Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 31, 10 August 1900 — KE KANAWAI KUMU O HAWAII. [ARTICLE]

KE KANAWAI KUMU O HAWAII.

KANAWA E HWPAA AI i NA IXOA (Kumukan»«al, Pauku 77, 1?) 19. e hoopaa & kapaeia paha ke kAtsi Inoa, mai ka p«pa inoa koe v*ale no, ma k«kahl halawal haniama 0 ak papa a rr.a ka hoike- akea ia ana. koe w&le no no na kamu mahope Ihu rt*l, ola hoi: 1. ln& ua h<x>holo ka Aha Hookolokolo Kick)« 1 kekahl olelo hooholo maluna o ka hoohalahala e hoolo'l ana 1 ka moa 1 hooholoia e ka papa. .. 2. Ina ua ho«holo ka papa ua pupono k«kah» mea no ka hoopaa Inoa a ua kaul« hewa kona Inoa mal ka papa i so* «itu ,a i o!e la, ua kakau hewa « ano e U paha, wona Inoa. JU/KK HOOPAA INOA O KA POK KOHO. ». O ka buke kakau Inua o ka poe koho, ola no ka papa Inoa o na kanaka 1 hoopaa I ko lakou mau inoa ma ke ano he poe koho lloko o kekahl apana koho. l hoonohonohola tna na hua pi-a pa ma na mahele. Na ka Papa. mawaho ae o ka hana j kakau Inoa o na poe koho, e hana 1 j mau kope a hoouna oku l na Papa Nana Koho Balota, a e paila, e llke me ka mea I hoakakala ma ka Pauku 48, e hoomaluuikau ma ke ano hoonoho papa ana I hookahl kope a e kauia ma o m&l o ka inoa o kela ame keia mea koho, I moolelo pololel, e holke ana i ka makahikl, wahi I hanau al, ka nana, wahi e noho al, ka Ia i kakau ai r he kupa, he kupa ma ka palapala, a I ole, h« mea e paa ana l ka palapala hoike me na mea e ae e maopopo al e pill ana i ua mea koho la no kona kupono ma ano he mea koho balota. IS hoolakola aku ona kope moolelo kupono e pill ana l ka mahele a lakou e luna nana ana, e ka Papa i ke la ame kela Papa Nana pakahl mainua ae o kela nme keia kau koho balola nul ana. K HOOU.NA IA NA KOPE O KA PA- & PA INOA I NA LUNA NANA KOHO BALOTA. (Kumukanawal, Pauku 77, Mahele 19.) 29. E hoomakaukau na Papa iloko

0 lea wa kupono mahope iho o ka pau aaa o ka papa inoa o kekahi mahele koho i ka hanaia i eha kope o ia papa inoa o kekahi mahele a e hoouna aku 1 kekahl mnhele, a ina aole i hookohu ia ta luna ma ia manawa, alaila, i ka Hope Makai o ka aft>ana kahi o ia ma> helo i walho al. B maiama ka Luna 1 loaa aku al iaia la mau kope i hookahi no kahi koho, a e kapili koke aku i na kope i koe ma kekahi mau wnhl hele nul ia e na ka* naka maioko o ka mahele I mea e nanaia al e ka iehulehu. AOLE E HOOLOLI NA LUNA NANA I NA PAPA/INOA. , (Komukanawai, Pauku 77. Mahele 20.) 22. Aole e pakuiia aku, a kapaeia j>aha kekahi Inoa mal ka papa inoa aku o ka poe koho, aole no hoi e hoololila ma kekahi ano e na Luna Nana Koho tlalota, koe wale no ma ke kauoha i kakaula a ka papa hoopaa inoa o ia apana .a. HOOPONOPONO ANA l KA PAPA INOA. (Kumukanawai, Pauku 77, Mahele 21.) 23. Ina e akaka i kekahi Papa i ke« kahi manawa ua haule, a i ole sa, ua kakau hewa a ano e ia paha ka inoa 0 kekahl mea i aeia e hoopaaia kona inoa ma ka papa inoa, ma ka papa inoa aku, a i ole, ua pela a kapa hewa ia paha kona inoa, alaila, na ia papa no e hoopon.>pono koke aku ia haule a kakau hewa ana paha; a ina ua hoouna ta aku ke kope o ka papa inoa i ka Apana Koho kahi a ua mea la 1 kupono ai e koho, aiaila, e kau#ha koke aku ua Papa !a ma ka palapala 1 na Luna Nana oia apana e hooponopono Iho i ke kope o ka papa inoa, Ma la kauoha e hoakakaia na kumu ota hana I kauohala, a e maiamaia ua Kauoha la, a e waihoia e na Luna Nana Koho Balota oia kekah! o na moolelo o ke koho ana. O ka mana hooponopono a hoopoiolei 1 haawila ma keia aole e nianaoia he n;e* t hoopaaia kona Inoa e ka Papa. MOOLELO O NA HANA. 24. Mawaho ae o ka Papa inoa o ka poe koho I kauohala. e malama kela ame kela Papa 1 mau huke mooielo, a maloko o ialla e malamaia ai na mooielo o ka ikoo mao hana apau. Oia mau mooielo e malamaia mai kahl la a 1 kekahi, a penel e hookomo ali ' (1) Ka la ame kahi o ka halawal ana (5) Na lnoa o na lala o ka Papa 1 hlkL (3) Ka inoa o kela ame keia mea I noi e hoopaa i ka inoa; ina paha ua hoopaaia ia inoa a ua hooleia paha, a ina oa hooleia, heaha ke kumu. (I) Ka inoa o kela ame kela mea 1 hoohikila, a Ina i nlnanlnaula, na o na hoike ame ke ano nul o na pane a. ka mea noi ame na holke. (6) Ka inoa o kekahl mea e kue mai ana l ke kupono o kekahi roea noi e hoopaa i ka Inoa, na kumu o ke kue ana mai, ka inoa o ka mea i kueia ame ka olelo hoohoio i haawiia. «) O na mea e ae apau i manaoia | e ala ma! ana he mau nlnau maiunaj

o kekAhl r1 piU I ka h£iia a ka. Pa.pa a o fc*ksh! ; aha »» hik; jna; ana «■> k.i Pap&KA WL'HE ANA K NANW l NA lIANA. *•:. O k& Buk»> Inoa o ka koho a n.a. mea apau i piii i k<i; kakau i r.oa pr-'« o ka koho. a o koho baiota paha. rr.a ka o ka Papa i Hwpai Inoa, na I.una Nana Koho Ba?'j;ta, Makai Nui a o kekahi Luna Makal raha T a o ke Kakauolelo o ka P&ra!aau e weheia no la no ka nana ana o kekahi mea koho Tpa na wa kapono. SA KE KAKAUOLELO O KA PANALAU E HOOLAKO AKU 1 NA PANIHAKAHAKA. 17. Na ke Kakauolelo oka Panalaau

* hoolako aku 1 na buke kupono ame na panlhakahaka no na hoopaa hana, kakau inoa. koho balota. palapala hoike ame na huina helu balota l hoakakaia maloko nel, a e like lakou ma ke ano. NA NA LUNA HELU E HOOLAKO MAI I NA.PAPA INOA O KA POE I HOOKAA I KA AUHAU. 28. Na na Lunahelu pakahl, ma ka manawa aole e lohi a mahope aku o k& la mua o k& hoopaa inoa ana o kela ame keia makahiki e malamaia ai ke koho balota nui, eh oolako I ka Papa i papa inoa pololei i hoonohonohoia ma na hua pi-a-pa,. hooponoponoia ma na' mahele, no na kane apau i Iwakalua

makahiki a pii aku iluna, e noho ana maioko o na Maheie koho maioko hoi o ko lakou Apana Auhau, ka poe hoi i hookaa i ko iakou mau auhau k\no hookahl dala no ka makahlki e nee ana. Ela no nae hol, aole e kau ka Lunahf?lu maiuna q ia papainoa i ka inoa o kekahi rpea ana i ike ai aole ola i kupono no ke kakau ana. O ia papainoa, e lilo ia I hoike o ka mea i hookaa a?ne ka mea i hookaa oie i kona auhau e iike ae la me mamua maioko o!a mahele, aka, ua hiki no ke aeia kekahi mau ikē e a'e e hoole ai ia manao. (Aohe mana o keia Pauku ma ke Kanawai i kela wa, oiai, ua noa ke koho balota ana i na mea a pau i uku mua ole i ka auhau. Mea Unuhi.) NO NA POE HOLO BALOTA. NA KA POE KOHO E WAE. 29. Aole e aeia kekahi mea e holo

[,balota no ka Ahaolelo ina aole oia i nonoiia ma ka palapaia i kakau inoaia e na poe i emi oie malalo Iho o iwaka-luli-kumamallma i kupono i ke koho ba loJa la. Oia nonoi, koe na mea e hoakakaia aku ana mahope ae nei, e waihoia me ke Kakauolelo o ka Panalaau ileko o na la aole e emi malalo o ke kanakolu mamua o ka la koho balota kuikawa, koe ka Mokupuni o Oahu, e waihoip. ua nonoi nei aole e emi malalo o umi mamua ae o na 1a koho baiota a pau. E hoounaia mai kela ame kela noi me ka iwakalua-kumamalima dala no no na iho e pili ana i ke koho baiota ana, a e ukuia aku ia huina dala iloko 0 ka Waihona Aupuni ma ke ano he loaa Aupunl. Ma ka wa e loaa ai i ke Keena o ke Kakauolelo o ka Panaiaau o ke noi a ka moho holo balota, e kakauia iho ma iuna ka la, hora aine ka minute i loaa | j ai. Eia no nae hoi, ina ua hiialele a make paha kekahi moho holo balota, ua hl- ' ki no e hanaia kekahi noi a mau noi paha e pani ma kahi o ka inoa I make a haalele paha me ka hoomaopopo oie ae l ka palena o ka manawa i olelo na Koho Balota o ka Apana kahi o ka mua ia, a waiho aku me ka Papa Nanioho 1 make al, a i ole, i haalele mai, me ka waiho pu ana aku hoi i ka uku 1 hoakakaia maloko nei. Ma keia mea ae la, ua hiki i ka me a koho balota, oiai e koho ana, ke kaJtau i kekahi o ia moho holo balota maluna o ka balota, a koho aku e like me ka mea i hoakakaia maloko nel. HAALELE O NA MOHO. HOLOI INOA MAI KA BALOTA AE. SO. Ua hlki no 1 kekahi moho holo balota ke unuhi aku i kona inoa mamua ae o ke koho balota ana, ma o ka

holke ana aku i ke Kakauolelo o ka Panalaau ma ke kakau. Ina e haalele mai ana ka moho holo baJot& mahope Iho o kc paila ana o na balota, e hoike pu aku oia ma ke kakau I na Luna Nana Koho Balota mahele kahl ona i holo ai; a nana Luna Nana Koho Balota e pai aku mamua o ka weheia ana o ka pahu balota ma ka la koho, i olelo hoolha no ia haalele ana mai a make ana paha o kekahi mea holo balota a pela pu hoi me ka inoa a mu inoa o na moho e holo balot& hou ma -kahl koho. " NA KOKUA MOHO HOLO BAIX)TA MA NA PAHU BALOTA. Sl. Na kela ame keia moho hoio ba* lota, mamua ae o ka Ia koho, e waiho mal imua o na Luna N'ana ma na mahele koho pakahl. 1 papa inoa pololel 0 ka poe a pau I aeia ma ke kanawai 1 hoolimalimaia e ia no ke kokua ma ia maheie koho, a aoie e aeia kekahi kanaka i paa oie kona inoa ma ka papainoa e"e komo maloko o khi koho ma

ka inoa o ua moho holo halota la. Aole nae e maoaoia ua papa aku keia i na kokua wale ana mal a kekahi I kekahi mea holo ha!ota. HOIKE O NA LILO BALOTA. 32. noko o na ia he iwakalua mahope iho o kekahi koho balota ema, e waiho aku kela ame keia meho holo

b,a%?U aene na aeena pakahi a korr.i:e paha e h<xri)taika ana no kekahi moho j k-i Kakauoleio o ka i hoike hela i-apa o k< na a o ko lak.u maa iilo *soho baioia n» ua moho hoio baiota. la, «? ana i na huina p<akah s « \ hooilioia; i ka. nmnao ara« ke kumu pakahl i hanala ai la hoolLio. ! ke kanaka a mau kanaka paha I ukuia ai; a e hoohiki la ua mau holke liio la e kela aene kela mea nana f hana ia hoolilo ae ba niania no ko ka lehulehu nana ana. lIOIKE INA AOHE MAU HOOLIL.O. 33. Ina o kekahi moho, a i ole o kekahl agena a Koraite paha e lawelawe ana ma kona inoa, aole i hana i kekahi mau hooliio no ia koho baiota ana, e waiho aku ola a o lakou i aha mo ke

Kakauolelo o ka. Panalaau maloko mai o na la he iwakaiua mahope lho o kc koho ba!ota, I holke i hoohiklia e weht welie ana no fa mea. NA LILO POLOLEI I AE lA. 34. Eia iho malalo na llio ku l ke kanawai, aole o na mea e a'e f e hoolilola ai no kekahi moho holo balota ma ke' ano Senatoa a Lunamakaainana paha: 1. Kona mau lilo pilikino ma ke ano moho holo balota. 2. Na 1110 oke pai a ana ma na nupepa.

3. Na 1110 no na lako palapala me na pooleta. 4. Na lilo o na halawai makaainana akea ana. &. Uku hoollmallma ame na hoolako ana i na Keena Komite, aole nae e ol aku mamua o hookahi no kela ame keia wahi koho. 6. Na uku o na Kakauolelo aele e oi aku mamua o hookahi ame elua mau elele no kela. ame keia wahi koho. 7. Na uku ona klai aole eol aku marnua o hookahi, ma ka la koho 'oalota wale no, ma kela ame keia wahi koho. 35. Ina e hakahaka ana iloko o na jioa o ka Ahaolelo, na ke Kiaaina e hoolaha aku e malamaia ona koho balota kuikawa e hoopiha no ia hakahaka. hahal na koho balota kulkawa ma na mea apau, koe na mea e ae i hoakakaia maloko nei, e like me na kuhikuhi o na kau koho balota mau elua makahiki i malamaia malalo o ia mau hooko ana. KOHO BALOTA KUIKAWA MA KA PAI A PAI O NA JBALOTA. 36. Ina ma kekahi koho balota ua nele maoli aohe mea i puka ma ka pai j a pai ana o na balota piawaena o elua | a oi aku mau moho i holo balota, e hoike aku ka Makai Nui, a i ole, Luna j Makai me na kumu i ke Kiaaina, a nana e kauoha aku e malama koke ia kekahi koho balota kuikawa e hoopiha ai ia hakahaka. No keia ano koho balota kuikawa ae la, ua lawa iho Ia no na nopoi mua a na moho i waiho mua ia mal. Ua hiki no i na nonoi a na moho hou ke waihola mai ke kulike me na kuhi- J kuhi ana maanei. KOHO BALOTA NUI. (Kumukanawai, Pauku 39.) HOOLAHA KOHO BALOTA. 37. Aole e emi malalo o kanaha la mamua ae o kekahl koho balota nul ana, e hoopuka aku ke Kiaalna i hoolaha koho balota a hooli aku l na kope oia hoolaha i na Papa Luna Nana Koho Balota ma na wahi a pau o ka Panalaau, a i ole, i kahi e malamaia ai ba!ota ana. NA OLELO ILOKO O KA HOOLAHA 3S. E hookomoia maloko o ia hoolaha he hoakaka no ka manawa ame na- wahl e malamaia ai ke koho balota ana ame ke kumū o ke koho ana. Ua hiki no hoi e hookomoia n& mea e ae e pill ana ia hana a ke Kiaaina i manao ai he kupono, ame ka haawi pu ana mai hoi i ka uku makana no ka hopu ana ame ka ahewa ana i na poe £ue i na kanawai koho balota. PAI ANA I NA HOOLAHA 39. E hookomoia maloko o ia hoolaha koho balota iloko o hookahi a oi aku mau nupepa ma Honolulu ma na jolelo Hawaii ame Enelani, a e kauia na kope o ia hoolaha koho balota ana jma na wahi akea aole e emi malnlo o ekolu iloko o kela ame keia mahele kahi e maiamala &i ke koho ana. NO NA LUNA NANA KOHO BALOTA. HELUNA.-KE KOHO A ME KA HOO PIHA ANA I HAKAHAKA. 40. E hoonohoia i ekolu mau Luna Na&a Koho Balota no kela ame keia mahele. E kohola lakou e ke Kiaaina, e like me ka mea hlki, mai na aoao kue holo balota mai. Ina ua hiki ole, a hana ole, a hoole paha kekahi nfea I kohoia pela ma ke ano Luna Nana» na ke Kiaaina e koho aku i kekahi e hoopiha la mal ka aoao mai o ia mea ! hlkl ole ke hana. Eia no eae, ina he mea hlki ole ke hoikeia aku ia mea i ke Kiaaina iloko o ka e hikl ai e hookohu ! kekahi 'mea mamua ae o ka malamala ana o ke koho balota, ua hiki no i ka lala a mau lala paha o ka papa i koe, ke koho i kekahi mea a mau mea paha e hooplha ia hakahaka. NA HANA K NA LUNA NANA. 4L Oka hana a na Papa pna Luna Nana. oia ke\a: 1. O ke kau i koke ako i hoolaha. I ka wa e ioaa mai ai o na kope o ka papa inoa 0 ka poe koho ! kakau a

rcai «a Papa Hoopaa mai, 201-? ? emi mxla.lo o ekoiu wahi ak<ea a ike r.ui ia <> 'oko o r.a mahele koho le- , r hulvhu. | | 2. Ma ia axso like, kau aku i r»a I !boc«a.ha k»>ho ba!oia» \ *fc ! .ku la n-,a> } ir.ua ae o kekahi koho baio;a an.i, a ma ka %v*he aea o ka pahu b&tota e { kau aku i na ba!ota hoike;ke air.e na oie'!o kuhikuhi e like me ka mea l rr.akemakeia maioko nei. 3. E hooponopono ike kope oka poe kc»ho balota i ka maoawa a ma ke anō a ka Papa Kakau Inoa e kauoha ai. 4. E hoomkaukau i na wahi koho baiota ma ke ano i hoakakaia maioko nei; e noho a hoomalu ma k*?!a ame

keia koho ana» a e malama ia koho ana s e malama I ka maluhia. 5. E kakau i ka inoa o ka mea e ko tho ana, a e kaha ae i kona inoa malo* ko o ka papa inoa o ka poe koho i hoolakola mai ai e ka Papa Hoopaa Inoa, 6. E hoomaopopo a hoike ae ma ke ak*a l ka hopena o ke koho balota ana, 7. E hooili aku ika hopena oia koho ana \ ka Luna Makai o ka Mokupuni,

koe ka Mokupuni o ahu I ka Makai nui ia e hoouna aku ai. ( S. E malama a fcooili aku i~>ve Kakauolelo o ka Panalaau a pau i hookoinoia, hoioi a hoohana ole ia, me na papa inoa ame na mooielo a pau e piii ana I ke koho balota, ame na kope o ka hoike ana l ka hopena o ke koho balota, ame na kope o ka hoike ana i hana ia nei ia mau mea ikemaka ia me ka man 6 k olelo a ke Akua a iioko o ka inoa o ka Makua, ame ke Keiki, ame ka Uhane Hemolele. A he hana Hoomanamana iho Ia nae f ia ika manao ; ana o ka enemi, aka. aoie nae ia he Honua nei. Oia mau ao aloha ana ako kakou Haku lesu Karisto ka ka Hoomana Naauao e alakai nei i kona io ame kona koko mai ke kupuna hookahi mai. E ao aku ana ia iakou i ke ano o ka mahiki ana i na Daimonio ka hoola ana i na ma'i ame ka hoopakele ana ia lakou iho mai na mea ino a pau e like no me na alakai ana a ka paiapala Hemolele. Ma ka inoa o esu no Naareta. He oiaio, he mau mea ike ma ka ia keia imua o na hoahanau a kt mea akahi akahi ke kapa ana aku i k*> maikai he ino, a o ke ino hoi he maikai he mau mea no ia mai okikilo loa mai a oiai hoi ko kakou Haku lesu. Ua kapa ia aku no kana mau mahiki ana ina uhane ino a pau ma ka inoa o Beelezebuba. A pehea hoi kakou e nele at ia Pana inoa hookahi ana? A oiai h«ao kule keia. E ao ana kela me keia Hoomana iho i kona poe Hoahanau