Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 25, 22 June 1900 — IA KANAWAI ALAKAI O KA TERITORI HAWAII [ARTICLE]

NA KANAWAI ALAKAI O KA TERITORI HAWAII

Ma keia wahi o ka makou pepa o keia la, ke hoolaha aku nei makou i kekahi mau mahele ano nui a makou i unuhi mai ai mai loko mai o ke Kanawai i ko kakou Ahaolelo kuloko. A malalo oia mahele, he lehulehu no na ukali waiwai nui e ae i kupono ke ikeia e na poe koho balota mai Hawaii a Kauai; a e hoomaka ana ia mau ukali waiwai nui, e like me ia i hoikeia mahope ae nei, penei: KE AUPUNI O KA PANALAAU O HAWAII. Pauku 3. Ma keia ua kukuluia he Aupuni Panalaau maluna o ua Panalaau nei me kona kapitala (kulanakauhale poo Aupuni) ma Honolulu, ma ka Mokupuni o Oahu (Pauku 14, Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii.) NA KUPA. Pauku 4. O na kanaka apau i lilo i poe kupa no ka Repubalika o Hawaii ma ka la 12 o Augate, 1898, ke kukalaia aku nei, ma keia, he poe kupa lakou no Amerika Huipui a poe kupa nohoi no ka Panalaau o Hawaii. (Pauku 17, Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii. A o na poe kupa apau o Amerika Huipuia e noho ana (resident) ma ko Hawaii Pae Aina ma ka la 12 o Augate 1898, a mahope mai oia la, ame na poe kupa apau o Amerika Huipuia, e noho aku ana ma ka Panalaau o Hawaii ma nei hope aku, no hookahi makahiki he poe kupa lakou no ka Panalaau o Hawaii. MOKUNA II. —KA AHAOLELO— KA MANA KAUKANAWAI Pauku 12. He elua hale o ka Ahaolelo i kapa pakahi ia, ke Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana, i hooponoponoia a e noho kaawale ana, koe ma na ano i hoakakaia malalo nei. E kapaia na hale elua, o ka Ahaolelo o ka Panalaau o Hawaii. (Pauku 38) mahele I. Kumukanawai o ka Repubalike o Hawaii.) Pauku 13, Ao;e e noho kekahi, ma ke ano, he Senatoa a Lunamakaainana paha, ke ole oia e kohoia malalo, a ma ke ano i kulike me keia Kanawai (Pauku 38, mahele 2, kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii.) NA KOHO BALOTA NUI. Pauku 14. E malamaia ke koho balota nui ma ka Poalua mahope aku o Poakahi mua iloko o Novemaba, 1900, a ma kela ame keia elua makahiki ma ia hope aku. Eia nae hoi, E hiki no i ke Kiaaina, ma kona manao ana he pono, ma ka hoolaha ana aku iloko o na la he kanakolu, ke kauoha i koho balota kuikawa mamua ae o ke koho balota nui, ina nae, ma kona manao ana, ua koiia e ka pono o ka lehulehu he kau kuikawa o ka Ahaolelo. (Pauku 39, Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii.) O KELA AME KEIA HALE KA MEA NANA E HOOMAOPOPO I KE KUPONO O NA LALA. Pauku 15. O kela ame keia Hale no, ka mea nana e hoomaopopo no na koho ana, na hoike koho balota, ame ke kupono kona poe lala (hoa) iho. KUPONO OLE O KA POE I KOHOIA. Pauku 16. Aole e hiki ke koho ia kekahi lala o ka Ahaolelo iloko o ka manawa i kohoia ai oia e hookohuia a e kohoia paha ma kekahi oihana o ka Panalaau o Hawaii. (Pauku 42, Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii) KUPONO OLE O NA LUNA AUPUNI AME KA POE I HOOHANAIA MALALO O KE AUPUNI. Pauku 17. Aole kekahi mea e paa ana i kekahi oihana iloko, a i ole ia, malalo iho, a mamuli paha o ke Aupuni o Amelika Huipuia, a o ke Panalaau hoi o Hawaii, e kupono e kohoia i ka Ahaolelo, a e noho ma ke ano he hoa i kohoia no ia hale, oiai ia e paa ana ia oihana. Pauku 18. Aole kekahi hupo a pupule, a, aole kekahi mea i kipakuia mai ka Ahaolplo mai, no ka haawi ana, a no ka lawe ana paha i na uku kipe, a i ole ia, kokua ana ma ia hana, a, aole nohoi kekahi kanaka i hoahewaia ma ke kanawai no kekahi hewa karaima i hoopaiia ma ka hoopaahao ana, me ka hana oolea, a hana oolea ole paha, no kekahi manawa e oi ole aku ana mamua o hookahi makahiki, me ka hoo-

pai dala, a, hoopai dala ole paha, e hiki ke kakau i kona inoa e koho balota a i ole, e koho balota aku paha, a i ole ia; e noho paha ma kekahi oihana iloko, a malalo, a mamuli hoi o ka mana o ke Aupuni, ke ole ua kanaka la i hoopaiia pela i kalaiia a hoihoiia kona mau pono kivila. (Na Pauku 43 me 44 Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii.) HOOHIKI OIHANA. Pauku 19. E hoohiki kela ame keia ; jla!a i kohia o ka Ahaoielo, ame na luna | Aupuni apau o ke Panalaau o Hawaii ; i ka oiolo hoohiki a hooia ■ mnhop». ae nei: | Kt- hoohiki (hooia) nei kiu imua o kAkua Mana Loa. e kokua hoopono no ! au * Kumukanawai ame nu «anapvai o Amerlka Huipuia, a e han« a r | pololei me ka owaewa 010 i ka'u | hana, ma ke ano,-he lal.-i no ka AhaI olelo, a i ole ia, ma ke ano, Uma j Aupuni no ko Aupuni o ke Panaluau o |Hawnii (elike me ke kulana ha»a a ke «£ o ka Repuba•m ii k°t lU °** ,hola fta Pauki; mai Jca aku a ka 3 ) |kk xu o .VA LALA. '•» ka Ahas;nfto !! mik,, " "tala ehu. ma'k-iluk •" '> iiena!,!, ~ h,il nae l>»ihmlahu ....... ' vl t ana «»*• ke koho Kkahi mai Nvi'.^" a m . ui ka Ar»a--I,la'• hookahi ;r ii \ l!ana *■ noho iakou m.i'i'» r ' ana Ella kaliiki ua!e n„- (> ' l, ; ina nt ' ma,a niaheleh.-.ie «»* no , no e Kn Ahaolelo. ' hor -»naopo r oj., ; <Ji»trk.-zka~r, •.' r> ''- .maoop t ,poftt Ile 7 , , U> ho-,-e kol>o«i " 0 , nui 0 "a 1 a!ota L', n .' a ke kau ; Kanawai; a .'of , V a ° ia n;:1 f ma/amaia kuh ' J hope iho o ka P ;;V Poalua. maba, 1000, 110 «» . ' rt K M rni!a 0 r «vema1 r>, na 1 Jn ' jku i'"ni o IlaKolokni, ' hUU:I 0 },īaui - ,"o Oahu t:ei; a.'l'l hp - Aia ma ko kau k- u , v<luili w ~ * s, "'ihau. noomahualnni i u Uu i° ta t ' iv,a aku • me nn <T>o „ I'° nol * ai3^u niahoI ' CL. Tf.) ! HAKA.H AKA. muli o ka' nn h hL ) kalmka » loaa īna-' hi kumu o a kekaXA Ap AXA SENATOA. ; anaJ aau iloko o na Apana Senatoa mahope iho nei, oia hoi: j Apana ekahi: Ka Mokununi o Hajwail. Apana eiua: Na Mokupuni o | Maui, Molokai, Lanai ame Kahoolawe. .Apana ekolu: Ka Mokupuni o Oahu. Apana eha: Na Mokupunl o Kauai |ame Nilhau. ī (Pauku 55, mahele 1, Kumukanawai o ka o Hawaii.) j Pauku 33. He kuleana ko ka poe koj ho ma na apana i oleloia e koho i na Senatoa, elike me keia mahope iho nei: Ma ka Apana ekahi, eha; Ma ka Apana elua, ekolu; Ma ka Apapa ekoiu, eono; Ma ka eha, elua. S NA MEA E KUPONO AI E LILO t J SENATOA. I Pauku 34. I mea e kupono ai e koho- | ia l Senatoa, e lilo ia kanaka I kupa kane no Amerika Huipuia; ! Ua hiki aku oia l ke kanakoiu makahiki; i Ua noho ma ko Hawaii Aina, aole emi maialo o ekolu maklhiki, a ua kupono hoi oia e koho i na Senatoa maloko o ka Apana i kohoia ai oia. fpauku S6, Kumukanawai o ka RepubaHka o HawaiL) ! ka HALE O xa lunamakaaiNAKA. ! (Hoakaka—O ka huaolelo "Poeikohoia" i paa ma ke kumukanawai o ka Repuhalika o Hawaii, ma ke ano, oia ka vnuhtaa Hawaii no ka huaolelo Berilania "Represent2tive»" ua kupono la ao na wa J Hlo ole ai "na'Lii o ka Ahaolelo" i poe koho ole ia e ka lahui; aka, I keia wa, mamull o na hooloU ano nul i ikeia ma ke Kumukanawal o I«ST. a hoea mai 1 ke Kumukanawai 1?SI, ua ■lilo "na'Lii Ahaolelo," oia nohoi na "Senatoa" 1 poe kohoia. eiike me ka poe I kapaia ma na Kumuk?r . - ;i ; 0 na Kamehameha, he "Poe I K - .e oia hoi, na Lunamakaainana e h -v. rr.au ia xiei e kakou i keia wa, a i 1:. ;. -r:awa nohoi i kaa hope e neL Nolu , taar.-ao niakou, o ka huaoielo Settat - ua kupeno ia puana honmaewa Haaail no ka huaolelo Beritania Senator . u o Lunemakaainana hoi. ma kahl o na mamaia olelo Poe | Kohoia. ma ke ano» oia ka unuhina Hawaii o ka huaoielo; Beritania Repre«entatlve. I*. H.) |

KA NUI O NA LI'NAMAKAAINANA, Pauku S5. He kanakolu ka nui o na lala o ka Haie o na Lunamakaainana, i kohoia, koe ma r.a ano i hoakak&ia maloko nei, i kela ame keia elua makahlki. <Pauku S5, Kumukanawai o ka Hepubaiika o Hawaii.) KA MANAWA E NOHO AI MA KA OUIANA. Pauku & O ka manawa e noho ai ma ka oihana o na Lunamakaainana I kohoia. ma kekahi koho baiota mau, a i ole, he koho balota kuikawa paha, e mau no ia a hiki i ke koho baiota maa, i maiumaia ma ia hope iho. (Pauku 57, mahele 2, Kumukanawal o ka Repu* hallka o llawaii.) NA HAKAHAKA. Pauku 37. Ona hakahaka i ioaa mamuli o ka make, haalele una, a, no kekahi kumu e ae paha, e hoopihaia ana no ma na koho kuikawa no ka manawa i k<K>. <Pauku 57, mahele 3, Kumukanawai o ke Repubalika o Hawaii. NA APANA LUNAMAKAAINANA. Pauku No ka wae ana i poe wahaoleio noioko o ka Hale o na Lunamakaainana. a hiki l ka wa e hoakakaia ai, ma kekahi ano. ma ke Kanawai, o maheleia ke Panalaau iioko o na Apana Lunnmakaainaiia mahope iho nei, oia hoi: I Apana ekalii: O kela wahi o ka Mokupuni o Hawaii i knpaia o Puna, Hilo .ame Ilanakua. Apana elua: O wahi «> ka Mokupuni o Hawaii i kapaia o Kau, Kona ame Kohaia. j Apana ekolu: Ona Mokupv»nl o Ma- . ui. Molokai. Lanai ame Kahoolawe. I Apana eha: O kela wahi oka Mokupuni o Oahu e waiho ana ma ka Mkina ame ka hema o ke Aianui N'uuanu ame ka laina mai laila aku mai ka Pali o Nuuanu a hiki i ka I.no o Mokapu. ; Apana eiima: O kela wah! o ka Mo.kupuni o Oaha e waiho ana n.a Ite ko~ mohana ame ka akau o ka Apann eha. I Apana eono: Na Mokupuni o Kauai ame Niihau. (Pauku 57, mahele 4. Kumukanawai o ka Ivt'pu!;alika o Hawail. | ICA HOONOHO ANA. i Pauku m?. He kuleana ko ka poo koho ina na Apana i uleloia e kohr» i na Lunamakaainana elike me kela i oleioia mahope iho n< i: , Apana ekahi, ika: 1 Apana olua, eha; Apana ekolu, eono: . " Apana eha, eono; | Apana elima, eha. | Apana eono, eha. j (Paukur.7, mahele 5. Kunnikanawai o ka Repubaiika o Hawaii.) NA MEA E KUPONO AI NA LUNAj MAKAAINANA. » Pauku I mea e kupono ai e lilo i iala no ka Hale o na Lunamakaainana ' e loaa i ka mea e manao ana e kohoia ■ma ka manawa koho balota, keia m&u mea— — Ua piha kona mau makahiki he iwa-kalua-kumamalima. » , He kupa kane no Amcrika Huipuia. ! Ua noho ma ko Hawail Pae Alna, aoie i emi malalo o ekoiu makahiki. ' Aua kupono hoi oia e koho Ina Lunamakaainana maloko o ka Apana i kohoia ai oia. (Pauku SS, Kumukanawal 0 ka Hepuhalika o Hawaii. KA AHAOLELO-NA KAU AIIA--1 OLELO. | Pauku 41. E malamaia ke kau mua 0 ka Ahaolelo ma ka Poakolu ekolu iioko o Feberuari, 190i. a ma kela ame keia elua makahiki ma ia hope ma Hoinolulu. | Pauku 42. Aoie e hoopanee kekahi 'o na hale iloko o kekahi kau no ka mapawa I oi aku mamua 0 ekolu la, a I ole la, me ka maopopo ole o ka mana- , wa, me ka ae ole mai o kekahi haie. ( Pauku 43. Aole eoi aku ka loihi o kela ame keia kau o ka Ahaoielo mamua lo kanaono ia, me ka hookaawale i na ;ia Sabati me na La Kulaia: Eia no nae hoi ua hikl no i ke Kiaaina ho« | oloihi aku la kau, aole nae e oi aku mamua o kanakoiu la. E hik! no i ke Kiaaina ke hoakoakoa 1 ka Ahaolelo. a i o!e. I ke Senate waie no, ma ke kau kuikawa: a ina oa plllkia kahi i noho ai ke Aupuni mamuM o kekahi enemi kuwaho, kipi, a hoohaa.naele paha. e kauohaia e malamal--» keikahi haiawai mau, a i ole la. kuika*a ma keka'ni wahi e aku. mai kahi \ maloma mau ia ai. ePauku mahele L 2 me 4, ame ka Pauku 2?. Kumukaoawai o ka Ttepubai:ka o Hawail.) KA OLELO HO^HOLO—KA OLELO. I BERITANIA. Pauku 44. Eia ka olelo hoohoio o na Kanawai apau. "E hooholoia e ka Aha oleio oke Panalaau o Hawaii." (Paukn 61, Kumunkanawai o ka Kepuhallka o> Hawaii.* E laweiaweia na hana Ahaolelo apau ma ka Olelo Beritania. KE ANO O KE KOHO ANA I NA LU- , namakaainana. I pauku 59. Ua hikl I kela ame keia ! mea koho t na Lunamakaalnana e hookemo ! na koha ana i iike ka nut m© ka nul o na Lunamakaainana e kohol» ana mai ka Apana koho Lunamakaalnana 1 kulena ai oia e koho.

: _ k.\ r.ul e ioaa i ; >j - \ \* * A K ,4 A;'ar.a Luruirr.,tKa>V \*i ' j - fc : ivU w i.w.",7 i' : ■' NA MFA K KUF\ N«* Al ,KA - v - K kv '* {i< I NA i.UNAMAKAAIN'ANA. • ■•■ 1 : - e ° r.6 ka L>it u-.akaair.ara. e e i ka n ea k-»i o V.e'.a mau mea: 1. līe kupa kar.e r.o Amer;ka Hu puia. Ua rc>ro oia i'oko o ka Pa?'' l 'aau no'ka marav,n. aole e emi mair>lo o hookahi makahiki mamua ae, a maloko ho. okaA; ar a koho '.u y ' - r.a. ara i haaw i aku. ai e kakauia kona inoa. ao'e e emī iho malalo o ek;>iu malaina. mamua keke iho o ka ma-awa ana i makemake ai e hoopaaia kona ir.< a. 3. Ua piha na makahikl he iwaka'.ua iaia. 4. Mamua iho o kela am.e keia koho mau a-a ooko <> ka m.wiva i hiakakaia ma ke kanawai no ke kakauinoa ana. ua ho<->komo oia i kora inoa iloko o ka papainoa o ka poe kol;o i na Luuamakaainai a ro kona Apana. r». K hiki iaia ke kamaiUo. heluhelu a kakau i ka Olelo Beritania. a i o!e ia. i ka Olelo Hawaii me ka hoomaopo?> > pono. (Pauku 74, Kumukanawai o ka Kepuba\ika o Hawaii.) KE ANO O KE KOHO ANA I NA SENATOA. Pauku 75. Ua hiki i kela ame keia mea koho i na Senatoa e hookomo i hookahi wale no balota no kela ame keia Senatoa e kohoia ana mai ka Apana koho Senatoa i kuleana ai oia e koho. O ka nui o na moho kupono e loaa ana ia lakou ka heluna kiekie o na koho ana ma kela ame keia Apana Koho Senatoa, o lakou n<> na Senatoa no ia Apana. (Pauku 7r., Kumukanawai o ka Kepuhalika o Hawaii.) NA MEA E KUPONO AI KA P«>E KOHO l NA SKNATOA. I-'auku 76. I mea e kupono ai e 'koho i n;i b'enatoa. a no ke k<>ho ana ma na koh.o halota e ae apau ma ka Panalaau .. Hawaii, e loaa i ke kanaka na mea hookupono aj au me ke kaa ana nohoi malalo o na kuinu apau i koiia e keia Kanawai no r>a poe k«>li-> i na Lunamal.aainana.