Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 23, 8 June 1900 — Ka Mookuauhau ELUA O Hawaii. [ARTICLE]

Ka Mookuauhau ELUA O Hawaii.

Ka Mookuauhau elua o Hawaii nei— Honua— Hookuu malu ia na puka wai o Hakoilani me Kulanihakou— Na Kahinaaimalama me Kahinalii i wehe na puka kai o ka Honua— Pii ke kai hui me ka wai, pau ia lahui kanaka i ka make, koe mai no ka moolelo kumu Hooulu Lahui me na hoike wanana pololei. MOKUNA 1 E HOIKE @ [AKU?] ANA I KA LAHUI O Kane me Kanaloa na Akua ka@ ko kakou mau kupuna i lolii malie ai no ka wa pau ole, me ke po liuliu a po wehiwehi nohoi ia oukou ke ike iho [i] ka mea hoi a oukou i iini nui loa ai e loaa kekahi moolelo pololei i hoomaopopo iho ai ka poe naauao e noho nei E na makamaka e heluhelu ana i ko kakou moolelo kuauhau kumu, a kaleho mai nei o ka ike i kekahi moolelo oiaio. E o'u hoa makaainana, aloha a kulaiwi hoi maluna ou e Hawaii ponoi, e ike iho ana oukou ame na hoa hoonanea o ko kakou Moolelo Kumu., me na Helu Kupanaha loa a ko kakou mau kupuna e moe lolii mai nei ma ko lakou mau hale koo-u, me na olelo kumu i hoonohonoho pono ia, maloko o na buke he kanaonokumamalima. E kuhihewa ana paha auanei oukou e na hoa kaumu o keia Moolelo, no keia mau buke i hai ia ae la maluna, ke olelo nei ka mea nana e kope nei [i] keia moolelo kuauhau kumu, o Kanalu ka buke ekahi mahope iho o ke Kaiakahinalii. Ma keia mau buke, na moolelo lahui Alii, na kahuna, na kaao na mea ano kahiko, ka poe Hoolu Alii, me na makaainana, hooulu ai, i'a, na pono apau e ola ai ka lahui kanaka, apuni keia mau pe [pae] moku. Eia mai ko kakou moolelo kumu i hele a oo ka iwi, ua moe lolii wale i loko o tausani makahiki, ke oili pulelo aku la me kona kamaaina, ka Nu pepa makua o kakou, ke Kilohana Pookela— ke Kuokoa, e kiei a halo aku ana ma ko oukou i puka hale, e heahea mai ka pono i ka malihini, e komo hale e hanai ai a hewa ae ka waha, eia no ka uku a kamahele la o ka ike iho i ko kakou moolelo kumu. E hookuene a hookahua pono ia iho ana ko kakou moolelo kumu o Hawaii me ka oiaio wale no, e like me ke kono a ka luna ike noonoo o ke kanaka i paa naau na moolelo kumu o keia lahui kanaka, mai ke au mai o ke kai nui a ka hina ai malama [Kahinaaimalama], me kahinalii, a hiki mai ia hanauna aku a ia hanauna aku, a loaa mai kakou ka hanauna hope loa, o ia no kakou. E ha'oha'o mai ana paha oukou e ka poe e heluhelu ana i ko kakou moole-o [moolelo] no keia huaolelo e kau ae la maluna ka Mookuauhau elua o Hawaii nei, e hoike aku no wau ia oukou, i hoomaopopo iho ai na tausani soa [hoa] heluhelu o ke Kuokoa. E hoike aku no wau me ka pololei, i ike iho ai oukou. Mookuauhau ekahi, mai ka hana ia ana o ka lani ame ka honua, hanaia ke kanaka makamua loa o Ka kona Inoa, o Uluihonua kana wahine, puka mai ai ia mau lahui kanaka, hookahi haneri umukumamaha ia hanauna lahui, a loaa mai i ke kai a Kahinaaimalama me Kahinalii.

Mi ke ka! mni "hol a Kahlna&lm&lama me Knhin<alll a hlkl mal la kakoa. he kanaonoknmamalima 1a hanauna lahuJ. ota ka Mookuauhau elua l holloe ia meiluna o ke poo o keia moolelo. O Kumuhonualanl. o Kumuhonuaiakea, o Kamuhonuailalo na Akua kumu o Haw.ili nei i paa maloko o ka moolelo, e hoopuka ia nei. o na Akua no ia a ka lahul mua e pule ai, a hlki mai ia hanauna aku ia hanauna aku, ua hoolllo o knimihonuaJani ia Kane me Kanaioa, maluna o na mea apau o ka lani ame kah onua. me na mea apau loa, Ua haawi o K'imuhonualani me Kumuhonualnkea. Kumuhonualla.o, f na ki o ka lanl me ka honua ia Kane me Kanaloa na haku malnna o na nnelp apau, o taaa ka mana hooko o ka olele a na Akua nui. na Ike iho la o Kane e pomaik«l ana laua. me kona pokli o Kanaloa. Oielo aku la o Kane ia Kanaioa ka tua o ke Akua i ho nlil ia * na Akua nul «kot«. o Kumuhonualani, Kumuho nualaio me Kumuhonuaiakea ke Akua mana. e kele kaua i kelki na kaua i ko kana mau alii tia oe aku la o Kanaloa I ka oleh> a kona Haku kalkuaana U hele akn la laua i moa o Kumuhouuaiakea, ke Akua mana loa, olelo mal la o Kumnhonuailalo ia Kane, heaha ko oloa makemake, e ko makou mau alll ma'ama maluhia a rwue ole o ko mikon kapa ia olua, olelo aku la o kaue la Knmnhonualakea, i hele mai !a maaa I keiki hemoleie loa na maua. Olele mai ia hoi o Kumuhonualani ia Kane. e kulou aku kou poo Imua o Kumahonnaiakea ke Akua Mana Kiekie Loa. na kulou eku la o Kane i ke alo o Kamuhonuaiakea, na ha ia iho ia ke poo o Kane e Kumuhonuaiakea, aa 011l mai la ke kahi keikl'ehu ma ka mik) ae o ke poo o Kane. U«i ku mai la na keiki alii nei ma ke alo o kane a ha\ mai )a 1 ka huaolelo koikoi he aha ka'u hma nui i kabea ia ae nei e oukon? Oielo aku Hi o Kuinntionaatonl, I kahea ia aku nei oe e malama t ka. maluhia o ka lani aei ame ka honua. fa oe ka pono me ka hew*. ka make ame ke ola. Ho! ako nti o Kane me Kanaloa me ka o!k>'t o ko iaaa mau naau. i ka loaa ana o ka ls>ua keikl, ua kahea akn o kane t k !noa o ka laua keiki. ma ka inoa e ke la Mahlna hlki kakahiaka 001. o K*re )a no. aole e kaa fa e ka hokn. ke pookanu hnna i ke ao uU, o U ka Tnoe i kahe* ia al e Kane. o t» no ke koln o ke Alma, o na Akua Hoouiu l>Vn! tho la no ia a kahuna hooala e rnel ai. 0 ke Pookapuhunaikeaon'l. ho inoe laahla toa eia i ka poe kilokilo nana ouli o k« oa dHI pono keia Inoa f Akua kHokilo kahikuhi punone. nana i na ouli lsnl. 1 ke Iho nei o K*ne me Kanaloa, u« loaa ko lana hoollina, ua hooko la ko lana ffnf na ktt*oha *e la o Kane i ko iaaa ma« pokii ia Kahinaaimalama me kahinaUi, me k\ ho'ono o b laua han hina « k»n i hoopai mi T una o ke honoai ka taaa keikl malana ♦ ke m holookoa. 01 oleio aku la o Kanalo* ta Kane. • • Uwe pakahi kam i n« wm

apiu e noho ana maluna o ka hoaua, kiee, wahine, o ka lahul hooulu kanaka ene na iil, na ano holoho.ona apau. e «awe ma na aopuni iera, a na iakou e hooalu hea aku ka honoa, oa hao a ku ia o Kane ame Kanaloa. i ko Hioa mma. pau aku la ka laua mea i makemake I. .Nana ae la o Kane me Kanaloa oa holopono ka laua mea i makemake ai, ua kena ae la o Kane i na kiei o na paka kai o ka honua, ua haawi aku ia 0 Kane i na ki o na Puka kai ia Kahinaiim?larna me Kahinaiii e kii e ki i na puka kai o ka Hoaua, ua naii a ku ia laua. no ko iaua alanui hele, o Kane, ua kii maiu ako ia oia e wehe i na pani o Hakoiiani me Kulanihakoi, s emo na puka wai, ua ka Ua, j>ooli ka honua. O elō aku nei o Kumuhonuaiani ia Kumuhonuaiakea, e hul&hia ka honua e!a la ke pii nei ke kai ke iho nei ka wai, ke nalowaie iho ia ka aina. Ko Kane ma hoi me Kanaioa ela ne 'aua ke hoekepue mai la, Kanlhene mai la ka laua aka, ia manawa, ua ninau aku la o Kumuhonualakea ia Kane: Ua hewa anei o iaio oka Honua, 1 ninau mai ai o Kumuhonuaiakw īj Kaae ko lakou kanaka hoopono; a hooko kauoha ma ka lakou olelo. Ae aku nei o Kane ia Kumuhonuaiakea ma, ae, ua hewa o lalo o ka honua ie nohoi o Kumuhonuailalo, e hoopa'i aku I ka hoopai kupono no ka hewa. ua maikai keia olelo i na Akua nui ekolu. ' , (Ua po!otei ka Buke Nui e olelo ana e hana kakou I ke kanaka I kulike me ko kakou ano. Kin. Mok. 1, Pauk. 26). MOKUNA 11. LUKU IA NA LAHUI 0 KA HONUA KOE NO KA MOOLELO. Ua ike iho la o Kumuhonualani aole lahui i koe o ka honua, ua hoike ae la 0 ia i ka olelo ia Kane e hoemi ia na wai o ka honua, ua ae aku la o Kane, na kena aku la o Kane ia Kahinaaima'ama me Kahinalii e kil laua e hoopaa 1 na puka kai ehiku o ka honua. Ua hao aku Ia na Ilamuku nul i ka 'aua hana, o ka hoopaa i na puka kai O Kane hoi, hoopaa ae la i na puka wal. ua emi Iho la ka wai o ka honua I na la ekolu anahulu me elua la.

Mahope iho o keia hana hewa ana ? Kane me Kanaloa, ua hiki kok£ aku 'a laua e hoihoi mai i na wahi kanaka \ laua t i iawe ai, me na mea apau loa. ( hoaulu l\ou i ka iahui, rae na holoholona. na mea koio *ioau. Ūa hoonohonoho o Kane i na mea a nau a puni ka honua, na lii, ua kahuna. na kilokilo kuhikuhi puuone ,na ka kaolelo, na kahuna hooulu laiini, pie na makaainana, na wahine. L ? a ike iho la o Kumuhonualani. ua holopono na hana a Kane me Kanaloa lole wahl hemahema i koe, ua olelo ae 'a o Kumuhonuaiakea. ia Kumuhonua'ani me Kumuhonuaiialo, e hui kuka Melo kakou no ka pono o ka honua. Ua hui kuka olelo iho la iakou no pono noho ana o ka lahui elua, hoi\e -ae la o Kane me ka noeau o kana ilelo me ka moakaka, ke oleio nei wau <vahi a Kane, ka naauao ame ke akanai kalaiolelo, iniua o ke alo o KumuhonuaiaKea. 0 ke alii e hoonoho ia,, o ia i makua io kona lahui ponoi iho maluna o ko •nau-pae moku, e hooilina ia kona noho alii a kau aku i kana mau mamo hope loa. pela hoi na iii ma lalo aku ona. o iakou ka mea nana e paa kona nohoalii, a ole auanei e naueue. O na kaula me na kilokilo, kuhikuhinuuon« kakaolelo. o lakou ko ke alii -nau hoa kuka. (hoa kaana ma ka olelo kumu) o na kahuna ia lakou ka mak* nme ko ola, ona lii me na mea apau. 0 rva kahuna na naouli o ka manawa. ia lakou ka ike i ke au huiihia e kau mai ana maluna o ka aina me na Hi. me na mea <apu • ka honua. 0 ke khuna hooulu lahui, ia lakou ka hooulu ana i ke kanaka a piha pono o luna o ka Aina me na wahi apau, bo\ na kahuna liooulu ai, hooulu hooulu i na pono apau o luna o ka Alna. 0 na kaulana aina, haku aina, ?ia la'eou e malama ka maluhki o ke alii me **a mea apau ia lakou ka make ame ke n>a o na mea e ku'e ana i ke alo alii ke hewa he make ka hope, (He lia•nuku fa kakou i ke au hou, he kaulake lil e Make ai me ka hakn iina, no ke au kahiko ia). O ka lahui kanaka ke koo, ka pou-ha-na e paa al Jca nohoalii me ka.aina » nohoia ana e na lahui apau, wahi -i Kane ma ka wehewehe olelo ana, me oololei ua nana mai Ja na Akua nui *kolu i mau olelo poloeli a Kane. Oieo mai ta ke Akua o Kumulionua'akea ia Kane, eia o kul alelo maku. e ->'elo makou, o oe ke Akua e Kane me Kanaloa, na oiua e malama ka lani, me ka honua. E\a ka olelo a Kumuhonuaiialo, e Kane ka mea 1 hooiiloia i alii maluna na Aneia apau o ka lani ame na laSui kanaka o ka honua, aole o!tia t >oopai hou aku. a hiki i ka hopena o ke ao ne!. e kau ia ko olua kanawai maluna o kahi a ka lahui e noho ana *na ka Honua Ua kau ae la o Kane i kona kanawai, aole e kau ia na Opua 'nolno maluna pono o ka lani. oia no \e ia pule opna a Kane i hoopaa ia MoVr» o ka na*u o ka poe kilokiio lani, e like me kela: He opua e kau ana i hea e Kane He opua e kau ana iluna e Kane K&u pono ka malama ka op īa e Kane

ka opua i luna e Kane Leel aku. hoi mai ka opua e Kane Hoi aku lele mal ka opna p Kane Le-le-le popolo ka opaa e Kaae P&ku paa loa ka opua e Kane Hookiiu pau loa ka opua e Kane 0 Kape kelii a*e kapu e Kane Kelii ku i ka hoi-e e hol E hoi e wehe e kala 1 na hewa apau e Kane (Na Kane keia pule.) Ua kau ae la o Kane t kona kanawai paa loa, o ia ka po o Kane ma ka Hela -nalama «ole e kau ia e ka hoku. o ka inoa no ia o kana keiki kimakahi i v)uka mai ai ma ke poo o Kane. Kepookanuhunaikeaoulikaonohiulaokalani. Ike ibo nei o Kan?. ua Ulo laua i Vkua na ka lahui o ka honaa e p'i!e iku ai, o laua hoi nalii lani 'ma o ka -nana i w-»iho ia aku ia ia: ua olelo ae T a oia ia Kanaloa. o ka kaua keiki ke *>oo malunn ae o fc*ua, o kaua ikn ma's'n o na Pokii kino lau mai mahope o kaua. Oleo iho la o Kane ia ia iho o keia mao hoailona i kao ia no na cu!i lani no na mea kiekie maiuna ae o m makaalnana, o ke Akua ke kuleiia m* Inna o kela mau hoailona. Oielo ae !a o Kane ia Kanaiai koaa 'ua. o ke Akua nni no ka laui e boymanao, aku ai. o ka Wua keiki. ke Poo> kapohuōaikeaouli ke aiit maiona o na \nela o na paia paa o ka lewa ame ka honna, me na wihl a pani ke ao, na maik&l ka. hooiHna, & Kane 1 Un& kei-

ki. ka hoo!a hoi o ka lahui anela me ko ka bocua. MOKUNA 111 K \ HOONOHO ANA A KANS I NA LAHUI KANAKA 0 KA HONUA. Ua hooeohonoho ae o Kane ke Akua i na lahui-kanaka o ka honua, me i»a mea apau. e pono al ka ooho ana o «ce 'a lahah keia lahui, ua kao ISke kooa manao me Kanaloa, me ke Pookapuo iakou ekolu na Akua a na lahui e pule aku ai, ma ke ano keia ano a ka alhui e makemake aL Ua oklo'a maloko o keia moo»elo kumu o Hawaii nei. na kanaka mua o ke Akua i hoonoho ai no keia mau pae moku, ola keia poe malalo iho, pela 1 pololei ai ka moolelo ke hoopaanaau ia e r« lahni hooulu kanaka. O Piikualiiakanalu me Kulanakaiakea kana wahine, i pnka mai ai np 'i! laua i hookawowo a hooulu mai 1 nalii. v t 0 Kanalu ke kahuna hooulu lahui i puka mai ai na iahui kanaka o keif mau aina, me Meeulimau kane wahine, na keia mau kanaka eha i hoopiha keia pi»u aina, mai a lakou tnai ka lahui ekhi. 0 Kanalu ka Buke ekahi nana i hoopaa mai ki mookuauhau mamua akr ke kai a Kahinamalama me KahinaMi. mahope aku o lai'a i noho iho ai keia'mau mea eha maluna o kalepo o keia mau pae moku. Ua noho iho Ia o Kanalu, me kona alii, me ka laua mau Hanaukama me ka oleo kahiko—mau wahine ma k? olelo hou —ua noonoo iho la o Kanalu 1 mea no lakou e pono ai, ua wehe ae la o Kanalu he hipuu i ka pola o kona malo. Ua ike iho la no oia e waiho ana no kana mau wahi ukana, he ku-ei. he nlulu, he memeuea, ma ka olelo kahiko ia, ia kakou he kalo, he uwala, he kalo palili, wehe hou ae la no ola i ke kahi pola o ka malo, he ai-na-ko, ili mai'a he uhl. Ua kanu iho la o Kanalu i keia mau mea ai na lakou, ua pule iho la ola ma ka pule hooulu ai. i a'o ia e Oia, kona makuakane hooulu lahui. Pule liooulu, hooulu al. 0 wau kino i ka laui , Ka Hekili Ka Uwila Ka ua huna Ka ua ahu Ka ua hea Ke ao loa Ke ao poko Ke ao kiei Ke ao Halo Ke ao hoopua 1 ka lani E ulu. e ulu Mauka he ulu ai E hoouiu i ai No ka aina a nui He ku-e 1 Kalo He ulu-lu i Uwala Ho me ne-u-a palili Ke ko. ka Maia Ka uhi Palau A moku-e, a moku-e Hi-ne (olelo kumu) A mama, amama Ua noa Kakou malalo Hoomaka o Kanalu e pule i ka pu!c hooulu ai, ua hoomaka ae la no e ulu na mea kanu apau, a Kanalu i kann ai. hoomo'a nohoi, ua uliuli mai la kn lau o na mea kanu apau loa. Ua ike aku nei o Piikualiiakan.iln ke alii me na lii wahine elua, i ka mana nui o Kanalu i pule aku la nc ka wa pokole, ke hlhi aku la ka uwala me kauhi, ke pii ae la ka Mai'a me ke ko, ke kalo. Ik» iho nei o Kanalu ua hooko mai ke Akua i kona makemake, o ka ulu mai o na mea kanu, loaa ko lakou ola, hapai hou ae la o Kanalu i kekahi leo nule hooulu ai me na mea ulu o ka honua mai-o a-o o ka alna.

Owau Kino i ka Honua . He-o he-o He mala na louo Na kula uka Na kula kai I kanu i-a-u al e lono O na ai a lono mai kahiki E kupu ana E lau ana A-pe-u a-pe-a O Maihuna j O Maihana 0 ka ma-kini nui e lono ! E lonoika'o no alii | Hooulu la K ulu mauka I He ulu ai E hooulu i na Mea kanu o ka aina E ola ai makou A mama ua noa Ma keia pule ana no a. Kanalu, ua loloa ae la ke ko, hua no ka uwala, ka uhi, ka Mai'a, ke kalo, ulu mai la na la au o luna o ka alna, i iho ia o Kanalu i loko ona oia ka noho ana i k© Akua ua hooko ia ka pule a kana kauwa. »V a , °«!° ae ° Ka nalu i kona Haku f L l me Kulanakaiakra kana alii wahine a na e uulama tLL { mauaHi elua > ** Meeuiimau f ? e hanaul »nia. Olelo akn wli. ua Pomaikai kakou ua « Akua i ka'u puie. E hai aku wan la oukou, o Kanalu ? iho ai o Ola -ko'u 0110 ' 1, me aih t»umu ko'u ,? me Walh «aa«lu ko'i !!*' he iwakalua kumamahal v *l anau ana na kelkl » mai pnhaka mai o aihunaulu. B olelo aku wau ia oukou. ua a'a ia wau i na ike hooulu lahui, hoouiu ai r t l ia n alif ' na K* kaula, kilokik». kuhikuh! puuone, kakaolelo, me na ike e pili ana ma ka malama alii, kaulana aina. kahuna malama Akua. Ua ao ia mai wau e Oia, e inalama l tJa Akua Nui, Kumuhonuaiani, Knmuhonuaiakea. Kumuhonuailalo,- Kane, Kanaloa, KepookapnhunaikeaouH, KaKaalaukapualii o Kane. 0 na Akua hooulu iho ia. no ia e malama ia ai e ko ka honua nei a la no ke ola ia lakou. me ka Make, me na pono apau au e makemaKe al. e hooko wale no ka iakou, ma n\ mea maikai waei no, aole na nnea ino. Ke olelo aku nei wau \% oukon, e hoolohe mai oukou i *ka*u olek> i pono ai ko kakou noho ana, eia kakou maluna o feo kakon aina ponoi, e koauli 00 keia, ko kakou one hanau. na kakou ■o e hooulu hou ana ka lahul. Kukulu iho la o Karalu i wahl Hale no lakou. a paa. ua maloo mai la ka lau nahelehele me na laau. i ka paa ana o ko Ikou nei wahi haie. nana hele aku la o-Kanaiu, ioaa iho ia he man wahi laau maloo oiomea, o ka iaan hi'a ahi no U o keia man pae moku. Ua hoao iho ia o Kanaiu e hi'ahi'a 1 ka iaau i a ae ke ahi, na a i'o ae ia ke ahi, ho'a ka Imu enaena, ka iua ke kalo me na uwala, ka palan apats iloko

0 k& imu, mahlai o K*aalu. luaa Uoa oa Huii, aie na laa owala, bai«u ke ko, kanu bou aka ia, paa. huai Ma imaI ka moa ana ae o na inea apaa. aa hookaavale ae la o Kaaalu i ki na waUine, ka iaua B£i nobot. ua pu ? ae ia o Kaaalu t oa pule <? kau ae la malU?Uhea ae la ia Kumuhoaualaai ma apau nohoi hoonoa. oa al lbo la iakou nei a maona. hooloolu iho la na lii wahine me Piikualiiakanalu. Kukulu aku aea o Kana.u i nxau hale hoi, paa elua Hale. Hookaawale ae la o Kanalu i na ba--1 'e o lakou, be mea malkai' ke la i aa ' līi wahine, kukulu fcs hale o ke Akua I Hooulu lahul, me na pono a pau e po- | no ai iakou, no ka noho ana. j MOKŪNAIV. I KA HOOULI3 ANA I KB KAHAKA. t ME KE AO ANA I KA LEI HULEHU. I ua noho iho ia ke Alii Kahuna Ka- ! nalu me Meeu'imau kana wahine me i ka oluolu, me ka malama no l ko laua I noho ana kane a wahine, o ke Akua i ka mea nui ia Kanalu e puie ai, ma na puie kumu i a'i ia ia Kanalu ke kahuna oiaio a ke Akua i poni ai. 0 Piikualiiakanalu ke alii ma hope mai o ke kai a Kahinaaimaiama me ka hinalii. ua noho nohoi o Piikualiiakanaiu me Kulanakalakea kona kaikuahine wahine me ka oluoiu maikai, na fa ua i hoolaha hou aku na hanau hou ana o na'lii. . Eia no keia wahl a lakou e noho uei me ka oluolu i Puna Hawaii, e olelo ia nei o Kumukahi, a ia no ka waha o Kaunu haipuel ke hamama ia ka waha 1 kahi e puka mai ai ka ia, o ta no ka unu hoouiu lahui, hooulu alii, a ia no malaila o Huliko'a ka pohak» alii me Hana ka pohaku hooulu kanaka, E na makamaka, i ke au e noho alii o Kamehameha I, ka Nai Aupuni, huli keia iahui i ke Akua ia lehova, wanana ai o Kapihe ke Kaula Nui, e hui ana na moku, ua ko ia wanana, ua hul kane me ka wahine, hui o Amerika me Hawaii, kena ai o Kapihe ia Hewahewa, kaikainalii Kahopukahi, e kii oukou ia Huiikoa ke Pohakualii e hoohuli i lalo ke alo, hookoe ka pohaku hooulu lahui,-ira hookoia ia olelo a ke Kaula, ua pau na lii, koe no ka lahui. Ua loihi ko lakou noho ana mo ka oluolu me ka nune ole o fca noho ana a nunui like ko lakou mau keiki o na keiki hope a lakou kai helu ia ma ka papa kiekle. Ua oili pulelo mai la ke keiki kanaleolu kumamaono a Kanalu, ko alii kahuna hooulu Lahui, mai ka puhaka laahia mai o Meeulimau ke alii wahine, a "kahea ia iho 1-a kona inoa e Kanalu, o Kamaluakea. 0 Kanaluakea a ku ana ka eueu hookala kupua ma mua aku o keia mookuauhau.

Oili palanelie mal la o Plialilakaulm, ka iwakaluakumamalima o ka Kulana-i kaiakea keiki hope, me ka hoike ana! mai o na hoailona alii, ka ua koko, ka j ounohu ula. ka onohi, o lapa ka uwila. ku'i ka hekili, nei ke olai ua kahea iho kona makuakane alii o Piikualiiakanalu i ka inoa o kana leeiki, o Plialilakaulia. Ua pulama mal la na lahul aUi opiopio i ko lakou pokii alii me na iahui alii kahuna i loko o ia haawina hookahi, me ko lakem lawe ana ae I ko lakou mau pokll i mau alll kapu na lakou, i haku hoi maiuna o ia lahui ekahi. Ua oleo ale o Kanaiu ke alii hooulu lahui i kona haku la Piikualiiakanalu. na ka kaua ma« mamo e hooulu hou aku na lahui o keia mau pae moku, ua maikai kela olelo a Kanalu i mua o ko na alii, o Piikuaiiiaieanalu. aole no ana hana. . , A ia no o Kanalu ke a'o hoomanawanui nei i ka l.nua mau loeiki ma na mea e pono ai ko lakou noho ana aku, mai na keiki alii me na kelki aiii hooulu lahui. ua hoolohe mau lakou i ke ao ana i na keiki apau, me ko lakou hoolohe pona i ka leo mana o Kanalu Ua olelo uo o Kanalu e pro na m ( ia lakou iho, kaikunane a kalkuahme. j Pela i ulu hikiwawe ai ka lahui, mai i ko lakou mau mal ema, i ka lakou aku, ua pii hikiwawe ioa ka tahui no ka makaukau o Kanalu ma kana oihana i a'o ia mai ia ia. Ua a'o no o Piikualiiakanalu ma ke ano o ka nohoalii i kana mau keiki, me na moopuna, ua a'o ia na pono a Dau maluna o na keiki, o k«; a'o no o ia i ka laua mau alii kaikamahine. me na moonuna kaikamahine, ma ke kuiana noho ana me na kaikunane kane. eK pii m nei na keiki alii me ka mohaha maikal, o Kanaluakea me Piikualiiakaulia, he mau nua alii oiaio laua, e hanaiia mai Ia e PauhiaHi. kaikamahine eha a Kanalu o ka waiu ho-1 i okahi no i o na l!l onlo, me ke ka!kua-1 ' anā haku alii WewehUani, o ke Kane elua a Kanalu me Meeuli noau ko lakou Makuahlne. I i Ua ike ia nalii ika pil hikiwawe ioa ' o ka nui o Piialliakaulia ke hele mai |la oa ka nu, o ke'lil mua hoi o Kana- j j luakea, ua kakala loa ae la oia, ko hoomahele nei o Kanalu, no kona eiha-. j na laahia e pono ai ka nohona lahui. i Ika nui ana o Pilaiiiakaulia me Kanaluakea, ua a'o t>ono ia laua e ko ! laua mau makua alii, me ke a'o ana i | na lke i loaa ia laua, ua holopono ka ! laua olhana malun o ka laua mau keikl. o ia no ko laua mu hoailona. Ua ike o Kanalu ua nunui nalii, ua olelo ae la oia i kona alii ia Piikualiiakanalu. e. e kuu haku alii. ua nui na hapuu a kaua, e hoomoe ia laua me na kaikuahine, i pukn mal loaa nalii kapu, maiioko mai o Piialiiakaulia. puka ko inoa alii,

Ua ae mal 1& o Ptikualiiakaia, moe aku nel o Piialiiakaalia ia Kamamalaalii, kaikuahine o Kanaluakea, o Kanaluakea nohoi moe ae nei { Ahakanllnna ke kaikuahine o Piialiiakaulia, na maika! no ia i nalii me ku iahui hooulu kanaka. Ua olelo aku o Kanalu ia Kanaluakea kana keiki hope, e hoolllo alro wau ta oe i ka maluhia o ke olua noho a!ih kekahi mau oihana a'u i a'i ai ia oe, e hooulu aku oe i ka lahul, ma oa pule a'u i a'o aku ai ia oe. Eia kekahi oleo ia oe e kuu keiki. e noho ako olua ma ka noho aM e hoonoho oe 1 ka olua mau mamo maluna o keia mau pae moku o oe ke kuleana ma la mau mea apau e hoolohe ae i ke 1& lea He kowa iolhi mahope mai ua make 0 Kanalu i ka elua Haneii kaaaiwakumamahiku makahiki, £iua haneri kanahakumamawalu makahlki o Piikualiiakanalu ke alil. oa make like laua 1 ko laua mau la kolopupa. Ua noho nalii me na lahui alii kahuna no ke kumakena ana ia lana me ke kaumaha, ua lawe i ko laua mau kino kupapau i ka laa moana o Lilana. a U o Lilaa mauka pono o Kukii. he lua # hona Ul

mokuna. V. 1 HBLU I NA HANAUNA AUI ELLANohoalil o Piialiiakaolia ao Ha^ali. 0 Kwialoek» ke Hi hoonlu oa noho lokahi Uhai ° maikal »ol« o lakoa niooi. ua ao mai !a o Kai>a!oai« i kihuna ec« na 1U o ka J? * na ia ka maluhia o1» noho ohana ana, aole hoi © koee kekahi ohana me ■ taihi ohana. o ia ka malama ana | to maluhia o ke kapu ihi alih a £Nali|*kaalia ko kakoa makua. e hoolohe oukou i kona elo aiii. e hooko pololei. Ua ike Iho ia o Kanaluakea i ka nui o ka lahui. ua komo koke aku ia 1 oia i ka hale o ke Akua. I hoomakaukauia no ia oihaoa, ua hapal ae la o Kanaiuakea i kekahi ieo pule hooulu lahui. hoouiu alii: 0 w.iia oe o laloheel j 1 kuu Pnle \ O ka hua pule paia 0 maianaika j O opeopelea i 0 Malina 0 na Mona ka peieku Olu kikoolani Nana i kaa ka hana la ua e-a E'e'a ana kaulu 0 wahi ena F. lawa ku ana ' Na mauna ) Mauna holo | 1 ka mokupuna s Koela i ka moana Kolea ma ka moho ani I na hael \> ka iiukua He kua, he 1010 moku Mai ulunul E paio ana i ka pono I ka aha kaua I aha ula I honakunaku I lo'i kele I ke poo o Kaena Manu a ku Na keikl manu Aa ka lohelohe i honua j O ia o'ukiuki Ke ko hailani Ke hohailani 0 ke koi ala ula 1 ka maka o ka la O maaloaio 0 kili han aume He lii kolohe Na lualeimnalo E hooulu i ka iahui E ulu na lii Ua noa. » (Aole i pan.)