Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 28, 13 July 1900 — KEIA AO, KELA AO [ARTICLE]

KEIA AO, KELA AO

Unmuli o kn pilikia loa o ka rr.ea naii» e uiiuiii nei i keia moolelo ma kekahi n.au ; ai.a e ae, ua kauiua ka puka aku o keia mpoieio i makemake nul ia e ko n.akou poe heluhelu no kekaui wa loihi i kaa hope ae nei, akahi no a hoopuka i.eu ia aku. MEA UNHI. MOKUNA XI. KA LA AME KA MAHINA. *Ua leii.i li;a no anel ka manawa i hala o kou I\i.alele ana Iho nei i ko'u' kino?" wahi a'u i huli ae ai a ninau ae la ia Helloha?, nrahope iho hoi o ko'u ala ana ae a noho pono lho la maluna o ka noho a'u i moe al. "Ma ke awakea o ka Poaha 1 hoouna aku ai au ia ue mai a nei aku, a ika po keia o ka Poalima, he mau wahi minute v; o koe a kani ka 12 o ka P«. Ke v a loihi ioa keia a'u i ike ai i kahi rroa i liookauwaia e a'u ma kela ano, aoio nu i ike i kekahi mea elike me ke'a rVrua aku nei. Ua hoao au me kuu ika ka apau e olepeia ae ka mana e jm ana maluna ou i mea e hikl ai ia re ke hoi hou mai i ka honua nel maka v <i pono a'u i hoomaopopo ai, ora lo ka n anawa maikal nou e pohala hou n-n' " nae, aole hiki. Ua oi loa aku ka a o kou kue ana mal ia'u mamua o l a mea hiki ia'u ke hana aku Ua piha loa ia au no keia mea, aua mpm o '°a iho au i kekahi wa, aole loa oe e hoi hou mai ana ikahonua nei." "Ua loa au no ko'u hgna ana aku np pela," wahi a'u i pane aku ai ia ī T eliobas. "Aka. r~ea ia 1 hiki ole ia oe ke paie «e. o'ai mana oi aku ke alakai ana ia r>p. " ī'a hiki ole hoi ia'u ke pale aku i ua rr:ira la. Aole a leaua olelo hou arr> » " ~ea. O ka'u i makemake ai ia oe i ko'a wa, oia kou hoao ana ae e ku ili'r«. a e ike iho hoi oe, pehea ia kou aro I keia wa.' Ua hoolnl-p aku la au l keia olelo mai a Hei'ohnp 'n'u. I ko'u ku ana ae iiuna iko iho la nii | ke ano e maoii o ko'u nul kino nrnu 0 ae Ia he wahi aiki loa ka'u ? v u ana, a e ake ana au e loaa ona nui akea. Aoie nae i liuliu ka'u !t nva. aia hoi, ike iho la au 1 ka nahoio nno e ana aku oia anokupilikii a'u Hl*e ai mamua iho: Ike iho la nohoi ar 'a wa i ka ikaika iauna ole mai o ko'u k ! ro, a o ko'u noonoo hoi ua omamaka ia ka ike, a ma ka'u hoomaopopo i>-n īa manawa, ua ahu wale mai la i»>"o'u na mea he nui a'u i ike poweh'wehi ai mua, Me ka r n a hauoii launa ole mai o ko'u ! a wa i hoomohala aku ai au i ko'u trau lima imua o ua kanaka nei nana • ' - nwi mai ia'u i ke ola hou ame ka ikaika hou mamuli o ka lke kamahao '<•« oio i loaa iaia, a olelo aku la hoi au iaia: "Mamuli o r.a mea 1 loaa mai ia'u mai ia'u hai a re rrai mamuli o kau mau lawelawe iapaau ana maiuna o'u elike me ka nui o kou ike ame kou akamai, ua ale nui loa au no ke oia kino maikai a'u e ike rei maluna o'u i keia a pela pu hoi me na mea a'u i ike' aku nei ma ka huakai lewa a'u i hele hookahi aku ro' mai keia ili honua aku. A e kuu hoaloha oiaio—ae—e kapa aku au ia oe. he makua no'u, ke ole au e kuhihewa, rre he mea ia ua Ike no oe i kekahi mnu mea i ikeia aku nei e a'u ma ka huakai lani a'u i hele aku nei?"

Ua Ike au i kekahl, a ua ike ole no au i kekaM r-nu rrea i ikeia aku nei e oe ma kekaH o keia mau mea klno lani, aole h'k' 'p'". Ve ho'ke aku la mau mea la oe? Heat*a la na haawina ame.na oleloao i mai ia oe e na kiai o kekaM o Vp'o mnu poepoe lani, aole no. e hlki ia'u ke hai aku ia oe ia -mau mea?" "Ina peln " wahl a'u i pane aku ai fmua o Fe'' n has me ka hoomau ana aku noh>oi ? ka olelo ana, "he mea pono | la'u ke aku ia oe i na moa a'u ! i ike ai tt>p Vn'« rnau maka, a i lohe ai hoi me ko'u rrau pepeiao. Ma kela w a i hoomaka aku ai au e hoike aku iaia i na mea apau a'u I ike al ma ka poiuiu o ka lewa, e hoomaka ana mai ka wa i haalele iho ai kuu t uhane i kuu kino a hiki i ka hoi hou ! ana mai o ua uhane nei o'u iloko o ko'u kino. Ua hooiohe mai la hoi o Heliobas ! i na mea a'u e hoike aku ana iaia, a ke | ike aku la au ma ke ano o na hiohiona a kona mau helehelena e hoike mai ana maluna ōna, i ka nee pioo ana o kona mau manno mai kc kamahao a ka oiaio, pela aku. A ma ka wa i pauaika'u hoike ana aku i lea'u mau mea apau i . ike ai, ia v n oia i pane mai ai: "O ke pookela Ica keia o na hoike i loheia e a'u mai ka poe mal i loaa na haawina like me ka haawina a'u i hooliana aleu ai maluna ou. Mamuli hoi o keia mau rrea au i hoike mai nei ia'u, ke hooia : o loa mal nei ia ika puni ole <>k - a ike oko kakou Mea Nana-i hana, : ame ka marorrano hoi o na hana i hanaiae Kora mana. O ka'u mea i hoomau ma na wa apau a'u i laweiaw».» ai 1 keia ano hana mluna o keia ams keia* mea i haawi mai i ko lakou mau ]>aulele ana, oia ko lakou hooleleia ana aku mai kela honua aku a komo ileko o ka poai uwiia iioko o ko lakou kino uwila, a oia poe apau ua hana lakou i ua hana la.no ka makemake wale no e ike 1 na mea kamahao o ka poiuiu •> ka lewa, aoie hoi no ka manao e loaa mai ia lakou kekahi'Hoonaauaom ana I mea e hoopomaikaiia 8i lakou ma ko lakou wa e peiu hou mai ai i ka honua nei. Mamuli o ka plpili ana o keia manao lahilahi o ke ake huli ike iioko o iakou, ua hele wale aku no ko lakou nee ana a lanahele iloleo o ke kai ea mam-i loa 0 loko o ka poiuiu o ka lewa, aole hoi hoi lakou i kaa aku ma keia aoao e ua moanakai la. Oia wahi aku. oia kahi 1 kau ai o na hokuhele. E hai aku au ia oe, aoie ioa i hele o Celins a kaa aku mawaho o ka hokuhele Venu3a, oiai ma ia hokuhele i halawai aku ai oia me kona anela kiai.. O Zara hoi. ua hoea oia I ka rlna kuwaho o ka oPepoe Uwila elike me kou ike ana aku nei. Aole ioa oe I Hke me kekahl o keia poe, he haawlna kamahao lua ole kai loaa ia oe. eK ole au e kuhihewa e lilo ana keia hana ana aku nei a'u ia oe 1 huipuia hoi me kou hooikaika pauaho ole ana, he mea e walwai nui ai oe. E E hoomanao oe I ka oiaio o keia mau olelo oka Palapala Hemolele: 'E noi a e haawiia no ia oukou; e imi a e loaa ia oukou; a e kikeke, a e weheia ia oukou. 'Aka, hookahl paha a'u mea nui e hopohopo nei, iloko o keia mau mea kupaianaha au i ike aku nei, ua polna loa paha oe ia'u. Aole paha oe i hoomanao 1 kuu wahi kauoha i haawl aku ai ia oe mamua o kou haalele ana iho I keia wahl honua nel?

i "iīe mea oiaio, aole io no au i hoo- ' mar ao »ki i kela kauoha au i haawi mai ui ia'u " wah a'u i pare aku ai im\ia u jua hoalo'. a n.aikai ī.ei o'u. "Mz ko'u hoon.ar.ac ara i ua kauoha la au i haa- ! \ i ! ai ai ;a'u, a hiki i ka'u \\a emakauknu e huli Voi mai i ka h<.nua r.e'.. I kela wa i uiu koke ae ai iloko • ' ' omanao ar.a no ua kauoha la au ia'u." "E oluoill aret rp p hni īml !n'u f ' n ka r-ea i loaa mai ia oe ma keia haupu ana ae ou no keia kauoha a u i haawi aku ai ia ee?" • ■ «t-« V{ji r- n i n Azi'ln kou klai maikal a hoopono, e hoi mai au i ' p or) p p 'n 1° Vf>io n'o"). Ma ka wa e waiho ana ka make iloko o koii pohollma me he makana ia i haawlia mai la oe, e kaohi ma' oe i ka ' ravi ara aku ia mea i kekahi mea okoa aku. ire ka nara ole np irn he eremi ia mea nou, a ma ia manawa nohoi e hoomanao ae on no "Aeula." "j\Te he mea la, aole au I hoolohe 1 '-~-o rv, au a0 ana," i hooho ae ai o Heliobas. iua ia wa hoi i pane aku ai au iaia ma ka olefo ana: "Malia pai.a i oleio mai oia ia'u i keia mau oielo mamuli o kona ike ana e hoea mai'ana ka manawa e hookuia pu ia aku ai oe me kekahi ulia e hiki oie ai ia oe lee leapae ae i ka hoohana ana aku ia haawina weliweii ana i inanao ai he mea pono iaia ke haawi mai i na hoonoonoo ana ia oe i keia wa." "Aole o'u wah manao iki pela, e kuu keiki. Aka, aole no nae he hewa no'u ke lawe mai i ke.a puolo lani au i hoike mai nel ia'u a malama iho. Ke haawi aku nei au ia oe, e kuu keiki i ka'u mau hoomaikai ana no kou haiihaii ana mai io'u nei i ka olelo hoonaauao lani. A e kuu keiki, mamua o kou hoi ana aku no kou rumi ik eia po, no ka houiuolu ana makemake au e>!ioike aku ia oe i kekahi mau'.mea a'u i manao ai he pono ia ke ike." I Ma'keia wahi hoomaha iho la ia, a me he mea la e noonoo nui ana oia no kekahi mau mea ana i manao ai he kupono ke hoike mai ia'u, a mahope pa ! ne mai la oia ia'u: | "Ua wae aua hoouluulu au i kekahi ' mau buke ame kekahi mau apana pepa i hoopaaia me na manao hoakaka Ino ka mea e pili ana i ka oihana a'u e 1 iaweiawe nei, a he nlau mea hoi iaa'u 1 i manao ai ua kupono nau e heiuheiu !a e nana. Aia maioko o keia mau buke ' ame keia mau palapala e ioaa ar ia oe kekahi mau hoakāka e pili ana no ka ! hoomahuahua ana i ka ikaika amek a ' holomua o ka ikaika uwiia kuloko o ke kino kanaka. Aia nohoi maioko o i kekahi o keia mau paiapaia a'u i ka- ! kau ai, e ioaa ai ia oe kekahi mau hoakaka no ka wai uwila hooikaika kino. Mamuii o ka inu hoomau ana i keia wai i ma na kuaniti like i kela ame keia kakahiaka e hoomau ia al ke ola ma.kai anā o kou kino, o mamaka mau ana hoi'kou mau noonoo, a ma na ano apau e loaa ana ia oe he kuiana opiopio a eleu loa, a e lamalama ana hoi ka ui ame ka nani ma kou mau helehelena. Ma o keia wai ku; .ianaha la i hoohua ia mai e ka naauae e hooloihiia aku ai kou mau la o ke ola ana i ko na la maa mau i ko na kanaka e ae i loaa ole ka pomaikai o ka inu ana i keia waiuwiia hooikaika kino. E hoomaopopo nae oe, aoie kea he wai e haawi mai ana ia oe i ka ikaika, a o ka mana paha ehiki ai ke hapai aku ia oe iloko o ka poiuiu o ka iewa elike me ka mea i hanaia iho nei e oe. O ka ikaika nana e hoohana aku ia mea, oia no ka ikaika a o ka mana uwila i ioaa iloko o kekahi kanaka mawaho ae ou, eiike la me a u nei. A oiai hoi, he hana weliweii loa keia e hanaia ana e kekahi kanaka maluna ou, a he mea hoopilikia nui mai nohoi i ke klno, noiaiia, aole o'u manao iki he mea hoopilika nui mai nohoi i Ke kino, nolaila, aole o'u manao iki he mea pono ke hoao hou oe i keia ano hana, a, aole nohoi o'u makemake e hoohana hou ia aku keia hana maluna ou 'no ka lua o ka man'aw. E hoomanao ■ mai oe i keia: Ua ikeia ma na mokupuni o ka Moana Pakipika kekahi poe i nohoia e na uhane ike ame ke akamai, a mawaena oia poe uhane he poe ike kekahi i ka hoola ana i ka poe nawaiiwali mamuii o na iau naheieheie ame jna mea o ioko o ke kai. O keia poe nae, ua kapaia he poe haka no uhane kokua. He nui ka* waiwai ame ! ka maikai e loaa ana i na kanaka ma- | muii o na alakai ana a keia poe uhne ike. O ka mea pilikia wale no ma o keia launa pinepine ana a keia poe uhane me ko lakou mau haka ma o ko lakou noho kino ana iho maiuna o iakou, oia ke onawaiiwali mau o ua mau i kino kanaka la, a ano e nohoi ko lakou mau helehelena. Ua ike nae au maloko 0 na buke mooleio piii i keia mau lahul Polunesia he wai hooikaika kino kekahi e inu mau Ja ana e keia poe, a o ka inoa o ua wai la he Kawa no ia, a i ole ia, he Awa. Ua lohe nohoi au, e hiki ana no ia na uhane o keia poe i nohōia e na anela kokua ke haaleie i ko 13 kou mau kino a nee aku lakou no na kaiaulu e aku I maa mau 1 ka noho hoomaluia e ka aneia nana i noho alii ke , kino kanaka i hoohanaia aku ai e ia. Eia ka'u kauōha ia oe: E inu mau oe 1 keia wal i kela ame keia kakahiaka o na la apau o kou oia ana, a e hooko aku hoi oe i na rula alakai a'u i hoike al maloko o kuu wahi buke lawe-lima, e loaa auanei ia oe kekahi mau pomaikai hiwahiwa loa o ka walwai, a he mau mea hoi ia i loaa ole ia i na kanaka e ae. E ioaa ana ia oe ka ikaika o kou kino apela pu hoi me kou noonoo. Makeia wahihoomaha iho la ia, hookahl a elua paha minute hoomaka hou mai la oia e kamailio:

"Ma ka wa e hoonaauao a hoomaa pono la al kou manao a o kou luna manao hoi, a hoea i ke kiekiena klekle loa o ka pilia ana i ka ikaika uwla kuloko, e hiki auanei ia oe i kela ame keia manawa ke ike i na uhane e noho ana ma na aupuni lewa, oia hoi, iioko o ka poai ea. E ike ana nohoi oe i na uhane e hoea mai $na mailoko mai o ka Poepoe Uwila Nui au i ike aku ne* he maka no a lie maka. E hookokoke īa mai ana lakou i ou la. E hiki anp. ia oe ke kamailia pu me lakou, a o lakou hoi me oe. E hiki ana ia oe, ma ka wa au 1 makemake ai e hookoia mai ia manao ou, ke ike aku i na uhane i haaleie iho i ko lakou mau halelewa honua, oia hoi, ko lakou mau kino honua nei elike me kou ame ko'u nel. E ike ana no oe ia lakou e lele ana maloko o ka poai ea o ka honua nei. I kekahi manawa, e ike aku ana oe I keia mau uhane e ulolohi loa ana ko lakou nee ' ana aku iloko o ka lewa mamuli o ka nul o ko lakou aloha i ko lakou halelewa honuf», ko lakou mau ohana ame na mea i aloha loa ia e lakou. aka. aole nae e hiki ia lakou ke hookaulua iho, .oial, he kanawai paa ka ume ana ia

lakou no ra liome noho i oi aku ka maikai an.e ka maemae i lto kei hume au\aia a Ki kov; e o.u.i a rei Manu'l o ka loaa a*-a ia oe 'o keia haawina ike, e hik. ai ia oe ke hooii.aepM.u i iia ul'.ai e oi! e ra am arau e oni ana iioko 0 na noonoo an e i:a kuko ana a keia an e ke:a o kou rrau hea kannkn e lawai pu ar.a me ee. O keia mana hoko ou. he nui ra kuawaiwai nu e n<a n.ii la'ln r n'. ke ; ° e like rre ka urre ara a ka uwila iloko o ka hao rrareret o : ai r n 5,1 hoohara o ka uwila, he hookahi wale *"o aeao e hocr' ! rili °a ,|<a {Wwka vv~f. ao?e oka ! ka':ka pal*> aku. Aka, o ka mana loko ou, he nui na mahele hana e loaa ara mamuli oia mana. °"q Va w e rrfi. ke akn, Ka hoonioni a hoeueu s kaika iloko o H rrea kiro, ka ikaika le'e ka ikaika hookaawale ka ikaika am--» ka j i?!i 'ke ka mar»a n«a ka ike e ana I na mea e hikl mai ana i oia honua. ka ike ar>a 1•. .. iH r. r: kah rrarr.ao ka ike ira ka ike meie, a pela aku. Maluna ae hol o na mea apau e loaa ana ia | ka rra^». : lawe ike ola o kekahi mea ikino karaka. la'u i olelo ae ai ia mea I he mana, oia no ka ikaika po'okela loa I' »t> \Ve karnka ro ka hiki. ana e kapae i na kanawai paa o na mea k!ro ; • M »,. n ' i,.„ n T>pr- P i : p e m ana ko Mose i haawiia mai e ke Akua no ka :hookaawale ara I ke Kai Ula. F,ia •kona aro. ira hookaawale ia ka pipili ame ka ume launa ana o na huna wai 0 loko oke Yai rrfa. ma ka pili ana i kekahi ame kekahi. noiaila. ua mohala ua mau hunakai la, a kaawale ae Ia 'akou i kahi ame kahi. a nolaiia. ua olokaa ia kekahi mahele o ke kai I mahele ia a kakaa ma kekahi aoao, a pela hol me kekahi aoao. oiai e mau ana no ka ikaika ume pipili ma na v/ahl e aku o ua/kai la. ōia hoi na wahimoe oie aku ai ke alahele o ka Isaraela. Nolaila i keia wa e haawi aku ana au ia oe i kekahi rrav huke alakai e like hoi me ka'u i oleio aku nei ia oe." I kela wa ki aku la o'a i kekahi wahi pakaukau uuku, a lawe mai la mailoko mai o ua pakaukau Ia he elua mau owili pepa nunui o ke ano nae o ka pepa, he ili hipa. Hookahi o keia mau owiii, ua hoopaaia me ka iipine wai hooluu Kuia: a o ka lua o ua mau owili pepa la, ua hookomoia iloko o kekahi wahi eke ili i hoopaaia me ka laka: O keia apana pepa hope oia kana 1 wehe ae ai a olelo mai la ia'u: Eia maioko nei o keia owili pepa ka'u mau oleloao ponoi ia oe. Nou ponoi iho na pomaikai o keia mau olelo ao, nolaila, mai hoike wale aku oe i ke ia mau mea i na poe e ae. I keia \va e nee nei ka -honua, a ole ia i hoea aku 1 ke kiekiena no' kona makaukau pono ana e hookipa aku i na manao ame na hoonaauao ana elike me keia ke ano. O ke alaheie maikai loa e hiki ai ke hoomakaukau koke ia ka luluia ana o ka anoano o ka ike ame ka naauao hou, oi ka wehewehe ame ka hoakaka ana i.a mea i kekahi poe kakaikahi wale no. Nolaila,, e oe i keia o wili pepa maloko o ksthi malu loa, a mai noho oe a hoike ae ia mea i keleahi kanaka okoa aku." (Aoleipau.)