Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 29, 20 July 1900 — Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui. [ARTICLE]

Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui.

l'a ninau iho la oia iaia iho ine ka i.une nui ana nohoi o kona noonoo. oiai uu kau e wale mal la no na halialia iioomanao iloko ona rio na olelo a ua i|"- l<-i ninnio" nei ana i hai mua aku ;-.i o na manao i hoholo hoohuoi iloko ona ma ia wa, oia keia: "A«•!•• anei kela o ka'ulnea i aloha ai, hoaahu hoi iaia iho me ka aahu o K« kahi kanaka i hele kona mau la a i ka auina la o na la o kona ola Ko ike m i au. he mau helehelena lw«»na o kekahi elemakuie. Ua hana a i "ia i keia hana hoan'»-e i mea e na- !" ai kona mau papalina nani mai ka jk'' ana aku a ko'u mau inaka. E ke heaha kau i hoapaapa mai ai a hapapa hf-ya paha auanei au i;t <«.' im« ko kuhihewa? ' AoU; anei o ka inoa e paa nei maiunao kela kanaka, oia no ka inoa o keia kanaka hookalakupua a hoopahaohao hoi ana i ike ai iloko o kona lua huna waiwai, ma ka la hoi ona a m.- kona luaui Inakuakane i hele aku iii e makaikai, a o ka mea hol a ua ipo ia u'u I hai mai ai la'u inalalo o ka "lu o ke kumu wilou, oia i'aliaohao o ka Lua Huna Waiwai?" Ma ka \va i mao ae ai keia mau poluluhi manao i hanupa ae iloko o ua Manu >?unu Ahiu nei o Uokenekai, aia h/ii, ua hookuene pono hou ae la ua mnu inoho la ma ko iaua mau kulana. Jlulili ae la ko laua mau onohi maka i kahi ame kahi, me he hoohaehae ana la na na maka o ka Aeto i ka onohi malamalama o ka la i ka upoho oka J.ini. A"le hoi i liuliu, ua niniu ae la ka la ua mau laau nywa ma ko laua mau liina.ahoomaka koke aku la lauā e uliau i kahi ame kekahi, elike me ka ike ame ka makaukau i loaa i keia

; keia o laua. He mea oialo, ua lioike ae la kela ame kela o laua. He i!it-a oiaio, ua hoike ae la kela ame keia Hiuii i ko laua mau akamai pakahi iho ma ka uhau ana, ke pale ana ame ka ido ana i na mapuna laau a laua e lH>!r.[iapa ana ma na wahi npu o ko liiua mnu kino. < »ir.i !aua e hoolei pau ana 1 na hooikaika ana a ko laua mau iima, me na m;:n,iolan iloko o ko laua mau houpo iho no ka papahi ana i ka lei haaheo <- ka lanakila ma ia hakoko laau ana, hia hoi, ua pane aku la ka Naita Pa-i ti;i"hao o ka I.ua Huna Waiwai imua o ' ls >Tia hoa: | "i: kuu hoa lealea. kuu lioa i ke kike ( l iau, kokoke kaua e hoea i ka papa • iu kaka o ka laau newa a Herekule, j -.oliiila, akahi, alua, ekolu a i ka ha, li'.olanu kuu laau i ke kumu o ka lohe, <■ lohe ai oe ame o'u ame ke kahua |..ia o kaua, na"u ka eo a kaua, he hiaj iu <<le no'ka Lua HuniwWaiwai. "Kuu l.iau wilou eo mai!" i o ka manawa no ia o ka laau a ua \':<it:« nei o ka I.ua Huna Walwai i oni ■ i.iao' ae ai, a me olapa ana' la hoi na Ka uwila pnlamimo ana ua ne\va nei a | i..i ke kumu pepeio akau o kona hoa i.uili laau, ji olepeia aku la ia a waiho ana iluna <• ka honua iwaena o na leo hnio paiakuli o na kanaka. j Ko'u mau hoa uhai aholo o kuu Mu11ii Nunu Ahiu, e hookuu kakou ina maka o na hoaloha o Hawila e hoopaiiaoheoia ana e ka Naita elemakule poohina me ka waiho pu ana aku hoi ia Makalika, "ka eha konl a ka manao" , e paialewa ia ana e kona mau manao , iuK'huoi, a e ae mai hoi i ko oukou mea | k;tkau moolelo e hoike aku no nei Naita rahaohao ame ka holo-lio hiehie i ik»* mua ia ae nei e kakou. O ua oplo holo-110 la, ka §T\vi hoi e kau ana maluna o ka lio keokeo, ka elele hoi nana i law'e ae i ka palapala imua o ka lamuku o ka la, oia noo j J\ialavaHa. I

A o ka Naita hapauea hoi, ka oiwi iiuna i ahai ae i ka lanakila ma ke kahua kaa laau, aole no ia he mea e iie, aka, o Hawila no ia, ka kakou koa hiwahiwa o k lkaika ame ke akamai. He mea olaio, ua lanakila oia maluna o kona hoa paio i keia wa, a ua ko hoi na oielo hoopahaohao a ke kahakahana hae i hoike mai ai, a ke heiu nei hoi ka Ilamuku o ka la'ame kalehulehu apau ua lanakila ka Naita Poohina maluna o kona hoa paio. Mamuli o ka loaa ana o keia noho ;i]ii ana o ka kakou koa opio, e na inakamaka heluhelu, ua hoonaiia aku ia oia ma ke kulana e nee aku ai oia e paio me elua mau moho hou, a ke lanakila oia maluna o ia mau hoa paio hou ona elua, o ka wa ia e lilo ai ka makana iaia. Owai la ka moho mua loa ana e aa aku i e paio? Ua ike aku no ola i konamaukaikuiana oia hoi o Buliona, ka mea i kapa ia, ka "Weli o na Pae Mauna, ame Apaia. ka Olali o na Kal. Pehea ana la, «> kekahl anei o laua kana e koho akuai i hoa paio nona? oiai ia e ku ana, pane mai la ka Hamuku o ka la, me ka piha mahaio nohoi .> kona mau onohi maka: B ka moho lanaklla, e Sir Nalta, ua kaa maluna ou ka hanohano o ka uae ana aku i hoa paio nou. A ina e lanakila oe maluna oia hoa paio ou, o ka helu elua ia o kou lanakila ana, alaila, hookahi au lanakila hou ana i koe, a o ka lilo no ia o ka makana ia oe. no keia mahele o na lealea o keia lawa no a pau na olelo a ka Ilamuku o ko Hawila manawa no ia i īiuli ae ai a kamailio aku la i ka Ilamuku i ka i ana: , , , . . . "Aohe kanaka e ae i hoolalelale mai 1 ka hauoli o ko'u naau ma ka paio pu ana i keia wa no ka helu elua o na manawa o ko'u alahele alualu i ka inakana i hookaawale ia no keia mahele o na lealea o keia la, o ke koa Kavalia no ia mal Sepania mai. I ka lohe ana o ka Ilamuku o ke kahua lealea i keia makemake o ka Naita I'oohina, ua'hoouluia ae la ke plhoihoi īloko ona, oiai ua komohia iho la ka manao iloko ona, keehlna hana kuhihewa loa ka ua Nftita Pōohina nei i hana ai, & no ia mea, pane mal la ia: "Eka Naita i hele kona mau la a hu īi ma kela aoao 0 ke awakea, e ae maioe ia'ueolelo aku au ia oe, ma ke :ino hoaloha. O ke kanaka aū e makemake nei i hoa paio oia nou i keia wa, hai aku au ia oe, 'oia kekahl o na

kanaka kaulana loa a makaukau loa ! 'iai ka ikaika ma ke aupuni apau o i 'epania, a oia nohoi ke kanaka akamai j loa a makaukau loa oia Aupuni ma ka I auelaue ana 1 na mea kaua. o kela j ime koia ano. Aole ona lua nui ka ( i.'eaika ame ke oolea. O keia na' inea i ; hookaulinaia no keia kanaka ; L'a oleloia nohoi ma na wahi apau ana i t kaahoie ai ma nei mea he hookuku ikaika, aole loa he mea i Uinakila maluna ona. Nolaila, ke manao nei au, e af> mai oe i ka'u noi akii ai ia oe i l:oa ae kau e wae ai." "Auhea oe, e ka lunakanawai o keia kahua lealfea," wahi a ka Naita Poohina (Hawila) "oia ka mea i hooi loa ia aku ai ka ikaika o kuu makemake e papa lealea pu me ia. Ua akaka no paiia, nana ana ka lanakila o na hana ana a maua, aka, ole hoi hewa o kou hoao ana aku me ua ui nei o ka ikaika Hoike ia ae paha ka ikaika o ua ui nei i ke akea." Aohe mea i koe a ka Ilamuku e hoololohe ai, o ka hooko wale aku no i ka makemake o ka omho lanakila. O keia koa Kavalia Sepania, oia ka liomeliano i hopohopo ai, ma ke ano o ke kanaka paha auanei ia nana e pa'i I ke poo o kana keiki, a ya komohia īho la ka hopohopo iloko ona no kana keiki. Ma ka wa imakaukau ai o Hawila ma konaaoao, a pela nohoi ke koa Kavalia Roderika ma kona aoao, mahope iho o ka haiia ana aku o na mea apau e ka Ilamuku imua ona (Roderika) ua

ku ae la laua ma ke kahua oniu laau. ka nana ana aku maluna o na oiwi kino o ua mau moho la, ua oi aku ka loihi o ke kino o Roderika, ke Kavalia Sepania, mamua o Hawila, a pela pu nohoi me ka nunui puipui maikai o kona mau lala. Aia ma kona puhaka e kaei ana kekahi apo gula, a e ikela aku ana hoi he 95 mau poo kif kanaka ma ua apo t,'ula la. A o ua apo la, ehu lali olinolino ana ia me ka anaanapa nani loa imua o na kukuna o ka la. O kona helehelena hoi apau, a pela pu mn kona kulana, ua hoike mar la me ka maopopo, he kanaka io no oia 1 lehia ma nei inea he hakaka, ame he mea la. 'iie kowali ia nana i lele a opu." O ka hoike ana a kona kulana kilakila ame ka hiehie hoi, ua koho iho la ka hapa nui loa o ka lehulehu makaikai, oia ana ka moho nana e kaili ka haaheo o ka lanakila ma keia paio ana:

; Oiai laua eku ana, he alo a he alo ; imua o kahi ame kahi ia wa ipane | mai ai o Roderika imua o ka Naita i Poohina: | "E ke kanaka nana ka lanakila mua iho nei, mamua o ka pa ana aku o kuu hauna laau punahele ma ke kumu o ko pepeino.make make au ia oe e nana mal i keia apo gula e kaei nei ma ko'u puhaka. E hai akuauia oe, eia maluna o keia npo, elike nohoi me kau e ike mai la, he 95 niau poo-kanaka. O keia ka nui 0 na kanaka ikaika i pau ko lakou ikaika i ka paipai liilii ia e a'u. O kou poo auanei ka helu 96 e hoohiwahiwa ana i kuu kaei nei. I keia wa e pale oe nou iho me ke akamai loa, iole oe e hoopoinola e a'u mau hauna laau punahele, na kaa laau ana hoi i lanakila ai au maiuna o kou mau mua, ka poe no lakou n poo e hoohiwahiwa nei i kuu kaei gula." > Ia manawa i hookuu iho ai ua mau moho la i ka laua mau oniu laau ana Ua paio aku la ke koa Opio o Rokenekal me ke koa Kavalia kaulana loa o Bepania. l'a hakilo pono ioa aku la o Hawila 1 na kiina laau apau o ke koa Sepania, a me he mea la, ola ano hookahi no ka ua kanaka la i hana mai ai ia Hawila. Ua ike iho la ua Koa Opio nei hekanakamakukau io no kona hoa paio, a he oiwi io nohol kona i piha i ka iakika ame ke oolea. Mamuli hoi o na pale, na kaohi ame na hauna laau a Hawila i hoonee aku ai imua o ke Kavalia Roderika, i hoomalamaiama holookoaia ae al kona hoomaopopo ana, aole ka Naita Poohina he kanak e pono e paani wale ia kona paio ana. ke iho la nohoi ia, he kanaka ikaika maoli no keia poohina, a ua owili ia hoi iolko o kona ikaika ka makaukau ma ka lawelawe ana i na mea kaua, e llke me kana e hoomaopopo ana ma kana hoohana ana i kana laau.

He oialo ua kakele iho la ua mau momo nel i ko laua mau ike kaka laau apau malunao kahi ame kekahi. Aia nohoi o Hawila ke hakilo la no ka manawa pono e kii aku ai oia i ka lanaklla a kaili haaheo mai kona hoa paio mai. Ua loihi a ua ikaika maoli keia paio ana mawaena'o ua mau moho nei. Mamuli hoi o ka ikaika launa ole mai o na kope ana o na kapuai wawae o ua mau kanaka nei, a pela pu hoi me ka haiuku awiwi ana a ko laua mau keehina wawae, ua pii ae la ka ehu o ka lepo a me he ohu la e hoopuni anai kekahU piko mauna, a i ko kaua mau kino, a hiki maopopo ole ke ike aku ia laua e kaa laau ana iloko oia ehu a ka lepo. He olapa ana hoi na kekahi mea olinolino, aia hoi, ike aku la ka lehulehu i ka wala ana aku o kekahi mea ilalo, a ia manawa i paiakula ae ai ka lewa i na leo huro o na kanaka, me ka hoopuka ana ae hol o kekahi poe o lakou i na huaolelo: "Ua hina aku la ka elemakule poohina ilalo —e! Aia la.. Lilo ka lanakila i ke Kavalia Roderika o Sepania!!i" He manao kuhihewa nae keia o ka lehulehu l upu ae ai; a o ke kumu paha o keia hooho lalau ana ae o na kanaka, mamuli no oia o ko lakou ike oie ana aku i ke kino o ka Naita Pahaohao, oiai, ua paa pu ae ia ia i ka ehu a ka lepo. Aka, i ka wa i mao ae ai na owili e'a o ka lepo, lke aku la na mea apau i"ke kino o ka Naita elemakule poohina e ku mai ana. no, a hoomaopopo lho la ohl lakou, o ke kanaka a laoku I ike aku ai e walawala ana iioko oka owili lepo, oia no ke Kavalia Roderika 0 Sepania; a ia wa lakou i haawi ae ai 1 na leo huro mahalo no ua mohohapauea lfi. v , , Ma ia wa hoi kukala ae la ka lamuku o ka la, ua Iflo ka lanakila o ke kaa laau helu elua ana 1 ka Naita Pahaohaoo ka Lua Huna Walwai. Huli ae la na Ilamuku la a kamailio mai la i ka Niita poohina: ka Nalta Poohina, 0 ka helu elua keia o kou lanakila ana, a hookahi ou lanakiia hou ana i koe, a o kou ahal no ia i ka makana. Aia kou hoa palo kekalalupe ia la e kona mau kanaka, aole i akaka kona hopena. A i keia wa e wae hou aku oe i hoa paio nou; a ke lanakila oe maluna ona. o ka hookoia

1 ana ia o ka makana i hookaawaleia no nei hana." Oka helu ekolu o na kanaka i lilo i hoa paie no Hawiia, oia o Leone de 80. Ma keia helu ekolu o r.a paio ana a Hawila, ua lilo hou no ka iar.ak:la ia Hawila. Mamuli o kela lanakila ekolu ana i ioaa i ka Naita eiemakuie, ua wawalo hou ae la ka lewa i na leo huro o na kanaka. Leie ae la na papale i ka lewa, na hainaka hoi e koaniani ana e na wahina ame na kane, a o na hiohiona hoi o na mea apau ua haiamuia ae la ia e ka hauoli. | I kela wa i kukaia ae ai ka Ilamuku 0 ka la, ua kaa ka ianakiia i ka Naita Pahaohao o ka Lua Huna Waiwai, a he mea pono hoi ke loaa iaia ka makana helu ekahi no na hana oia la. i 1 Maka wa i pau ai keia mau huaolelo 1 ka hoopukaia ae e ua liaiguku nei o , ka la ia wa i ku mai ai oEuliona, ka mea i kapaia ka Olali o na Mauna, a hoike mai la i kona manao kue no ka i haawiia ana o ka makana i ka Naita Pahaohao. Ua hooulu ikaika loa mai la oia i ka hoopaapaa ana i ka Ilamuku mamuli hoi o kona lili o lilo auanei lea lehua mua o na makana oia la i ke kanaka ana i hoolilo ai i enemi nona, a o ka mea hoi ana I hoomaopopo ole ai o kona kaikaina ponoi no ia. j Mamuli hoi o nei hana a ua Weli nei o na aPe mauna, ua hele ka liamuku o ka la a piha inaina i ua kanaka la no kona hoohaahaa ana i kona kulana,

' niai oia ke alii nui maluna o na hana ; apau o ke kahua lealea holookoa. j Oiai hoi laua e hoomau ana ina kike ; olelo ana ia wa i pa-e mai ai he ieo hoowikilele, e i ana: "Ma ko'u ano owau kekahi o na kanaka i hoea mai nei i keia kahua hakoko, me na manaolana no ka loaa ana mai ia'u o n makana i hookaawaleia no na hana o keia la; nolaila, ke hoike aku nei aū i ko'u manao oiaio, aole loa au e ae e lilo aku ka makana mua loa o na hana o keia la i ke kanaka i kapa iaia iho o ka Naita Pahaohao'o ka Lua Huna Waiwai; a, aole noohi i kekahi kanaka e ae, aia wale no a haulehia ka ikaika ame ke oolea o ke kai hooluu oliva o ke Kaiwaenaiionua, jka mea hoi i kapaiu, ka Olali o na j Kai, a o ke kaupu hoi nana i hehi haaheo i na ale apiipii o ua moana la, a | ma ia ano wale no, e lil,p aku ai ia makana. [ "A noiaiia, manuiii o ko'u makee e lilo ia'u ka man/ika o keia lealea ana, ke koi nei au imua ou e ka Ilamuku o keia kahua lealea, e ae ia mal au e paioaku ikela elemakule poohina, ka mea hoi nana i ahai ae nei i na lanakila mua ekolu." kela wa i huli ae ai ka lamuku me ka piha hoonaukiuki nohoi a pane aku la i nei kanaka i kamailio mai iaia. "Aole loa au e ae e hookapae wale ia na rula i kau kanawai ia i na hana o keln knhua J'eaJea mamuli o na noi e likeme keia ke ano. Aoie hiki ia'u ke hooko ak ui kou makemake, aole nohoi i ka makemake o keia kanaka, ka mea i kapa iaia iho ka Weli o na Pae Mauna. Aole ia mana iloko o ko'u lima. Hookahi wale no wahi e hiki ai ke hookoia, ko olua makemake, oia ka ae ponoi ana mai o keia kanaka eiemakule kupaianaha nui wale o kona ikaika i ka'olua noi. Ua loaa iaia na lanakila ana ekolu maluna o na ikaika ame na akamai ekolu i ku aku imua ona, a ua loaa iaia ke kuleana pono malalo o na rula i alakaiia ai keia mahele o na lealea o Keia la e kii aku i ka makana; aka, i na manao oia e kapae ae i kona manao ana he hiki laia ke mohai houi kona ikaika kamahao ma ka paio ana mai me kela ame keia mea pakahi o olua, aia wale no ia iaia, a ke manao nei au e—'" Aole hoi i pau pono loa aku na huaolelo a ua Ilamuku nei i manao al e hoepuka aku, aia hoi, pane aku la ka Naita Poohina:

"E ke kiai hoopono o keia kahua le- ] alea, nani hoi ia ua aa mai nel keia | mau wahi moa kakala palupalu e paio me a'u no ke aumeume ana i ka mea o makou e lilo ai ka makana o keiamahele lealea, nolaila, ke ae nei au e lilo i kumuao kike a kaa laau na laua nei elua, ma ka pukahi a pulua paha, a no ia kumu ke kapae nei u i ko'u mau lanakilamua iho nei, a e na'i aku auno ka heiu 4 ame 5 o ko'u mau palo ana I iloko o kahi kulana hoonee hakaka ana, mai ka 1 a ka 2, mai ka 2 a ka 3, a hoea i keia mau opio mili laau o ka iu ano o na mauna ame ka holu a ke Kaiwaenahonua. "Mai kuhihewa laua nei no ko'u elemakuie ana, a o mai na oho-hina maluna o ko'u poo, oia ko'u mea e hopo aku ai i ka paio ana me laua elua, ma ka pu-lua a pu-kahi paha. Aole paha o laua nei hoomanao, he oi aku ke oolea o ke kiwi o ke dia kane ma kona wa oo mamua o ke oolea o ia hao ma kona wa opiopio. "Auhea oe, e ke Kiai maikai, ia'u i lomilomi iho nei i ko'u mau lima, e haha ana i na oni ana o ko'u mau io paahana, ua pane ae nei lakou apau, o ke nui ame ka liilii, ua lawa no ke koena ikaika iloko o lakou e hiki ai ke opohina ke hoohoa hou aku i ekoiu moho hou mawaho ae o laua nel opiopio a kamalii hoi. "Nolaila, i nonoi aku au ia oe, e ae mai oe me ka maikai e lealea mua ae au me ka mea i kapa iaia ihoo ka Weli 0 na Pae Mauna. A oia hoi ko kakou mea e ike pu ae ai i ka oiaio he Weli io paha oia no ua kuahiwi, ai ola, he eepa haanui wale iho no paha ia no na lae laau." No keia olelo maikai a ka kakou koa opio, ka oiwi e aahu ana i na heleheiena o ka hapauea poo-hina, ua ae oluolu aku la ka Ilamuku, a pane mai la nohoi ia: "Mamuli o kou kapae ponoi ana ae 1 kou pomaikai, e ka Naita hanohano, ke ae nei au e wehe hou ia na paio ana i keia wa, nolaila, ke kukala neiau." I nei wa i huli ae ai ua Uamuku nei imua o ke kahua iealea a poha ae la kona leo: no?īa* o ka iilo ana no ia o ka makana iaia. Ano, ke kukala aku nei au ua wehe hou ia na haiia." I kela wa i kani mai ai na pupuhi e 1 kalahea ana ua hoomaka hou ia na lealea. Ae na hoa uhai-a-holo o keia moolelo, ke ike nei kakou, eia na hoahanau | ekolu i kahi hookahi ke hui nei—ka hanau mua, ka hanau waena ame ka hanau muii. Eia lakou ekolu ma ke kahua e paio aku ai ka muli i kona mau kaikuaana eiua, a o ua mau hanau mua la hoi i ko laua kaikaina. Aole no o Hawila i hopohopo iki no ka paio ana me kona mau kaikuaana. Ua lalapa mau ke ahi o ka aa paio

iloko ona, e ku no oia he alo a he alo imua o ua mau lianau mua neiona. Pela iho a hoea i keia pule ae, »keia i:a Hoahar.au Ekolu n;a ke kahua mokon.oko o Hinakahua. Mamuii o ka ae ana o ka Uamuku e 1 a.'o hou ka Naita Pahaohao me ka V,"eli o ra P;ie Mauna, ua liio ae la ia h.e rrea lealea loa i ra kanaka, a ua haehae ae la ko lakou irau leo piena 'o ka hauoii i na papa ea hanu. Aka, e ka makamaka heluhelu, e ae niai ee i kou rrea kakau mooleio, e l'oike aku ia oe i kahi mau mea ano i nui, a oia keia: ! ka wa mua loa i hui ai keia mau hoaharau ekolu a kaua e kamailio nei. nole hiki ia lakou pakahi ke ike aku i na hiona o kahi a me kahi. Ma'ka aoao o na ka kuaāna o Havila. aole hiki ia laua ke hoomaopopo o ko kaikaina no keia: a e like nohoi rre ko laua hoomakapo ia nra e like iho la me !a ke ano, pela no , lnua \ hiki ole ai ke ike ae i kahi ame kekahi o laua. Oia hoi, aole 6 Buliona i ike o ka mea i kapa ia ma ka inoa o ka Olali 0 naKai, oia no o Apala kona muli, ka rrea hoi ana i olelo aku ai i ko laua wa i hookaawale ai maloko o ka ululaau. • "Mai nana mai oe ia'u he Kaikuaana au nou, a pela hoi au ia oe; aole au e nana aku ia oe he kaikaina oe no'u. -A 1 hui kaua no ka hakoko ma hope

'aku, aiaila, he.make no kekahi o kaua ka pahu hopu." A pela no hoi o Apala, aole no hol oia i ike o ke kanaka i kapa ia o ka Weli o na Pae Mauna, oia no o Buliona kona hanau mua, ka mea hoi ana i panai aku ai i ka pane no na olelo a ua hanaumu a la, e like aela me kela i hoike ia ae nei. "Ua hiki no. Hai aku au ia oe, aole e liuliu na la, a hoea mai ka la e kakiwi ai ka maka o ka'u pahi maluna o kou poo." Ae ninau mai paha auanei oe e kuu makamaka, heaha la ka hoi 'ke kumu 0 ka hiki ole ana i ua mau hoahanau la ke ike i na helehelena o kela ame keia pakahi o laua? j Eia, e like me ko Hawila hoonalo ana iaia iho malalo o ka helehelena elemakule, pela nohoi keia mau keiki i hoano e al ia laua lho, a nalo aku la na helehelena malalo oia mau lioano e ana. A ma ko Hawila aoao hoi, he oiaio, aole oia i ike aku i na hiona o kona mau hanau mua, eia nae. ua hoomaopopo aku la no o ia o laua kona mau j kaikuaana, mamuli o kona kamaalna mua ana me ko laua mau inoa kapakapa. | Nolaila, e ka makamaka, ua 'ike ae la paha oe i na mea ano nui a'u i makemake ai ia oe e ike, alaila, he'mea hoihoi nou a me a'u ke hookuene pono hou ae no ka paio ana mawaena o Hawila ame Kuliona. Ano, wahi a ka Ilamuku o ka la i hooho ae ai. "E hoomakaukau olua ia olua iho, a e hoolohe hoi i ka leo o ka pu." ! Kani mai la ka ieo o ka pu, a ia wa 1 koele ae ai na laau aua mau hoahanau la. He mea akaka, ua nui ka eieu a me ke akamai i lawelawe ia e na aoao elua, a ua hoike mai la hoi laua i ku like loa o ka laua mau mauna laau, a pela hoi me ka laua mau pale ana. , Oiai hoMaua e kiola..pau ana i ko laua mau makaukau, me ke ake ana o ka houpo o kahi a me kekahi e pa aku kekahi hauna laau i ka hoa paio, i eia nae, he ole kahi mea a pa aku. Aka, hoomau aku la nae laua i na hoolei ana i ka laua mau laau, a ia j wa i hooho ae ai ka Weli o na Pae Mauna: "I nui ke aho e ka elemakule, o puhili oe iloko o na hauna laāu a ko'u makuakane i ā'o mal ai ia'u. I'anai aku la hoi o Hawila inahope o kana me ka olelo ana aku. "I loa ke aho e ka opio, o eha auanel oe i kekahi o na hauna laau a; ko'u makuakane i a'o mai ai ia'u.

A na keia leo I hookuemi hope aku i ka Well o na aPe Mauna, a ku mai la oia ma kahi he elua anana mai ia Hawfla aku, kaohi aku la hoi ia i kana laau a paa ma kona aoao, a haka pono mai la kona mau onohi maka maluna o Hawila, me ka olelo ana iho iloko ona: "O ka leo, o ka leo no ia o Hawila; a o kona ano nae ke hoole mai nei ia i ko'u mau ohohi maka. O kana mau hauna laau o ka'u no hol ia; a o kana mau pale ana no hoi i ka'u no ia. Aole anei keia o kuu kaikqina, i huna iaia iho, malalo o ka aahu o ka elemakule? "la'u hoi i pane aku nei, e nui kona aho o puhili aūanei oia iloko o na hauna laau a kuu makuakane, o kana no hoi ia i pane mai nei. Auwe, e ka ouli pahaohao, owai la kona makuakane, i loaa ai iaia keia mau kakele laau akamai loa ana? Aole anei o Lomeliano, k« kanaka hookahi nana i hoonaueue aku i na kumu 0 lerusaleina, i ke au hoouka kaua hemolele, me na hauna laau a'u ame ia e hookele nei i keia wa? /"Aka, alia au e hooholo e i ko'u manao, e hoao hou ae au; a pela auanei au e ike ai oia io paha ia, aole paha. I kela wa onl hou mai la oia imua, me ka hooniniu ana ae i kana laau me ke akamai loa. , Ike aku la o Hawila i keia hana a kona hanau mua, a olelo iho la oia: U! He ekolu wale no kakou i ike i kena ano hooniniu iaau ana. O oe ka mua, o Apala ka lua, a owau no hoi ke kolu. Ua komo ka paha ka hoohuoi iloko ou no'u nei, i hoailona mai nei oe 1 kena hookakaa laau ana imua o'u. Eia nae, aole au e hoike e aku ana ia oe, aia a eha mua oe la?u. "E nee mai e ke kanaka puuwai koko eleele," i hea aku ai o Hawila i kona kaikuaana, "a e ike auanei oe i ka uina o ko lae i ka laau a ka Naita o ka Luahuna Waiwai. ka laau hoi nana e hoopahaohao aku ia oe i na la a pau 0 kou ola ana." wa hui hou ae la na makau a laua 1 Wailua, a hookikakaha ae la hoi laua l ke kaha o Kaunalewa, a e lewa ana hoi ko laua mau kino i o a ia nei, me he u'e hai lua ana la na ka wahine haa o Hopoe."

"Auwe, owai la ia i olepe ia aku la?" I hooho ae ai ke anaina kaiiaka mai o a o, oiai ua ike ia aku la kekahi o na

I moho e walawala ana a waiho oni ole aku la maluna o ka honua. I ke aku la hoi na mea apau e holoholo ae ana ka Naita poo hina, a nolaila, hoomaopopo iho la lakou o ka Weli o na Pae Mauna, oia ka moho i haulehia malalo o na liauna laau a ua eiemakule la. Aole i puai ae he mau leo huro mai ka aha kanaka ae no keia lanakila ana o ka kakou koa opio. O ke kumu, o ia ko kela ame keia kanaka manao ana me ke kuhihewa, o na lanakila ana he ekolu i loaa iaia, aole ia mamuli o kon ikaika maoli iho, aka. mamuli ia o kekahi mana kupua i loaa iaia. Nolaila i kau iho ai ke ano maluna o lakou a loaa ai he mfha halana pu miuna o lakou. Aka, e na makamaka, aole keia o ka mea oiaio, aole he mana kupua iloko 0 na olona o ka kakou koa oplo, aole hoi na hana hoeepa e ae he nui, e hbokuhi e ia aku al na noonoo ana na ke olalau mai ia mau mea i lumai iloko o kau wahi lihi o kona kino—he ole loa no. 0 ka ikaika maoli o koha mau lala, o Ja maoli no kana i hookele aku ai; a o kona noeau ma ka ike kaka iaau o ia no kana i iawelawe ku ai. A oiai ke anaina e noho ana malalo o ka aahu o ke kuhihewa, a ia hoi, pa-e ana ka leo o ka Ilamuku. "O k helu eha keia o na moj|io a ka Naita Pahaohao o ka Lua Huna Waiwai i lanakila ai. A ke manao nei au e lilo iaia ka makana." "Aole loa e lilo iaia ka makana, oiai, aole oia i lanakila maluna o'u, wahi a ka Olali o na Kai i pane mai ai. Huli iho la hoi ka lamuku a ninau iho la i ka Naita o ka Lua Huna Waiwai: "Peliea oe; e aa ana no a nei oe e paio me keia kanaka? Aia no ia ia oe. Ina e makemake oe e paio jne ia, ua hiki no; aka nae, e hoomanao oe, ina e lanakila kela kanaka maluna ou, alaila, ua nele oe i ka makana, a o na lanakila he 4 i loaa iho nei ia oe, ua ]>oho wale; a ua ohi hoi oe i ka puahi- ( ohio." i Pane mai la hoi o Hawila: i "Ae; aole mea nana au e hookuemi i hope mai kela kahua lealea aku. Aka, ' e oluolu ia e oe e ka lamuku maikai a pela hoi me ko'u hoa paio, e loaa ona wahi kiaha waina ia'u. I Ua kauolia ae la ka Ilamuku i na ka- | uv, r a lawelawe e lawe ia mai ona kiaha waina/ no ka Naita lanakila. j A loaa mai la hoi ke kiaha waina i j ka kakou koa opio, inu ae la oia a pau, ■ a o kona wa no ia i ku ae ai iluna. Huli ae la oia imua o kahi e noho . mai ana kana ipo aloha, kahi hoi a ka nani e haiamu mai ana, a me ke ieo ( nui moakaka pane ae la oia: j 'E ka Moiwahine o ka nani, na Kiaaina o ka aina, na lede a me na keonimana hanohano o Roma nei, a me na wahi e ae. "E hoolohe mai i ko'u leo, a e maliu mai hoi i keia hoike. O ke kanaka mua | iho nei a oukou i ike niai nei, ua haulehia malalo o ko'u ikaika, he enem oia no'u, a ua loaa aku la iaia kona uku kupono i keia wa, no ka hoomaalill ana 1 kekahi ipuhao wela ikiiki o ko'u īna- j ina. "O keia hoi e ku nei imua o keia hora, ' 0 ka eiua ia o ko'u mau enemi, oiai, ua lawehala mai oia ia'u. , A e ike auanei oukou a pau, e kau aku ana au heh oopai maluna ona ī hoohuihui ia ai ka wela o lea ukiuki e hookokohi nei iloko o ko'u houpo. "Aia a hahau au i ka hoopai maluna ona, al'aila, hoike hou aku au ia oukou a o ko oukou wa ia e olelo iho ai, he j oiaio, he Nait"?t Pahaohao io ka. j Ano, e hookuu oluolu mai oukou ia'u, . a e huli ae au a e paio pu me ko'u lioa. j ka pau ana o na olelo a ka kakou j koa opio, ua ahai hou mai la oia i na mahalo ana ke anaina a pili me ia, a | ua wawahi ae la ko lakou inau leo hoowawalo i ka lewa. Huli ae la ka kakou koa 'opio, a olelo aku la i kona hoa paio, oia hoi: I E like me ka haawina i loaa aku nei 1 kou mua, pela no auanei kā haawina e loaa aku ana maluna ou. Oiai, ua ike no au o kau mau hauna laau, ua like no me kana." 1 ka wa e ku ana ke koa opio me kona hoa paio, e weli ana hol ko laua mau maka i kahi ame kekahi, ko laua mau inaina hoi e paila ikiiki ana iloko 0 ko laua mau houpo, aia hoi, ike aku la ka aha kanaka 1 ka pii ana ae o kekahi kahakahana hae a pulelo kapalili ae la ma na welelau o ka makani. Aia hoi na huaolelo moakaka maluna o ua hae la e hoike hoopahaohao hou mai ana i ka poe a pau e nana aku ana. "Ka mua, aia i na Mauna 0 ka iua, aia i na Kai A o ke kolu, aia i ka wiliau a ke aiolia," Oiai ua hae la i pii ae ai o ia ka manawa a ua mau hoahanau la i ulele iho ai, a he oiio, ka olelo. "wehe ka piko 1« e na hoahanau." Hookuu mai la ka Olali o na Kai i kana mau hauna laau akamai loa, aohe wahi halakau ole o kana hauna laau, ua like loa no me he mea la, e olelo okoa mai ana, "he o au aohe lala kau ole." Eia nae, he mea ole wale no nae ia mau hauna laau ia Hawila, no ka mea, aohe hoomoe laau ana a kona hoa i pehi mai ai maluna ona, i ole ka loaa ole ana iaia he pale. j No ko Hawila eleu loa ma ka pale 1 ana, a me ka mikioj maemae o kona oiwi kino ma ka alo ana, aole hoi nu* ka pupuahulu, aole no hoi me ke pihoihoi, ua lilo loa oia i mea ma.halo hou ia e ke anaina. Paio ae la laua me ka hahana, a iloko o ia hahana p ka laua mau hoon»-.-leo nui: E Apala, ke.keiki a Lomeiiano. e makaala oe nou iho, oiai, o ka wa k< ia i laau ana, pane aku la o Hawila me ka hoomakaukau ia no kou hoopai.' 1 hakalia no a pau pono keia mau huaolelo i ka huai ia aku e Hawila, a i ka pau ana no, o kona wa no ia : kaikai ae ai i kana laau a klekie. A i ka ike ana mai hoi o Apala i keia hana hoohemahema a kona hoa paio, ua hoao mai la oia e hpokele hikiwawe

i kana hauna laau e pa ma ka aoao ' akau o Hawlla, a he mea oiaio, i loaa io mai no ia wahi o Hawila 1 ka newa ( ni ua a ua keikl la o ke kai, i na no | aohe nao ai i ka papa ia Haw ila i ka ai hoOpau a ua keiki la. Aka, me ke akamai nui o Hawila i hoihoi hou iho ai i kana laau a paa ( hou kana pale, a la wa oia i hahau ae ai i ka laau a kona kaikuaana me ka ikaika a lele ae la ia lluna o ka lewa me he mnu e oni kapalill ana kona puapua ma na eheu o ka makani. A O ke kino hoi keia o ua Olali la o na Kai, i ka wa i hemo aku al kana laau mai kona llma aku, ua hoonimu ia ae la ia me he huila e kaa poahl ana, oiai, ua loaa aku la kona kipoohiwi akau i ka lua o na hauna laau ikaika a Hawila, i kona wa hoi I kikiwi aku ai ua kli palanehe aku la ka Hawila laau a loaa kona lae, a la wa i hoea mai ai ke koko mai laila mal. A walho oni oie aku la hoi.ua Olali la 0 ke kai maluna o ka honua, a e hele ana hoi ke koko ma o a maanei o kona kino, a he mea maopopo ua lanakila ae la ka kakou koa oplo maluna o keia kaikuaana ona. A he mea olaio hol, e like me ka kakou koa opio i hai mua aku ai 1 kona hoa, no ka haawina e kau aku ana maluiia opa, pela io no i hooko ia aku ai. I kela wa hoi, kukala ae la ka Ilamuku o ka la, mahope iho o ka halana ana ae o na leo hauwlaau o na kanaka. "Mamuli o ka mana o ka oihana i loaa mai ia'u, ke kukala aku nei au, ua eo ka lanakila o keia lealea i ka Naita Pahaohao o ka Lua Huna Waiwai e like no me kakou i ike'maoll iho nei imua o ko kakou mau maka. Nolaila, o ka makana komo gula daimana i hookaawale ia ai no keia lealea, ua lilo ia i ka Naita Pahaohao." A no ka piha hauoli no hoi o na kanaka, ua haawl ae la lakou he mau huro ana. Huli ae la ka kakou koa opio imua o ke naalna kanaka, e kaha haaheo ana mau maka mal kela eheu a kela eheu o ka aha kanaka; alaila, huli ae la oia a nana pono aku la oia imua o kana ipo aloha. Kaikai ae la hoi oia i kona lima akau a pill i kona waha, a haawi aku la oia 1 ke aloha kiani lime ke kunou ana aku hoi o kona poo me ka hiehle nui, me he hooheno ala no na ka ipo. I ka wa nae a Hawila i kaikai ae ai i kona lima a pili l kona waha, ua ike mai la o Makalika i ka anapu ana ae o kekahi onohi āaimana ma ka lima o Hawila. A I w i lele ae ai kona hauli, a olelo iho la oia: "O ka anapa o kela opuu daimana ma ka llma o kela elemakule pahaohao ua llke loa no ia me ka alohi ana o ke komo o maua me kuu aloha. Aole anei hoi, o oe no kela e kuu pio e hoopahaohao mai nei ia'u, a me kou mau hoaloha o keia aina mallhini? Ua kaunu hoi au, e ike inaoli aku ana no la hol au I ko klno mai luna a lalo,

ka mea hoi a ko'u mau maka i li a al e hoonuu aku; ela nae hol, ua like mai nei oe e ua hoa nei, me ka wal huna a ka opae, ka pee mai i ka polikua a Kane." Oiai ua Ui Makalika la e kokoia ia ana e ke au hoouiu pahaohao a hoohuoi iloko o kona noonoo, poha "&ku la ka !e o kana Ipo aloha. Ola hoi, o ua leo la, o ia no ko Hawila leo i heie a kamaaina a kuluma hoi i ko Makalika mau pepeiao, a pela hoi me ka poe apau i lohe mua i kona leo. Oia no hoi ka leo nana i hooiele aku i ka hauli o Buiiona, a kuemi ai oia i hope, no kona lohe maoli ana mai no o ka leo no ia o kona muli pokii e pa-e aku la i kona pahu kani, a o ia leo hookahi no keia o ua opio nei e lohe ia mai nei e ka lehulehu." "B ka Moiwahine o ka Nani," wahi a ua Hawila nei. E na Kiaaina o kuu aina hanau nei, na Naita ame na koa puuwal wiwo ole o Roma nei, na lede ame na keonimana 0 ka alna, mai ka poe iluna o na anuu a ka hanohano i haaheo ai, a hala aku 1 ka poe o na kuiana haahaa loa. "E like me ka'u i hoike aku nei ia oukou mamua, aia a kau au i laau hahau maluna o ke kanaka i hea ia o ka Olall o na Kai, oia hoi kuu hoa paio hope loa iho nei a o ka eiima hoi ia o na poe i loaa ai ia'u ka laki o ka lanakiia ana maluna o lakou, alaila o ko'u wa i e hoike hou aku ai he mau manao hou, a o ko oukou wa hoi ia e ike ai he Naita Pahaohao io ka wau no ka Lua Huna Waiwai. "A nolaila 'e nana mai a e hoolohe mia hoi 1 na mea e hookapaiiil ia ai ko oukou mau houpo. "E ka Moiwahine o ka nani, ka mea 1 oleloia e ko Rokenekai, ka Manu Nunu Ahiu, aohe kia manu e hel ai, e maiiu mai." A i keia wa i wehe ae ai ka kakou koa opio i kona aahu elemakule a muu mokakl Iho lg, llalo o ka honua, a olapa aku la hoi kona nanl nui e pahola ana me,ke pahaohao lmua o na onohi maka o na mea apau e nana mai ana iaia. He oiio e ka makamaka heluhelu, ua yehe ae la ka kaua koa opio i kona aahu hoonalonalo a kaua i ike ae nei mamua, a eia oia ke hoike nei iaia iho he opio I poni ia e ka nani, a na keia nani I hoonēeu aku i ke anaina kanaka mai o a o, e hoouna ae i ko lakou mau leo wawalo iioko o ka lewa, a aia hoi o Makalika ke nana mal la me na maka piha i ka nohea, e kkiwl lolo'u ana ka hana a ka hoomahie iloko ona, a o kana ipo io no ka ia mal luna a lalo, a ke hoonuu l'o mai la hoi kona mau maka me ka hlaala ai nul. A o ko Hawila mau hoaloha hoi, oia o Kolomela ma, ke noke la lakou i ka leleie liuna me ka hauoli nui, me ko lakou uwauwa ana ae. "Nani. iee pahaohao o na hana a ka Naita eieele—Huro, Huro. O Rokenekai no ka oi, eia kona moho oplo ke ho- . onaueue nei ia Roma." i Kauiai iho la ua opio nei i kona nani imua o na onohl maka ana I hoopahaohao aku ai, a liuliu pane aku la oia: "Ano, ke ike mal la oukou a pau I na mea nona ka lima i hahau iho nei 1 na kanaka elima i aa inai e paio me a'u, a he mea oiaio, ke hoopahaohao aku nei , au ia oukou apau, me ko'u nanaina ■ oiaio a'u e pahola aku nei na oukou e ike mai. "A o ka'u I makemake ai e hoike aku imua o oukou, o ia no ka mea e pili ana A

1 mawaena o'u ame na keenaka no laua na inoa a oukou i lohe iho nei, a i ike iho nei hoi i ko laua mau helehelena. j "O ka mua o laua, oiano ka mea i olelo ia o ka We.l o na Pae Mauna. O ka lua o laua, oia ka Olali o na Kai. O keia mau kanaka a i elua, o ko'u mau kalkuaana ponoi no la mailoko mai o ka makuahine a me ka makua kane ke ola cmf\vyp mfwyp mfwyp huahine a me ka makuakane hookahi. Eia no ko makou makuakane ke ola nei, a o ko makou luaui makuahine, aole e kala iiio kona haalele ana mai ia makou a hele aku la oia no kela aoao 0 kela ola ana. i Nolaila, owau auanei ame kela mau kanaka a oukou i ike mai nei, he mau hoahanau makou na ka ohana hookahi mai. j "O ka mua o makou, oia hoi ka mea i oleloia, ka Weii o na Pae Mauna, o | Buliona kona inoa oiaio. O ka lua iho, ka mea i olelo ia ka Olall o na Kai, o kona inoa oia o Apala. "O Buliona kuu hanau mua, aia oia i ! na Pae Mauna, a he oiaio hoi ka hoike a kela hae i hai mai nei ia kakou— "Ka mua aia i na aMuna." He oiaio, o ikuu hanau mua, o ia no ke alii o kekahi puulu powa e noho ana ' ma na kuahiwl o Alepa, a o ka mea hoi ■ i kaena iaia iho o ka Weli o ia mau kuahiwl. "No keia kanaka auanel e hoike aku ai au la oukou, he'hewa nui inoino a lapuwalg loa kana i hana mai ai maluna o'u nei kona pokii, a me ka lede e noho nel imua o kakou apau i keia la, he Moiwahine hoī no ka nani. "He he mea la, he ekolu paha la I hala ae nel, aīa hoi i kekahi po i ka wa 1 haawi ai ke Klaalna o Rokenekaf he ahaaina hulahula, no ka hoohauoli ana i kona mua hoalolia mai Roma ae nei, aia hoi, ua hoouna mai keia hanau [ rnua o'u he 100 kanaka no ka luku ana i ua Kiaaina maikal Ia o makou, a e

kaili aku hoi i ka Moiwahlne nei o ka nani a kaJkou e ke pu ae la. Aole oia ivaJe no na kauoha a keia hoahanau o' ui haawi mai ai i kona mau kanaka he 100; aka, ua olelo mai la oia i ua poe kanaka Ia ona, ke pau ka lakou mau hooko ana i kaan mau kauoha mua, alaila, e kii ae keia poe kanaka e pepehi ia'u, kona pokii, a pela hoi me ko makou luaui makuakane palupalu, ka mea nana i hanai a ) malama hoomanau-nui iaia, o kana uku nae ia e haawi mai ai i ka makua nana oia i luhi. "Noiaiia, no keia hana hewa a keia hanau mua o'u i hana mai maluna o'u a ine ko makou makuakane, ua kau au i ka hoohiki, e hookolo no au ma kona mau meheu a hiki i kona haulehia ana iioko o ka poho o ko'u lima. "He oiaio, ua lohe oia i kuu leo a ua kuemi hope, a me he mea la, mamuli o kahi makili hoomaopopo i loaa iaia, ua hoao mai la oia e lanakila maiuna o'u; eia nae ua paa ke ahewaia no kona haulehia ma ka poho o kuu lima.

| A he mea olaio hoi, aole ia he Weii no na Pae Mauna. e like me kana i kaena kuhihewa ai, aka, he pupuie ola no na lae laau. "E hoomau mai ko oukou hoomanawanui ma ka hoolohe ana mai ia'u. "O ka panina hoi o na kanaka a'u i hoohaahaa iho nei, o ia hoi ka mea i olejo ia ka Olali o na Kai, o Apala kona inoa oiaio, a he hoahanau oia no'u. j "O ke alahele a ko maua kaikuaana i hana mal al maluna o'u a me ka makuakane o makou, o kana aiahele hookahi no ia i hana mai ai, me ka naau aloha ole. I A ua paa kuu hoohiki maluna o laua, a ke waiho nei ka oi o kuu koi iipi ma ko laua mau wawae." "A ma keia mau hoakaka pokole, no I ka mea e pili ana ia'u iho ame ko'u • mau hoahanau, ke hookuu aku nei au ia oukou mai ko'u noho luna haioielo ■ ana aku maluna o oukou." J i Ia wa, iho mai la ka Ilamuku mai j luna mai o ke anuu i hoomakaukauia ai nona, a iaiau mai la i ka lima o Hawila a pane mai la: I " Eke kanaka opio i hoopiha ia me na haawlna o ke pahaohao. Ke fke nei au maluna ou I keia la, he elua mau mea kupaianaha loa. i O k mua, me kou mau lima, ua hoohina aku oe he elima mau kanaka ikaika loa. O ka lua hoi, me kou nani ua hiki ia oe ke hoohina 1 ka Ui o na Ui a me ka nanl o na nani ma waena o ka poai o na wahine. Aka, e ia ka'u kauoha ia oe, ano e kii aku ai oe i ka makana i liio ia oe mamuli o kou akamai a me koū ikaika. "Ano," wahi a ka Ilamuku i hoomau aku ai I kana olelo ana aku ia Hawila. I "E alakai aku au ia oe imua o ka Moiwahine o ka Nni, a mai kona lima mai nohoi e loaa mai ai ia oe ka kana 1 kuleana ai kou mau lanakiia ana he ellma." A i keia wa i hele aku ai ka kakou koa opio me ka Ilamuku o ka la, mawaena o na leo wawaio o na kanaka e hoopalakuli ana ia wa. Oiai hoi ua opio la i hele aku ai me kona nani nui, e hoohina ana i na puuwai o na l.ede opiopio o Roma, ua ku mai la o Makalika iluna me kona nani no hoi e haiamu la ana a puni ia, a iho mal la oia a hiki i lalo o ke alapii. Ua ukali ia mai ia hoi ua Ui la e kona luaui makuakane, a pela hoi me ke Kiaaina Nui o Roma, kana keiki, ka Naita opio Kolomela, ame kahi mau hoaloha e ae o Hawlla. A olai he wa la na ke anoano ilihia e hoolal ana, nolaila, aohe i lohe ia kekahi leo mai kekahi mea mai. Hele aku la hoi ka kakou koa opio me ka lamuku o ka la, a mamua pono 0 kahi a ka Moiwahine o ka nani ame koan mau ukali e ku mai ana, la wa ku iho la laua. Kunou aku la ka Ilamuku a pane aku la: "E ka Molwahine o ka Nani, eia imua ou ka Naita Pahaohao o ka Lua Huna Waiwai, ka moho kupaianaha nana I hai ka lanakila oi kelakela loa, I ike ole ia ma Roma nei, i na wa 1 hala ae nei. A me ka haahaa, ke waiho aku nei au iaia imua ou." Ia wa hoi pane mai la o Makalika: "E ka Naita, o kou mau helehelena 1 keia wa a' ul ike aku nei, he mau heleheiena la i kamaaina mua ia'u, aole paha ia'u wale no, aka, i ko'u luaui makuakane nei kahi, aole hoi iaia wale

no, aka, i kekahf o keia mau keonfmana e ku nel. "Malalo hoi oia kamaaina i loaa mai ia'u, alaila, he oiaio kekahi o na leo hooho a'u i lohe ai i kahi mau minute i haia iho nei, oia hoi, eia ka Naita Eleele ke hoonauēue nei ia Roma, a o kekahl hoi, o Rokenekai no ka oi. < "He mea oiaio ma ke kuianakauhale o Rokenekai i hookamaaina mua loa ia mai ai kou mau helehelena me a'u a me ko'u luaui nei, a pela hoi me kekahi 0 keia mau keonimana hanohano. J "Nolaiia, me ke kanalua ole, he Naita oe mai loko mai o ia kulanakauhale, a o kou kaiii ana i na lanakila kamahao he elima, he mea ia na ko'u | naau e haaheo nei, oia hoi, ua eo no ia Rokenekai i keia la ma na ano apau. (I keia \va, hooho ae la o Kolomela ma ; me ka leo nui piha hauoli, a me he mea la e olelo nui ae ana, o "ua hiki no, a e huki ana ka ulua.") 1 Ia wa, mlno aka iho ia o Makalika a pane hou mai Ia: Ano, me ia hauoli i hoopiha iho i j ko'u puuwai, ke haawl aku nei au i ka makana o keia leaiea ana ia oe, a e hoomanao iho hoi oe, ua loaa aku kena makana i oe mai ka lima aku o ka mea i oielo ia, ka Manu Nunu Ahiu aohe kiamanu e hei ai." A ia wa hoi i haawi mai ai o Makalika I ka makana ia Hawila a ua laiau aku la hoi oia i ua makana la i waena 0 na leo wawalo o na kanaka, e uwauwa ana i manawa. Paia kuli ae la ka lewa, a kupinal mai la na leo mai kela ame keia pe-a mai o ka aina. A i kela wa huli hoi aku la ka Moiwahine o ka nani no kona noho, a mahope aku hoi o na kona makuakane, ke Kiaaina o Roma, a me ka poe a pau 1 ukali mai ig.ia. A o Hawila hoi, iaia i anehe iho ai e huli hoi aku, aia hoi ua ike aku Ia oia I ka holo puuluuiu ana mai o kona mau kanaka, a ua hiki aku hoi ko iakou nui i ka 10. Holo mai la lakou a hoopuni ae la ia Hawila, a iloko o ka wa pokole ua nalowale hou aku la o Hawila mal na j maka aku o na kanaka. 0 kona nani, ua naiowale hou aku la, o kona oiwi kino kilakila aole ia. i ike hou ia aku. A nolaila, heaha auanei la kona ano e hoea ho umai ai imua o ka lehulehu, ma ka elua o na lealea o ia la, oia hoi ka pana pua. A kaawale ae la na mea apau mai ke kahua lealea ae, ua kni hou ae la na mea kani. A i kela wa i lawe ia ae ai ka maka pipi bulu, kahi hoi e ikea ai ke akamai ki pololei ō Va poe ike ame ka poe akamai ma ka pana pua. Nolaila, eia kakou e na makamaka i ka elua o na leaiea o ka ia, oia hoi ka pana pua. 1 keia wa i kukala hou mai ai ka Ilamuku o ka la: "E lohe hou auanei na mea apau, eia au ke kukala aku nei, i keia wa e wehe ia aku ai ka helu elua o na lealea o keia la, o ia hol ka Pana Pua ki-po- j lolei a ka poe ike ma ia olhana. A eia na moho, i komo ma keia lealea, e like me ka mea i paa ma ka papa hoike. A he mea pono i ua poe la no lakou na inoa a'u e kahea aku ai ke hele mai, a ku mai maloko o keia rina. "Nolaila, e -hooiohe mal: Ka Naita Keokeo o Helevlkia; ka Weli o na Pae

Mauna; ka Olall o na Kai; Kavalla Roderlka o Sepanla; Leon de 80, ka llio drila u Farani; ka Naita Pahaohao o k.'i Lua Huna Waiwai. E liko hoi me ka puana la ana ae o na inoa o ka poe 1 komo mal ka helu elua o na lealea, e hoomaka ana mai ka inoa mua a hiki 1 ka inoa o Leon de 80, ka llio daia o Farani, pela no lakou a pau i oili pakahi mai ai a ku ana iwaena o ka rina, a o ka mea nona ka inoa hope aole oia i ike ia. Aka, i ka wa nae i kahea ia ai kona inoa, aia hoi, oili mai la he kanaka opio i aahu ia me kekahi lole o na kauwa o loko o na hale hotele o Koma. Hele mai la oia a ku māi la imua o ka lamuku, a pane mai la oia me ka leo oluolu: "E Sir Ilamuku, no'ka inoa hope a kou kiekie i kahea ae nei, aole ia e hookomo hou ia maloko o na moho no keia lealea ana. , . , Aka, e hoea mai ana no nae oia, a o kona ina e hoike ia mai ana no la ia oe, a o ua inoa la, aole i loaa ia'u ka lianohano e hoike aku ia mea ia oe, e ka Uamuku." Ja wa kunou mai la ua kanaka opio la, a huli lio'i aku la no kona wahi i hoea mai ai. Kukala hou ae la ka Ilamuku me ke kalaliea ana ma o a maanel o ke anaina kanaka. r "Aole i pani ia ka puka no ke komo hou ana mal o ka poe i maiau ko lakou mau lima ma keia mau hana. Owai? Ow r ai iwaena o ko Roma nei poe e hele mai ana e kaili ae i ka makana mai ka lima mai o ka Molwahine mai o ka nani. E hookuu aku anei kakou e lilo mau ka makana ia hai? Auwe o Homa kaulana, ke palaho aku nei kona nani i kea ia i ke au o na Kaikara. Owai iwaena o na wahine o Eoma nei e hele mai e paio no keia makana?" I kela wa 1 pa-e mai ai he leo mai waena mai o ka aha kanaka: "Owau ke aa nei e paio aku ma ko Homa nei aoao i na keonimana e ae o ka poai o na Naita a me na Kavalia." I Aiawa i ike ia aku ai he kaikamabine opiopio nanl loa e oili mai ana mai waena ma o ke anaina kanaka. Ua aahu ia iho keia kaikamahine opio me kekahi aahu silika pili pono i kona pauku kino o luna, a e puhau puweuweu nonolu ana hoi a puni kona mau papa kikala a. kaalo pono ae mamua o ke alo pali o Makana, na maa- | weawe lopi o kona aahu silika. He lole wawae pili pono kona t komo ana. Aia ma kona poo he wahi papale muouou ulaula, a e pulelo ana he hulu keokeo punonohu ma ke alo pono ae o ua wahi papale la. Aia ma kona kua he aa pua, a e paa ana hol kona lima akau i kana kakaka. Aia hoi ma kona puhaka he kaei silika wailiula, i hoewaia ae ka hoopaa ana o ua kaei la ma kona aoao hema, a mew iho la kona mau plko hulali anaanapa ma kona mau piko hulali anaanapa ma kona wawae hema.

E anapa ana ma kond umauma he pol.aku n.unā nani ioa, a ma ia aina wale no o Peresia e loaa ai ia ano pohaku momi. Heie mai la ua kaikamahine la aku mai la imua o ka Lunahoomalu nui o ka la, aloha mai la oia a olelo mai la: • "Owau ka mea iaa mai nei e lilo i moho ma ka aoao o ko Rokenekai nei poe, no ka paio ana aku hoi no ka hanohano o kekahi makana i hookaawale ia no keia lealea. I "O ko'u inoa oia no o Pelesila. Owau 1 hoi ke kaikamahine a Kadeina, ke alii 0 na pae mauna o Demavenada, ma Peresia." t "Alalla, he lede opio oe mai Peresia mai?" I ninau aku ai ka Ilamuku. "Ae," wahi a ua kaikamahine la, me ka hoomau ana moi hoi i kana olelo ana: O aina hanau, a ma kona mau kualono ahiu hoi au i hoomaamaa ia ai e ko'u makuakane ma keia i ike, a i kekahl la, halawai iho la ko'u I ma'u kii onohi maka me kekahi kanaka I opio iloko o ka ululaau e kokoke ana 1 na pae mauna Demavenada, a ua aihueia ia aku la ko'u mau hoohihi ana apili aku la me ia. A o kona nani ame ko'u nani ua hoopalau ia laua; a na ua nani la hoi au i hiipoi ai i hai mai ia'u he lealea o keia ano ke malama ia ana ma lloma nei, a ua olelo mai hoi oia ia'u, oia auanei kekahi e komo ana ma keia lealea ana, eia nae hoi ia'u i nana mai nei aole oia kekahi o loko o keia rina, a nolaila au i manao mai nei, e aho owau ke lilo i moho kakele ma ko Roma aoao, e paio ae ai me lakou nei. A ina hoi i ka'u nana ana mai nei, a I ike mai nei la hoi au i ka hiwahiwa a ko'u naau i makee nui ai, ka mea hookahi hoi a'u e olelo ae ai me ke kuhihewa ole, aohe ona lua ma keia hana he pana pua ki-pololei, aole fto la au e aa e komo iloko o keia puulu o na keonimana maikai, oiai ua hai ae kela ia'u nana e haawi ae ana i ka makana e loaa ana iaia ma keia lealea ana." Hdoki iho la ua kaikamahine la i kana kamailio ana, a no ka piha pahaohao loa hoi o. ka Ilamuku no na olelo a ua lede opio la, a me kona lua ana hoi no ke ano io maoli o ua opio la e pu ana me ia, nolaila, kamailio aku la oia: "E oluolu anei oe e ka lede maikai, e hoike mai ia'u i ka inoa o ka mea au i olelo mai nei, he kanaka akamai loa ia ma ka pana pua." "Ae; e Sir Ilamuku. O kona inoa io no o Malavalia, ke keiki a Senahiba o Moravia, o ia ka ui a me ka nani a'u i hoopalau pu ai, a nona ke aloha a'u e hilahila ole nei ke hoike ae, ua like ka malamalama o ka la i ake nui ia e ike e ke kanaka i hoopoeleeleia kona mau maka. A e hoike hou aku au ia oe, ua lohe au eia ua aloha la a'u i Roma nei me kekahi Naita kaulana loa mai Rokenekai mai, a o ka inoa o ua Naita la 0 ia ka Naita Eleele. Amai ike paha hoi au iaia ina la au 1 hoea mai nei i ka wa aole i pau ae nei ka lealea mua. "Nolaila, e ka Ilamuku, heaha hou aku koe au e kanalua ai? Manao anei oe, aole i lawa ko'u makaukau no ka hoolilo ana ia'u i mea paio ma ko Roma nei aoao? Ina o kou kanalua ia; alaila, e nana mai— a wa i lalau iho ai ua kaikamahine la a unuhi ae la mailoko ae o kona pa-

keke heh ua ohia. A ia manawa, nou pololei ae la oia iluna, a oiai ua hua ohia la e moUo pololei ana iliina, huli mai la ua kaikamahine Pelesila la, a olelo mai la i ka Ilamuku: "Aole e hiki aku kela hua ohia i kona wahi e hoi hou mai ai ilalo nei, a onou ia aku oia e hooi aku i kona lele hou ana aku i kekahi o ka'u mau pua." I kela wa i lalau hou iho al ua kaikamahine la iloko o kona pakeke, a unuhi ae la he aniani nana uuku. Kiola iho la oia i ua aniani la ma kona kapuai wawae, a ia wa oia i lena ae ai i kana kakaka, me ka hoopaa ana iho hoi i ka pua. Ia wa kaikai ae la oia i kana kakaka i iena pono ia na kaula kaohi o Haleauau a moliolio pono, a kaa ae la maluna o kona poo, a me kona mau maka hoi e nana ana ma ke aniani nana, ia wa hodkuu ae la oia i kana pua. ( He mea oiaio, ua hahai pololei aku la ua pua la mahope pono aku o kahi a ka hua ohia e na'i la i kona motio pii pololei iluna, a emoole ua ku aku la ka pua a ua Ui Feresila la i ka hua ohia. A o ka wa ia o ka aha_kanaka i huro ae ai, me ka haawi- ana ae i ka mahalo no u Ui Peresila la o Peresia. A owai la hoi ka mea mahalo ole no keia akamai ame keia noeau k\-pololel a kakou i ike ae nei. Nolaila, mahope iho o keia hoikeike ana a ua kaikamahine la i kona akamai, ua olelo aku la ka Ilamuku laia: 'E ka lede opio, ua kupono io oe e lilo i moho ma ka aoao o ko Roma nei poe, a ke ae aku nel au ia oe." "E lawe aku hoi oe 1 ka'u mau mahalo ana. A eia nae hoi ka'u e hai aku imua ou, a nau hoi ia e kukala ae imua ) o ke akea. I

Ina o ka mea e lanakila ana maluna o'u i keia la, a he kane oia, aiaila, i hale kipa ia no kuu aloha. A i na hoi he wahine e like me a'u nei ka mea e lanakila ana maluna o'u; alaila, o ka'u aikane ka hoi ia;" wahi a ua kikamahine la i pane aku ai imua o ka lamuku. x A hele aku la oia a ku iho la me na moho o ka aoao oolea e ku ana ma ka rlna, ka poe hoi no lakou na poo e paa ana i na papale a me na wahl e huna ana 1 ko lakou mau wahi i hoopelu pu ia e na hauna laau akamai a Hawiia. A i keia wa hoi i hoea like mai ai he eha mau kanaka like loa o ko lakou mau kiekie ,a he llke loa hoi ko lakou mau aahu, aohe paewa o kahi ame kekahi. A mehe mea la he mau hoahanau lakou a paua i kahl ame kahi. He opiopio nani nae wale no ko lakou mau helehelena, a me he mea la he poe mahoe lakou. He mea oiaio, e na hoa kuwili kaanai o nei nanea, o keia mau keiki opio a kakou e ike ae la me he mau mahoe la ke ano, o ia no na keiki hanau mahoe o ke aupunl kui o Sikile, kekahi o na mokupuni kaulana loa ma ke kaiwaena

honua. O keia na keiki mahoe e ke kauna Fabine o Sikile. He poe keiki akamai ma ka pana pua, a he makaukau piha nohoi, ua loaa ia lakou ma ka lawelawe ana i na mea kaua o na ano apau. Ao ko lakou pae ana mai no ia mai ko lakou aupuni mai. Hele mai la lakou a hoikeike mai la ia lakou iho imua o ka liamuku o Ua la, me ka olelo ana mai o ka mea mua o lakou. \ "E oluolu ia mai e kou kiekie e ka lunakanawai nui o na lealea o Roma nei, e ae mai ia makou nei na keiki mahoe o ke aupuni o Sikile, e' komo aku ma keia lealea ana, pela hoi ma na lealea ana apau e malama ia aku ana ma Roma nei, iloko o keia mau la. j "Oiai, ua hoouna mai nei ko makou ! aupuni ia makou e hele mai a hoao e loaa kahi mau makana no ko makou keena hoikeike nui, i loaa ai he mau mea hoomanao no na mamo hou o ko makou lahui e oili mai ana ma keia hope aku, a hiki hoi ia lakou ke hoomaopopo iho o ka lilo ana i mau koa makaukau no ka aina, he mau mea ia e loaa mai ai. na haawina kaulana.

"O .ko'u inoa," wahi a ua keiki mua la, "oia o Naita Bamulo o Sikile, o ko'u lua, o ka Naita Hinoma; o ka ekolu o makou o Ameberose, ka holo lio kaulana a Duke Nui hoi o Kurakusa; e o ka eha hoi o makou oia o Atika, kē Duke opio o Makakila. Ae aku la ka Ilamuku, a o ko lakou wa ia i komo aku ai iloko o ka poai o na moho hookelakela o ia la. I ka wa hoi a keia poe 1 hele aku ai a ku ma ko lakou wahi, aia hoi ua hoonei ia ae la ka lewa e ka leo o na kanaka no ko lakou ike ana aku i kekahi poe kanaka holo lio he ekolu ko lakou nui e olli mai ana mailoko mai o ka ululaau, a ua like ka holo ana c. ko lakou mau lio me ka makani puahiohio iaia iho maluna o ka ili o ka honua. Ku ae la ka e'a o ka lepo, ka palulu mai ia na kapuai o ko lakou maa lio, a hele mai la me he kuu ana la na ka wai nui. He mau aahu ulaula ko lakou a pau e aahu ana, a e anaanapa ana na mea daimana ma ko lakou mau unwuma me he mu kea hoohanohano la. E kau wale ana no lakou maluna o na hokua o ko lakou mau lio, aohe noho, a ua lako like hoi lakou me na kakaka a ine na kihene pua. Holo mai la lakou a hiki ma kahi c ku ana ke kiai, haalele iho la lakou i na lio, a hele mai Ia hol lakou a hiki i ka Ilamuku a papa leo pu me ia no ko lakou ae ia mai e komo aku a kaana pu l kahi koena lealea i koe o ia la: "Owai oukou?" wah ia ka Uamuku i ninau aku ai i ua poe hololio la. Pane mai la hoi ka mua: "O ko'u inoa he mea pohihihi ia i keia wa, aka, i mea nae hoi e ike ia ai au e kou kekie, alaila, e kahea ma oe ia'u, ka Aeto o na Mauna Pirene." "O ko'u inoa hoi," wahi a ke kanaka elua, he mea huna ia i keia wa; aka, i mea hoi e ike ia ai au e kou hanoliano, alaila, e kapa mai ia'u, ka manu Vuletera o Mauna Sinai." "O ko'u 4noa hoi," wahi a ka ekolu o ua poe kanaka la, "he mea ia i ike ole ia i keia wa, aka, i mea nae hoi e ike ia ai au e oe, e ka mea maahlioa, e hea mai oe ia'u, ke Kaupu o na Ale." "Kupanaha kupanaha," 1 hooho ae ai ua Uamuku la a natnunamu iho la.

"He wahine mai nei no Peresia ka mua; he mau mahoe mai nei no Sikele ka lua a he mau manu ekolu mai nei no na mauna a me na ale o ka hohonu ke kolu. Kupanalia maoli ka hoi na ha na o keia la. A o kela kanaka opiopio hoi nana i ahai iho nei i ka makana mua, aole hoi oia i ike ia mai nei? Kupanaha o na kupanaha, kamahao o na kamahao. al wa ae aku la oia i na kanak holo lio ekolu, a kakou i ike ae nei. Nolaila, e na makamaka, i le'a no ke mele i ka hele a huli mai ka mea nana ke mele e hoakaka i ke ano o ua mele la, penei ae a penei iho la ke ano o la mele, a no ia e ae mai i ko oukou mea kakau, e hoakaka pokole aku ma keia wahi. O ka huina nui o na moho a kakou e ike ae la e ku ana ma ke kahua hookuku o ko lakou mau ike ame ko lakou mau makaukau he umikumamakolu ko lakou nui. Aia hoi mawaena o keia mau moho he 13 o Hawila no kekahi, a o ka mea hea la ia wiaena o na lnoa a kakou i ike ae nei mamua, lie mea pohihihi ia i keia wa. Olai lakou e ku ana me ka makaukau ia wa i kahea hou mai ai ka leo o ka Ilamuku e like me ka mea mau iaia, a hoopuka mai la hoi i ke ano e lilo ai ka makana: "He elima pua a kela ame k'eia e ki ai, a o ka mea e ku ana ka maka o ka pipi bulu no eha manawa, alaila, ua lilo iaia ka makana, "Aka hoi, ina ua loaa like kela haawina i na mea apau, a 1 ole i kahi poe Paha e paio nei, alaila, e hoao hou ia ko lakou mau makaukau, ma ke ki ana o kela ame keia i 7 pua, a i na e loaa he 5 pua i ku pololel 1 ka maka o ka pipi bulu, aiaila, e lilo iaia ka makana. "Ina nae hoi e pa'i apa'i hou kahi mau hoa ma keia kakele elua ana, alaila, e hoao hou lakou no ka ekolu o na manawa, o ia hoi, I 10 ki ana, a o ka helu kiekie loa o na ki-pololei ana mai loko mai o ia mau helu he 10, o la ka mea e loaa ai ka makana. "A o ua makana Ia he puuwal dai- I mana, a he makana kupono loa ia na j keonimana opio a lede opio paha e haawi makana ai i kahl ame kahi. " keia wa ke kahea aku nei au i ka ' mea iaia ka hoau ana i na pua mua «11-! ma." Alaila, me ka leo nui moakaka kahea ae la oia: I "Ka lede Peresila o Peresia, ka moho I ma ka aoao o Roma. Ia wa i oili mai ai ua Ui la o na ku- ' kulu o Peresia a ku ana mamua iho o i kona mau hoa paio. Huii mai la hoi oia imua o lakou a me na mino aka ana i umii iho i kona mau papalina kunou mai la oia, a me ka eleu mlkioi' hou aku la kona alo imua no ka maka pipi b,ulu. A o kona wa ia i kuemi pono iho ai i kona kulana. Alaila, omau iho la oia l ka pua I kana kakaka, a hapai ae la. (Aole i pau.)