Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 24, 15 June 1900 — Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui. [ARTICLE]

Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui.

Aole i iiullu iho, hoe» mal an& he ekolu mau hoio iio a ku &~a nwwauv w *~s. m.c fiuie«c a u>a e noho a*.*, a auu.o i«*ai la keani o ua m&u huiu «10 iio&o u ka huneie, a ia wt i Ue aau ai o *iaviA i kona hoa'ioha ia aeia kcUJ tiuouu*&<a.*iL o <*. *4ka pu mtei iii iio nui u.a la wa luiu nma aioha i..0 ta laua, a no ko Koiome.a e»eu n.au ua kaa e aku la no iaia. aa oielo ana mai: "ta niAi mal nei tca oe." Ae aau ta hoi o Havila, m< ka hoomau a<ui aieu hoi i kaua oie«o a*»a: "Aoie 1.0 p «vaia Ka u heie ana mai a hoea iho ia ia nei. He nui inakoa i neie mai ai 1 Kii pj nei, owa«i a ui«r aha poe i aahu la 1 «e kapakna iam«ahi, a he mea pono la'u ke hoolauna aku ia oe ia iaKow.' I keia wa i huli ae al o Kolomela a nana aku ia maluna o na kanaka a Haviia i kuniKuiii ae ai, a nu.iu huki aku la oia ia ixavna a ma kani kaawa.e iiu aku, a ia wa oia i hal aku ai iaia i kahi mea: "Ua Ike mua au i kela poe kanaka maloko o kekahi haie hoteie ma Homa, i ke kakahiaka o nehinct. liaila aa kahl i haanui ai no kaua, a o ka'u nae i lohe ai no keia poe kanaka, no luna mal lakou o ka moku powa liiohae Ulaula, a o ko iakou alil o ia ka Naita Apala, eia oia ma Roma i keia la, a oia kekahi e komo ana ma na lealea oolea loa e malama ia ana i keia pule. Aka, e kuu hoa, aohe a'u lono i hauoli e ae a'u e hal aku ai la oe I kela wa a eia wale no, ela mawaho nei ka Ui Makalika, ka manu nunu ahlu aohe mea e hei ai o kona puana-I. "O ua Ui la a me ke keiki a ke Klaaina o Roma nel ke ku la mawaho. A ke pau kou hoo!auna ana ia'u imua o keia poe, a'u e koho nei he poe makamaka ia nou, alaila, hele kaua e ike oe i ka Ui o ko alna e makaleho ia nei e ko Roma nel mau puukani. "Eia nae, e lohe mau ana no au iaia e hoopukapuka mau ana i kou inoa ma ke ano hookaau, a makou hoi e olelo ae ai he mau hoopukapuka olelo ana ta na ka moi. i Ulo mua kona puuwai ia oe." Ia wa alakal aku la 0 Havila ia Kolomela a hoolauna aku la imua o Oto Beriana ame kona mau kanaka, a pela hol me Ma!avalla. Nonoi a*ku la hoi o Havila i kona mau hoa e hookuu mai iaia no kahl wa pokole, a ia wa oia 1 komo aku ai iloko 0 ka rumt i waihola al kona mau pono, a o ka manawa hoi la o^Kolomela 1 puka aku al iwaho a hawanawana malu aku la oia ia Makalika ela o Havlla lloko nk« h» 1 » hotele, a e puka mal ana ola e Ike iala. la wa I pane ae ai ua Ui nohenohea la o Robenekal-~Aole pono oia ke puka mal Iwaho nel e Ike ai ia'u, olal aohe pumehana o waho ne), o loko aku la o kahl o ka pumehana—a kani ae la ka aka a ua manu nunu ahiu la. a o kona wa no la i lele Iho ai mai luna iho o ka hokua o kona 110, Eleu ae la ua Makalika la a ku ana ma ka puKa, a iaia no hoi a ku, oili mai ana ke aloha hoonipo, a huhuhui iho la na opua i ka hul ana o ka ipo me ka ipo. 3?ane aku la hoi o Makallka imua o kana aioha: "Nanl ka laki o ka'u huakai o ka hele ana mai nel I keia kakahiaka. Aole au i manao 0 ko'u wa keia e hui al me oe, oiAi ua manao au aia la kou hikl mai I ke awakea loa ae, aka, holo wale mai nel no nae hol au ma keia a'anui me ka hoan ana I ko'u lakl, a he olaio nae ua laki lo au." Olal hol o Havlla e lu ana i kana mau olelo maemae, aia hoi kona mau hoa e mal ana me na onohi maka pahaohao no ka Ul e mohala mo* haha aku ara imua o lakou. a hoohuol iho la hol laknu t ke klhapal i hooulu la al la pua naH maemae, e kaoeke ai ka manao kanakanala o ke kelklkane makemake ole l nel mea he hauoli ana ma ke kiaha opaka o ka puu o Kalavall. I kela wa I hul aku al o oKlomela me lakou, a nana i mawehewehe pono aku Imua o laknu no ke ano o ka lede opio Ui nohea a lakou e nune ana, a o ko lakou wa hoi la 1 lke lho ai o ka manu ru"u ahiu ka la o Hokeneka! a lakou i lohe nul loa ai. Hull mal la 0 Havila a hele mai la npa kah' a ma e ku ana. olai hoi o Makallka I puka aku al Iwaho a kahea aku ia 1 ke keiki a ke Kiaai*a Nui o e komo tr»ai lloko 0 ka hoteV a lluliu, alaila, hull hol aku lakou no Homa. Mahope Iho o na leo huro. ua hoomakauMu »a na mea a pau no ka ukali ana mahooe o Makalika. Ta manawa i.«v*ne mat ai o Matavalla ma Imua o Oto Beriana a me kona mau hoa: •'E ra e I ae mawaho nel ko oukou mau 110, nolal'a, e kau keia a me k»ii o oukou maluna o ka Ho a )tora na«*u t makemake ai." A pau knra o'elo ana. ua he\e aku la oia a ma ka puka a kahea aku ia 1 kekahl o ra ka k, wa laweliwe l hele pu mal nl la. A Ike komo ana m«»i ho» 0 ua kauwa 1«. ua kauoha aku la oia iaia e kii aku 1 na ukana o Havl!a a n o frora 110 a roe aa Uo o kona mau hoa k«tuwa. I keia wa. #>I*l aku !<*k<m a ku ana 1 waho. a al<* h«i o Maka'i v a ka Ut o lta.Ha a me Ferlana amioleta e kau ana mahi~a ok o laua mau 110. a e kali mal a**a 'a**-* o kn m*»u lio a hoonee «ku ka huakal no Koma. Aole ro hol I UuHu ua pau ae la na mea a oiu o ko iakou mau Uo,aoka hoomaka iho ia no la o k% hnakal ro Powa. ke kahua hookelake*a n H»vl'a * olal ho"ka K t aku ai. Hoto aku la o Havt!a a oIH tna ka anao h A ~*> n h'» a'oh*. ol<»t hol i|i> | k* KKalna Kai o Roma xnā ka ! pH INII af. A o Kolo*"*»!*» M. H Vau oni'k h»vtmakeaka * aVu 1a «'i* I ko» na 11* * ko H«»vt\a aoao hema. a ra »Ma ma hoi I hoopaa aku la hooe o H hua..wj/ Ol a l 1 ra lawena. kaineon '*• HVr»u t«ao »'o» ua S |ntn o Kolomela la Ha^i'a: *«I |)<Mt e noho ai, ke hiki aku kakon l Po^a^ p,ine »»Vtt o »'» ka Hote!e Malata makou e noho ai."

•■Auwe!" f hoeho ae ai o Kol kfru 1+ * tUk »-*> W »iPiU O K>Ut*- AīJl .i.ii.oKU' o kei.a n-a- e ai t»a. P^ w<i o ii£t iuaa«<a <t uit w *£«**» a P<* * wt me i.a. >.«■ iti kafa*ii«t a o kfc*a a u»e *«ui. a. «'piw». u«».a ii p f {» la ha.e e a.*o fcd».a.'.a, a e bxua niau ia ttv» boi ua ba«a karai«*ta eieeie ioa maloleo o ea wafii pohihlU o 10*0 o ia hait. a p ; bea Kuu auaiuoa i ae al e k*>mo aku maioku o ka maiumalu o ia ba«e a ao Rouia poe maka hnuohAno i hoowahawalLi Joa ai? aiiO eae mai oe I ka'u noi e aiakki aku au la oaaou i kalii boteie e ae, oia boi ka Hmeie Le Rubaa d'Cr (Ka Lipine Guta). He holele keia aia maiaio o ka iawelawe aiia a kekahi ka»ka Farci, a o ia ka heiu ekahi o t*a hoiele papa eiua apauo Roma. Aka, 0 kou maeao e noho oukou ma ka Hotele —.alata. aole oluoku iki o ko'u manao." "E Kolomela kuu hoaloha maikai, o ka liio ana o kelai 4 hotele Ma ata i punana no na kanaka karai.na o ko aina nei a me ko na kai mai hoi, o ia ka mea nana i kono ikaika mai ia'u e noho au a me keia mau makamaka o i kaua. E hoomaopopo iho oe, e ©ir Koiomeia, aole o na lealea wale no o Rjma nei ka'u I hana mai nei, aka, ua hele| mai nel au e lKe ina heleaeUna o ke ka- 1 naka e olelo ia nei o ka Weli o na Paei Mauna, ke kanaka hof nana i hoouna ae i na kanīka he 100 e iuku ia kakou a pau, oiai ko oukou mau )a e noho ana ma Rokenekai. Aole hoi'oia wale no ka'u i li'a ai e ike, aka, o kela Iliohae kaulana o ke Kaiwaenahonua, nona ka inoa kapakapa maluna o na ale ahiu 0 ka hohonu, o ka uiali o na Kai, oia kahi a'u i makemake loa ai e halawal ko'u mau onohl maka me kona mau papalina. A o keia mau kanaka a i elua, he mau kanaka laua aia i ka piko o ko'u puuwai kahi i kahakaha .a ai a paa ka laua mau hana. A oiai ua manao au, aole wahi e ae o Roma e loaa al la'u ka manawa kupono e halawai kino hikiwawe ai me laua i kahi o keia mau po. oiai ko'u noho ana ma Roma nei. Nolaila, e kala mai ana paha oe ia'u e kuu hoa ke hoomaopopo pono iho oe 1 ke kumu o ko'u makemake ana e noho makou ma kela hotele au i olelo mai nei he punana oia no na kanaka puuwai eleele o kela a me keia ano?" Ae. wahi a Kolomela. Ke hookuu aku nei au ia oe.me ka maikai, no ka mea he kumu kupono kau e kuu hoa'loha 1 hoohonua ai no kou noho ana aku maloko o ia hotele. E na makamuka, oial ka huakai a na ipo aloha elua e nee ana ma ke alahele a hoea aku i Roma, a e hookuu āku hol kakou ia Havila ka Nani Waipahe. a me oKlomela ka Hoomakeaka e luakaha ana tna na kamailio ana, he mea pono ia kakou ke hele e aku a komo lloko o Roma. I keia kakahiaka a kakou e Jke nei, aia hoi ua ike ia aku la ke kulanakauhale o Roma e aahu ana i na hoohiwanani o na ano a pau. E welo haaheo ana na hae o kela a me keia Aupuni o Europa ma na hulnl o na pahu hae, a me na kieklena o na towera o na hale kakela o loko o ke kulanakauhale. E kuwelu ana hoi ma na pala o na hale, na kahakahana lole panio o kela a me keia ano, a i ka hoomaopopo aku ua llke ke kulanakauhale o Roma me Solomona iloko o kona nani a pau, a me ke kanaka hoi i aahuia i ka lole makue a me ke kai-ina. O kona mau alanui hol ua piha pu ae la i na kanaka i aahuia me na aahu o na wai hooluu like ole, a e hee ana hoi na mea gula, na momi, na rubi, na pilali opuu daimana, a me na ponaku nanl e ae ma na aaha o r.a kane a tne na wahine. E maalo ana hoi na hulu pulelo ohuohu o na papale klla o na Naitt\, na Kavalia, a me na hookelakela ikaika o ia mau \aJ

Ahe mea oiaio, ua ala ae la ko Roma a pau mai ke nui a ka lillii. mai ka haahaa a ke kiekie, e naue aku no ke kahua lealea mawaho aku o ke kulanakauhale, ma kekahi kula palahalaha e kokoke ana i na puu o Kileba. Ala hoi ma na pipa a me na huina o na alanui, e kau mai ana ka papa hoonohonoho o na lealea a pau e malama la ana iloko o na la ellma oia hebe(loma. E Ike pu ia aku ana hoi ma ua papa hoonohonoho la na manawa e hoomaka ai na lealea, a pela pu hoi me na Inoa 0 ka poe i komo ma ua mau hana 'la e hauoli ai ko Roma. A nolalla, he mea pono ke hoikelke la aku ma keia wahi o ka kakou nanea ua papa hoonohonoho la, I loaa al ka kakou mau porogarama e hele pu ai i ke kahua lealea e ike i ka kakou koa opio. PAPA HOONOHONOHO O NA L.EALEA MA ROMA, ILOKO O NA LA ELIMA. Poakahi,—Hora 1, Auina \a. Mahele L Na Lealea—Kaka laau me pana pua. oPe i komo: Ka Naita Keokeo Helevikia: Ka Weli o na Pae Mauna; Ka Olali o na Kai: Kavalia Roderlka, Sepa**ia: Leon de 80, ka illo dala o Parani. ' | Poalua.—Hora 1. Auina la. j Mahele 11. I Na Lealea—Mokomoko me Kuklni. j j Poe i komo:—Naita Keokeo o Helevikea: Ka Weli o na Pae Mauna; Ka Olali o na Kai: KavaUa Rod»riko. Sepa- ! nia: Leon de 80, Ilio Da!a o F*ranl; 1 Oiiwa ka wawae Alopeka o HelevitJa; Mabe\a k& lUo Hah&i Puahlohio o Roma. Poakolu.—Hora 5. Kakahlaka. Mahele 111. Na Lealea: He paio laau Ihe. Ka NaHa lloko o ko lakou mau aahu klla, a maluna hoi o ko lakou mau Uo kaua. Ka poe I komo: Oia no ka poe I komo ma na leaiea ma ka Mahele L Poaha.—Hora 9, Kakahiaka. Mahele IV. Ka Lealea.—Ka paio me na koi kaua. Na Naita iloko o ko lakou mau aahu kila, a ma\una hol o ko lakou roau Ho kaua. Ka poe 1 komo: Oia na Naita i komo ma na Mahele I. ame n. Poalima.—Kakahlaka a me ke Ahlahl. Kahele V. Na Lealea: Kaka pahl hookelakela. Hora 10 kakahlaka. ahaalna hulahula. hora o ke ahiahL Ma na lealea maluna ae nei, aole no 1 panl !a ka puka no ka poe komo hou, a hiki i ka PoaUma. , I Ma ke Ka.uoha a k® Klaalaa Nul o iKomanei. I EDEAIANA SADEMABA» Kakauolela E na makamaka, ke ike ae la no kakou Ika Papa Hoonohonoho o na he kau ae la. a he mea pono I kela a me kela ke maiama i keia papa hoonoho-

i iuaa ai k? aniani na:a i ko ka kou wa. e fet-le r*l e iie «-.u rnika i Ha Vi;a paio a..a me r.a nieho r.a i heike ia a» la. ma. na mahril lealea a kakou i ik? as cti. | Ano e ra Kakaii-aka ua. ike a»? 'n* i ka kou i ka p'Apa hooaohanoho v> v.a haui e komohia aku ai ka kakou koa opio a nolai.a o ka mea i koe o ko kakou | hele aku e makaikai i ke kahua leaieo ' i hoomakaukaula. kahi hoi e houhane ia ai ke oolea o ka poe ikaika. a mt ka noeau o ka poe akamai. Ala keia kahua mawaho poeoi aku no o ka pa pohaku e hoopuni ana i ke ku lanakauha'e o Roma. A malaila e ik ia ai oa hale iole he lehulehu e kuku ana. a e kiiepalepa ana ho, na hae W'.i" me na hoallona o kela a me keia moh* nona ka ha?e lo'e. Aia ma ka aoao akau o ua kahua'la. e ku ana he mau haie a'eo kiekie i hoohiwahiwa ia me na mea nani e hewa a' ka maka ke ike aku. A o ka hale ma waena ka ha.e he alanui pii kona ; hanala e iho pono ana mamua, a he'haie poepoe hoi ia. me na pio i hara ia e purJ kona kihi o luna. Aia ma ka plo ma ke alo e hu'i pono ana i ka hema oia hoi kahi e lawelawe ia ai na iealea e kau ana na huaoleU» "Ka Moiwahin* 0 ka Nani." A o k«a no hoi ka halo 1 hoonani maiau ia, a oi aku hoi ke kilakila o kona nanaiua l ko na haU e ae. 0 ke ano hoi o ke ku ana o keia poe haie he ana hapa poepoe a he 5 ka nui o na hale a pau. O ka hale nae Iwaena, oia no ka hale poepoe hookahi o lakou, a o ko Makalika wahi hoi ia e noho ai ke hiki mai I ka wa e hoomaka ai na lealea 0 ia la. , Aia hoi ma ka aoao hikina o ua kahua lealea 'la na hale he 20 ko la-1 kou nui, a ma ka aoao komohana he 15, a ma ka aoao hema ua pipipi Toa| na hale lole malaila, me he mea la he 30 a 40 paha ka nui. A o keia mau hale a pau oia na hale hoomoana o na moho a kakou i ike ae nei nia ka papa hoonohonoho. O lakou, o ka lakou mau kokua, a me na kauwa lawelawe a lakou. Aia hoi ma ka aoao akau hema aku 0 keia wahi e ku ana ka ululaau i kapaia ka "Ululaau Eleele." Ao keia ae la na hoakaka ano nui o ua kahua lealea la, a ma keia wahi e huli hou ae ai kakou i hope a nana ia Makalika ma, oiai lakou e komo mai ana iloko o ke kulanakauhale me ka haaheo nui, a iwaena hoi o na kupinai leo huro o ka lehulehu o na kanaka, e hooho ana, "Makalika ka Ui, ka Moiwahine o ka Nani." Lohe pu ia aku \a t\o hoi kekahi leo e haiihali mai ana i na huaolelo, "Aia ka Manu Nunu Ahiu o Rokenekai, aohe ahele manu e hei ai—Huro, Huro no ka Ui Makallka." Oiai na kanaka e lu mai ana i na huaolelo hoohiwahiwa imua o Makalika ka Ipo Nohea, e haawi mau aku ana ola 1 na kumu hoomaikai ana ma kona aoao akau a me kona aoao hema, me na mino aka ulumahiehie ma kona mau papalina nohenohea. 1 keia mau leo e wawalo ana ma o a maanei o ke alanui, a mai luna mai hoi o na hale, aia na kli onohi o'ka lehulehu ke hoonuu hiaalaai mai la i na helehelena nanl o kahl kauaka e pili ana ma ko Makalika aoao hema, a ua hoholo awiwi ae la na ninaninau pahaohao ana mawaena o na kanaka, e ui a e nlele ana, owai la hoi kela kanaka opio? Aole anei oia he kalkunane no Makalika? Ola anei kahi moho o keia la? A pela wale aku ka nu, ka ne a me ka wa ana mawaena o ka poe i ike mai l na hiona o ka kakou koa oplo, ka ulu nana e koke aku ke kahua maika o Roma, aohe eu nana e hekau kona poo. I ka hoea ana mai o ka huakai ma ka huina 0 kekahl mau alanui ilaila ku hoolai ihd la lakou, olai e mawehe ana ka pili hooko a ke aloha. Haawi n& aloha lulu Uma, kuuou aku a kunou mai, huli ae la o Havila me kona mau hoa a hooiho aku la no ka Hatele Malaka, a o Makaiika hoi me ka naau I konl welenia ia e na kui houhou o ka ehaeha no kana Ipo Nani, huli hoi aku la no kona home. oia hoi ka hale Kakela Kinela o ke Alii Kiaaina Nui o Roma, a me he mea la e uwe koni kapalili ana ko Makalika puuwai me na lalani mele au e k aHawaii e hoohena iho ai: Aloha kahi wai a o Kehoi. Hoi oe ilaila pehea au, Pehea hoi au ko hoa luhi, Ko hoa i ka nui alu a ka leo? Ao\e no hoi o MakaUka wale no kai hoehaehaia kona puuwai no keia haawina, aka o ka kakou koa opio no kekahi, no ka mea laia e hele ana me kona mau hoa no ko lakou wahi e hoomaha ai, ua kaawili ae la no ke aloha o ka Ipo Makalika iloko ona, a me he mea la e i mai ana: A o ua mau huaolelo la hoi, oia no keia: "E kuu Ipo, kuu Li'a, Eia au ua eha koni kapalili, Ua koni maeele kuu puuwai, Ua malule i ke aioha Ia oe." Ma keia wahl o ka kakou moolelo, e hoomau aku kakou i ka nana ana ia Havila, a e hookuu aku hoi kakou ia Makalika e huli hoi ana nQ j£ona home, me Feriana Samioleta ma kona aoao akau, a o Kolomela hol ma kona aoao hema. Kani ka hora 9 ponoi, ua hiki aku la 0 Havila a me kona mau hoa ma ka Hotele Malaki. A i ko lakou hoea ana aku hol llaila, ua hele hoi ia wahi a lehau i na kanaka i aahuia me na kapakila; a e hdlo-ke ana hoi lakou io a 1 ia nei me na helehelena ahiu. Lohe aku la hoi iakop nei i na leo hauwalaau i he nui, a pela pii hoi me na leo hailiili | lapuwale iloko o ua Hotele ia. E noke nui ana hoi kahi poe I kai k hoopaapaa, no na moho e hookelakela ana la la. E olelo ana kahi poe o ka ! Weli o na Pae Mauna oia ana ka mea nana e ahai ka lanakila ia 1&. Kaena ae ia hoi kahi poe o ha Olali o na Kai,: I o ia ana ka inoho nana e paipM aku na' I poo o na kanaka e ae. ! A oial keia mau leo e hauwalaau ana me ka nakeke ana hoi o na mea kaua,: ua komo aku la ko Havila ma huakal| Woko o ka pa o ka hoieie. iho \a hoi lakou mai luna iho o ko lakou maa j iio a komo aku la iloko o ka hoteie. la iakou i komo aku ai a ma ka rumi j hookipa o na malihini komo hou aku lai iloko o lalla, ua halawal aku la lakou j me ka mea nona ka hoteie. Ua liio aku la hoi o Havil& ki mea kamailio me ua mea hotele la. Haawi aku li o Haviia i kona aioha j i ua kanaka la, a o ka mea kupanaha i ike ia aole oia i aloha mai. aka, ua, ano e ae la kona mau helehelena, a ha- j ka pono mai la hoi kona mau maka, me he mea la, e nune hoopahaohao ana; : kons naau. | j Nana mai la oia a liuiiu, haawi mai | la ola i kona iima akau ia Havila. a i i ko Haviia laiau ana aku bof. ua aloha

;ho la eiu a fcu*;l aku iaia, me fcona ar,a niai i kora maa feoa. o k;tl. aka iiia a n? ko lakou h->Vleha» ola hoi o H&vila no ka manawa s»Sco e. A pize n.ai la hcrt o;a la liavUa: * E ke kannka opio, e o.uo'a oe e h^-k ovai oe u\e a'u. M la. na*awa hele pu aku la ka kak.au koa opio me ua kanaka L\. a komo aXu a iloko o X?kahi wabi uuku i iiele a o loKo, a KimaiUo aku !a ua mea hot«?e la ia Haviia: *'Maanei oe e roho ai a hoi hou mai al. a l o'.e o kou inakamaka piha.* T Ua noho iho ia hoi ua kaeaka opio 1a maluna o kekahl noho pulu nolunoiu. me ka paa ar.a o kona Hma i ke kumu 0 kana pahikaua, oial, ua ala mai la na hoomanao aea Iloko ona, no ra olelo a kona hoa'loha oKlome'a I hai mai ai iaia, no na hana karalma ele«le i ha« ea mau ia ai iloko oia wahi. Oia\ hoi oia e noho ana, lohe aku ia oia i ka nehe ana mai o kekahi mau kapuai wawae, a hemo mai ia kekahi par.i ma kekahi aoao o ua rumi la,'a ku ana imua o;.a he wahine i aahu ia me ka iole eleele. Aia nm kona ilma akau he ipukulkui e a ana, a e uhi ana hoi maiuna iho o kona poo a hala iho 1 kona umauma he uhi raaJca uiauia o ka hooluu kai-ina. Ia wa o ae Ja kona iima hema iluna, kunou mai la kona poo imua o Havila, a pane mai ia me ka leo haahaa: E Haviia! E Haviia!i Ka Opio i pihail ke aloha, Ka Nani i nohea i ke onaona. , Ano —e haliu a e hooiono mai ! Ke hai mai nei na Anela ia'u, 0 oe ka oiwi nana e kaili aku, 1 na lanakila haaheo oikelakela, E hoolohe hou mai. I keia po auanei, e ka nani, E hoowalewaie ia ai o Makalika, A o ka hoomaka ana hoi ia, 0 ke ko ana o na olelo i wanana mua ia, Ano, ua lohe aku la oe, A eia au ke hoi nei, A e hoomanao ia Bidia, Ma ke towera, Laisiuma, 1 ke kakahiaka Poaha." Ia wa emi hope aku la ua kilo wahine Sidia ia, a pani hou ae ia i ka puka. A o ka manawa hoi ia i komo hou mai ai ka mea nona ka hotele Malaka, a olelo mai la ia Havila: "E ke kanaka opio, e kala mai oe ia'u no ko'u lawe ana mai nei ia oe iloko 0 keia rumi, kahi hoi i kupono ole no kou hanohano. Aka, e hoike aku au ia oe, na kela wahine au i ike iho nei, nana au i kauoha mai i ka la i nehinei e kial aku au o kou hiki mal ia nei i keia ka-, kahiaka. A o kana l hai mai ai ia'u no ka mea e hiki ai ia'u ke ike a hoomaopopo aku hoi o oe ka mea ana i makemake ai e ike 1 keia kakahiaka, o ia kona hoike ana mai, mawaena o na ka- | naka a pau e kipa mai ana i ko'u hotele nei i keia kakahiaka, e makaala loa au | no kekahi kanaka opio 1 pakela ae kona nani a me ka ui i ko ia poe kanaka a pau. O ka mea kupanaha nae i ka hora 6 o keia kakahiaka, ua kipa mal la i ko'u hotele nei he kanaka hololio i aahu ia me kekahl kapa hulu omaomao, a nona hol na heiehelena ui i hoohikilele mai 1 ko'u houpo, a manao ae la au oia ke kanaka opio a kela lede kamahao 1 kau nui ai e ike, a nolaila, ua alakai mal la au \ ua kanaka op\o \a iloko rve\, e like no hoi me a'u i alakai mai nel ia oe. A i ko'u hele ana aku a hoike i ua lede la, ua hiki mai hoi ka mea ana i makemake ai e ike, ua hull mai la oia a hoole mai la, me ka olelo ana mai: Aole ia—ina aku—o ka ekahi nae keia —a maluna ae keia. "Nolaila, huli hol mai la au a loaa ke kanaka opio a'u i kuhlhewa ai, a alakai aku la iaia no kona palna kakahiaka. He hiki nae ia'u ke olelo ae, he wahi lihi hiohiona Uke iki kekahi ona me kou." Ia wa ninau ak\i la o Havila i ua kanaka la: "Auhea \»a kanaka op\o \a i keia wa a kaua e kamailio nei?" Pane mai la hoi ka mea nona ka hotele: "Ua hala aku nei oia a me kona poe kanaka no ke kahua iealea." "Ua maooppo no anei'ia oe kona inoa, a me kona wahi e hiamoe ai i keia po, wahi a Havila i ninau aku al i ka mea malama hotele. " Okona inoa e paa nei ma ka'u papa hoomanao o ko'u hale nei o ka \S eli o na Pae Mauna; a 0 kona wahi hoi e hiamoe ai i keia po maloko nei no o ko'u hotele, aia ola ma ka ruml helu 50. Ij pane aku ai ua mea malama hotele la, J me ka hoomau ana aku hoi i kana olelo ana: **Ma ka hora S ei, aneane he hapalua hora mahope iho o ka haaleie ana iho o ua kanaka opio la la anei no ke kahua 1 lealea, ua hoea hou mai la -he kanaka: oplo, nona hol na helehelena ui a nani i oi aku mamua 0 kela kanaka opio , mua, a'u i hai aku nei ia oe o ka Weli 0 na Pae Mauna kona Inoa. A manao iho la hol au, o keia paha ke keiki opio a k* lede i makemake ai e j ike, oiai ua kaa iki ae hoi maluna ka nani a me ka ui o keia kanaka opio l ko j ke kanaka mua. | Nolaila. hele hou aku la au a hai aku, ia i ua lede la. ua hiki mai ke kanaka t op\o i makemake \a e oe. 1 Ia manawa huii mal la oia a olelo hou mal la —Aole ia, e i aku oia. O ka elua iho la nae keia, a maluna ae no ko la Ia nani. I ko'u lohe ana i keia mau huaolelo a ua lede kamahao la, ua huli hol mai la au a loaa ke kanaka opio, a alakai aku la hoi au iaia no kona paina kakahiaka. O ka inoa o keia k&naka opio ana 1 hai mai ai ia'u o ka Olali o na Kai. A ma ka hoomaopopo aku i kona ano me he mea la he alii nui oia no iuna o kekahi mokukaua. A ua hala aku nei no hoi oia no ke kahua ieaiea. Ma ko'u hoomaopojk» iho. ke ole nae 1 hoi au e kuhihewa, he kaikaina o\a no ke kanaka mua. a o keia nae hoi ke kanaka oplo i kaulike mai kona nanl a me ka ui me kou. O kona wahi e moe ai 1 keia po maane\ no, a o ka rumi he\u kona. A I kou wa hoi l hiki mai nei me kou mau hoa'loha. ua nio kou mau hiohlona nani iua ole i mea hookunana mai ia'u. a oia hoi ka mea nana au I kono mai e ku Iho a nana aku la oe, me ka plha eehla. a haawi koke oie akU ai hoi au i ko'u aloha ia oe i kou wa l aloha mai ai ia'u. A hoomanao ae la au i na olelo a kela wahine i hai mai ai ia'o, no ka manawa elua, a nolaiia au I lalau aku al l kou iima a huki mai la ta oe ma kefa rumlAI kou noho ana iho nei hol, a hele aku nel au e hai l ua lede ia, ua tiiki mai ka mea a kona naau i li'a al e ike, ia ! manawa otfk I ku ae ai iluna a pane ma» la me ka leo piha i ka hauoli. Ua hiki io mai ia oia-o ka ekolu iho ia ia—•& o ka ul ia i kail la» Akm h* hookahi panana a he ekolu mau hoahaI nau. Akahl, ala 1 na kuahi«i; e!ua, aia i na ale ahlu o ka hohonu: a o ka ekolu, aia I ka willau a ka ipo. A p*n*

hoo rua! la oia ia'u. e hele aku ar.a au heike aku i r.a mea hu..a a ua AaeU ixua oea. 1 Kwna hei ar.a ae n«i. hal mai »a U'u. ua pau aku U. A nolAi.a au i ueie tu&i e hui kw oe. a ? xku hoi ia oe a hui hou me kou mau uoa'loha, a aiakai aku hoi au ia oukou a pau no ko oukou alna kakahiaka o <eia ia. Aka. mamua a»o ko kaaa hel-; asa aku, e ae mai oe ia'u e hoike hou aku ia oe, ua hookaawaie ia nou a me mau hoa'loha he 22 mau runi\. a oia no hoi na keeta mai ka helu i a ka helu 235, ma ka eheu komohana nei o ko'u haieA o ko oukou uku o ka noho ana maanei ua pau mua iho nei ia i ka uku ia e keia wahine kamahao au I ha awai pu iho nei. Nolaiia» e huii hv4 aku kaua a hui aku oe me kou poe« he kaU l° a mai la paha lakou o kou hoi aku/' Ia wa ku ae ia o Havila iluna a hele aku la me ka mea nona ka hotele, a hui hou aku la ola me kona mau hoaMoha. oiai hoi lakou e noho ana maluna o na noho a e kall mai ana hoi iaia. "E na wahi a ka mea hotele, "e kala mal oukou no ko'u hookaulua ana ia oukou maanei no kekahi mau minute, mamuli o ko'u lawe ana aku nei i ko oukōu hoa'ioha nel. Ano, eia au he kauwa na oukou, a e hoo\awe\awe aku hoi au no ka oukoui mau mea a pau l makemake ai. A nolaila. ke kono aku nei au la oukou e hele kakou no ka rumi aina, oiai, ua makaukau na mea ai." Ia wa i kamaiHo aku ai o Havila I ua kanaka la nona ka hotele: "Manao au, ua lawa makou i ka moana a ka al 1 keia wa, a o ka makou wale no 1 makemake ai no keia i mau wahl kiaha waina." ; "Ua pono, e kii ae au i mau kiaha no 1 oukou, a ma keia keena no oukou e inu al, nb ka mea. aole o*u makemake e lawe aku ia, oukou iloko o ko'u rumi e Inu ia ai ia mea, oiai, ua hele 0 loko 0 Va rum\ a piha pu i na kanaka l ano \ike ole ko lakou mau kulana me ko oukou a pau, a no lakou o hol kela mau leo hanakuli, a piha hailiill a kakou e lohe aku la." A ia manawa i hoomaka al ua kanaka la e hele aku, no ke kll ana aku hoi i ka waina, aka, paa e aku la nae oia ia Havlla, me kona olelo ana aku: "Aole he mea nou e hew* ai ke alakai aku oe ia makou Iloko o ia keena, oiai, ua makemake au a me ko'u mau hoa nei e ike aku i na helehelena o ia poe kanaka." . Ua ae mai ia ka mea hotele, a he\e aku la hol o Hwvila ma me ia a komo aku la iloko o ke keena a na kanaka e lulumi nui ana. ( pau ka Havila ma inu ana, ua a'akai aku la ka niea hotele ia lakou e hoomakalkai no ko lakou mau ruml pakahi. E hoomaka ana hoi mai la Havila aku ka helu 1, ia Malavalia ka helu 2, ia Oto Beriana ka helu S, a pela aku ke kai lalani like ana a pau pono na f rumi he 22 i hookaawale ia. • « ♦ •••.». Kani o, kani o, Kani pohapoha. Kani kapalili— He leo e hoala ana, E liuliu, e makaukau, Kokoke mai ka manawa. Ala ke kahua lealea ua lehau i na makalkai, ua piha pono ae ia hoi o luna o na hale aleo i hoike ia ae Tiei i na maka hanohano he nui o ka ālna. lede me na aahu hlhiu o ka nani, na keonimana hoi me ko lakou mau aahu koa, e holke ana he poe wale no lakou a pau no ka papa hanohano o na Naita. Aka, o ia mau nani a pau, aole hiki ke poi pu iho l ka ui a me ka nani hiehie kamahao e mula ana maluna o Makalika, ka mea I olelo ia ka "Moiwahino o ka Nani." Ia oe e ka makamaka heluhelu e hakilo aku ai maluna ona, e Ike ana no auanei oe, aohe wahi a kou maka e hoohalahala ai, o ka waiho kehakeha mai no a ka laula o Kapaa, o ke kau mai no o na lehua makanoe, a o ia holookoa no mai luna a lalo, a ke alaalawa lho oe mamua a mahope, ma o a maanei, aohe puu aohe kee, o ka noho o a ka wahine maikai. Ke kani nei na mea kani i keia wa, ke liuliu mai nei ka Hamuku Nui o ka \a me kona mau hope, ke hoopa\aku\\ la hoi kekahi o kona mau kanaka I ka lewa holookoa me kana o-le, a me he mea la, e kahea ana ia leo e hoomalu ka aha kanaka, a e ku makaukau ana hoi na moho e kc«no ana ma na lealea o ia la. | Ia wa halii iho la ka maiu iai ma\ie maluna o na mea a pau. pau ae la ke kani ana o na mea kanl, oiai, ua hlki ae la ka manamana kuhlkuhi hora, i ka hora 1 ponoi, a ua hiki mai hoi ka ma- j nawa no ka lealea ana, Oiai hoi e kauaheahe hoolai maikai ana'ka 'meha maluna o ka lehuiehu, a mamua ae hoi o ko ka Ilamuku wehe ana aku i ka o\e\o kuka\a e pili ana no ka wehe ia ana o na hana o ia la, pela hoi ke ano o na rula e kakele na moho e kue ana i kahi a me kahi. a pela pu hoi me na makana e haawi ia ana i ka moho nana ka lanaki'a, la! manawa I hoopuiwa ia ai ka lehulehu a pau i ko \akou Ike ana aku i kekahi kanaka oplo i aahu ia me ke kapa hulu bea keokeo, a e kau ana hoi maluna o kekahi Ho keokeo, e holo ae ana mai waena pono o ka lina. a he mau iwiiei i paha ka mamao mai kahi a ka liamuku j e ku »"<>, lele Iho ia oia mal luna iho | o kona lio. I Wehe ae la ua kanaka oplo la I kona papale hu\u, a paa ae la ma kona lima, a hele aku la oia ma kahi a ka liamuku e ku mai ana. Kunou aku la ola i ka namuku a haawl aku la hoi he wahl apana pepa. I kela wa, nana iho la ua liamuku ia i ua wahi palapal ala, a hull mal la oia a kunou mai la imua o ke kanaka opio, a ninau mai ia: "O oe ponoi no anei ka mea i kapa la maialo o keia Inoa. ka Naita Pahaoho o ka Lua Huna Waiwai?" "Aole owao. e kou hanohano; aka. o ko'u haku la." wahi a ka oplo aahu hulu bea i nane aku ai. ( Aole I pau.) 1 ka bora 2 o ka auina ia ua malama ia he heihei ma Kaplolani Paka no ka hoohiwahiwa ana i ka la hanau o kn Teritori a ua maikal no hoi na hana i -inalamala, ..... .... llea po nel m>hcl. ua ike aku mako* I kau wahl haole roe na v.ah i apulu llawaii e leiele mai ana mawaho iho *> ka ianal huiahula ma ka aoao ma Waikiki o lolani Hale. O ka poe no ia I konola, a o makou ame na makaainnnA oiwt aohe 1 heluia eka poe alunu. "l*k hiki'. Na makou ka ai l koe. a e haakeke ai na niho o oukou, e kena Komlte hookano."