Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 25, 22 June 1900 — Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui. [ARTICLE]

Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui.

"Ua i r n-,:ts k i h.i'i-.uku ine ka h<;'.rrwi>.i ar mni hoi i k> <«!-!". "e hoi aku < *• t aku i k«>!j naku. ua af* ia. ola k- n: » rr.a na a n k"ia la." la wa huli a-- la k«- kanaka •» ».o '«■ kau hou a<? !a o k -n.i 11 >, a huh hoi aku la imua o kona haku. ka m-a 1 kiipA iala th" ka ī , <ihn>'ha«> <> ka Lua Hur:a V.'aiw;vi. I kr la 'a.-l h<>i. kuk ila a- l.t k.i l;;<;r.uku o ka la, ua a<- \a aku k»-kahi hou r.f»na ka tnoa << ka Naila l' ih '. hao o ka I.ua H\:na \Vai - .v.11. "A nolaihi," uahi a ua Ilamuku i;t. •• K»h«* na Na!ta n;ai k« ia wi-lau a k» :a weIHU. rn«»» k»:-l.i { • a k-ia " k - ia kahua «# ka !■ -al-a mua loa " maiama ia Jina i k» a v. a. o i;i k*- Kaka I«uiu. D ka makana <• luaa nku ai 1 ka m- a hlki ana ki- lanaklla maluna •> na moho e a<- a; au. hf komo Rula on<»hi «laimnna opaka, a mai ka lima aku hoi «> ka Moiwahino o ka N'anl, ka T"i Makallka e lona aku ai k».-!a makana !,:!TO. n hlwahlwa. "Ano! I kfia ua.' i: hO"K-hr- mai •• r;a niohi.) <» ka la. »• liullu a •• makāukau knakua iu n:.al ka {••'uhaka. omo ia aku ka hunu i ka uirs:•.vi . •• i.;i:t!i>»!lo f ' k»* kir:o. u <> i:al:-a ia h«.i na lala. «-ia ka lian.it . !.»• ;iuru*-un'.»' i ka haaluo e lilo ai ka n.araka n:ai Ka !lrna aku <» Ka I*l O Pi. l'i a I«a»i o I'alia n»-i. ]•! h'ior"aof.«! " !: u i ki* kani aiui ■.« ka f»u ekahi. »■ "i!i mai k».-la am»- k''īa rn»»h<» n.al kona hrt 1«- h<»omnhu mai. I ka •:-lua <» mi kanl aria <» ka pu. alaila, 0 ka m'>ho norā ka in<>a nma ma ka Fupa Hoonohonoho, o ia ka mua »' hele mai »1 imua r>.«• I o kf kahua kaka. laau. t ka fkolu hoi •» t>,a kani Jina a k i pu. iu wn p heh? lik«' mai ai mi moho apau 1 komo rna kela U ah a imua nfi. a na ko kanaka mua hoi »• wa»» aku i kona hoa paio. Alaila. I ka »-ha o na kani ana ■> kn l>u, o ka hoomaku la o ka paio, a <» ka inpa e hookah» v e ana i ke koko mailoko mal o kona hoa palo, oia ka ini'a 1 lanaklla. A penol nai' k»> uno. o ka mt-a »t lanakila ana maluna o na kanakā. h«? ekolu ma ka na'l hookahi ana. alaila. oiu ka mea nana o hal aku i ka nuikanu mal ka llma aku o ka Moiwahlne o ka Nanl I keia la. Nolaila, »» hooloho I ka 100 o ka pu." Ia wa kauoha ae la ka Ilamuku ike kunuka puhl pu, e hookahi aku i kana /u. A o ka manawa nohol iu i kani aku ai ka lro o ka pu. aole nohoi l pau kona kanl ana, ike aku la na kanaka a pau i ka oill Ilke na mal o kela ame keia noho mniloko mal o ko lakou mau halo lole pakahl. He elua inau moho inalloko mal o na hale lole he 15 e ku ana ma ka aoao komohana o ke kahua lealea, he elua moho malloko mai o na hale lole he 20 e ku ana ka aoao hlkina, a he ekolu hoi mai waena mal o na hale ma ka aoao hlkina. a he ekolu hoi mai wa»-na mal.o na hale ma ka aoao hema. A oiai hol ua mau kanaka la e ku ana me ka maknukau. aia hoi, kanl mal ana ka pu elua, a o ka wa la i oili mal al ke kanaka nona ka inoa mua ina ka F*apa Hoonohonoho a ku anu I waena o ka rina o ke kahua lealea.' A e na mukumaka, ina aole i haulo ka oukou mau poiv»frarama. U'apa Ho« tii'ohonoho) o na lealea. alaila. e ik<* auanoi oukou. o kela kunaka I hoea e mal la manum. oia no ka Naita Keokeo o Helevitiu. ka meā hol a ka elemokule I.omiano 1 hai mal ai I kana keiki ia Hawllu. oia ke alii o na powa o Heievltia, a he kanaka hapa l>enemaka hoi oia. He kannka hoi i kaulana ioa no kona ikaika ame ke ukamal ma ka law luwe ana I na mea kava o na ano ap\u, a nona hoi ka īnoa maoli o s*emiolaia. O ka hiohlona o kela kanaka t na hoa, he ku i ke ahiu a me ka weHweli. He kino nui pulpui. a ua oo nohoi kona mau helehelena ke nana aku. laia i hele mai al a ku. ua kiola ae lu ola i kana laau I ka lewa, a i ka hol hou ana Iho o ua laau la 1 lalo, hopu ae la la a onlniu ae Ia ma ka welelau o kona muu manamana limn akiu. A m«hope klola hou ae la ia me ka lele pokakaa poepoe ana o ua ianu la i ka lewa. a pela nohoi i hol'hou sho al ! lalo a haule pono iho la maluna o kona kuli akau. a nlniu iho la me he huila kaa la. A no keia haiia akmnai luwkelakela a ua Xaita la o Helevitla. ua ahai mua ae la oia l iu; leo huro niai ka lehulehu mah Kani n:ai 2a ka pu okoki, a ia wa i hele iike n:ui ai na moho o pau a ku imua mak ahi kokoke a ka Naīta o Helevitia e ku ana. Aia hoi Hoko o kela aluka k:\kou ; opio; aka. auhea la ia ? A ownt h<u j kona im a iloko o ke :i nluka? A' owai •. hoi ka i'<?e r o lakeu na onohi n:aku e ; kiei mai In, e ha-io mai la, a e no!» ana j o ka ike mai i ua oiwi nof.a k.i »ka-] ika kamahao a ko lakou mau maka i ■ hiwnuu a kena? Ka mea hoi i olelo ia. ka Haku alii maluna o na Mele, ki? F*ukonakona ftoi • haulehia ai ka Well o na Pae Mauna a me ka Olali o na kal, ka Naita Kleeie o ke koi kaua ku'i ka hekili, ka Olwl kino kauaka kamah&o l palo m*

i kx 'nī-i '•<• V ~ N: ; i 'K-* ,■ H- • • •«:■'■• ■:*■ a ■\k--i : • j- K»?ok*ro, hv.-* ua | + \a ' '' rr.a ke k»h--* ana ». : <.*u> wa*r& mai ».< K-.a ku īM imu-i''»' k'.u aK.a eh — ■ ,i aku y'■ •' »><•' r.<> k-iU laki a :i t.-<* \ ' ♦•k-»su ma ka ha'l ho-kah? ana ; , ; . ~ka m-'kou akarrai kaka laau. 1 k'-U wa. li-o a- ī - i o ua t , K»-ok-> la. kaha aku ta kona mau .•>::.»hi rr.aka maluna o r.a kanaka kmo ; run'it' a ka la%ak-ua - ku mai a'.a i imua <»na. a ia wa huli hou mai Li oia ' irr.ua o ka Ilamuku a o'<v!o mal la. ■ K kil»-i h<»u a- au i kuu laa»i iluna. ■ a i k »na hoi h"U ana rr.r< i <e pah' aku au j imua o k»:ia i<>- »"• ku mai la. a o ke ' kanaka a kuu iaau »• le!<' aku pa. | </a auane! k<»'n h'» e h-al-a pu ai. ; "K hana aku <>•••' v/ah; aki liamuku : ; p.aii" aku ai, ! f . ao nae <"> I»-l»'* h»'Wit k'"< laau .t pa | , kanaka au i mak»*makf> ole ai nana • oka manawa n<-' ia i k:<»la a« al oua ! •■> ati,i; ku i ka lanakila īnai ia <•»• aku. ! N.t K» "k"i< la i kara laau iluna. me k» kaa ; .-.n;uni\A ar;a h<»i. a ! ka wa 1 hoi 1 hou mai ai ua laau la «Ial<» ua haawi I ht oia i kon.a po»»hiwi ak«u i a'ni j no ua laau la »• kakaa ai. \ H»' 'oaio. iia iii p-.n<» ii'." la ua luau 1a •; rna kona p».»ohiwl, a niniu poahl ae la ; he kaa ana la na ka huila. a la wa i pa'i ae ai kona lima home me ka ikaika a lele aku la ua laau la a pa I k»kahl elemakule poo hina. hiohiona ku<»o a he mau maka hoi kona I plha ! i ka uwila o ka naau wiwo o!e a me ka | puuwal hopo 010 hol. j A ia wa kuhi aku la ka lima <» ka I N'aita Keokeo i ua « U-makule la. m»' : k;i ana aku: * • i'a kaa inaluna <>n »■• k<* i>oo hinn, ka i n.iaheo e hele mai e kaili aku i ka I 'aiiakila inai a'u aku." j I k»'la wa i nrt> mai ai ua <-lt-maku!e !a ihnia <i ka Xaita Keokeo. a haawi ' | inai la i ka iaau a ua Naita la i lele aku ai a pa oiā. , : Ao ka nmnawa hol ia i uwa a<- ai na I kanaka, a ike ia r<ku la mai wa» j na ae 1 ; o na hal»- lo!>* e ku'ana ma ka aoao hej ma, e pii ao ana h»- ha<-. m»- na hua<<l< - . ' !.« i kahakaha ia ma kona mau papalii | naf 1 "l'a w ;>»• ia ka Nai'oi Pahaohao oka i I.uahuna W'aiwai i m»>h<» no ka īa." • J A na ke'a hae i hoike ir.ai i na m»-a i 1 ap ni. o koia t>!»-maku!r- po-> hina i lilo , ■ <i>ai la i hoa paio n<> ka Xait i K»*okeo t ! o Helevitia oia no ka Naita i'ahaoha" |o ka l..ua Huna U'aivai. A ua li!<» a»lla'la i m<-a hookr.p<»u!i i na noono<i o • ka lehulehu. 1 Owai la hoi k<-ia Xaita »» ka Lua liuna Waiwui? Mai h»';i mai la ofa? v O ko'u poe holuhelu paha kokahi < ninau Iho ana iloko o lakou. no ke ar.«i o I<r-ia Naita. X Pela i'o no; eia na»>. aole na'u <■ hai l J aku ia oukou ia mea. aka. na k»'ia jnua - iho no e holke mal la mea. i īa manawn, hohola iho la na eh» u ka maluhia maiuna o na kanaka apau, mai ka pr»e e noho ana m na hale ale<ī " a l na kanaka inakaikai e kuku ma ? maluna o ka ill o ka honua. & 1 ke,a wa panG 11011 01111 la ka Ila " _ Vuiku. "E na Naita. e ku olua ine ka makaukau. oiai! ua kokoke mal ka ma- ' nawa no olua e aumeume ai i ka lana--1 kila." Haawl ae la na llma akau o ui>mau ? moho la I kahl ame kekahi no ke aloha t ana, a ma kela aloha ana. a laua. ua komo iho la ka haohao iloko o ka Naita Keokeo o Helevitla. no kona ike ana 1 iho i ka palupalu waliwali o na 'lma o i kona hoa paio. ana hol e Ike aku ana t me kona mau maka he kanaka poohina a 111 alualu. 1 Apau'ka laua lulu linm ana, ia va i ' kanl mal al ka leo o kar pu,'a o ka eha hol ia o na kani ana. 0 ka.wa iho la no ia i ulele iho ai o l ua mau moho la. Niniu ae la ka laua mau laau ma ko I laua mau lima. a awala ae la ka laua , mau hauna laau maluna o kahi ame kahi. īkeia aku la e na mea apau he'mea pahaohao ma ka aeao o ka moho elemakule poo hina. nona hol ka inoa.o ka ) Naita Pahaohao o ka 1-ua Hina V»*r»i--j wal. | Oia hol. ma kahi oke ulolohi o kana j! mau lele ana i o a ia nei, imua a i j hope. pela hoi me na.hoolu ana o kona ! kino imua o na hauna laau a kona kii no imun <i na hauna laau a kona hoa • paio'. aole i kana mal ka uwila ame ka eleu o kana mau lawelawe ana i na oni ana ame n lehei ana o kona kino. '! l*a koho aku la kekahl poe, aohe oia ka lele ana ame ka oni ana i maa 'inau . i na Naita elemakule. ua kunpono Wale no ia mau kohakeha mikioi ana i kei kahi Naita Oplo I hele a lehia i ka lele [ ;ina o ia kawa—A pela io no. j Aia hoi ka hoa paio oua Naita poohina la ke kuku pa'u la i kana mau ha- , una laau nkainai loa. ma na wahi a pau * o kon klno. aka. he wai auau nao i.\ nona. ka elemakule hoi e eleloia la e kekahl poe he kanaka oplo ola—A pela lo no. | Eia nae. ma keia hoouka kaka laau ana a ua mau Naita la. ua lilo niua ka aoiio uhau wale no I ka laau i ka Naita Keokeo. a o ka aoao pale no hoi kai ka Nalla Pahaohao o ka Lua Huna Waii wat. a he mea oialo. ua hoopahaohao aku kana mau hana I ka lehulehu a pau ē nana mai ana ia laua. 1 ka pau ana o na hamia laau ma k? ka Naiia Keokeo aoa»>, *ia hooniaha iho la laua h<e mau minute elima. O ' ka Naita hol kehi o ka Lua Huna Waiwai, ua kxs Iho la oia me ka hlehie nui. A i keia wa a laua e ku ana aia ho! ike sa aku !a e pii ae ana he hae maka pahu hr.e i kau mai ai ka hae ir.ua, a i ka puleio ana ae o ua hae la i kona n\au aoao apau» ia manawa i ike ia.aku : ai k< i mau oielo hoophaohao manao: \ \ j "Ka ia'au ekahi. ' E poha ana me he hekUi !a, 1 Ao ka mea e ika ia, : K olokaa, ia ana ika honua/ ; \ Ka laau elua, ; I He kiina palaneh%\ : Ao ka ra«?a e iko uv l r a iele- mai iaia aku, A e niniu ana me he ena makani la. ► O ke kolu o ka laau. He kilna no ka lanakHa. NolaUa—Ekolu hauna iaau. He ekolu hol kani ana. Lawa kona Inoa, a—

K' r.'.' • :.! i.l r--i . : Vj. k-2 ia-.'iaki'.a. ' »"* !••.:•-. hou k- •. : •-k h <• .i v ui. * ho:k*:ik- nur; ar.;i, h*.' :n<M fc''- v >r--V. A i£.a :tku i k- p,tr..f>'-;io lk-ko o na k&p.aka apau, •:•-'•'!►•-. h:ki :ki ia !ak'>u k«.-. 1 ° k "= a •' j .kela wa. mai la -..a Nait<t 'ta " k.-i f>ua Huna Wa:wai: '•K ?ir Naiia, h*- vkolu *aiūv no a'u mau hauna !aavi »> kak?sv ai rr.* o-- o kuu hauna laau mua e olokaa ik> au ia cm> maiuna o ka i!i •> ka honua !::•• hv | pahu la. O Ka f-iua •> ka'u mau hauna vaau. kiola aku ri'.' au i ko !aau i ka h wa. a i h.rv)kaa a- iaīa m*> he -na makani la : n.aluna o ka \v»le!au n ka'u laau. 0 ka «-kolu hoi ka'u jnau hauna iaau. •:)»- nou iho ka Naita. Ia nianawa k v K' aku !a ua Naita Pahaohao la ! ho } ..-, a i kona hou ana rual imua. aia hoi. lohe ia a<> !a k«-kahi uina m*i h» p<»ha ana !a na ka ! "k:ii. a ike ia kt» kino o ka Naita Keoke«» «> Hflevitia e kakaa ana maluna o ka !'•;»•> m»? ho {>ahu la. e «i'okaa fa ara »• ka w:i- •.\ ae o kanaka. Ua i»iha kok»> a<- !a ka !« v a i na ie • huro hauoli a mahalo hoi i ka Naiui Pahaohao o ka Lua Huna Waiuai. 1 ke ala hou ana mai o ua Naita K- - okeo la o He!evit.ia a ku lv>u iluna ia wa i ulel*: hou iho a! laua. <.iai a>>%- i ahai aku kona hoa i ka īanakiia mai iaia aku. I koia wa i hoala at- ai ka Naita Pahaohao o ka Lua Huna Waiwai i kana laau no ka elua o ka manawa a hookele mai la imua o kona hoa paio. me ka hooho ana ae o kona leo: "E makaala. aia ke lele la iluna." O ka wa la l ike ia aku ai t na mea a pau e lele ana ka iaau a ka Naita Keokeo i ka lewa. a l ka haule hou ana iho ilalo ua kau pono iho la maluna o ka welelau o ka laau a ka Naita I'ahaohao. a niniu ae la me !io ena makani la. a ko ae la ka olelo. "e niniu ana me he ena makani la." L'a paia ku!i !iou ae la ka lewa i ka leo o na kanaka no.keia hina aUam-u aka Naita Pahaohao. Aua olelo ia ma keia moolelo, aole i ike ia he Naita hookahi ma Roma mai ka wa mai o na Kaikara a hiki mai ia wa. I hana i kahi hana akamai iua ole e iike me ka ka Naita Pahaohao i hana iiio la. Aia maluna o ka hale aleo poepi>e iie mau maka poni uliuli e hoonuu mai ana i ka mea i kapa laia iho, "K'a Naiia Pahaohao o ka Lua Huna Waiwai." l(Ao!e i pau.>