Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 31, 3 August 1900 — PAU OLE KUHIHEWA IA HILO PALIKU. [ARTICLE]

PAU OLE KUHIHEWA IA HILO PALIKU.

E ka Lunahooponopono o ka Nupepa>,j "Kuokoa" ! Aloha oe: Eae mai kou oluolu i kahi mau ko-i lamu o kau Nupepa, e kamailio, a e ao aku i ka lahui o kakou, i punihei ie mamuli o ke ao ana, a me ke alakai lalau ana a kahi poe i kapa ia lakou. iho, he poe Loea Kalaiaina no ka Aoao Aloha Aina, a Aloha Alii hoi, a no lakou no keia poe inoa i maopopo i ka lahui a pau. O J. Nawahi, Wm. White, John Richardson, Thomas Clark, Rev. J. K. Hihio, J. Nazareka, D. Kalauokalani, J. K. Kaulia, R. W. Wilcox, Wm. Auld, a he nui aku ma kela ame keia apana,a he mau paa. wm īakou waiaio ae o keia poe. 0 ka huaolelo a hopunaolelo ma'una ae e kau ae la, "Pau kuhihewa ia Hilo Paliku," he huaolelo kaulana loa keia mai ka wa kahiko loa mai o ko kakou aina, mawaena o na ho loh elua, e lilo i mau halekipa, a l mau aikane "Punanakeonaona. ina no Maui, Oahu, Kauai ke kanaka i hoaikane me ko Hilo, a ina paha ma Maui kahi i launa ai, alaila, ua mopopo no i ke kanaka o Hilo ka makemake o ka hoaloha o Maui he waa alaila, pane aku la ke kanaka o Hiio, he wahl waa no ko'u ua paa no i ka paeleia, e hoi ae au a lawe mai, alaila, pane akti la ke kanaka o MaUi, o ko'u inakeinake no ia, e lawe koke mai hoi ha oe, ae, ua pono. 01 kali aku ke kanaka o Maui a, a hala ae ana he anahulu, a hala aku aifa ua anahulu, pau ka palena o ka pono, o kau nae kai puhi aku la ia iala, a hoka iho la ke kanaka o Maui. Pane iho la ke kanaka o Maui, he lohe akahi no a ike maka, nolaila, ua ailolo na kanaka o Maui, Oahu, Molokal, Lanai, Kuai i ko Hilo poe i ka hoopunipuni, pili nae keia I ka poe kalaiwaa. Manaopili i keia, aole anei pela o J. K. Kaulia, D. Kalauokalani, John Richardson, W T m. Auld ma i liki iho nei, me na haiolelo ikaika ana, i na n\akou e holo ana I Amerika alaila, e hoihoi hou ia mai ana ka Moiwahine ma ka nohoalil, nolaila, e pono e lulu i mau dala no makou e hiki ai, hao na I paalalo, mao maanei no ka lulu ana, | loaa na dala. kuku ko lakou mau pila- j li, kikaha lakou maluna o na Kaa-ahi, halulu ana i Wsinetona, kuku wale a ku no mawaho o na puka aniani o ka Hale Ahaolelo o Wasinetona, oi ku a maloeloe, owai auanei ka mea nana e | hookipa; aku, hol i na Hotele. a hoi ae na Lunamakaainana kokua ma ka ao- * ao o ka Moiwahine, alaila. hai iho la, ( a pela wale iho la no la a a hoi nui wale mai la no i ke kula o Kanoenoe me ka (waiwai ole, ua pomaikai nae lakou la ,ua ike i ka waihau o Maleka, o oukou o ka lahui ka poe na lakou na dala 1 lulu ohi i ka puahiohio. I ko'u hui ana me kahi lady no Wailuku mal. pane mai la oia ia'u, owau a me Mrs. Joe Cockett o Waikapu, o maua na paahana ikaika ma keia mea he Hui Aloha Aina o na Waieha, a o maua no na Elele wahine I holo i ka Ahhui Nuf o ke Aloha Aina ma Honodlulu. a na maua i hele mao a maanei e ohi daia no na Elele e holo ai i Wasinetona. a i ke kahea ana o John Richardson 1 halawai ma Wailuku, e hoike i ka pala o ka lakou huakai no Wasinetona. ua lohi loa ia nae au. a 1 ko'u komohope ana mai. ninau aku nei au i kekahi o ko'u mau hoa. Heaha mai nei ka niea hou a ua Elele nei o kakou. olelo mai nei. ina ka he mea hiki ia kakou e '.ulu dala hou a hoouna iaia i Wanineeona. lana kona manao e hoi hou ana ka Moiwahine ma kona noho Moi. Pnne , aku keia lady, i kona hoa. maanei au la pau. aole au e bilivi hou • hookahi huaolelo a kela kanak i. a o lakou Eielo a pau. a ua hupo loa kakou ma na ano a pau. aole loa au e lawelawp hou iiia keia hope aku. īa manawa .1 pane mai al keip lady ia'u, p Mr. my dear friend. ua pololoi ko oukou Hoao Kalalalra. a ke ike maka nei kaua i ka holo o na hana Aupuni mati a maanei o Ua aina, a ua maikai na alanui o kakou, a he mea hou ano nui kn*u ike ana i ke alanui Pali o Aalaloloa. me Mano-4 wainui. e holo ana na kaaplo tne ka pahee. Auwe ka nani e! Ae « hai aku ana au < ko'u mau hoa Aloha Ait.n ! a pau o Wailuku, aole e puni hou i na'

alak i lalau a John Richardson me 1 Tl orn° Clark, a o ke aloha no kou e kuu uikamaka. Hala aku Ia kela, ike i iho rv, he noonoo maikai ko Kela w ah e, a ua weheia ka pouli o Uona nooi o. Kalawai hou iho la au me kek.' ■ i V'oonirrara opiopio o Honolulu, he 1 ki o'a na kekahi o na Lunakanav ai \iel ei o Hawaii nei i make kahiko a aku rei. Pane mai la oia ia'u, maLa:e au i ka wa i hele ae nei o j. . Fnul ; a. r>. Kalauokalani, W. ( Wl koki e haiolelo, i ko'u hoololie lina i } 'fiVru nmu haiolelo, he lalait loa, ke 'aiolelo nel laleou he Aoao Kalaiaina Kuokoa ko lakou, a wahi a ua keor rara ala, heaha la ka waiwai oia K okoa ana, oiai ua hui aku nei leakou !m America, a ina kakou e hana ana pJa. rre ka manao e hukl no kakou piwaii iho, a haalele i na alakai nuau o ana a na haole kamaaina i noho p rre kakou. alaila. o hlki mai ana k kakou hopena aole he leo o kakou i l kanaka Hawaii i ka Ahaolelo Kau ■ ] anawai. He Aloha Aina no au aka, : )le au i makemake e hana elike me ' a lakou e haiolelo nei. Ninau aku au iia. Ua maopopo paha ia oe ke-leumu? j ' 'ane mal oia, ua maopopo no ia'u. ua apai lakou i kela aoao Kalalaina Ku--1 koa, i punl mai kanaka, a koho nui i j lau Senate a Lunamakaainana, alaa, loaa ka hanohano ia lakou, a heaha | :a lakou pono e imi hou aku ai i ka kale Ahaolelo? Elike me ka nele, ame ea lalau o ka lakou mau alakai, nianuli o ka papau o ka noonoo, pela no teia, a e hele aku ana au e kamailio i ianaka, mai koho ia lakou, aole he tnau mea hou e loaa mai la lakou. He mau mea hou ano nui loa ko'u hui ana me kela lady o Wailuxu I kela makahiki aku nei, a o keia keonimana hoi i keia malama no o July, he mau Aloha Aina no laua elua, me ko'u kamaillo Kalaiaina ole aku, a na laua no i hoike mal. j E ka lahui Hawali mai Hawaii Nui a Keawe a ka welona a ka la i Lenua, e heluhelu ana i na kolamu o ke Kuokoa, e hoomanao Iho i na manao naauao o kela latly maikai o Wailuku, a me keia keonimana opio o Honolulu a'u i hoike fie la maluna, he mau manao ku maoll ko laua i ka naauao, a me ka noonoo maikai i ku i ka oiaio, a oukou e ike iho ai he pololei maoli, a ua kaniuhu maoli no ka lahul 1 keia mau alakai ana a na Poo Alakai Kalaiaina o oukou Ua pau ka puni hou ana o ko Maui, Oahu, Kaual, Molokai ame Lanal, i ko Hilo paliku poe Kalaiaina paeleku, aole e hoaikane hou me ia poe, a pela hoi oukou e na hoa makaainana ma ke la inoa Aloha Aina, a Aloha Alii hoi, ua pau ia a ua pau loa, a lee hoala . hou nei ma keia inoa, ka Aoao Kalaiaina Kuokoa. A ua maopopo ka ma- ( nao o keia i ka poe noonoo naauao o ka aina, i kaawale ae ka Aoao Kalaiaina Repubalika a Demokarata mai ka hui pu ana, mamuli o ke alakai ana a keia poe, R. W. Wilikoki, D. Kalauokalani, J. K. Kaulia. E ae mai oukou ia'u i hookahi nu kumuhana ano nui e pili ana i ko kakou pono Lahui mai ka la i kahull ai ke aupuni Moi, a hiki mai i ka manawa 1 kukala ia ai, e koho i mau Elele hana Kumukanawai hou, ellke me na hoakaka ana a ke Kanawal 69 o ke Aupum Kuikawa, 1 aponoia ma ka la 15 o Maraki, 1894, a ua halawai ua Aha Elele hana Kumukanawai ala ma ka la 30 o Mei, 18D4, a rra ka la 3 o July, 1894 i aponoia ai ua Kumukanawai li, h ma ka la 4 o July 1894, u kukalaia ua Kumukanawai la no ke aupuni Repubal;ka o Hawaii. I ka manawa i kauohaia ai o koho i mau Eiele.hana Kumukanawal 1 hea i noho ai ko oukou mau alakai naauao, R. W. Wilikoki, D. Kalauokalani, J. K. Kaulia. J. Nawahi, Wm. White, John Richardson, a he nui wale aku? A heaha hoi ka hana a na poo alakai o na Nupepa Makaainana, Aloha Aina, Loea Kalaiaina i hana ai? Ea, hookahi leo i puana like ia e na Kalaiaina ma ka leo, ma pela pea keia pea o ka aina. a pela no hoi na poo Kalaiaina leo ole ma na Nupepa, e no ana i ka lahui Aloha Aina a Aloha Alii hoi, mai hele iki oukou i ka poe Hoohuiaina, ke koi mai e hoohiki, a t.oho balota, a mai puni iki jukou i ka poe Hoohuiaina. ke koi mai e hoohiki, a koho balota Elele liana Kumukanawai. O keia paha ka hana hemahema, hawawa maoli. a na poo alakai o na aoao Kaiaiaina a oukou 1 hana ai. a o ka hanu hope loa ia e loaa ai ia oukou ka pono nui oi pookela loa, a na oukou la e hana ke Kumukanawai, a na oukou no la e hoonoho lea Peersidena mua, a o ka Moiwahine no ua Peersidena la. aka. ua uhi a poi pu- ia jka oukou malamalama e ka pouii, a li•lo ka malamalama i ka poe uuleu o ka 'aoao Hoohuiaina. O na wahi kauna kanaka Hawaii uuku noonoo inaikai a pau, ua maopopo ia lakou, i na i ala na Aoao Kalaiaina Aloha Alna a Aloha Alii a pau, a koho i mau Ēlele hana Kumukanawai ma kela manawa. ina ua hauleino ka aoao Hoohuiaina, a hele haaheo ka lahul Aloha Aina. 1 Nolāila, Ua maopopolea loa, e kokua ana ko Akua i ka poe e kokua ana ia lakou iho. nolaila, e ike poon iho e ka lahui. a nana aku i na alakai hemahema a keia poe, a nana me ke akahele i keia mau ao ana a kela makapenl a hooholo iho ka manao koho elike me kela lady naauao o Walluku. ame kela keonimana opiopio o Honolulu. a kau pale aku i ka lakou mau alakai ana no ko lakou hanohano iho, aole no kn ou- i kou mau pono iho. I E hoomanao pu iho oukou e ka lahul i kq, R. W. Wilikoki kukahekahe. wahi ana. ina aole ia I holo aku nei i Wasinetona. a ina aole i ioaa keia pono koho laula nie ke ana waiwai ole ia kakou. e hoomanao oukou. heaha kona kuleana i ka Ahaolelo Nui o Amerika, o kona wahl kuieana o ka halawai aku me na Luna Senate, a me na Lunamakalnana 'no e kakoo mau nel no j ka aoao o ka Moiwahine. a ua paa mua i no ka 'manao oia poe e hoololi la mau Pauku a ke Komislna hana Kanawal 0 kakou i holo mai nei I Hawaii nei. a ' e koho lau/a no ellke no me ke Aupuni ' o Arrerika. a oia no ka mea oiaio a me ka pololel. aka, ke waiho nei keia makapeni na oukou e hooholo no oukou I ho. e like me ko oukou noonoo ana, oiai eia lakou ke kaahele nei ma na Mokupunl. e puhl ana I ka pu o ko lakou mau manao alakal. Aka. ua hooliii» k»» Akua I na ao-hewa ana a Ahikopeia ' mea ole. no ka Imi ana e hoopilikia la I">avlda. aole anel na ke Akua 1 hana i kf kanaka. hme na manao. ka naauo. ka hanohano. ka walwal, a me loihi o na ia. a me ka hoololl ana I na maiiaoino. 1 mea maikal. ame na imanao maikai ime Ino. Aole ane! na'na Misionarl 1 lawe mal 1 ka malama-

lamafo ka olelo malkal a lesu 1 Hawaii nei, a hoonaauao ia kakou, a oielo iho oe ke kanaka Hawaii, ua helu pu ia kakou me na Aupuni Nui o ke ao nei ma ka naauao, aka, ia J. K. Kaui a nae ka naauatf hook'ekie i haiolelo al. E ulupa i na mamo a na Mikanele, ka poe nana i hoonaauao i ua J. K. Kaulia nei. "O ka mea nana e pai i ka waha o ke kanaka o ke Akua, e pal mai no ke Akua iaia." Kaena iho o Nebukareka iaia e hoioholo ana iluna 1 o kona Hale alii ma ka pa nani a hanohano o Babulona Npi. Pane iho la. •'Aole anei keia o Babulona Nui. ka mea a'u i kukulu ai 1 hale no ko'u aupuni, a me ka ikalka o ko'u mana, a no ka hanohano o ko'u nani." Pae mai la ka leo o ke Akua mai ka lani mai. Ua kaalo ae ko aupuni mal ou aku. a e hookoloia ana oe i ka honua. a e ai oe I ka weuweu (mnuu) elike me na holoholona o ke kula. kau a mea he hookiekie. A peia auanei e noonon nei na alakai kaahele o ka Aoao Kuokoa, e ulupa aku i ka Aoao Kalaiaina Uopubalika me Demokarata i keia kau koho balota nui o kakou e hiki mai ana. j E hoomanao e kuu lahul, a e malama loa ina alakai lalau ana a ka poe elike me keia, no ka mea. he marawa ko na rrea apau malalo iho o ka la. o ka hana pono wale no ia kakou e hana ai, e hooikaika ma ka mea hiki ke hana a kaana like no ka pono o ka aina, aole ma ke ano hukihuki me ka manao ua oi ae ko kaleou naauao mamua o na haole, e waiho kela mau manao haakei, a e kalalmanao ma ka mea hiki ia oe ke hana, ke lilo oe I Senate a Lunamakaainana, no ka Iml ana i ka pono no ka lehulehu e noho ana maiuna o ke Teritori o Hawaii. Maanel ke hooki nei au i ka'u makapeni, a na oukou e wae a nana i kela mau hoakaka a ko oukou hoa Hawaii oiaio. HAWAII OIAIO. July 28, 1900.