ka lakou hana o ka hooko i na kauoha e loaa aku ana mai iaia aku. Noiaila haawi ae la oia i na kauoha ia lakou e hoom&emae i na lio, a e hooponopono hou i kwo lakou mau lako a pau. A mahope komo hou aku la lakou iloko o ka hotele, a hoomakaukau iho 1& lakou no ko lakou hele ana aku no Roma, Ua hikl ae la i ka hora 7 o ke 1 kakahiaka ia wa, a oiai lakou e liuliu ana me ka hoomakaukau ana ia lakou iho, aia hoi lohe aku la lakou i ke kani ana mai o kekahi mau leo aka, a o ke 0 ana uae o kahi leo aka, ua o'e kapalili aku la ia a komo aku la iloko o ko Hawila puuwai, a ia wa i lele pioo ae ai kona hauli, a ano e ae la kona mau hiohiona. eH mea oiaio he leo kamahao keia, he leo no ka ipo, he leo i lupeaia e ke koii o ka makemake, he hoala puanuanu huihui i ka puuwai o ka mea i kuluma mua ia leo. a nolaila, eia ka kakou ninau, nowai keia leo hoala hiamoe e iniki mai ana ina kaua e ke hoa? He ninau ksia pono kuallo la aku. Aloha ea! (Aole 1 pau.) « Nui ka haunaele ma ke alanui Papu 1 ka po Poaono iho nei. 0 ke kumu o keia haunaele no ka piha i ka 'uhane haukae.' ' Ua hooholo mai nei ka Hul mahiko 0 Maunalel e hoopuka hou i Bona o $350,000, i loaa ai ke dala e hoohana ai 1 ka wili a peia aku. Akahi paha anei a pakele mai ka like puaku me Kamalo Owai o oukou e na kanaka Hawaii fla ikaika 1 ka h&koakoa? Eia ma ka lima o John S. Nohle, he $25 no ka hakoakoa mawaena o kona kaikeeke, Jim McCandless ame ka mea e aa mai ana. Ua m3kemakeia e loaa ka mea e hina ai o MeCandless. Oleloia mai, kaenaia mai. a haanuiia mai, ha ikaika keia McCand!s£s, nolaila, makou i noiia mai ai e kono aku i ka poe ikaJka a pau, e hakoakoa me ia. Ma ke kakahiaka Poaha o kela pule aku nei i lilo ai i ke kuai kahi o Emmeluth ma Puunui ia Alfred S. Hartwell. O keia wahi ai& makai ponoi o kahi o Hartw«U ma ke alanui Kauka. ma ka aoso Cwa o ke alanoi Liliha. Ua loh* raai makou e kukuluia aku ana i Hale Ma'i no na oKa Amerika mak eia wahi. O keia kuai ana a Hanweli, he mea ka ia e hooholomua ai I ke kual me ka hoopokeokeo la? He w&hi e ae no kekahl a lilo aku ma ia ano no. eH nuī ka makemake o Col. Huhlen i na aina o aka aku nei. no ka oluolu. .